دررفتگی کشکک زانو؛ علائم و درمان را بدانید تا زانوی خود را نجات دهید

دررفتگی کشکک زانو اغلب اوقات به دلیل یک سانحه مستقیم روی زانو مانند فشار، تصادف، خم شدن ناگهانی زانو، چرخش شدید پا، سقوط یا گام بد (برای مثال هنگام فرود در ورزش‌هایی مانند والیبال و بسکتبال) به وجود می‌آید. دررفتگی کشکک زمانی رخ می‌دهد که استخوان کشکک از جای اصلی خود یعنی شیار عمودی و v شکل پاتلو فمورال خارج شود. این عارضه دردناک و فرد را از حرکت باز می‌دارد ولی برای آن راهکارهای درمان متفاوتی وجود دارد.

در این مقاله از مجله سلامت ژین طب به ابعاد مختلف دررفتگی کشکک زانو یعنی علائم، علت‌های ابتلا و درمان‌های آن می‌پردازیم تا مبتلایان به این عارضه بتوانند اطلاعات جامعی درباره روند درمان داشته باشند.

دررفتگی کشکک زانو چیست؟

دررفتگی کشکک زانو خارج شدن کشکک از شیار آن در مفصل زانو است. مفصل زانو متشکل از سه استخوان ران، ساق پا و کاسه زانو در وسط است. به طور معمول، هنگامی‌که پا خم و صاف می‌شود، کاسه زانو در داخل یک شیار عمودی بین انتهای پایین استخوان ران و انتهای بالایی استخوان ساق پا (شیار‌تروکلر) به بالا و پایین می‌لغزد. شبکه‌ای از تاندون‌ها و رباط‌ها کاسه زانو را در داخل شیار محکم نگه می‌دارند و حرکت خم و راست شدن آن را کنترل می‌کنند.

هنگامی‌که کشکک دررفته می‌شود، به بیرون از شیار‌ تروکلئر منتقل خواهد شد و دیگر نمی‌تواند بالا و پایین حرکت کند. این کار زانو را قفل و رباط‌ها را از جای خود بیرون می‌کشد و اغلب آن‌ها را پاره می‌کند. در بیشتر موارد (93 درصد مواقع)، کاسه زانو به سمت خارج، به سمت شیار بیرون می‌آید. دررفتگی کشکک معمولا یک آسیب حاد ناشی از ضربه یا چرخش و پیچش ناگهانی است. مانند هر دررفتگی تا زمانی که اصلاح نشود دردناک و ناتوان کننده است. اما دررفتگی کلاهک زانو گاهی اوقات خود به خود بهبود می‌یابد.

بیشتر بخوانید: درمان دررفتگی زانو با روش‌های غیر جراحی و ۳ روش جراحی خاص

انواع دررفتگی کشکک زانو

در بیشتر مواقع، دررفتگی کشکک زانو یک آسیب حاد ناشی از ضربه و فشار است. به‌این دررفتگی حاد کشکک می‌گویند. این یک آسیب نسبتا رایج به حساب می‌آید، زیرا کاسه زانو نسبت به سایر مفاصل نیروی کمتری برای دررفتگی می‌طلبد. بازگشت به داخل کشکک نیز نسبتا آسان است. به ندرت، دررفتگی کشکک به صورت رشدی نیز رخ می‌دهد، که دررفتگی مادرزادی کشکک یا دیسپلازی‌تروکله نام دارد. وقتی کشکک در خارج از شیار‌ تروکلئر رشد می‌کند، نمی‌توان آن را به جای خود بازگرداند. این موارد برای اصلاح نیاز به جراحی دارند.

چه چیزی باعث دررفتگی کشکک زانو می‌شود؟

دررفتگی حاد کشکک در اثر نیروی زیاد، ضربه مستقیم، یک قدم بد که از وزن بدن بر خلاف تعادل استفاده می‌کند. سقوط یا برخورد شدید می‌تواند کاسه زانو را از جای خود خارج کند. با این حال، همیشه آنقدر طول نمی‌کشد. ممکن است ناشی از چیزی به سادگی یک چرخش ناگهانی باشد که زانو را می‌پیچد در حالی که ساق پا هنوز محکم است. ورزشکاران و رقصندگان، که مستعد در رفتگی‌های سریع هستند، قربانیان رایج این امر به حساب می‌آیند.

برخی افراد ناپایداری کشکک زانو دارند، به‌این معنی که تاندون‌ها و رباط‌هایی که کاسه زانو را در جای خود نگه می‌دارند از قبل شل و ناپایدار هستند. این ممکن است ناشی از یک آسیب قبلی یا یک بیماری آناتومیک قبلی باشد. کاسه زانو ناپایدار راحت‌تر از جای خود خارج می‌شود.

افراد مبتلا به دررفتگی مادرزادی کشکک (دیسپلازی‌تروکلر) با این بیماری متولد می‌شوند. اغلب، اما نه همیشه، با سایر ناهنجاری‌های رشدی مرتبط است.

بیشتر بخوانید: علت زانو درد در سنین جوانی؛ زانو هایی که زود به صدا در می‌آیند

دررفتگی کشکک زانو چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

دور از ذهن نیست کشکک زانوی هر کسی از طریق آسیب از جای خود خارج گردد. اما افراد خاصی بیشتر در معرض خطر هستند، از جمله:

• ورزشکاران، به ویژه در ورزش‌های پرتحرک
• رقصندگانی که مستعد چرخش سریع هستند
• نوجوانانی که مفاصل و رباط‌هایشان در اثر رشد مداوم شل شده است
• زنانی که باسن پهن‌تر و رباط‌های شل‌ترشان فشار جانبی بیشتری به زانو وارد می‌کند
• مردان درشت اندام و بلند قد که مفاصلشان بیشتر تحت فشار است
• افراد مبتلا به ناپایداری کشکک، به خصوص اگر قبلا تجربه در رفتگی کشکک داشته باشند

پزشکان نمی‌دانند که چه چیزی باعث دررفتگی مادرزادی کشکک می‌شود، اما بروز بیشتر در میان اعضای خانواده نشان‌دهنده ارتباط ژنتیکی است. برخی از بیماری‌های مادرزادی دیگر با دررفتگی کشکک زانو مرتبط هستند که عبارتند از:

• سندرم لارسون
• آرتروگریپوز
• دیسپلازی دیاستروفیک
• سندرم ناخن کشکک
• سندرم داون
• سندرم الیس وان کرولد

بیشتر بخوانید: علت زانو درد ناگهانی؛ ۳ هشدار اصلی که همه دردهای زانو را در بر می‌گیرد

علائم و نشانه‌های دررفتگی کشکک زانو چیست؟

• صدا دادن زانو
• کمانش زانو
• درد شدید
• تورم ناگهانی
• کبودی در زانو
• قفل شدن زانو
• ناتوانی در راه رفتن

کاسه زانو از نظر ظاهری از جای خود خارج شده است.

دررفتگی کشکک زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان با تجربه و آگاه معمولا با معاینه فیزیکی زانو و پرسیدن سوالاتی در مورد آسیب دیدگی کاسه زانو در رفتگی را تشخیص می‌دهند. همگام با تجربه دیداری پزشک، آن‌ها آزمایش‌های تصویربرداری رادیوگرافیک را برای بررسی هر گونه آسیب مرتبط، مانند پارگی رباط، آسیب غضروف یا شکستگی درخواست می‌کنند. با دررفتگی کشکک زانو می‌توان ابتدا مفصل را اصلاح کرد و بعد از آن عکس گرفت.

اگر کشکک دررفته زانو خود به خود اصلاح گردد، امکان دارد حتی فرد متوجه آن نشود. دررفتگی که خود را اصلاح می‌کند گذرا نامیده می‌شود. پس از آن، زانو همچنان دردناک و متورم خواهد بود، ولی مانند بسیاری از آسیب‌های رایج زانو به نظر می‌رسد. در این مورد، آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند شواهدی را پس از دررفتگی همراه با آسیب‌های ثانویه نشان دهند.

بیشتر بخوانید: کشکک زانو؛ علائم و ۵ درمان برای رفع مشکلات زانو

دررفتگی کشکک زانو چگونه درمان می‌شود؟

• کاهش: تا زمانی که تشخیص واضح باشد، پزشک به صورت دستی کاسه زانو را در اسرع وقت جا می‌اندازد. این کاهش نامیده می‌شود. آسیب دررفتگی کشکک زانو که در زمین بازی رخ می‌دهد می‌تواند بلافاصله توسط یک کاردرمانگر آموزش‌دیده در صورت وجود در محل کاهش یابد. اگر به اورژانس مراجعه کنید، ابتدا به بیمار مسکن می‌دهند. آن‌ها معمولا ابتدا مفصل را تصحیح و سپس با اشعه ‌ایکس به آن نگاه می‌کنند.
• تصویربرداری: متخصصین آزمایش‌های تصویربرداری را انجام می‌دهند تا ببینند که کاسه زانو به درستی تعویض شده است و هر گونه درمان اضافی را برنامه‌ریزی می‌کنند. اشعه‌ ایکس و سی تی اسکن می‌تواند به آشکار کردن هر گونه شرایط آناتومیکی موجود که ممکن است در دررفتگی نقش داشته باشد و همچنین هرگونه آسیب اضافی کمک کند. در صورت نیاز، ام آر آی می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در مورد غضروف و رباط‌ها بدهد. گاهی اوقات MRI یک دررفتگی گذرای قبلی را نشان می‌دهد که قبلا مشکوک نبوده است.
• زانوبند زاپیامکس: این زانوبند مجهز به تکنولوژی UIC با تقویت جریان خون و گرما بخشی به عمق بافت‌های آسیب‌دیده عملکرد حرکتی زانو را بهبود می‌بخشد. این زانوبند منحصر به فرد به کمک اولتراسوند به تسکین درد و کاهش التهاب زانو می‌پردازد و کیفیت حرکتی مفصل زانوی فرد را بالا می‌برد. با سرعت بخشی به روند ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده توسط تکنولوژی اینفرارد درمان را دست یافتنی خواهد کرد. از دیگر فناوری‌های به کار رفته در زانوبند زاپیامکس باید به تکنولوژی کلاک پالس اشاره کرد که این فناوری در تسکین دردهای شدید نقش بسیار پر رنگی در جامعه پزشکی دارد.
• جراحی: اگر آسیب قابل توجهی به استخوان یا غضروف و تاندون‌های زانو وارد شود، گزینه جراحی برای ‌ترمیم دورا ز ذهن نیست. در صورت داشتن دررفتگی مکرر کشکک یا ناپایداری مزمن کشکک، ممکن است جراحی نیز توصیه شود. ‌ترمیم و تقویت غضروف و رباط‌ها یک اقدام پیشگیرانه برای تثبیت مجدد زانو است. زمانی که دررفتگی کشکک مادرزادی باشد، مفصل فقط از طریق جراحی قابل ‌ترمیم است.
• توانبخشی: چند روز اول با داروهای مسکن و آتل به خانه فرستاده می‌شوید. بالا بردن و یخ زدن دوره‌ای مفصل می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. راه رفتن را مجددا به تدریج با عصا و یک بریس برای نگه داشتن مفصل در جای خود شروع خواهید کرد. فیزیوتراپی برای تقویت مجدد عضلات و در عین حال محدود کردن دامنه حرکت تا زمانی که مفصل تثبیت شود بسیار مهم است. حدود شش هفته تا سه ماه طول می‌کشد تا به طور کامل از کشکک در رفته بهبود یابد.

چگونه باید از عود دررفتگی کشکک جلوگیری کرد؟

تمام دررفتگی‌ها، رباط‌ها را کشیده و غضروف مفصل را تا حدی خراب می‌کند. هنگامی‌که کشکک دررفته شود، اگر به طور مشابه آسیب‌دیده باشد، احتمال وقوع مجدد آن بیشتر به نظر می‌رسد. پیشگیری از تصادفات سخت است، اما گاهی اوقات عواملی وجود دارند که می‌توانیم سعی کنیم آن‌ها را کاهش دهیم. بسته به‌اینکه در وهله اول چه چیزی باعث دررفتگی کشکک شده است، ممکن است بخواهید یک یا چند مورد از این اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید:

• توانبخشی کوشا: مهمترین کاری که می‌توان برای جلوگیری از دررفتگی مکرر کشکک انجام داد، بهبودی کامل از دررفتگی اول است. این بدان معناست که فیزیوتراپی را طبق تجویز انجام داده و خیلی زود از پا استفاده نکنید. به زانو زمان و توجهی بدهید که برای بهبودی تا جایی که می‌تواند نیاز دارد.
• آماده سازی عضلات پا: تقویت سیستماتیک هر یک از گروه‌های عضلانی مختلف که زانو را تثبیت می‌کنند می‌تواند اطمینان دهد که هیچ یک از گروه‌های عضلانی استرس زیادی را تحمل نمی‌کنند. حرکات کششی نیز مهم است، تا هر گروه عضلانی طیف کاملی از تحرک را که باید ارائه ‌دهد. یک فیزیوتراپ یا مربی شخصی می‌تواند کمک کند تا در مسیر درستی برای تمرین مادام العمر قرار بگیرید.
• فرم ورزشی مناسب: اگر شما یک ورزشکار هستید، ممکن است بخواهید از یک متخصص برای انجام برخی حرکات و تمرینات کمک بگیرید و همچنین از او بخواهید حرکت را تجزیه و تحلیل کند تا از درست بودن تمرین اطمینان حاصل کنید. تمرین با فرم نادرست می‌تواند فشار مکرری را به عضلات و مفاصل وارد کند.
• عمل جراحی: اگر فاکتورهای آناتومیکی دارید که به بی ثباتی کشکک کمک می‌کند، گاهی برای کمک به تقویت زانو، باید جراحی را در نظر گرفت.

نکته پایانی درباره دررفتگی کشکک چیست؟

کشکک دررفته می‌تواند ‌ترسناک و دردناک باشد، اما به‌ا ندازه سایر آسیب‌های دررفتگی جدی نیست. برای دررفتگی کشکک نسبت به سایر استخوان‌ها نیروی کمتری لازم است، به‌این معنی که احتمال آسیب جانبی به رگ‌های خونی یا اعصاب کمتر است.

اگر دچار در رفتگی کشکک زانو شده‌اید اولین چیزی که باید نگران آن بود این است که آن را در جای خود قرار دهید. یک متخصص آموزش دیده این کار را می‌تواند انجام دهد. با استراحت و توانبخشی کافی بعد از حدود شش هفته باید بتوان روی پای خود ایستاد.

سوالات متداول