درمان سردرد کودکان با روش‌های مخصوص کودکان + علائم و نشانه‌ها
درمان سردرد کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چراکه کودکان در بیان دردهای خود ناتوان هستند و همین امر باعث می‌شود والدین متوجه بهبودی و یا ادامه‌دار بودن بیماری آن‌ها نشوند.
سردرد در کودکان شایع است و معمولا جدی نیست. همانند بزرگسالان، کودکان نیز ممکن است به انواع مختلف سردرد از جمله میگرن یا سردردهای مرتبط با استرس (تنشی) مبتلا شوند. برخی کودکان هم از سردردهای مزمن روزانه رنج می‌برند.
در بعضی موارد سردرد در کودکان ناشی از عفونت، سطوح بالای استرس و اضطراب یا ضربه‌های جزئی به سر است. مهم است که به علائم سردرد کودک خود توجه کنید و در صورت تشدید سردرد یا بروز مکرر سردرد با پزشک مشورت کنید. سردرد در کودکان معمولا با داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) و عادات سالم مانند برنامه منظم برای خواب و خوراک قابل درمان است. در شرایط خاص درمان سردرد کودکان در کرونا نیز موضوعیت پیدا می‌کند.
در ادامه این مطلب از مجله ژین طب قصد داریم مواردی را در باب درمان سردرد کودکان بیان کنیم. با ما همراه شوید.
سردرد در کودکان چگونه خود را نشان می‌دهد؟
کودکان همان سردردهایی را تجربه می‌کنند که بزرگسالان دارند، اما علائم آن‌ها ممکن است کمی متفاوت باشد. به عنوان مثال درد میگرن در بزرگسالان اغلب حداقل چهار ساعت طول می‌کشد، اما در کودکان درد ممکن است به این اندازه طول نکشد. یا سردرد کودکان در سرماخوردگی شکل متفاوتی نسبت به بزرگسالان دارد.
گاهی وجود تفاوت در علائم، تشخیص نوع سردرد در یک کودک را دشوار می‌کند، به خصوص در یک کودک با سن پایین که نمی‌تواند علائم را توصیف کند. با این حال به طور کلی، علائم خاص بیشتر در دسته سردردهای خاص قرار می‌گیرند.
علائم سردرد در کودکان چیست؟
علائم ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد.
علائم سردرد تنشی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دردی که به آرامی شروع می‌شود
- سر از هر دو طرف درد می‌کند
- دردی که کسل کننده است
- دردی که شبیه نواری دور سر است
- احساس درد در قسمت پشت سر یا گردن
- احساس درد خفیف تا متوسط
- تغییر در عادات خواب کودک
- سردردی که با حالت تهوع یا استفراغ همراه نیست
بچه‌هایی با سن کم ممکن است از بازی کردن کناره گیری کنند و بخواهند بیشتر بخوابند. سردردهای تنشی می‌توانند از 30 دقیقه تا چند روز ادامه داشته باشند.
علائم و نشانه‌های میگرن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- علائم پره میگرن (هاله) مانند: دیدن نورهای چشمک زن، تغییر در بینایی یا احساس بوهای عجیب
- دردی که ممکن است ضربان‌دار یا کوبنده باشد
- کودک رنگ پریده و ساکت به نظر می‌رسد
- درد در یک یا هر دو طرف سر
- حساسیت به نور یا صدا
- تهوع و استفراغ
- احساس درد در شکم
- تعریق
برخی پزشکان بر این باورند که حتی نوزادان نیز ممکن است به میگرن مبتلا شوند. در مواقعی که نوزاد گریه می‌کند یا به جلو و عقب تکان می‌خورد نشان دهنده درد شدید است.
علائم سردرد خوشه‌ای می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- چشمی که تحت تاثیر درد قرار گرفته ممکن است دارای پلک افتاده، مردمک کوچک یا قرمزی و تورم پلک باشد
- درد شدید در یک طرف سر، معمولا در پشت یک چشم
- آبریزش بینی یا احتقان
- تورم پیشانی
علائم سردرد ثانویه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردردهایی که از صبح خیلی زود شروع می‌شوند
- دوره‌های مکرر استفراغ بدون حالت تهوع یا سایر علائم ویروس معده
- ضعف در بازوها یا پاها یا مشکلات تعادلی
- دردی که با سرفه یا عطسه بدتر می‌شود
- سردردی که شدیدتر یا مداوم می‌شود
- کودکی که از درد سردرد بیدار می‌شود
- تغییر شخصیت همراه با سردرد
- شروع ناگهانی درد
- تغییرات در بینایی
- درد شدید
- تشنج یا صرع
علائم سردرد می‌تواند مانند سایر بیماری‌ها باشد. بنابراین توصیه می‌شود برای تشخیص و درمان حتما به پزشک مراجعه شود.
علت سردرد کودکان؛ علل بروز سردرد در کودکان چیست؟
بعضی از عوامل می‌توانند باعث ایجاد سردرد در کودک شما شوند. این عوامل عبارتند از:
بیماری و عفونت
بیماری‌های شایع مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت گوش و سینوسی از شایع‌ترین علل سردرد در کودکان هستند. به ندرت، مننژیت یا آنسفالیت ممکن است باعث سردرد شود.
ضربه به سر برآمدگی و کبودی می‌تواند باعث سردرد شود
اگر چه بیشتر آسیب‌های سر جزئی هستند، اما اگر فرزندتان به شدت روی سرش افتاد یا ضربه محکمی به سرش وارد شد، سریعا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. همچنین اگر سر درد فرزندتان پس از ضربه به سر به طور پیوسته بدتر شد، با پزشک تماس بگیرید.
عوامل عاطفی استرس و اضطراب
مشکلات عاطفی که احتمالا ناشی از مشکلات با همسالان، معلمان یا والدین است، می‌تواند در سردرد کودکان نقش داشته باشد. کودکان مبتلا به افسردگی احتمالا از سردرد شکایت می‌کنند، به خصوص اگر در تشخیص احساس غم و تنهایی مشکل داشته باشند.
استعداد ژنتیکی سردردها
به ویژه میگرن، معمولا در خانواده‌ها ایجاد می‌شود.
برخی غذاها و نوشیدنی‌ها موثر در ایجاد سردرد
نیترات – یک نگهدارنده غذایی که در گوشت‌های پخته شده مانند بیکن، بولونیا و‌هات داگ یافت می‌شود – می‌تواند باعث سردرد شود. همچنین کافئین بیش از حد – موجود در نوشابه، شکلات‌ها و نوشیدنی‌های ورزشی – موجب سردرد می‌شود.
مشکلات در مغز در ابتلا به سردرد
به ندرت، تومور مغزی یا آبسه یا خونریزی در مغز می‌تواند بر نواحی مغز فشار بیاورد و باعث سردرد مزمن شود. اما به طور معمول در این موارد علائم دیگری مانند مشکلات بینایی، سرگیجه و عدم هماهنگی وجود دارد.
عوامل خطر سردرد در کودکان
هر کودکی ممکن است دچار سردرد شود، اما ابتلا در موارد زیر شایع‌تر است:
- دختران پس از رسیدن به سن بلوغ
- کودکانی که سابقه خانوادگی سردرد یا میگرن دارند
- نوجوانان در سنین بالا
سردرد در کودک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا پزشک در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک می‌پرسد. او همچنین ممکن است در مورد سابقه سلامت خانواده نیز سوالاتی مطرح کند. در بعضی موارد پزشک کودک را معاینه فیزیکی می‌کند. معاینه فیزیکی ممکن است شامل یک معاینه عصبی باشد. اگر کودک مشکوک به وضعیت جدی‌تری باشد، آزمایشاتی نیز انجام خواهد داد، مانند:
- ام آر آی: در این آزمایش از آهنرباهای بزرگ و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌های بدن استفاده می‌شود
- سی تی اسکن: در این آزمایش از اشعه ایکس و کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از بدن استفاده می‌شود. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس استاندارد دارد
- تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری): این تست فشار مایع مغزی نخاعی (CSF) را اندازه گیری می‌کند. همچنین ممکن است برای بررسی عفونت در CSF استفاده شود
درمان سردرد کودکان چگونه انجام می‌شود؟
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک، نوع سردرد کودک و شدت آن بستگی دارد. اما به طور کلی هدف از درمان جلوگیری از بروز سردرد است.
درمان سردرد کودکان با دارو
- مسکن‌های بدون نسخه OTC: استامینوفن یا ایبوپروفن Advil، Motrin IB و سایر مسکن‌های موجود معمولا می‌توانند سردرد کودکان را تسکین دهند. لازم به ذکر است که داروهای نام برده باید در اولین لحظات بروز نشانه سردرد مصرف شوند. این نکته نیز گفتنی است که کودکان و نوجوانانی که به تازگی آبله مرغان یا علائم شبه آنفولانزا داشته‌اند هرگز نباید آسپرین مصرف کنند.
- داروهای تجویزی: تریپتان‌ها، داروهای تجویزی که برای درمان میگرن استفاده می‌شوند، موثر هستند و می‌توانند با خیال راحت در کودکان در سنین بالای 6 سال استفاده شوند اگر سردرد پیشانی در کودکان دیده شود و تهوع و استفراغ همراه با میگرن را تجربه کنند، پزشک می‌تواند یک داروی ضد تهوع تجویز کند.
با این حال استراتژی دارویی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. بهتر است از پزشک یا داروساز در مورد تسکین حالت تهوع سوال کنید.
احتیاط: مصرف بیش از حد داروها به خودی خود عاملی موثر در بروز سردرد است (سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو). با گذشت زمان، داروهای مسکن و سایر داروها ممکن است اثربخشی خود را از دست بدهند. علاوه بر این تمام داروها دارای عوارض جانبی هستند. اگر کودک به طور منظم داروها، از جمله محصولات OTC را مصرف می‌کند، در مورد عوارض آن با پزشک صحبت کنید.
سایر روش‌ها برای درمان سردرد کودکان
در حالی که به نظر نمی‌رسد استرس باعث سردرد کودکان شود، اما می‌تواند به عنوان محرک سردرد عمل کند یا سردرد را بدتر کند. افسردگی نیز می‌تواند در بروز سردرد کودکان نقش داشته باشد. در این شرایط، پزشک می‌تواند یک یا چند رفتار درمانی را توصیه کند، مانند:
آموزش تمدد اعصاب
تکنیک‌های تمدد اعصاب شامل تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و آرام سازی پیشرونده عضلانی است که در آن هر بار یک عضله را منقبض می‌کنند. سپس تنش را به طور کامل رها کرده، تا زمانی که تمام عضلات بدن شل شوند. یک کودک در سنین بالاتر می‌تواند با استفاده از کتاب یا فیلم، تکنیک‌های تمدد اعصاب را در کلاس‌ها یا در خانه یاد بگیرد.
آموزش بیوفیدبک
بیوفیدبک به کودک می‌آموزد که برخی از واکنش‌های بدن را کنترل و به کاهش درد کمک کند. در طول یک جلسه بیوفیدبک، کودک به دستگاه‌هایی متصل می‌شود که عملکردهای بدن مانند تنش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون را نظارت می‌کنند و بازخورد می‌دهند.
سپس کودک یاد می‌گیرد که چگونه تنش عضلانی را کاهش دهد و ضربان قلب و تنفس خود را آهسته کند. هدف بیوفیدبک این است که به کودک کمک کند تا برای مقابله بهتر با درد وارد حالت آرامش شود.
درمان شناختی رفتاری
این درمان می‌تواند به کودک کمک کند تا مدیریت استرس را یاد بگیرد و دفعات و شدت سردرد را کاهش دهد. در طول این نوع گفتار درمانی، یک مشاور به کودک راه‌هایی را آموزش می‌دهد که رویدادهای زندگی را مثبت‌تر ببیند و با آن‌ها کنار بیاید.
شیوه زندگی و روش‌های خانگی برای درمان سردرد کودکان
داروهای مسکنOTC مانند استامینوفن یا ایبوپروفن Advil، Motrin IB و غیره معمولا در کاهش درد سردرد موثر هستند. قبل از دادن داروی ضد درد یا مسکن به کودک، این نکات را در نظر داشته باشید:
- برچسب‌های روی داروها را با دقت بخوانید و فقط از دوزهای توصیه شده برای کودک خود استفاده کنید
- دوزها را بیشتر از مقدار توصیه شده به کودک ندهید. مثلا استامینوفن برای سردرد کودکان را باید طبق قاعده و درنظر گرفتن وزن و سن کودک استفاده کرد.
- بیش از دو یا سه روز در هفته به کودک خود داروهای ضد درد OTC ندهید. مصرف روزانه می‌تواند باعث سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو شود. (نوعی سردرد وجود دارد که ناشی از مصرف بیش از حد داروهای مسکن است.)
- کودکان و نوجوانانی که از آبله مرغان یا علائم شبه آنفولانزا بهبود می‌یابند هرگز نباید آسپرین مصرف کنند. به این دلیل که آسپرین با سندرم ری (یک بیماری نادر اما بالقوه تهدید کننده زندگی) در چنین کودکانی مرتبط است. بنابراین اگر برای مصرف این دارو برای کودک نگرانی دارید با پزشک خود صحبت کنید
علاوه بر داروهای ضد درد OTC ، موارد زیر می‌تواند به کاهش سردرد کودک کمک کند:
- استراحت و تمدد اعصاب: کودک خود را تشویق کنید تا در اتاقی تاریک و ساکت استراحت کند. خوابیدن اغلب سردردهای کودکان را برطرف می‌کند
- از کمپرس خنک و مرطوب استفاده کنید: در حالی که کودک شما استراحت می‌کند، یک پارچه خنک و مرطوب روی پیشانی او قرار دهید. یک میان وعده سالم ارائه دهید. اگر کودک مدتی است چیزی نخورده؛یک تکه میوه، کراکر گندم کامل یا پنیر کم چرب به او بدهید. غذا نخوردن باعث می‌شود سردرد بدتر شود
- طب جایگزین: اگرچه روش‌های جایگزین مصرف دارو به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند، اما تعدادی از مکمل‌های غذایی برای کمک به سردرد کودکان پیشنهاد شده است، از جمله:
- ریبوفلاوین
- منیزیم
- کوآنزیم Q10
- ویتامین دی
قبل از استفاده از هر گونه محصولات گیاهی یا مکمل‌های غذایی با پزشک کودک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که با داروی کودک شما تداخل نخواهند داشت یا عوارض جانبی مضری ندارند. درمان سردرد کودکان با طب سنتی نیز بخشی از پروسه درمانی خواهد بود.
- طب سوزنی: پزشکان طب سوزنی از سوزن‌های بسیار نازک و یکبار مصرف استفاده می‌کنند که معمولا درد یا ناراحتی کمی به وجود می‌آورند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که امکان دارد این درمان به تسکین علائم سردرد کمک کند
- ماساژ: ماساژ می‌تواند به کاهش استرس و کاهش تنش کمک کند. بنابراین در مواردی که سردرد تنشی رخ دهد به کاهش سردرد نیز کمک خواهد کرد
نکات مهم درباره درمان سردرد کودکان
وجود سردرد در کودکان مشکلی رایج است، اما در اغلب موارد جدی نیست.چراکه کودکان نیز می‌توانند همانند بزرگسالان دچار انواع سردردها شوند مانند میگرن و سردردهای تنشی یا ممکن است حتی سردردهای مزمن روزانه را تجربه کنند. البته گاهی شاهد سردردهای خطرناک در کودکان نیز هستیم.
اینکه علت بروز سردرد در کودکان چیست بسیار مهم است، زیرا اگر علت آن وجود مشکلی جدی باشد می‌تواند به کودک آسیب‌های جبران ناپذیری وارد کند. درمان سردرد کودکان معمولا با روش‌های خانگی و مراقبت یا مصرف داروهای بدون نسخه امکان‌پذیر است. در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را در باب درمان سردرد کودکان بیان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.
