درمان نوجوان عصبانی؛ روش رفتاری شناختی و دارویی
رفتار همراه با خشم نوجوانان چالشی بزرگ برای خانواده‌هاست. آنها در اکثر مواقع از دست خشم نوجوانان خود درمانده می‌شوند و احساس می‌کنند تربیتشان خوب نبوده است. با ورود کودکان به دوران بلوغ و سن نوجوانی، والدین را مسئول همه کاستی‌ها می‌دانند. آنها معمولا به دلیل مشکلات و محدودیت‌های موجود تصور می‌کنند که اگر شما تصمیم‌های بهتری در زندگی می‌گرفتید، امروز اوضاع آنها نیز بهتر بود. معمولا به دلیل برخی مسائل و تغییرات جسمی، روحی و اجتماعی، آنها در این دوره بدخلق، بداخلاق و بی اعصاب می‌شوند.
بسیاری تصور می‌کنند نوجوان آنها بی‌ادب شده، اما در حقیقت این‌گونه نیست و کاملا این امر در دوران بلوغ و سن نوجوانی طبیعی است. بهتر است والدین با آگاهی درباره تندخویی فرزند خود، نسبت به یافتن بهترین درمان برای تند مزاجی نوجوانشان اقدام کنند تا فرزند آنها بتواند این دوره را با موفقیت پشت سر بگذارد. با ادامه این از مقاله از ژین طب همراه باشید.
خشم کلامی و رفتاری در دختران و پسران
آیا پرخاشگری در نوجوانان به جنسیت خاصی تعلق دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت پرخاشگری در همه نوجوانان چه دختر و چه پسر در سنین بلوغ دیده می‌شود؛ زیرا دختران و پسران هر دو در زمان نوجوانی با تغییرات اجتماعی، جسمی، روحی و احساسی بسیار زیادی روبه‌رو هستند که گاهی نمی‌توانند از پس کنترل همه آنها بربیایند و پرخاشگر می‌شوند.
انواع رفتار همراه با خشم در نوجوانان
اگر پای صحبت‌های والدین بنشینید، هریک تندخویی فرزند نوجوان خود را به گونه‌ای توصیف می‌کنند. شناخت انواع پرخاشگری به انتخاب روش مناسب برای درمان خشم در نوجوانان کمک می‌کند.
تندخویی تکانشی، این نوع رفتار که به‌عنوان پرخاشگری عاطفی یا احساسی نیز شناخته می‌شود، مستقیما از احساساتی که جوان در لحظه تجربه می‌کند، نشات می‌گیرد. این نوع ممکن است غیرقابل کنترل به نظر برسد. در بسیاری از مواقع به نظر می‌رسد که این پرخاشگری از هیچ جا نمی‌آید. پرخاشگری تکانشی زمانی اتفاق می افتد که او از دست شخص یا چیزی دیگر ناراحت است که به آن دسترسی ندارد. پس نزد والدین عقده گشایی می‌کند. پرخاشگری تکانشی با بروز احساسات شدید مانند عصبانیت همراه است و معمولا ناگهانی رخ می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهند پرخاشگری تکانشی به‌ویژه هنگامی که ناشی از عصبانیت باشد، سیستم حساس تهدید در مغز را تحریک می‌کند. این سیستم شامل آمیگدال، هیپوتالاموس و ماده خاکستری اطراف مجرا است.
خشم ابزاری، این پرخاشگری توسط رفتارهایی مشخص می‌شود که برای دستیابی به یک هدف بزرگ‌تر در نظر گرفته شده‌اند. خشونت ابزاری، اغلب پیش از وقوع با دقت برنامه‌ریزی شده است. این نوع به‌عنوان یک ابزار برای دستیابی به هدف به کار گرفته می‌شود.
چه نوع درمانی برای نوجوان پرخاشگر بهتر است؟
به طور کلی برای کاهش خشم در نوجوانان دو نوع درمان مبتنی بر همراهی مشاور یا روانشناس و درمان مبتنی بر مصرف دارو وجود دارد.
درمان پرخاشگری نوجوان با کمک روانشناس و مشاور
درمان‌هایی که از طریق مشارکت مشاور یا روانشناس انجام می شود، دارای 4 شکل مختلف است.
رفتار درمانگران، یکی از انواع مشاور که ممکن است نوجوان به آن مراجعه کند، رفتار درمانگر است. این متخصصان به صورت انفرادی با مراجع کار می کنند و واکنش آنها را در پاسخ به خشم، افسردگی، اضطراب، اختلال خوردن، سوء مصرف مواد یا مسائل دیگر تغییر می‌دهند. رفتار درمانگر به تنهایی این بیماری را درمان نمی کند. آنها روش‌های مقابله با اتفاقات زندگی روزمره را به مراجع آموزش می‌دهند.
رفتاردرمانگران اغلب از روش های درمانی زیر استفاده می کنند:
درمان شناختی رفتاری یا CBT، این روشی است که به نوجوان کمک می کند تا چگونگی واکنش خود را به اضطراب، افسردگی یا سایر شرایط سلامت روانی بشناسد. راهنمایی مشاور باعث تغییر الگو های فکری نوجوان شده و در نتیجه با تغییر واکنش نوجوان و تغییر رفتار او، خشم نوجوان نیز کنترل می شود.
رفتاردرمانی دیالکتیکی یا DBT، این درمان نحوه پاسخگویی نوجوان به مشکلات ارتباطی در زندگی را بررسی می‌کند. از رفتار درمانی دیالکتیکی اغلب برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی استفاده می شود.
خانواده درمانگر، این روش گاهی توسط درمانگر استفاده می شود، زیرا نوجوان محصول خانواده است و مشاهده تعامل و گفتگوی او با والدین، خواهر و برادر، ارزیابی دقیق تری را در اختیار درمانگر می گذارد.
گروه درمانگران، گروه درمانی اغلب برای نوجوانانی که دارای مشکلات زیر هستند، استفاده می شود:
- سوء مصرف مواد
- اختلالات اشتها
- اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD
- از دست دادن عزیزان و اندوه
مشاوران مدرسه، در دبیرستان فرزند شما ممکن است یک مشاور یا درمانگر باشد و احتمالا نوجوان از این فرصت برای صحبت با فردی در محیط مدرسه استفاده کند. یک مشاور مدرسه اغلب می تواند در زمینه های زیر به نوجوان کمک کند:
- قلدری و زورگویی
- نمرات ضعیف
- مشکل در رابطه با والدین
- مشکلات با دوستان
مشاور مدرسه همچنین می تواند در مورد مسائل بهداشت روان مانند:
- اضطراب شدید
- افسردگی شدید
- افکار خودکشی
- سوء مصرف مواد
نوجوان را راهنمایی کند.
درمان نوجوان پرخاشگر با استفاده از دارو
اگر برای نوجوان مشکل روانی یا عصبی مانند صرع و افسردگی تشخیص داده شود، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص، باعث کاهش پرخاشگری در او می‌گردد.
داروهایی که در درمان خشم نوجوانان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اغلب به صورت ترکیبی، شامل محرک‌های روانی، داروهای ضد روان پریشی، تثبیت کننده خلق و خو و آگونیست های آلفا-2 هستند. این داروها از نظر ایمنی، عوارض و اثربخشی با یکدیگر متفاوت دارند. برای مثال داروهای آرام بخش در کنار آثار درمانی مثبت باعث تاخیر در خواب و کاهش اشتها شده و داروهای ضد روان پریشی، اشتها را افزایش داده و چاقی را به همراه می‌آورند.
پرخاشگری نوجوانان چه پیامدهایی برای او و سایرین دارد؟
پرخاشگری برای نوجوانان پیامدهای بسیاری زیادی دارد. در حقیقت پرخاشگری باعث اختلال در جسم و روان او می‌شود. علاوه براین پرخاشگری سبب می‌شود او احساس گناه داشته باشد و همیشه احساس کند دنیا جای عادلانه‌ای برای زندگی کردن نیست. او در این شرایط ممکن است رویاهای غیرواقعی داشته باشد و احساس طردشدگی کند. گاهی این احساس‌ها آنقدر برای او سنگین هستند که به خودکشی نیز فکر خواهد کرد.
همچنین از دیگر پیامدهای پرخاشگری در زندگی نوجوانان می‌توانیم بگوییم که به مرور، رابطه‌ای گسسته با والدین و دوستان خواهند داشت. همین مورد باعث می‌شود که نوجوان به مرور زمان احساس گوشــه گیری و انزواطلبی داشته باشد و از محیط‌های اجتماعی، مدرسه و خانواده فاصله بگیرد.
تاثیر خانواده‌ها و محیط تحصیلی در پرخاشگری نوجوانان
در برخی شرایط پرخاشگری در نوجوانان و بروز خشم بسیار شدید آنها، نشان‌دهنده رابطه نامطلوب و مشکلات نوجوان با والدین است. در حقیقت یکی از دلایل پرخاشگری در نوجوانان ناشی از عدم امنیت روانی او است. نوجوانانی که از خانواده طرد می‌شوند یا مورد تهدید، تنبیه، تحقیر و سرزنش در روابط خانوادگی قرار می‌گیرند، روحیه پرخاش‌جویی خواهند داشت. گاه این پرخاشگری در نوجوانان ناشی از تربیت نادرست خانواده‌ها نیز خواهد بود. هنگامی که نوجوان دچار عدم امنیت روانی می‌شود برای محافظت از خود و خواسته‌هایش به پرخاشگری روی می‌آورد.
در این حالت بسیاری از والدین سعی دارند بیشتر نوجوان خود را تحت فشار قرار دهند. آنها در حقیقت با محدود کردن و تحت فشار قرار دادن نوجوان قصد دارند تربیت او را درست کنند.
این شرایط ممکن است در مدرسه نیز رخ دهد. با این تفاوت که در مدرسه به جای والدین، معلمان و مدیر و همچنین همکلاسی‌ها هستند که نوجوان را تحت فشار قرار می‌دهند.
به طور کلی اگر والدین و همچنین معلمان با نوجوان ارتباط موثری برقرار کنند و بیشتر او را در این دوران بشناسند، بسیاری از مشکلات ناشی از پرخاشگری کاهش پیدا می‌کند.
رفتار درست با نوجوانان پرخاشگر
بسیاری از والدین همیشه با این چالش روبرو هستند که رفتار صحیح با نوجوان پرخاشگر به چه شکلی است؟ دائما آنها این سوال رایج را می‌پرسند که طرز رفتار با نوجوان پرخاشگر چگونه است؟ به طور کلی در رفتار با نوجوان پرخاشگر باید به نکات زیر توجه کنید. با رعایت چند نکته زیر می‌تواند پرخاشگری در نوجوانان خود را مدیریت و کاهش دهید:
- از شرایط ویژه نوجوان خود آگاه باشید و آن را کاملا درک کنید. با درک این رفتارها، نحوه برخورد با آنها را تغییر دهید. آنها باید متوجه بزرگ شدنشان بشوند و احساس امنیت کنند.
- علل اصلی و اساسی خشم و عصبانیت فرزند خود را بشناسید. در حقیقت باید بدانید از پرخاشگری از کجا نشات می‌گیرد.
- در حد توان نوجوان به او مسئولیت واگذار کنید. در صورت انجام وظایف و مسئولیت‌ها، از او تقدیر و تشکر کنید و از تحقیر نوجوان خود به شدت خودداری کنید
- او را از پیامدها و عوارض پرخاشگری آگاه کنید
- روش‌های کنترل عصبانیت را به او آموزش دهید
- به او همیشه خاطرنشان کنید که با داد و فریاد و بروز خشم و عصبانیت کاری از پیش نخواهد رفت
- هرگز او را
- در جمع در برخی مواقع خاص از نقاط قوت او تعریف کنید. بگذارید احساس خوبی به او دست بدهد.
- به حریم خصوصی نوجوان خود احترام بگذارید
- در صورت نیاز از یک روانشناس یا مشاوره کمک دریافت کنید.
کتاب در مورد پرخاشگری نوجوانان
یکی از کتاب‌های مفید در زمینه کنترل و درمان پرخاشگری نوجوانان، کتاب پرخاشگری نوجوانان و درمان آن‌هاست. نویسندگان این کتاب تقوی ابراهیمی و سعیده آزادی احمدآبادی هستند.
یادداشت پایانی
درمان پرخاشگری نوجوانان به شناخت بهتر و عمیق‌تر فرزندتان نیاز دارد و باید با همکاری خود فرزند صورت پذیرد. در این مقاله مهمترین راهکارها برای درمان پرخاشگری ارائه شد و شما می‌توانید با توجه به این راهکارها و از آن مهمتر پیدا کردن علل پرخاشگری در نوجوانان، به‌خوبی با فرزند خود ارتباط برقرار و برای رفع این مشکل اقدام کنید. تربیت سنین نوجوانی و روانشناسی نوجوانان نقش بسیار مهمی در کاهش پرخاشگری در سنین بلوغ دارد و رفتار نوجوانان را در آینده تعیین می‌کند.
سوالات متداول
آیا جامعه می‌تواند در افزایش و یا کاهش پرخاشگری نوجوان تاثیر گذار باشد؟
بله. ممکن است نوجوان در جامعه در محیط‌های مختلفی قرار گیرد. به همین دلیل جامعه بی‌تاثیر نیست.
آیا پرخاشگری نوجوان ممکن است باعث آسیب به دیگران شود؟
بله. در شرایطی که کنترل نشود ممکن است باعث ضرب و شتم شود.
