مهمترین علل عفونت زانو ، نحوه درمان و علائم خطرناک تا تشخیص
عفونت زانو که با نام‌های پزشکی آرتریت عفونی یا آرتریت سپتیک نیز شناخته می‌شود، یکی از دلایل کمتر شناخته‌شده اما بسیار جدیِ درد و تورم زانو است.
در این بیماری، یک عامل عفونی مثل باکتری یا ویروس وارد مفصل زانو می‌شود و باعث التهاب شدید و ناگهانی در ناحیه مفصل می‌گردد.
زانو مانند یک لولاست که قطعاتش برای حرکت نرم، درون مایعی به نام مایع سینوویال شناور هستند. اگر این مایع توسط میکروب آلوده شود، خیلی زود مفصل ملتهب و دردناک خواهد شد.
چرا عفونت زانو اتفاق می‌افتد؟
عفونت زانو معمولاً در یکی از این شرایط به وجود می‌آید:
- صدمات و ضربه‌های شدید به زانو (مثل بریدگی یا کوبیدگی عمیق)
- عفونت در سایر نقاط بدن که از طریق خون به مفصل زانو رسیده
- جراحی‌های قبلی زانو مثل تعویض مفصل، که احتمال ورود میکروب را بالا می‌برد
- بیماری‌های زمینه‌ای یا ضعف سیستم ایمنی که بدن را در برابر میکروب‌ها آسیب‌پذیر می‌کند
در همه‌ی این موارد، اگر میکروب وارد مایع مفصلی شود، زانو به سرعت واکنش نشان می‌دهد و علائمی مانند درد، تورم و ناتوانی در حرکت ظاهر می‌شوند.
📌 چرا عفونت زانو اهمیت دارد؟
برخلاف بسیاری از دردهای زانو که مزمن یا تدریجی هستند، عفونت زانو یک وضعیت اورژانسی است.
اگر دیر تشخیص داده شود یا درمان به‌موقع انجام نشود، می‌تواند به تخریب کامل مفصل و ناتوانی حرکتی دائمی منجر شود.
اصلی‌ترین علائم عفونت زانو؛ از تب تا درد و ناراحتی
در حالت کلی عفونت های زانو با درد شدید در هنگام حرکت همراه هستند. با این حال برخی علائم دیگر نیز نشان از بروز عفونت مفصل زانو دارند که عبارتند از:
- تورم اطراف زانو
- ناتوانی در حرکت زانو
- قرمزی یا سوزش زانو
- لرزش بدن و حالت تهوع
- درد یا سفتی شدید زانو
- تب طولانی مدت (بیش از 24 ساعت)
دلایل به وجود آورنده عفونت زانو چیست؟ آیا ناشی از زخم است یا آسیب؟
گاهی فقط یک زخم ساده یا یک جراحی موفق، می‌تواند چند هفته بعد تبدیل به درد، تورم و عفونت شدید در زانو شود.
عفونت زانو، برخلاف ظاهرش، همیشه ناگهانی و تصادفی نیست—در واقع پشت آن، دلایل مشخص و قابل‌پیشگیری وجود دارد.
1. عفونت بافت نرم | خطری پنهان برای بیماران دیابتی و افراد با سیستم ایمنی ضعیف
باکتری‌هایی به نام استافیلوکوک (استاف) همیشه روی پوست ما زندگی می‌کنند. معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند،
اما اگر پوست زانو زخم شود یا خراش بیفتد، این باکتری‌ها می‌توانند از همان راه وارد بدن شوند و به مفصل زانو حمله کنند.
این خطر مخصوصاً در افرادی که:
- دیابت دارند
- داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند
- یا بدن‌شان در مبارزه با عفونت‌ها ضعیف‌تر است
بیشتر دیده می‌شود.
ساده بگوییم:
مثل این است که دشمن همیشه پشت در است، و اگر درِ پوست کمی باز بماند (زخم)، وارد خانه (زانو) می‌شود و همه‌چیز را به هم می‌ریزد.
2. عفونت زانو بعد از جراحی | عارضه‌ای نادر اما جدی
جراحی تعویض مفصل یا جراحی‌های ترمیمی زانو (مثل بازسازی رباط صلیبی یا منیسک) معمولاً ایمن و موفق هستند،
اما در کمتر از ۱٪ موارد ممکن است پس از عمل، عفونت به سراغ مفصل بیاید—به‌ویژه اگر ایمپلنت مصنوعی در زانو گذاشته شده باشد.
چرا؟ چون مفاصل مصنوعی (ساخته‌شده از فلز و پلاستیک) مثل مفصل‌های طبیعی بدن، دفاع طبیعی ندارند و نمی‌توانند جلوی میکروب‌ها را بگیرند.
حتی گاهی این عفونت سال‌ها پس از جراحی اولیه ظاهر می‌شود!
مثال ساده:
انگار یک قطعه خارجی در بدن گذاشته شده که مثل “سرباز بدون اسلحه” است—اگر باکتری حمله کند، این مفصل نمی‌تواند دفاع کند.
3. آرتریت سپتیک یا التهاب مفصل باکتریایی | وقتی باکتری مستقیماً مفصل را هدف می‌گیرد
گاهی باکتری‌ها مستقیماً وارد مفصل زانو می‌شوند—از طریق:
- نیش حیوانات
- زخم‌های سوراخ‌شده عمیق
- یا حتی از طریق خون، وقتی بدن جای دیگری عفونت دارد
در چنین شرایطی، زانو دچار یک نوع التهاب عفونی شدید می‌شود که به آن می‌گویند: آرتریت سپتیک.
این بیماری اگر زود درمان نشود، می‌تواند به تخریب دائمی مفصل منجر شود.
افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا کسانی که داروهای سرکوب سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض این نوع عفونت هستند.
توضیح ساده:
مثل این است که مفصل زانو یک قلعه است، و باکتری‌ها از شکاف دیوارها وارد شده‌اند و دارند داخل قلعه را خراب می‌کنند.
4. بورسیت زانو | التهاب دردناک در کیسه‌های محافظ مفصل
در اطراف مفصل زانو، کیسه‌های کوچکی پر از مایع وجود دارد که به آن‌ها بورس (Bursa) می‌گویند. این کیسه‌ها مثل ضربه‌گیر طبیعی عمل می‌کنند و از ساییده شدن استخوان‌ها، تاندون‌ها و پوست روی زانو به یکدیگر جلوگیری می‌کنند.
اما اگر این بورس‌ها ملتهب شوند—مثلاً به دلیل ضربه، فشار مداوم، یا نفوذ باکتری‌ها—اتفاقی به نام بورسیت زانو رخ می‌دهد.
در مواردی، بورسیت تبدیل به عفونت واقعی (بورسیت عفونی) می‌شود، یعنی باکتری‌ها مستقیماً وارد این کیسه‌ها شده و باعث درد، تورم و گاهی تب می‌شوند.
به زبان ساده:
بورس مثل یک کیسه نرم پر از ژله است که زانو را محافظت می‌کند. اگر این کیسه سوراخ شود و میکروب وارد آن شود، مثل کیسه‌ای می‌شود که پر از عفونت است—و حالا درد و تورم شروع می‌شود.
5. استئومیلیت | وقتی عفونت از زانو به استخوان می‌رسد
گاهی عفونت زانو به‌جای آن‌که در مفصل باقی بماند، کم‌کم به استخوان زیرین نفوذ می‌کند. این حالت نادر اما بسیار جدی، با نام استئومیلیت شناخته می‌شود—یعنی عفونت استخوان.
استئومیلیت ممکن است در این شرایط ایجاد شود:
- اگر عفونت بورس یا مفصل درمان نشود و گسترش پیدا کند
- اگر استخوان بر اثر یک زخم باز یا ضربه شدید در معرض هوا و میکروب قرار بگیرد
عفونت استخوان بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث تخریب دائمی استخوان، تب بالا، و نیاز به جراحی فوری شود.
مثال ساده:
اگه مفصل زانو رو مثل یک خانه در نظر بگیریم، استخوان‌ها ستون‌های آن هستند. اگر آتش (عفونت) از آشپزخانه شروع شود و به ستون‌ها برسد، خطر فروریختن کل خانه وجود دارد.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کرد؟
همه دردهای زانو خطرناک نیستند،
اما اگر عفونت باشد و دیر اقدام کنید، ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری ایجاد شود.
اگر هر یک از این علائم را داشتید، باید سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:
- تب بالا (نشانه درگیری سیستم ایمنی با عفونت جدی)
- لرز یا احساس سرمای غیرعادی
- حالت تهوع یا بی‌حالی شدید
- درد بسیار شدید و ناگهانی در زانو، همراه با تورم و قرمزی
- ناتوانی در خم یا صاف کردن زانو
این‌ها نشانه‌هایی هستند که نشان می‌دهند بدن درگیر یک عفونت حاد است—و هر لحظه ممکن است اوضاع بدتر شود.
در صورت بروز این علائم برای تشخیص علت به پزشک مراجعه کنید.
عفونت زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟ اشعه ایکس یا معاینه فیزیکی؟
در اغلب موارد، عفونت زانو با آزمایش مایع موجود در زانوها قابل تشخیص است. برای این کار از طریق عمل آسپیراسیون (تخلیه مایع زانو) مقداری از مایع مفصل آسیب‌دیده زانو را برمی‌دارند. مایع خارج شده برای بررسی گلبول‌های سفید، ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرد. البته با یک آزمایش خون ساده نیز می‌توان به وجود هر نوع عفونتی در بدن پی برد. برای درمان هرگونه درد زانو کافیست روی لینک کلیک کنید و هر آنچه مربوط به زانوبند زاپیامکس مطالعه نمایید.
گاهی اوقات می‌توان از اشعه ایکس نیز به‌عنوان ابزاری برای ارزیابی آسیب مفاصل ناشی از عفونت بهره گرفت.
عفونت زانو چگونه درمان می‌شود؟ آیا روند درمان راحت است؟
عموما درمان عفونت زانو از عهده خود افراد برنمی‌آید و حتما باید تحت نظر پزشک برطرف شود. به علت اینکه تلاش برای درمان عفونت زانو در خانه می‌تواند منجر به انتشار عفونت به داخل جریان خون شود. در نتیجه عوارض شدیدی در پی خواهد داشت.
از این رو توصیه می‌شود به محض مشاهده اولین علائم عفونت زانو به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک معالج پس از انجام بررسی‌های لازم، یکی از روش‌های درمانی زیر را توصیه خواهد کرد.
آنتی‌بیوتیک؛ خط اول دفاع در برابر میکروب‌ها
در بیشتر موارد، درمان عفونت زانو از همین‌جا شروع می‌شود:
پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک‌های قوی تجویز می‌کند تا باکتری‌هایی که وارد مفصل شده‌اند را از بین ببرد.
برخی از این داروها از طریق تزریق داخل ورید (سرم) وارد بدن می‌شوند تا اثر سریع‌تری داشته باشند
پس از چند روز، وقتی شرایط بهتر شد، مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی شروع می‌شود و باید حدود ۴ تا ۶ هفته ادامه یابد
چرا اینقدر طولانی؟
چون عفونت‌های مفصلی، مخصوصاً اگر مزمن یا عمیق باشند، با یک هفته درمان از بین نمی‌روند. اگر درمان زود قطع شود، ممکن است باکتری‌ها بازگردند و زانو آسیب جدی‌تری ببیند.
داروی کمکی برای درد و گرفتگی عضلات: قرص تیزانیدین
در کنار آنتی‌بیوتیک، اگر بیمار دچار گرفتگی عضلات و اسپاسم شدید در اطراف زانو شده باشد، پزشک ممکن است دارویی به نام تیزانیدین تجویز کند. این دارو یک شل‌کننده عضلانی است و کمک می‌کند تا عضلات اطراف زانو آرام بگیرند و درد کمتری احساس شود.
معمولاً طی دو روز اول مصرف، اسپاسم کاهش می‌یابد
اما برای اثرگذاری کامل، بیمار باید دوره دارو را کامل کند
مثال ساده:
اگر زانو یک درخت بیمار باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها ریشه‌ی بیماری (عفونت) را می‌زنند، و تیزانیدین هم مثل آبی است که برگ‌های خشک را آرام می‌کند.
تخلیه مایع عفونی از مفصل زانو (Drainage)
وجود باکتری در مفصل باعث تولید مایع عفونی و چرک می‌شود که اگر تخلیه نشود، مفصل متورم‌تر و دردناک‌تر می‌شود. به همین دلیل، در کنار دارو، باید این مایع نیز از زانو خارج شود.
روش‌های تخلیه مایع عفونی:
آسپیراسیون (Aspiration):
در این روش، پزشک با یک سوزن بزرگ و استریل، مایع عفونی را از مفصل بیرون می‌کشد. این کار معمولاً در مطب یا کلینیک انجام می‌شود و درد زیادی ندارد.
آرتروسکوپی (Arthroscopy):
یک روش نیمه‌جراحی با دوربین و ابزار ظریف است که پزشک از طریق سوراخ‌های کوچک وارد مفصل می‌شود و هم مایع را تخلیه می‌کند و هم مفصل را شست‌وشو می‌دهد.
جراحی باز (در موارد شدید):
اگر عفونت خیلی شدید باشد یا مفصل واکنش به درمان نشان ندهد، پزشک باید با یک برش جراحی، مفصل را باز کرده و مایع عفونی و بافت‌های آسیب‌دیده را کامل تخلیه کند.
نکته مهم برای درک بهتر:
| روش درمان | عملکرد | مناسب برای |
|---|---|---|
| آنتی‌بیوتیک تزریقی و خوراکی | از بین بردن باکتری | اکثر موارد اولیه |
| تیزانیدین | کاهش گرفتگی عضلات اطراف زانو | مواردی با درد عضلانی زیاد |
| آسپیراسیون | مکش مایع چرکی با سوزن | موارد با تورم محدود |
| آرتروسکوپی | تخلیه و شست‌وشوی مفصل با دوربین | عفونت متوسط تا شدید |
| جراحی باز | تخلیه کامل عفونت و بافت مرده | عفونت پیشرفته و گسترده |
خلاصه هر آنچه که باید در مورد عفونت زانو بدانید
عفونت زانو یک بیماری جدی است که معمولا در پی برخورد ضربات سنگین به نواحی مختلف زانو رخ می‌دهد. البته عفونت زانو به دلایل دیگری نیز اتفاق می‌افتد که التهاب، جراحی و بورسیت زانو جزء مهمترین علل آن است. اصلی‌ترین علائم عفونت زانو شامل درد و سفتی مفاصل و ناتوانی در حرکت است. با این حال این عارضه منجر به وقوع علائم بدتری نیز می‌شود.
بهترین راه درمان اولیه عفونت زانو مصرف آنتی بیوتیک های تجویزی است. در صورت تشدید عفونت و عدم بهبودی بعد از مصرف قرص‌های آنتی بیوتیک، نیاز به عمل جراحی خواهد بود. در صورت عدم درمان به موقع، احتمالا مفصل زانوهای شما برای همیشه آسیب ببیند و یا دچار شوک سپتیک شوید. بنابراین تشخیص به موقع و شروع درمان در اسرع وقت بسیار ضروری است.
