انحراف زانو چیست؟ علت ، علائم زانوی پرانتزی و ضربدری + روش‌های تشخیص و درمان قطعی
وقتی ظاهر پاها خبر از مشکلی پنهان می‌دهند…
آیا هنگام ایستادن جلوی آینه متوجه می‌شوید که زانوهایتان بیش از حد به هم نزدیک شده‌اند؟
یا شاید هنگام راه رفتن، کفش‌هایتان به شکل ناهماهنگی ساییده می‌شوند؟
این علائم ممکن است ساده به نظر برسند، اما در واقع می‌توانند نشانه‌ای از یک اختلال مهم به نام انحراف زانو باشند—اختلالی که هم بر ظاهر پاها تأثیر می‌گذارد و هم عملکرد طبیعی مفاصل زانو و ران را مختل می‌کند.
چرا زانو دچار انحراف می‌شود؟
برای درک بهتر این پدیده، لازم است ابتدا به ساختار زانو نگاه دقیق‌تری داشته باشیم.
مفصل زانو از بخش‌هایی مانند استخوان ران (فمور)، استخوان ساق (درشت‌نی و نازک‌نی)، کشکک (پاتلا)، غضروف مفصلی، رباط‌ها و تاندون‌ها تشکیل شده است. هماهنگی دقیق این اجزا، حرکت روان و ایمن زانو را تضمین می‌کند.
حال اگر در این هماهنگی اختلالی ایجاد شود، چه به‌صورت مادرزادی و چه اکتسابی، نتیجه آن می‌تواند بروز انحراف در راستای طبیعی مفصل باشد.
مهمترین علل انحراف زانو عبارت‌اند از:
- نابهنجاری در استخوان‌بندی یا ساختار مفصل
مثلاً کاهش عمق حفره فیمورال (استخوان ران) که باعث ناپایداری کشکک زانو می‌شود. - ضعف عضلات چهار سر ران، به‌ویژه بخش داخلی (vastus medialis)
این ضعف باعث می‌شود کشکک به سمت خارج کشیده شده و محور مفصل زانو تغییر کند. - آسیب‌های تروماتیک (ضربه یا تصادف)
در این حالت، آسیب مستقیم به مفصل زانو یا نواحی اطراف آن می‌تواند منجر به انحراف تدریجی شود. - بیماری‌های زمینه‌ای استخوانی مانند نرمی استخوان (راشیتیسم)
کمبود ویتامین D و کلسیم در کودکان یا پوکی استخوان در بزرگسالان، از جمله دلایل شناخته‌شده هستند. - عوامل ژنتیکی و خانوادگی
در برخی افراد، فرم زانوها از ابتدا متفاوت است و به مرور با افزایش وزن یا فشار مکانیکی، انحراف تشدید می‌شود.
نشانه‌های شایع تشخیص انحراف زانو که باید جدی گرفته شوند
شاید مهمترین نشانه انحراف زانو تغییر در شکل ظاهری پاها هنگام ایستادن یا راه رفتن باشد.
اما علائم دیگری نیز وجود دارند که اغلب نادیده گرفته می‌شوند:
- نزدیک شدن زانوها به یکدیگر در حالت ایستاده (ضربدری)
- فاصله گرفتن قوزک‌های داخلی پا (در زانوی پرانتزی)
- ساییده شدن زانوها هنگام راه رفتن
- دردهای مکرر در ناحیه داخلی زانو، پشت ساق یا جلوی ران
- الگوی ساییدگی نامتقارن کف کفش‌ها (به‌ویژه بخش داخلی)
تشخیص به‌موقع این علائم، پیش از بروز آسیب‌های ثانویه، می‌تواند از بسیاری از عوارض حرکتی و اسکلتی جلوگیری کند.
انواع انحراف زانو؛ پس از انحراف زانو و استخوان چه شکلی به خود می‌گیرند؟
یادتان باشد که زانو می‌تواند به جهت‌های گوناگون حرکت کند. پس اگر انحرافی در زانو پدید آید یکی از مهمترین ابزارهای حرکتی ما دچار مشکل شده است. انحراف زانو از مشکلاتی است که ممکن است در روند حرکت و راه رفتن ما مشکل ایجاد نماید:
انحراف زانو به داخل
این حالت از احراف زانو را زانوی ضربدری نیز می‌نامند. به گونه ای که در این حالت استخوان پا از بالای ساق به داخل متمایل شده است و زانوها به هم نزدیک و ساییده می‌شوند. بیمار در گیر با این عارضه نمی‌تواند به طور همزمان از زانو و مچ پا استفاده نماید. این انحراف یک انحراف مادرزادی است.
انحراف زانو به بیرون
این نوع انحراف زانو را زانوی پرانتزی می‌گویند. به این ترتیب که در این عارضه قوزک پاها به هم نزدیک خواهند شد و زانوها از هم فاصله بیشتری پیدا می‌کنند. درمان این عارضه با توجه به سن بیمار و شرایطش متفاوت خواهد بود. البته تشخیص زودهنگام این بیماری در درمان زودهنگام و موثر آن مهم است و می‌توان با استفاده از بریس‌ها آن را درمان کرد. این انحراف نیز یک انحراف مادر زادی قلمداد می‌شود.
انحراف زانو به عقب
شکل سوم انحراف مادر زادی زانو عقب زدگی زانو نام دارد. به طوری که زانوها به عقب رانده شده‌اند و در یک راستا نیستند. البته درصد ابتلا به این عارضه از دو نوع قبلی کمتر است. ولی به هر روی این شکل انحراف نیز مشکلاتی در حرکت افراد پدید می‌آورد.
سایر علل انحراف زانو در بزرگسالی
یکی از علل مهم انحراف زانو در بزرگسالی کمبود ویتامین D است که تاثیر زیادی در ابتلا به این عارضه دارد. بیماری‌هایی مانند راشیتیسم، بیماری بلانت، پاگت و عارضه آرتروز هم ممکن است انحراف زانو در بزرگسالی را پدید آورد. پس می بینید که به جز عوامل مادرزادی در بزرگسالی نیز ممکن است به این عارضه دچار شویم.
درمان انحراف استخوان زانو؛ اصلاح انواع تغییرات در زانو
درمان انحراف زانو هرچه زودتر و درسنین پایین تشخیص داده شود بهتر است. البته انحراف زانو مسئله‌ای است که باید با نظارت کامل یک پزشک اورتوپد درمان شود و مراحل اصلاحی آن مانند پیاده روی طی گردد که البته شما برای مشاهده بهترین زمان پیاده روی کافیست وارد لینک شوید. پزشک ابتدا نوع انحراف زانو را تشخیص می دهد و در مرحله بعد درمان مناسب را به شما پیشنهاد خواهد داد.
اصلاح انحراف زانو با ورزش
برای اصلاح انحراف زانو بدون جراحی زانو که بسیار پر هزینه هستند و شما میتوانید برای مطالعه دقیقتر و مشاهده انواع هزینه جراحی زانو مشاهده کنید ورزش یکی از راه‌کارهای موثر برای اصلاح انحراف زانوست که در تمامی سنین می توان از آن بهره برد. انحراف زانو راه رفتن را دچار مشکل خواهد کرد و ورزش، فرم پاها را اطلاح می‌کند. در اینجا چند ورزش برای اصلاح پاهای ضربدردی و پرانتزی پیشنهاد می‌کنیم:
اصلاح زانوی ضربدری بدون جراحی و با ورزش
حرکات اصلاحی زیر را به طور مرتب انجام دهید تا پس از مدتی نتیجه آن را ببینید و شاهد اصلاح آهسته پای ضربدری باشید:
لانگ به پهلو
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه‌ها باز کنید؛
- دست‌هایتان را مقابل سینه قرار دهید؛
- یک قدم بلند به سمت پهلوی راست بردارید؛
- روی زانو یک نشست داشته باشید. زانوی خود را خم کنید و باسن را عقب دهید؛
- پای مخالف باید صاف و کشیده شود و انقباض را در پشت پای خود احساس نمایید؛
- سپس به حالت اولیه بازگردید.
زانو بلند استپ
- روبروی پله یا استپ بایستید؛
- با یک حرکت ثابت پای راست‌تان را بلند کنید و روی استپ بایستید؛
- پس از دو ثانیه پایین بیایید.
اسکات
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید، دست‌ها مقابل سینه قرار دهید؛
- تا نیمه بنشینید، دقت کنید که زانوهایتان نباید از انگشتان پا جلو بزنند؛
- دو ثانیه مکث کنید و سپس به نقطه شروع بازگردید.
ورزش برای پای پرانتزی
پای پرانتزی نیز ورزش های خاص خودش را دارد. با این حرکات مخصوص پای پرانتزی، انتظار می‌رود عارضه‌های خفیف به خوبی درمان شوند:
حرکت بالا آوردن پا
- روی زمین به پهلو دراز بکشید، تمام بدن باید در یک راستا باشد؛
- پای چپ را تا جایی‌که میتوانید بالا بیاورید؛
- بالاتنه‌تان ثابت باشد و حرکت نکند؛
- چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس پای‌تان را پایین بیاورید.
حرکت پل باسن
- به پشت روی زمین دراز بکشید؛
- زانوهایتان را تا ۹۰ درجه خم نمایید؛
- باسن‌تان را به‌آرامی بالا بیاوریدو یک پل ایجاد کنید؛
- چند ثانیه در حالت فشار بمانید؛
- در صورت توان پل باسن را به‌صورت تک پا هم انجام دهید.
دایره کشیدن با توپ
- توپ نرم کوچک یل یک جعبه بین زانوهای خود قرار دهید؛
- با توپ یا جعبه بین زانوهایتان، یک دایره فرضی بکشید؛
- این حرکت را به سمت چپ و راست تکرار کنید؛
- توجه کنید فقط زانوها باید حرکت کند و لگن و کمر ثابت باشد.
نتیجه‌گیری:
انحراف زانو، اختلالی صرفاً ظاهری نیست—بلکه هشداری از درون بدن برای مداخله زودهنگام است. این وضعیت، اگر به‌موقع شناسایی و درمان شود، نه‌تنها قابل کنترل است، بلکه در بسیاری از موارد با تمرینات اصلاحی، زانوبندهای تخصصی یا درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابد.
اما تأخیر در پیگیری یا بی‌توجهی به نشانه‌ها، می‌تواند به آسیب‌های ماندگار، تخریب مفصل زانو و حتی محدودیت دائمی در حرکت منجر شود.
بنابراین اگر احساس می‌کنید شکل ایستادن یا راه رفتن شما تغییر کرده، یا در زانوهایتان درد، بی‌تعادلی یا بدشکلی مشاهده می‌کنید، آن را ساده نگیرید.
اولین گام در مسیر اصلاح، آگاهی و اقدام به‌موقع است و این همان چیزی است که می‌تواند از جراحی‌های پرهزینه و عوارض جدی در آینده پیشگیری کند.
