عوارض مصرف زیاد ویتامین D

عوارض مصرف زیاد ویتامین D چیست؟ آیا باید نگران استفاده از مکمل‌ها باشیم؟ عوارض مصرف زیاد ویتامین دی که هایپرویتامینوز D نیز نامیده می‌شود، یک عارضه نادر اما بالقوه جدی است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که مقادیر بیش از حد ویتامین دی در بدن ما وجود داشته باشد.

مسمومیت با ویتامین D معمولاً توسط دوزهای زیاد مکمل‌های ویتامین دی ایجاد می‌شود نه در اثر رژیم غذایی یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید. دلیل این امر آن است که بدن ما میزان ویتامین D تولید شده در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید را تنظیم می‌کند و حتی غذاهای غنی‌شده نیز حاوی مقادیر زیادی ویتامین دی نیستند. در ادامه این مقاله از مجله ژین طب می‌خواهیم بیشتر در مورد عوارض مصرف زیاد ویتامین D صحبت کنیم.

مسمومیت با ویتامین D چیست؟ آیا باید نگران مصرف مکمل‌ها باشم؟

عوارض مصرف زیاد ویتامین D، تجمع کلسیم در خون (هایپرکلسمی) است که می‌تواند باعث تهوع و استفراغ، ضعف و تکرر ادرار شود. مسمومیت با ویتامین D شاید به درد استخوان و مشکلات کلیوی مانند تشکیل سنگ‌های کلسیمی تبدیل شود. درمان عوارض مصرف زیاد ویتامین دی شامل قطع مصرف ویتامین D و محدود کردن کلسیم در رژیم غذایی است. پزشک همچنین احتمالا مایعات و داروهای داخل وریدی مانند کورتیکواستروئیدها یا بیس فسفونات‌ها را تجویز کند.

مصرف روزانه 60 هزار واحدIU ویتامین دی به مدت چند ماه، باعث مسمومیت می‌شود. این سطح، چندین برابر بیشتر از مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه‌شده توسط انجمن غذا و تغذیه ایالات متحده (RDA) برای اکثر بزرگسالان یعنی 600 واحد IU ویتامین دی در روز است.

دوزهای بالاتر از مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه‌شده توسط انجمن غذا و تغذیه ایالات متحده گاهی اوقات برای درمان مشکلات پزشکی مانند کمبود ویتامین D استفاده می‌شوند اما این دوزها فقط تحت نظر پزشک برای یک بازه زمانی مشخص داده می‌شوند.

هنگامی که فردی دوزهای بالای ویتامین دی مصرف می‌کند، سطح خون باید کنترل شود. همیشه قبل از مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی با پزشک خود مشورت کنید تا دچار عوارض مصرف زیاد ویتامین D نشوید.

بیشتر بدانید: بهترین راه برای جذب بیشتر ویتامین D چیست؟

علائم مصرف زیاد ویتامین D چیست؟

اگر احساس ناراحتی معده، علائم غیرعادی ذهنی یا مشکلات کلیوی دارید، احتمال دارد که ویتامین دی زیادی در بدن خود داشته باشید. ویتامین D بیش از حد در آزمایش خون، خود را نشان می‌دهد. ویتامین دی نقش مهمی در حفظ سلامت ما دارد. این ویتامین برای رشد و توسعه سلول‌های عضلانی ما، عملکرد مناسب سیستم ایمنی، حفظ سلامت سیستم اسکلتی ما و موارد دیگر ضروری است.

از آنجایی که کمبود ویتامین D شایع‌تر است، بسیاری از افراد برای حفظ میزان کافی ویتامین دی از مکمل‌های ویتامین D استفاده می‌کنند. اما عوارض مصرف زیاد ویتامین D نیز می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود.

نشانه‌های تشخیص مسمومیت با ویتامین دی

نشانه‌های تشخیص عوارض مصرف زیاد ویتامین D عبارتند از:

• افزایش سطح هموگلوبین خون
• برای اینکه ویتامین D به سطوح سمی یا خطرناک در بدن برسد، باید بیش از 100 نانوگرم در میلی‌لیتر باشد

توصیه‌ها در مورد سطوح بهینه ویتامین دی متفاوت است اما تحقیقات نشان می‌دهد که سطوح بین 30 تا 60 نانوگرم در یک میلی‌لیتر خون احتمالاً بهینه هستند و امکان دارد که به محافظت از سلامت بدن ما مقابل بیماری‌ها کمک کنند.

شایع‌ترین عوارض مصرف زیاد ویتامین D چیست؟

بیشتر موارد مسمومیت با ویتامین دی ناشی از دوز نامناسب مکمل و اشتباهات تجویزی است. به عنوان مثال، در یک گزارش موردی در سال 2020، یک مرد 73 ساله پس از مصرف 10 هزار واحد IU ویتامین دی در روز در طول چندین سال، دچار مسمومیت با ویتامین D شد.

در گزارش موردی دیگر در سال 2020، یک زن 56 ساله که به طور متوسط 130 هزار واحد IU ویتامین دی در روز به مدت 20 ماه به امید بهبود علائم ام اس مصرف می‌کرد، به دلیل علائمی از جمله تهوع، استفراغ و ضعف عضلانی در بیمارستان بستری شد.

بیشتر بخوانید: صفر تا 100 عوارض آمپول ویتامین D که ممکن است تجربه کنید

سطح ویتامین دی در خون این زن میانسال، 265 نانوگرم در میلی‌لیتر بود که برابر با 130 هزار واحد IU است و بیش از 30 برابر حد بالای توصیه شده عمومی یعنی 4 هزار واحد IU در روز است. به خاطر داشته باشید افرادی که کمبود ویتامین D دارند ممکن است نیاز به مصرف سطوح بسیار بالاتر از حد بالای ایمن برای رسیدن و حفظ سطوح بهینه ویتامین دی داشته باشند.

با یک متخصص در مورد دوز مصرفی خود مشورت کنید. این کار به شما کمک می‌کند که از مصرف دوزهای بالقوه نامناسب پیشگیری کنید و از عوارض مصرف زیاد ویتامین D در امان باشید.

افزایش سطح کلسیم خون؛ خطرناک ترین عوارض مصرف زیاد ویتامین D

ویتامین D به بدن ما کمک می‌کند تا کلسیم را از غذاهایی که می‌خوریم جذب کند. در واقع این یکی از مهم‌ترین نقش‌های آن است. با این حال، اگر مصرف ویتامین دی بیش از حد باشد، کلسیم خون ما شاید به سطوحی برسد که می‌تواند باعث علائم ناخوشایند و بالقوه خطرناک شود. عوارض مصرف زیاد ویتامین D در درجه اول مربوط به هایپرکلسمی است که به معنای سطح کلسیم خون بیش از حد است. علائم هایپرکلسمی عبارتند از:

1. ناراحتی‌های گوارشی مانند استفراغ، حالت تهوع، یبوست و درد معده
2. خستگی، سرگیجه، توهم و گیجی
3. از دست دادن اشتها
4. ادرار بیش از حد
5. سنگ کلیه، آسیب و حتی نارسایی کلیه
6. فشار خون بالا و ریتم غیرطبیعی قلب
7. کم‌آبی بدن

محدوده طبیعی کلسیم خون 8.5 تا 10.8 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. هایپرکلسمی معمولاً پس از مصرف مگادوز ویتامین D برای مدت طولانی ایجاد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند، بزرگسالانی که روزانه بیش از 10 هزار واحد IU ویتامین دی مصرف می‌کنند دچار علائم می‌شوند باید از نظر ایجاد هایپرکلسمی مورد بررسی و آزمایش قرار بگیرند.

زن میانسالی که در همین مقاله به آن اشاره کردیم و به‌مدت 20 ماه به‌طور متوسط 130 هزار واحد IU ویتامین دی در روز مصرف کرده بود نیز به دلیل علائم مربوط به هایپرکلسمی در بیمارستان بستری شد. این علائم شامل تهوع، استفراغ، ضعف عضلانی و آسیب کلیه بود. سطح کلسیم خون او 3.23 میلی‌مول در لیتر (12.9 میلی‌گرم در دسی لیتر) بود. هایپرکلسمی می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

مشکلات گوارشی؛ عوارض مصرف زیاد ویتامین D

عوارض مصرف زیاد ویتامین D مربوط به کلسیم زیاد در خون است. برخی از علائم اصلی هایپرکلسمی عبارتند از:

1. حالت تهوع
2. استفراغ
3. یبوست
4. اسهال
5. اشتهای ضعیف

بیشتر بدانید: معرفی بهترین قرص ضد یبوست برای بهبود وضعیت سیستم گوارش

با این حال، همه افراد مبتلا به هایپرکلسمی کاملا علائم مشابهی را تجربه نمی‌کنند. در یک مورد، یک زن پس از مصرف مکملی که بعداً مشخص شد حاوی 78 برابر کلسیم بیشتر از آنچه در برچسب ذکر شده، بود دچار حالت تهوع و کاهش وزن شد.

نکته مهم این است که این علائم در پاسخ به عوارض مصرف زیاد ویتامین D رخ می‌دهد که منجر به سطوح کلسیم بیش از 12 میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌شود. به عنوان مثال، کودک 18 ماهه‌ای که 50 هزار واحد IU ویتامین D3 به مدت 3 ماه دریافت کرده بود، دچار اسهال، درد معده و سایر علائم شد. این علائم کودک پس از قطع مصرف مکمل‌ها برطرف شد.

گیجی، افسردگی و روان پریشی

هایپرکلسمی می‌تواند منجر به تغییر وضعیت ذهنی در افراد مبتلا به مسمومیت با ویتامین D شود. افراد مبتلا به هایپرکلسمی ناشی از مسمومیت با ویتامین D معمولاً علائمی مانند گیجی، افسردگی و روان‌پریشی دارند. در موارد شدید، کما نیز گزارش شده است.

در یک گزارش موردی در سال 2021، یک مرد 64 ساله به طور تصادفی 200 هزار واحد IU ویتامین دی در روز مصرف کرده بود زیرا دستورالعمل‌های دارویی را اشتباه متوجه شده بود. او دچار مشکلات ذهنی و روحی و سایر علائم جدی مربوط به هایپرکلسمی گردید. وی در 10 روز اول بستری شدن در بیمارستان، آشفته و گیج بود اما با کاهش سطح کلسیم، علائمش به تدریج بهبود یافت. حدود 18 روز طول کشید تا کلسیم او به سطح مورد انتظار بازگردد.

عوارض مصرف زیاد ویتامین D بر کلیه

در برخی موارد، مسمومیت با ویتامین دی می‌تواند منجر به آسیب کلیه و حتی نارسایی آن شود. چنین وضعیتی به این دلیل ایجاد می‌شود که وجود ویتامین D بیش از حد در بدن شاید منجر به سطوح بالای کلسیم شود که منجر به از دست دادن آب از طریق ادرار زیاد و کلسیفیکاسیون کلیه‌ها می‌گردد.

هایپرکلسمی همچنین می‌تواند باعث انقباض عروق خونی کلیه شود که منجر به کاهش عملکرد کلیه می‌گردد. بسیاری از مطالعات، آسیب کلیوی متوسط تا شدید را در افرادی که دچار مسمومیت با ویتامین دی می‌شوند گزارش کرده‌اند. نکته جالب این است که کمبود ویتامین D نیز می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و در مبتلایان به بیماری کلیوی منجر به عوارض شدید شود. این یکی از دلایلی است که چرا حفظ سطوح بهینه ویتامین D خون ضروریست، همچنین چرا باید از مصرف بی رویه خودداری کرد.

بیشتر بدانید: قویترین قرص دفع سنگ کلیه؛ معرفی ۶ قرص برای دفع سنگ کلیه

احتمال ایجاد عوارض مصرف زیاد ویتامین D چقدر است؟

مکمل‌های ویتامین دی بسیار ایمن در نظر گرفته می‌شوند و مسمومیت با آن‌ها غیرمعمول است. این امر به آن دلیل است که یک فرد سالم برای رسیدن به سطوح سمی یا خطرناک در بدن باید دوزهای بسیار زیاد ویتامین D را در طول زمان مصرف کند.

مسمومیت با ویتامین دی در افراد مبتلا به بیماری‌های خاص شایع‌تر است. با این حال، عوارض مصرف زیاد ویتامین D عبارتند از:

1. اختلالات گرانولوماتوز
2. اختلالات مادرزادی
3. برخی از لنفوم‌ها
4. متابولیسم غیرطبیعی و نامنظم ویتامین D

به طور کلی اگرچه مسمومیت با ویتامین دی غیرمعمول است اما در موارد زیر احتمالا رخ دهد:

• مصرف بیش از حد تصادفی
• خطا در تجویز نسخه‌ای
• استفاده نادرست از مکمل‌های ویتامین D با دوز بالا

عوارض مصرف زیاد ویتامین D خطرناک هستند؟

احتمال دارد که متخصصان مراقبت‌های بهداشتی به افرادی که ویتامین دی بسیار کمی دارند، توصیه کنند که دوزهای هفتگی بسیار بالای 50 هزار واحد IU را به مدت 8 هفته مصرف نمایند. سپس بعد از رسیدن سطح آن به 30 نانوگرم در میلی‌لیتر، دوز نگهدارنده 2 هزار واحد IU در روز را مصرف کنند. پزشک بسته به سطح ویتامین D و سلامت کلی شما، مناسب‌ترین دوز ویتامین دی را برای شما تعیین می‌کند.

با وجود اینکه مسمومیت با ویتامین دی رایج نیست، احتمال دارد که در صورت استفاده نادرست از مکمل‌های ویتامین D بدون نسخه، مکمل‌های نسخه‌ای یا تزریقی؛ در معرض خطر ایجاد عوارض باشید. اگر مکمل‌های ویتامین دی با دوز بسیار بالا مصرف می‌کنید یا تزریق ویتامین D انجام می‌دهید، پزشک سطح ویتامین شما را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که میزان آن به طور بالقوه خطرناک نیست. از مصرف مکمل‌های ویتامین D با دوز بالا خودداری کنید، مگر اینکه متخصص مراقبت‌های بهداشتی آنها را توصیه کند.

سوالات متداول در ارتباط با عوارض مصرف زیاد ویتامین D