مدرسه گریزی نوجوانان؛ تنبیه یا درمان دانش‌آموز
مدرسه گریزی فرزندان یکی از نگرانی‌های بزرگ والدین است؛ چراکه نوجوان در معرض آسیب‌های شخصی و محیطی قرار می‌گیرد. نوجوانی دوره‌ای است که فرد با دنیای کودکی خود خداحافظی می‌کند و به دنیای بزرگسالی نزدیک می‌شود. با این حساب در این دوره، شخصیت او در اجتماع شکل می‌گیرد. همه ما می‌دانیم که جامعه شامل خانواده، مدرسه و دوستان است. مدرسه مکانی برای کشف استعدادها، ارزش‌ها و ورود نوجوانان به جامعه خواهد بود، اما فرار از مدرسه باعث می‌شود دانش آموزان از لحاظ سطح تحصیل و ارتباط با دیگران به مشکل بربخوردند. در این مقاله از ژین طب قصد داریم ضمن شرح علت فرار محصلان از محل تحصیل راه‌های درمان مدرسه گریزی را بیان کنیم.
فرار نوجوانان از مدرسه چگونه است؟
فرار نوجوانان از مدرسه پیامدهای خطرناکی به همراه دارد. به همین‌خاطر شما به‌عنوان والدین وظیفه دارید به این موضوع مهم رسیدگی کنید. فرار از مدرسه زمانی اتفاق می‌افتد که نوجوانان بدون اطلاع والدین، در کلاس‌های درسی حاضر نمی‌شوند و قوانین مدرسه را زیر پا می‌گذارند. درواقع فهمیدن قصد فرار نوجوانان از مدرسه کار دشواری است؛ چراکه آن‌ها در ساعت معمول خانه را ترک می‌کنند و دوباره به خانه بازمی‌گردند. غیبت از مدرسه زمانی رخ می‌دهد که والدین از آن مطلع هستند؛ مثلا به دلیل مشکلات خانوادگی، بیماری یا مسافرت.
فرار از مدرسه فارغ از جنسیت هم برای دختران و هم برای پسران اتفاق می‌افتد که در ادامه مقاله علل مختلف این رفتار را توضیح خواهیم داد.
تأثیر فرار از مدرسه روی نوجوانان
فرار نوجوانان از مدرسه نقطه شروع رفتارهای مسئله ساز است. تلاش برای پذیرش در گروه های همسالان ممکن است منجر به تغییرات جسمی مانند خالکوبی و تتو شده و حتی نوجوان برای اثبات خوب به دیگر همگروهی‌های خود دست به خود زنی و تیغ زدن دست‌ها کنند. فاصله گرفتن از اعضای خانواده و دوستان به خاطر بروز رفتارهای هنجار شکن باعث تردد شدن و احساس بی ارزشی در نوجوان می‌گردد. در نهایت خروج مخفیانه از مدرسه و اتفاقات بعد از آن با بروز اضطراب و استرس در رفتار نوجوان خود را نشان می دهد.
درک آسیب‌زا بودن فرار از مدرسه توسط نوجوانان
نوجوانان گریز از مدرسه را بهترین راه برای فرار از انجام تکالیف یا تغییر وضعیت خود می‌دانند و از آسیب‌های جسمی، روانی و اجتماعی آن اطلاعی ندارند. درواقع این دانش‌آموزان معتقدند هیچ خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند، بلکه فرار از مدرسه اضطراب و استرس ناشی از قرارگیری در موقعیت‌های درسی و تربیتی را از بین می‌برد.
علت فرار نوجوانان از مدرسه
فرار نوجوانان از مدرسه تنها به‌خاطر گریز از تکالیف نیست، بلکه دلایل مختلفی دارد که در ادامه مقاله برای آشنایی بیشتر شما، موارد مهم را بررسی می‌کنیم. معمولا فرار از مدرسه در پسران بیشتر از دخترها اتفاق می‌افتد، اما دختران و پسران دلایل فرار مشترک دارند.
عوامل فردی فرار نوجوانان از مدرسه
طیف گسترده‌ای از دلایل فردی وجود دارد که ممکن است زمینه فرار از مدرسه را برای نوجوانان فراهم نماید. مهم‌ترین دلایل شخصی گریز از مدرسه عبارتند از:
- اختلالات روانی و نوسانات خلقی
نوجوانانی که دارای مشکلاتی از جمله اختلال سلوک، پیش‌فعالی، اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، عدم اعتمادبه‌نفس و استرس هستند، معمولا تمایل زیادی به فرار از مدرسه دارند. پس می‌توان گفت یکی از علل اصلی فرار، اختلالات و نوسانات خلقی است.
- افت تحصیلی
افت تحصیلی یکی‌دیگر از دلایل فرار نوجوانان از مدرسه است. درواقع بسیاری از دانش‌آموزان زمانی که در یادگیری یک یا چند درس به مشکل برمی‌خورند یا در آزمون نمره پایینی می‌گیرند، در مقابل هم‌کلاسی‌های خود احساس سرخوردگی و خجالت دارند به همین‌خاطر از آن کلاس درسی یا مدرسه فرار می‌کنند. نوسانات خلقی، بی‌انگیزگی، کاهش اعتمادبه‌نفس، شیوه آموزشی نادرست و عدم توجه به مشکلات یادگیری، برخی از علل افت تحصیلی در دبیرستان است.
عوامل محیطی فرار نوجوانان از مدرسه
محیط، یکی‌دیگر از عوامل تأثیرگذار در فرار نوجوانان از مدرسه خواهد بود که شامل خانواده، اجتماع و مسائل اقتصادی می‌شود. مهم‌ترین عوامل محیطی تأثیرگذار در مورد گریز از مدرسه عبارتند از:
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، خانواده نقش مهمی در فرار نوجوانان از مدرسه دارند؛ چراکه محیط خانه در سلامت روان آن‌ها اهمیت بالایی دارد. حال اگر در یک خانواده مشکلات زیادی وجود داشته باشد، خطر بروز نوسانات خلقی و گریز از مدرسه نوجوانان را تهدید می‌کند.
نوجوانی حساس‌ترین دوره زندگی انسان است؛ بنابراین در خانواده‌هایی که بین پدرومادر یا والدین و فرزندان جروبحث زیادی است. نوجوانان دچار مشکلات رفتاری (مانند اضطراب، پرخاشگری، استرس و…) خواهند شد. در نتیجه برای دوری از محیط‌های خانوادگی پرتنش، نوجوانان به فرار از مدرسه یا خانه علاقه نشان می‌دهند.
روش‌های تربیتی نادرست
مواردی چون ارزش قائل نبودن برای فرزندان، فقدان محبت، عدم نظارت و توجه بر رفتارهای نوجوانان، خشونت، پرخاشگری و تنبیه فرزندان، سخت‌گیری و انتظارات بیش‌ازاندازه، همگی از مهارت‌های ضعیف تربیتی والدین است که در فرار نوجوانان از مدرسه نقش دارند.
برای مثال سخت‌گیری بیش‌ازحد والدین و فشار برای ماندن در خانه یکی از علل فرار دختران از مدرسه است.
عوامل اجتماعی
نوجوانان در این دوره از زندگی خود تمایل زیادی به برقراری ارتباط با دوستان و اطرافیان خود دارند. حال فرد نوجوانی که روابط عمومی ضعیفی داشته باشد و نتواند با دوستان خود ارتباط برقرار کند، تصمیم به فرار از مدرسه می‌گیرد. درواقع خجالت، ترس از قضاوت و تمسخر و کمرویی از عوامل اصلی روابط عمومی ضعیف هستند.
عوامل اقتصادی
عوامل اقتصادی مانند فشارهای مالی، تغییر محیط زندگی و فقر، از عواملی هستند که باعث ایجاد اختلال و نوسانات خلقی در نوجوانان می‌شوند؛ بنابراین افرادی که در این شرایط قرار می‌گیرند، تمایل زیادی به فرار از مدرسه و درس دارند.
مدرسه
فشارهای تحصیلی (مانند سخت‌گیری بیش‌ازحد معلمان)، کلاس‌های درسی خشک و بی‌روح، تدریس نامناسب معلمان، تنبیه و تحقیر دانش‌آموزان، عدم توجه به خلاقیت و استعدادهای نوجوانان و حجم زیاد تکالیف، از عواملی است که در عدم علاقه و بی‌انگیزگی دانش‌آموزان به مدرسه نقش دارند. به همین دلیل بسیاری از نوجوانان به فرار از مدرسه تمایل نشان می‌دهند.
تشویق همسالان به مدرسه گریزی
نوجوانان به دوستی با همسالان خود تمایل زیادی دارند؛ بنابراین هنگام عضویت در یک گروه باید از لحاظ تفکر، رفتار و پوشش همانند آن‌ها شوند؛ بنابراین فشار همسالان نقش مهمی در فرار نوجوانان از مدرسه دارد. بسیاری از والدین به اشتباه تصور می‌کنند گروه همسالان تنها مختص هم‌کلاسی‌های فرزندشان است؛ در صورتی که این گروه شامل افراد هم سن خارج از محیط مدرسه هم می‌شود.
فشار منفی همسالان روی افت تحصیلی و فرار از مدرسه اثر می‌گذارد. برای مثال با شنیدن جملاتی مانند تو چقدر بچه مثبتی و چقدر درس می‌خونی، کی از امتحان خوشش میاد، علوم که درس مهمی نیست، پس کلاس نریم، نوجوان تحت تأثیر قرار می‌گیرد و برای اینکه از گروه همسالان خود طرد نشود، همانند آن‌ها رفتار می‌کند. فشار همسالان یکی از مهم‌ترین علل فرار پسران از مدرسه است.
برای اینکه فرزندتان از فشار منفی همسالان خود دوری کند، شما به‌عنوان والدین وظیفه دارید با ایجاد قانون در روابط، تقویت اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های تصمیم‌گیری در فرزندتان او را راهنمایی کنید.
راه‌های پیشگیری از فرار نوجوانان از مدرسه
خانواده و معلمان نقش مهمی در جلوگیری و کاهش احتمال فرار نوجوانان از مدرسه دارند. معلمان با شناخت استعدادهای دانش‌آموزان خود، تشخیص مشکلات یادگیری آن‌ها و استفاده از شیوه‌های آموزشی جدید، کنار گذاشتن تنبیه بدنی و تحقیر دانش‌آموزان، ایجاد رابطه دوستانه با دانش‌آموزان و… می‌توانند نوجوانان را به شرکت در کلاس‌های درسی تشویق نمایند، اما شما به‌عنوان والدین برای پیشگیری از فرار فرزندتان از مدرسه چه وظایفی دارید؟
نحوه رفتار والدین در خصوص فرار نوجوانان از مدرسه
بسیاری از والدین می‌پرسند که نحوه رفتار با نوجوانی که از مدرسه فرار می‌کند، چگونه است؟ یا برای اینکه فرزندمان به مدرسه برود چه کاری انجام دهیم؟ شما به‌عنوان والدین وظیفه دارید:
- در رابطه با مشکلات نوجوانان در مدرسه صحبت نمایید
در رابطه با مشکلاتی که فرزندتان در مدرسه (مانند قلدری یا تهدید فیزیکی) یا خانه (دعوای والدین) دارد، گفت‌وگو کنید و به حرف‌های او با دقت گوش دهید. حین صحبت انعطاف پذیر باشید و از نصیحت و پندآموزی دوری نمایید. هر چقدر هم که عصبانی یا ناراحت هستید، برای فرزندتان وقت بگذارید و روی یافتن راه‌هایی برای تغییر رفتار او تمرکز کنید. اگر برای یافتن راه‌حل به مشکل برخوردید می‌توانید از مسئولین مدرسه یا مشاور کمک بگیرید.
- ایجاد محدودیت برای نوجوانی که از مدرسه فرار می‌کند.
به‌عنوان یک پدرومادر، باید محدودیت‌هایی برای رفتار فرزندتان بیابید. بهترین راه برای انجام این کار این است که به فرزندتان کمک نمایید تا حد و مرزهای خود را از طریق گفت‌وگو تعیین کند. حتی اگر با مخالفت فرزندتان روبرو شوید، او باید بداند که یک نفر در حال نظارت است که کجاست و چه کاری انجام می‌دهد. درواقع این روش به فرزندتان می‌فهماند که شما برای او ارزش قائل هستید و به او اهمیت می‌دهید؛ بنابراین فرزندتان احساس امنیت بیشتری می‌کند.
- نوجوانی که از مدرسه فرار می‌کند را تنبیه نکنید
از بروز واکنش‌های احساسی مانند سرزنش یا توهین دوری کنید. در عوض، نشان دهید که موقعیت فرزندتان را درک می‌کنید و قصد دارید به او در رفع مشکلش کمک نمایید. اگر هنگام گفت‌وگو به مشکل برخوردید، بار دیگر به موضوع برگردید. نکته مهم این است که تلاش برای صحبت را ادامه دهید.
- والدین و دوستان فرزندتان را بشناسید و با آن‌ها وقت بگذرانید.
- فضای خانه را به یک محیط دوستانه و صمیمی تبدیل کنید.
- درباره وضعیت تحصیلی فرزندتان با معلم او در تماس باشید و در صورت نیاز کلاس اضافه برای او بگیرید.
عاقبت فرار از مدرسه
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم فرار نوجوانان از مدرسه با آسیب‌های جسمی و روانی همراه است. مصرف نوشیدنی‌های الکلی، سوءمصرف مواد، رابطه جنسی پرخطر، افت تحصیلی، کاهش عزت‌نفس و سایر اختلالات روانی از عواقب فرار از مدرسه خواهد بود.
یادداشت پایانی
فرار نوجوانان از مدرسه نوعی خودکشی است؛ چراکه آن‌ها با آینده و سرنوشت خود بازی می‌کنند. اختلالات روانی، مشکلات خانوادگی و اجتماعی همگی در گریز دانش‌آموزان از مدرسه نقش دارند. شما به‌عنوان والدین وظیفه دارید با ایجاد یک رابطه دوستانه با فرزندتان از مشکلات او باخبر شوید و راهی برای جلوگیری از این افکار پیدا کنید.
سوالات متداول
آیا پرخاش با کودکان در صورت فرار از مدرسه کار درستی است؟
خیر. پرخاشگری همه چیز را بدتر می‌کند.
آیا تغییر مدرسه از فرار نوجوان جلوگیری می‌کند؟
بله. گاهی مدارس علت فرار نوجوان از مدرسه هستند.
آیا در این خصوص روانشناس می‌تواند به نوجوان کمک کند؟
آیا در این خصوص روانشناس می‌تواند به نوجوان کمک کند؟
