ترش کردن معده؛ علت‌های ابتلا را بدانید تا درمان قطعی را انتخاب کنید

ترش کردن معده به صورت گاه به گاه از مشکلات گوارشی شایع که به عنوان عارضه‌ای جدی محسوب نمی‌شود. اگر بعد از مصرف غذا فرد دچار معده درد یا ناراحتی شکم می‌شود، یعنی چیزی در فرآیند گوارش درست پیش نمی‌رود. همیشه مشکل ترش کردن معده برخاسته از بدن نسیت. گاهی اوقات فقط ناشی از یک ماده غذایی اشتباهی مصرف شـده یا خیلی سریع آن ماده غذایی خـورده شـده باشد.

تقریبا همه افراد گاه به گاه ترش کردن معده را تجربه خواهند کرد. اما برای برخی، این اتفاقی روزمره است که کیفیت زندگی آن‌ها را کاهش می‌دهد. اما اگر اغلب دچار ترش کردن می‌شوید، امکان دارد به یک بیماری قابل درمان مانند رفلاکس اسید یا بیماری زخم معده مبتلا باشید. در این صورت باید فراتر از یک ترشی معده ساده به آن توجه کرد چون این حالت پیچیدگی خود را دارد.

هنگامی‌که ترش‌کردن به یک مشکل مهم تبدیل می‌شود، باید به دنبال مراقبت‌های بهداشتی برای درمان و تسکین بود. گاهی یک بیماری زمینه‌ای گوارشی عامل ترشی معده می‌شود اما بعضی مواقع هیچ توضیح ساده‌ای برای این علائم وجود ندارد. این مقاله از مجله سلامت ژین طب ابعاد ترش کردن معده را مورد بررسی قرار می‌دهد تا هنگام ابتلا به آن درمان مناسبی انتخاب کنید.

ترش کردن معده چه علائمی دارد؟

علائم مختلفی به همراه دارد اما همیشه مقداری از درد، ترشی در معده یا ناراحتی شکمی ‌را شامل می‌شود. علائم ترش کردن معده گاهی بعد از غذا و در پاره‌ای از اوقات قبل از مصرف غذا خود را نشان می‌دهد. نشانه‌های ترش کردن معده عبارتند از:

• درد اپی گاستر: اپی گاستر ناحیه مرکزی و بالای شکم است.
• احساس سوزش: امکان دارد از اسیدهای معده و آنزیم‌های موجود در دستگاه گوارش یا از التهاب ناشی می‌شود.
• سیری زودرس یا دیررس: احساس سیری بلافاصله بعد از غذا خوردن یا مدت‌ها بعد، نشان می‌دهد که معده غرق در اسید شده است.

اما افرادی که ترش کردن معده را تجربه می‌کنند اغلب علائم دیگری را همراه با آن گزارش می‌کنند، که عبارتند از:

• نفخ
• گاز
• حالت تهوع
• آروغ زدن
• رگورژیتاسیون (هنگامی‌که غذای بلعیده شده برمی‌گردد)
• رفلکس اسید
• سوزش سردل

توجه: گاهی اوقات حمله قلبی می‌تواند با ترش کردن معده ارتباط داشته باشد. اگر ترش کردن با تعریق، تنگی نفس یا احساس سفتی و فشردگی در ناحیه بالای شکم همراه باشد، فورا به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: داروی فاموتیدین؛ درمانی برای رفلکس معده

دلایل ترش کردن معده که باید بدانیم

بسیاری از مردم پس از یک وعده غذایی بخصوص زیاد یا غنی دچار ترشی در معده می‌شوند. توضیح آن آسان است: سیستم گوارشی برای تحمل بار سنگین غذایی، سخت‌تر از حد معمول کار می‌کند. معده در حال کشیده‌شدن و کیسه صفرا و لوزالمعده منقبض می‌شوند. همگی این جوارح شیره گوارشی قوی تولید می‌کنند باعث تحریک بافت‌های پوششی معده خواهد شد و در نهایت به ترش کردن معده منتهی می‌گردد.

اما ترشی کردنی که بیشتر از یک وعده غذایی طول ‌بکشد، یا به طور مزمن بیایید و برود، اغلب وضعیتی ساده نیست. عوامل مختلفی در ایجاد این وضعیت دخیل هستند. گاهی اوقات یک علت ارگانیک مانند یک بیماری وجود دارد و بعضی مواقع هیچ دلیل واضحی برای آن وجود ندارد. به ‌این حالت ترش کردن عملکردی می‌گویند. اختلالات عملکردی دستگاه گوارش مختص زمانی است که اعصاب سیستم گوارش بیش از حد حساس باشند.

به طور کلی علل ترش کردن معده را باید در سه دلیل عمده جستجو کرد:  

• عادات غذایی
• نحوه عملکرد دستگاه گوارش
• درک فرد از درد و ناراحتی

بیشتر بدانید: قرص معده درد؛ میانبری برای خلاصی از دردهای طولانی

علت ترش کردن مداوم معده چیست؟

وقتی از یک علت ارگانیک سخن به میان می‌آید، معمولا به اسید معده ارتباط پیدا می‌کند. اسید باعث ایجاد احساس سوزش مشخص خواهد شد که اغلب به ترش کردن معده توصیف می‌شود. معده دارای یک پوشش قوی که برای محافظت از آن در برابر اسید خود طراحی شـده است، اما گاهی پوشش آن فرسـوده می‌گردد. وقتی این اتفاق رخ دهد، توسط اسید تحریک و ملتهب می‌شود.

گاهی اوقات شیره معده از معده به قسمت بالای روده کوچک (اثنی عشر) می‌ریزد. دوازدهه مانند معده پوشش محافظ ندارد، بنابراین اسید می‌تواند آسیب بیشتری به آن وارد کند. اسیدها همچنین می‌توانند از بالای معده به سمت پایین مری فرار کنند که به ‌این حالت رفلاکس اسید می‌گویند.

بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خانگی زخم معده؛ باید و نبایدهای خوراکی

رفلاکس اسید علائم دیگری را نشان خواهد داد که می‌تواند با ترش کردن معده همراه باشد، مانند آروغ‌زدن، بازگشت به خون و سوزش سر دل. وقتی اسید ترشح شـده مخاط معده را می‌خورد، یعنی فرد به بیماری زخم معده مبتلا می‌شود که نظم معده و اثنی عشر مختل خواهد شد. زخم معده یکی از عوامل اصلی ترش کردن معده است که همراه با نوعی درد و سوزش خواهد بود.

زخم معده علائم دیگری نیز دارد که با ترش کردن همراه است، مانند سیری زودرس، حالت تهوع و نفخ. در واقع، اسید و زخم اغلب علل ارگانیک سوء‌هاضمه مزمن به شمار می‌روند. به طور کلی، ترش کردن عملکردی شایع‌تر از هر علت ارگانیک آن است.

علل احتمالی ترش کردن معده که باید بدانیم

فاکتورهای رژیم غذایی و سبک زندگی که در ایجاد ترش کردن گاه به گاه نقش دارند عبارتند از:

• خوردن بیش از حد یا خیلی سریع: پرخوری معده را کشیده و احتمال خروج اسید از بالای آن را افزایش می‌دهد.
• چربی بیش از حد در رژیم غذایی: محتوای چربی بالا باعث تحریک اسیدها و آنزیم‌های بیشتری می‌شود که ممکن است بافت‌های معده را تحریک کنند.
• مصرف سیگار و الکل: هر دوی این مواد پوشش مخاطی را در سراسر دستگاه گوارش تحریک می‌کنند. آن‌ها می‌توانند باعث التهاب هم شوند.
• استفاده بیش از حد از داروهای غیر استروئیدی (NSAID‌) مانند آسپرین و ایبوپروفن. بسیاری از NSAID‌ها می‌توانند پوشش معده را فرسایش دهند.
• استرس و اضطراب: دستگاه گوارش از طریق اعصاب با مغز ارتباط نزدیکی دارد و هر یک می‌تواند بر دیگری تاثیر بگذارد.

بیشتر بدانید: درمان خانگی نفخ معده؛ رفع باد شکم با روش گیاهی و دارویی

بیماری‌ها و شرایطی که ممکن است در ترش کردن مزمن معده دخیل باشند عبارتند از:

• بیماری زخم معده
• بیماری ریفلاکس معده به مری
• هیپرکلریدری (اسید بیش از حد معده)
• گاستریت (التهاب مخاط معده)
• گاستروپارزی (تخلیه کند معده)
• فتق هیاتال (معده از طریق دیافراگم به سمت بالا حرکت می‌کند)
• رشد بیش از حد باکتری (در معده یا روده کوچک)
• اختلالات اشتها
• سنگ کیسه صفرا
• التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت)
• التهاب پانکراس (پانکراتیت)
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• بیماری سلیاک
• انسداد روده کوچک
• سرطان معده
• حساسیت احشایی

علت ترش کردن معده در کودکان چیست؟

ماهیچه‌ای (اسفنکتر تحتانی مری) وجود دارد که به عنوان یک دریچه بین مری و معده عمل می‌کند. هنگامی‌که کودک غذا را قورت می‌دهد، این عضله شل می‌گردد تا غذا از مری به معده منتقل شود. این عضله به طور معمول بسـته می‌ماند، بنابراین محتویات معده به مری باز نمی‌گردد. در کودکانی مبتلا به ریفلاکس این عضله ضعیف یا زمانی که نباید شل می‌شود و محتویات معده به مری برمی‌گردد. دلایل آن عبارتند از:

• فتق هیاتال: وضعیتی که در آن، قسمت بالایی معده از طریق سوراخی در دیافراگم به سمت قفسه سینه فشار می‌آورد.
• افزایش فشار بر روی شکم ناشی از اضافه وزن یا چاقی
• داروها: داروهای آسم، آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌ها و داروهای ضد افسردگی
• مصرف سیگار یا قرارگیری در معرض دود سیگار
• جراحی قبلی روی مری یا بالای شکم
• تاخیر رشد شدید
• برخی از بیماری‌های عصبی مانند فلج مغزی

بیشتر بدانید: درمان سردی معده با استفاده از راهکارهای خانگی

وقتی معده ترش میکند چه بخوریم

بسیاری از افراد با داروهای ضد اسید بدون ترش کردن را کنترل می‌کنند. آنتی اسیدها اسید معده را خنثی تا بافت‌های را تحریک نکنند. آن‌ها برای سوء‌هاضمه گاه به گاه که علت آن اسید است به خوبی کار می‌کنند، اما نباید آن‌ها را زیاد مصرف کرد. اگر ترشی معده با آنتی اسیدها قابل کنترل نباشد باید به پزشک برای مدیریت آن مراجعه کرد.

آیا نوشـیدن آب به کنترل ترش کردن معده کمکی می‌کند؟

جرعه‌های کوچک آب زمانی که دچار ترشی معده می‌شوید کمی‌ کمک کننده هستند. اگر رفلاکس اسید در مری خود دارید، آب ممکن است به شسـتن اسید به معده کمک کند. اگر به نظر می‌رسد معده دیر هضم و غذا را آزاد می‌کند. کمی‌ آب امکان دارد به حرکت مواد کمک کند و در عین حال اسید را نیز رقیق سازد. اما آنقدر ننوشید که معده را بزرگ کند، در غیر این صورت دور از ذهن نیست که اثر معکوس داشته باشد.

روش‌های درمان سریع ترش کردن معده

در صورت ابتلا به ترشی معده مراجعه به متخصص موجب می‌شود که او از علائم، سابقه سلامتی و رژیم غذایی و سبک زندگی بیمار بپرسد. آن‌ها فرد را به صورت فیزیکی معاینه می‌کنند تا علائم واضح بیماری را جستجو کنند. با توجه به نشانه‌ها و تجربه علمی خود امکان دارد بخواهند آزمایش‌های دیگری را برای تایید یا رد یک وضعیت خاص انجام دهند. اما اغلب با تجویز داروهای مسدودکننده اسید شروع خواهند کرد تا ببینند آیا این داروها کمک می‌کنند یا خیر.

مسدود کننده‌های اسید تجویزی برای درمان ترش کردن معده

• آنتاگونیست‌های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2): این داروها با مسدودسازی مواد شیمیایی که به بدن می‌گویند آن را تولید کند (هیستامین) اسید معده را کاهش می‌دهند. می‌توان آن‌ها را بیشتر از آنتی اسیدها مصرف کرد، اما آن‌ها همیشه طولانی مدت اثر نمی‌کنند. بدن امکان دارد با آن‌ها سازگار شود و آن‌ها اثر کمتری در درمان بیماری داشته باشند.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs): مسدود‌ کننده‌های اسید قوی‌ هستند که باعث بهبودی بافت‌ها معده می‌شوند. اگر علائم نسبتا شدید باشد یا علائم زخم و آسیب‌های بافتی در دستگاه گوارش رویت شود، تجویز آن‌ها دور از ذهن نیست. آن‌ها در برابر اسید بسیار موثرند و می‌توان آن‌ها را طولانی مدت مصرف کرد. امپرازول و رابپرازول از جمله این داروها هستند.
• قرص‌های محدود کننده هیدروژن: سایمتیدین و فاموتیدین
• پروکینتیک: داروهایی که سیستم گوارش را در صورت کندی سرعت می‌بخشند.
• آنتی بیوتیک: اگر رشد بیش از حد باکتری در معده یا روده کوچک عاملی ترش کردن باشد

درمان سریع ترش کردن معده معده در طب سنتی

بیشتر اوقات برای کنترل ترش کردن باید سراغ مواد غذایی خانگی رفت. هرچند بسیاری از عوامل ترش کردن معده ریشه در مسائل عصبی دارد ولی درمان‌های خانگی نیز کاربرد زیادی دارند. مواد غذایی که کمک می‌کنند عبارتند از:

• دمنوش بابونه
• سرکه سیب
• آلوئه ورا
• دمنوش چای سبز
• بلغور جو دوسر
• ماست

برای ترش کردن معده چی خوبه وقتی که مربوط به اسید نباشد؟

اگر فرد مبتلا به بیماری خاصی باشد، معمولا درمان ویژه‌ای برای آن مد نظر می‌گیرند. اگر ترش کردن معده عملکردی پیش رو باشد، برای کشف برنامه درمانی مناسب، آزمون و خطا طول می‌کشد. از آنجایی که اختلالات عملکردی مبتنی بر سیستم عصبی هستند، داروهای معمولی امکان دارد کارساز نباشند. اما داروهایی که اعصاب را هدف قرار می‌دهند، همراه با درمان‌های ذهن و بدن، شانس بیشتری برای موفقیت دارند.

برای جلوگیری از ترش کردن معده چه کاری باید انجام داد؟

سعی کنید یکباره زیاد غذا نخورید و وعده غذایی شام را خیلی دیر میل نکنید. قبل از درازکشیدن به غذا زمان بدهید تا هضم شود. به غذاها و نوشیدنی‌هایی که علائم را تحریک می‌کنند توجه داشته باشید و در صورت امکان آن‌ها را کاهش دهید. برخی افراد متوجه می‌شوند که اقدامات عمومی ‌مانند خواب کافی و ورزش، مدیریت استرس و کاهش وزن به کنترل ترشی معده آن‌ها کمک می‌کند. اگر به طور منظم از NSAID استفاده می‌کنید، گزینه‌های جایگزین را در نظر بگیرید.

چه زمانی برای ترش کردن معده باید به پزشک مراجعه کرد؟

• مشکل در بلع
• تنگی نفس
• سفتی در سینه
• خون در مدفوع
• تهوع و استفراغ
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

برداشتی کلی درباره ترش کردن معده

ترش کردن معده شایع ولی معمولا جدی نیست. اما اگر به صورت مداوم با آن روبرو بود می‌تواند به یک مشکل واقعی تبدیل شود. ترش کردن معده در خـوردن، خواب و کیفیت زندگی افراد اختلال ایجاد خواهد کرد. امکان دارد نشانه‌ای از یک وضعیت پزشکی باشد ولی به ندرت امکان دارد یک بیماری جدی به حساب آید. سیستم گوارشی شما پیچـیده و چیزهای زیادی بر آن تاثیر می‌گذارد. چند راه درمان برای کنترل و مدیریت ترش کردن معده در مقاله مطرح شد که می‌توان با رجوع به آن‌ها اطلاعات بیشتری کسب کرد. در نهایت یک متخصص گوارش با تجربه می‌تواند کمک کند این مشکل را شناسایی و مسیر درستی در درمان برگزینید.

سوالات متداول