سفتی مفصل کودکان؛ چگونه مفصل سفت کودکمان را درمان کنیم
سفتی مفصل کودکان به دلیل ضعف، درد یا عدم تمایل به حرکت مفصل ایجاد نمی‌شود. برخی از کودکان مبتلا به سفتی مفصل قادر هستند که مفاصل خود را در دامنه حرکتی آن تکان دهند؛ اما این حرکت می‌تواند به نیروی زیادی نیاز داشته باشد.
سفتی مفاصل کودکان و بزرگسالان اگر ناشی از التهاب باشد، بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب یا پس از استراحت طولانی مدت و بی حرکتی رخ می‌دهد یا بدتر می‌شود. توجه داشته باشید که سفتی مفاصل کودکان در بیشتر موارد به دلیل آرتریت نوجوانان ایجاد خواهد شد؛ اما عوامل دیگری مانند آسیب، ضربه، استفاده بیش از حد و ورزش نیز می‌توانند سفتی مفاصل را در کودکان مانند بزرگسالان ایجاد کنند.
برای درمان سفتی مفاصل کودکان به جز جراحی تعویض مفصل، تمامی روش‌های درمانی با درمان این بیماری در بزرگسالان یکسان است. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب به بررسی سفتی مفاصل کودکان، علت‌ها، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. ما را تا انتهای این مقاله همراهی کنید.
علت سفتی مفاصل و سفت شدن بدن نوزاد و کودک چیست؟
اگرچه سفتی مفاصل کودکان یکی از علائم کلاسیک آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis) یا RA است؛ اما این سفتی امکان دارد که به دلایل دیگری نیز ایجاد شده باشد. از دیگر عوامل ایجادکننده سفتی مفاصل کودکان می‌توانیم به موارد زیرا اشاره کنیم:
- آسیب و ضربه در ناحیه مفصل
بروز آسیب و ضربه شدید در ناحیه مفصل می‌تواند باعث آسیب به مفصل، رباط‌ها، تاندون‌ها و حتی استخوان‌های شود. این نوع آسیب‌ها باعث التهاب، سفتی و درد در مفاصل شده و به مرور زمان احتمال ابتلا به آرتروز را در قسمت افزایش می‌دهند.
- استفاده بیش از حد از مفاصل
انجام کارهای سنگین و بیش از توان مفاصل می‌تواند باعث التهاب، درد و در آخر سفتی مفصل شود. این موضوع در آینده باعث ابتلا شخص به آرتروز در نواحی مختلف بدن خواهد شد.
- ورزش‌ها و حرکات تکراری
نمونه‌های مختلفی از ورزش‌ها، آسیب‌های ورزشی و انجام حرکات تکراری امکان ابتلا به سفتی مفاصل کودکان را فراهم می‌کنند.
- آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (Juvenile idiopathic arthritis) یا JIA
یکی از اختلالات روماتولوژیک آرتریت نوجوانان است که در دسته‌ی بیماری‌های خود ایمنی قرار دارد. این بیماری یکی از علت‌های اصلی در ایجاد سفتی مفاصل کودکان به شمار می‌رود. در آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان، سیستم ایمنی بدن به مفاصل و بافت‌های مختلف حمله می‌کند و باعث ایجاد آسیب در آن‌ها می‌شود. در ادامه با این بیماری بیشتر آشنا خواهیم شد.
- بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک
لوپوس نیز یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم دفاعی بدن به بافت‌ها و سیستم‌های مختلف بدن مانند پوست، مفاصل و چشم حمله می‌کند. در بین بیماران مبتلا به لوپوس سفتی مفاصل زیاد دیده می‌شود.
- درماتومیوزیت نوجوانان (juvenile dermatomyositis)
یکی دیگر از عواملی که باعث ایجاد سفتی مفاصل کودکان می‌شود، بیماری درماتومیوزیت نوجوانان است.
- افزایش وزن
باید اشاره کرد که اضافه وزن بالا می‌تواند عاملی برای ایجاد آرتروز و سفتی مفاصل کودکان در جوانی و بزرگسالی باشد.
آشنایی با آرتریت نوجوانان
آرتریت نوجوانان یکی از بیماری طولانی مدت و مزمن به شمار می‌رود. باید گفت که این بیماری شایع‌ترین شکل آرتریت در کودکان است.
انواع مختلفی از آرتریت نوجوانان وجود دارد که باید گفت تقریبا همه آن‌ها با آرتریت روماتوئید در بزرگسالان متفاوت هستند. به همین دلیل است که اصطلاح آرتریت روماتوئید نوجوانان دیگر به طور گسترده استفاده نمی‌شود.
باید اشاره کنیم که آرتریت نوجوانان یک بیماری خود ایمنی است. آرتریت ناشی از التهاب مداوم مفاصل در چهار مرحله رخ می‌دهد:
- مفصل ملتهب می‌شود
- مفصل سفت (منقبض) خواهد شد
- مفصل آسیب می‌بیند
- رشد مفصل تغییر می‌کند
در برخی موارد، علائم آرتریت نوجوانان خفیف است و بیماری آسیب‌های شدید مفصلی و بدشکلی‌های زیادی ایجاد نمی‌کند. در موارد شدید، آرتریت نوجوانی می‌تواند آسیب جدی در مفاصل و بافت‌ها ایجاد کند. همچنین امکان دارد باعث ایجاد مشکلاتی در رشد استخوانی کودک به وجود بیاورد.
برای سال‌های متمادی اعتقاد بر این بود که بیشتر کودکان در نهایت به آرتریت نوجوانان قبله خواهند کرد. اکنون مشخص شده که نیمی از کودکان مبتلا به آرتریت نوجوانان، 10 سال پس از تشخیص، همچنان با آرتریت فعال دست و پنجه نرم می‌کنند، مگر این که درمان تهاجمی دریافت کرده باشند.
انواع آرتریت نوجوانان
سه نوع اصلی آرتریت نوجوانان وجود دارد. این طبقه‌بندی بر اساس علائم، تعداد مفاصل درگیر و وجود آنتی‌بادی‌های خاص در خون است. پزشکان آرتریت نوجوانان را طبقه‌بندی می‌کنند تا به آن‌ها کمک کنند تا چگونگی پیشرفت بیماری را پیش بینی کنند.
سه نوع اصلی آرتریت نوجوانان عبارت‌اند از:
- الیگوارتیکولار (Oligoarticular): به معنی مفاصل کم (درگیری تعداد کمی از مفاصل) است. در این نوع تعداد کمی از مفاصل تحت تاثیر بیماری قرار می‌گیرند. حدود 50 درصد از کودکان مبتلا به آرتریت نوجوانان نوع اولیگوارتیکولار را دارند. دختران کمتر از 8 سال بیشتر در معرض ابتلا به این نوع آرتریت هستند
- پلی آرتیکولار: این نوع در حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به آرتریت نوجوانان دیده می‌شود و چند مفصل (مفاصل کوچک مانند دست و پا) را دیگر خواهد کرد. باید گفت این بیماری در دختران بیشتر از پسران دیده شده است
- سیستمیک: حدود 20 درصد از کودکان مبتلا به آرتریت نوجوانان این نوع بیماری را دارند. این آرتریت نوجوانان باعث تورم، درد و محدودیت حرکت حداقل در یک مفصل می‌شود. علائم اضافی شامل بثورات و التهاب اندام‌های داخلی مانند قلب، کبد، طحال و غدد لنفاوی است
هیچ کس دقیقا نمی‌داند چه چیزی باعث آرتریت نوجوانان می‌شود. محققان بر این باورند که برخی از کودکان ژن‌هایی دارند که احتمال ابتلای آن‌ها به این بیماری را افزایش می‌دهد. قرار گرفتن در معرض چیزی در محیط (یک ویروس) باعث ایجاد آرتریت نوجوانی در این کودکان خواهد شد. آرتریت نوجوانان ارثی نیست، بنابراین بسیار نادر است که بیش از یک کودک در یک خانواده به آن مبتلا شود.
علائم سفتی مفاصل کودکان چیست؟ توهم فلج مغزی در کودکان
سفتی مفاصل همان‌طور که گفته شده به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود، طبیعی است که در این شرایط علائم کمی با هم متفاوت باشند. در ادامه در مورد علائم سفتی مفاصل کودکان با دلایل مختلف آشنا خواهیم شد:
علائم سفتی مفصل به دلیل آسیب و ضربه:
علائم سفتی مفصل به دلیل آسیب و ضربه با علائم سفتی مفصل به دلیل ورزش، استفاده بیش از حد و انجام حرکات تکراری یکسان است. در این موارد علائم زیر ایجاد خواهند شد:
- درد در مفصل آسیب دیده
- تورم و التهاب
- قرمزی پوست اطراف مفصل
- عدم حرکت مفصل به دلیل تورم و درد زیاد
- بهبودی بعد از رفع و درمان آسیب ایجاد شده
علائم سفتی مفصل به دلیل آرتریت روماتوئید:
اگر علت سفتی مفصل کودکان آرتریت روماتوئید باشد، سفتی مفاصل و سایر علائم مانند درد یا خستگی در طی چند هفته یا ماه ایجاد و بدتر می‌شود. معمولا درد و سفتی مفصل در صبح‌ها بیشتر قابل توجه خواهد بود و پس از یک یا دو ساعت میزان درد و سفتی کاهش می‌یابد؛ اما توجه داشته باشید که این درد و سفتی مفصل می‌تواند تمام روز ادامه داشته باشد.
از دیگر علائم آرتریت روماتوئید می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- سفتی، درد و التهاب در مفاصل گوناگون بدن
- درگیری سیستم ایمنی با سایر بافت‌ها و سیستم‌های دیگر بدن
- ایجاد التهاب در مفاصل متقارن، به عنوان مثال هر دو مفصل زانو یا مفاصل انگشت‌های شصت
آرتریت روماتوئید در بیشتر موارد در اندام‌های زیر ایجاد می‌شود:
- انگشتان و دست‌ها
- مچ دست
- آرنج
- زانو
- مچ پا
- لگن
- شانه‌ها
- ران
- فک
علائم سفتی مفصل به دلیل آرتریت نوجوانان به صورت زیر است:
- درد در مفاصل در هنگام صبح
- لنگیدن کودک در صبح به دلیل آسیب ایجاد شده در مفصل زانو
- تورم مفاصل و احساس گرما با لمس آن‌ها
- احساس تحریک‌پذیری، خستگی کودک و عدم تمایل به بازی
- تورم غدد لنفاوی در گردن و سایر قسمت‌های بدن
- در کمتر از نیمی از موارد آرتریت نوجوانان، اندام‌های داخلی امکان دارد ملتهب شوند
- احتمال ضعیف شدن ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های نرم اطراف مفصل سفت شده وجود دارد
- در موارد خاص، کودکان تب بالا و بثورات صورتی رنگ روشن دارند که ممکن است خیلی سریع ناپدید شوند
- برخی از کودکان دچار مشکلات رشد می شوند. مفاصل امکان دارد خیلی سریع یا خیلی آهسته، ناهموار یا به یک طرف رشد کنند. در این موراد امکان دارد که یک پا یا دست بلندتر از دیگری باشد. همچنین امکان دارد که رشد کلی بدن کودک نسبت به سایر هم سن‌های خود کندتر شود
- برخی از کودکان دچار مشکلات چشمی به نام iridocyclitis خواهند شد
نحوه تشخیص سفتی مفاصل کودکان
تشخیص هر نوع بیماری در کودکان سخت است، به ویژه اگر بیماری در سنین پایین ایجاد شده باشد. تشخیص به دلیل ناتوانی در بیان دقیق نوع درد، محل آن، علائم و تغییراتی که در بدن آن‌ها ایجاد شده سخت خواهد بود.
به طور کلی برای تشخیص سفتی مفصل زانو و دیگر مفاصل بدن، پزشک مراحل زیرا را انجام خواهد داد:
- بررسی سوابق پزشکی کودک
- معاینه فیزیکی و بررسی دامنه حرکتی مفصل
- بررسی امکان آسیب و سفتی در مفاصل دیگر به دلیل آرتریت روماتوئید
- آزمایش خون برای بررسی عفونت و علائم آرتریت
- عکس‌برداری با اشعه ایکس برای تشخیص شکستگی و تغییرات ایجاد شده در اثر آرتروز
- تصویربرداری با CT سکن یا MRI برای شناسایی آسیب‌های احتمالی در رباط‌ها و سایر بافت‌های نرم بدن
کمک به تشخیص پزشک
برای کمک به تشخیص پزشک و تعیین بهترین روش درمان، بهتر است فهرستی از علائم و زمان وقوع آن‌ها تهیه کنید. بعضی از مواردی که برای تشخیص مفید هستند، عبارت‌اند از:
- آیا بعد از یک فعالیت خاص یا اول صبح متوجه سفتی مفصل شده‌اید؟
- اولین بار چه زمانی سفتی مفاصل شروع شد؟
- ناگهان شروع شد؟
- سفتی می‌آید و می‌رود؟
- آیا دردناک است؟
- آیا در طول زمان شدت آن تغییر کرده یا به مفاصل جدید منتقل شده است؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سفتی، درد یا تورم مفصل کودک بیش از 2 هفته طول کشید به پزشک مراجعه کنید. امکان دارد که پزشک بیمار را به یک روماتولوژیست ارجاع دهد.
همچنین اگر برای کودک بیماری آرتریت روماتوئید یا آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان تشخیص داده شده، در صورت بروز علائم جدید یا تغییر علائم و همچنین سفتی در مفاصل دیگر به پزشکی که بیماری کودک را تحت نظر دارد مراجعه کنید.
درمان سفتی مفاصل کودکان؛ درمان خانگی التهاب مفاصل
همیشه می‌گویند که اگر بیماری زود تشخیص داده شود، درمان آسان‌تر و سریع‌تر پیش خواهد رفت. اگر آرتریت روماتوئید کودک و سفتی مفصل در مراحل اولیه شناسایی شود، درمان زودهنگام می‌تواند آسیب مفصل را تا حد زیادی محدود کند. برنامه درمانی احتمالا شامل بخش‌های کلیدی زیر خواهد بود:
- مصرف داروهای ضد التهاب و مسکن
انواع مختلفی از داروها برای درمان آرتریت روماتوئید وجود دارند. ممکن است که بیش از یک داروها برای درمان نیاز باشد. بعضی از این داروها از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند و بعضی دیگر علائم سفتی، درد و التهاب مفاصل را کاهش می‌دهند.
از داروهای مورد استفاده می‌توانیم به مسکن‌ها مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی اشاره کنیم. همچنین در بعضی موارد داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری نیز تجویز خواهند شد. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند. از جمله داروهایی که به صورت مستقیم به مفصل تزریق خواهند شد، می‌توانیم کورتیزون را نام ببریم.
- داروهای بیولوژیکی
عوامل بیولوژیکی دسته جدیدی از داروها هستند که پیشرفت بیماری را کند یا متوقف می‌کنند. این داروها معمولا در صورتی استفاده می‌شوند که داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری مؤثر نباشند یا بیمار مبتلا به آرتریت مفصل ساکروایلیاک باشد.
- فیزیوتراپی و ورزش
انجام فیزیوتراپی و ورزش‌های کمکی به کاهش سفتی مفصل، بهبود دامنه حرکتی، کاهش درد و جلوگیری از یخ زدگی مفصل کمک می‌کند. همچنین ورزش کردن و فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات، مفاصل، رباط‌ها و تاندون‌ها شده و باعث خواهد شد که این بافت‌ها از مفصل آسیب‌دیده حمایت کنند.
باید اشاره کنیم که فیزیوتراپی با گرما یکی از روش‌های مناسب برای شلی مفاصل شانه و دیگر مفاصل بدن است.
- استفاده از کمپرس گرم
استفاده از کیسه آب گرم و همچنین دوش آب گرم برای شل کردن سفتی مفاصل کودکان و بزرگسالان بسیار مناسب است. همچنین استفاده از کیسه آب سرد یا کمپرس یخ برای کاهش التهاب نیز مفید خواهد بود.
- کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن
در صورت داشتن اضافه وزن، بهتر است که با روش‌های اصولی و درست، اضافه وزن کاهش یابد. زیرا هر یک کیلو اضافه وزن می‌تواند 2 تا سه کیلو بیشتر به مفاصل بدن، به ویژه زانوها فشار وارد کند.
- استفاده از وسایل مراقبتی
استفاده از وسایلی مانند انواع بریس، چسب و همچنین انواع زانوبند، مچ‌بند، کتف‌بند و… می‌تواند به کاهش درد، تغییر شکل مفصل، کاهش التهاب و حرکت بیش از حد مفصل کمک کند.
- جراحی تعویض مفصل
برای درمان آرتریت نوجوانان و سفتی مفاصل کودکان اغلب به جراحی نیاز نیست. در اشکال بسیار شدید آرتریت نوجوانان یا زمانی که عوارض بسیار شدیدی ایجاد شده باشد، احتمال دارد که جراحی برای بهبود موقعیت مفصل انجام شود.
باید گفت که تعویض مفصل اغلب برای درمان سفتی مفصل بزرگسالان مبتلا به آرتریت استفاده می‌شود؛ اما گفتنی است که این درمان تقریبا جایی در درمان کودکان ندارد؛ زیرا استخوان‌ها، عضلات و سایر بافت‌های بدن کودکانم پیوسته در حال رشد خواهد بود. به همین دلیل امکان قرار دارد یک مفصل جدید برای کودک می‌تواند مشکلات در رشد، تغییر شکل استخوان‌ها، بد شکلی استخوان در زمان رشد ایجاد کند.
زندگی با آرتریت نوجوانان
گزینه‌های درمانی زیادی برای آرتریت نوجوانان و سفتی مفاصل آن‌ها وجود دارد. هدف اصلی همه گزینه‌های درمانی بهبود آرتریت و جلوگیری از پیشرفت آن است. درمان همچنین بر حفظ کیفیت زندگی کودکان با ایجاد امکان شرکت در بازی، ورزش، مدرسه و فعالیت‌های اجتماعی متمرکز خواهد بود.
مراقب مفاصل کودکمان باشیم
کودکان گاهی از درد مفاصل خود شکایت دارند. مفصل جایی است که انتهای استخوان‌ها مانند مفصل زانو، شانه یا مفاصل کوچک انگشتان دست و پا به هم می‌رسند. درد و سفتی مفاصل کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ اما اگر مفاصل کودک به مدت 6 هفته متوالی یا بیشتر متورم شوند، امکان دارد که کودک به آرتریت نوجوانی یا JIA مبتلا شده باشد.
از دیگر عواملی که باعث سفتی مفاصل کودکان می‌شوند می‌توانیم به ورزش‌ها، استفاده بیش از حد از مفصل، آسیب و ضربه اشاره کنیم. این عوامل باعث ایجاد درد، سفتی مفصل، کاهش دامنه حرکتی آن، التهاب و آسیب به سایر بافت‌های خواهد شد.
برای درمان سفتی مفاصل کودکان تشخیص علت بیماری مهم است، زیرا بروز این بیماری به دلایل مختلف، امکان دارد که روش درمان متفاوتی نیاز داشته باشد؛ اما به طور کلی اگر بخواهیم روش‌های درمان سفتی مفاصل کودکان را نام ببریم می‌توانیم به فیزیوتراپی، گرما درمانی، مصرف داروهای غیر استروئیدی یا ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری و ورزش کردن اشاره کنیم.
ممنون که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. در مورد سفتی مفاصل اگر سوالی داشتید با ما در میان بگذارید.
پرسش‌ها در زمینه سفتی مفاصل کودکان
محدودیت حرکت کودکان چند دلیل دارد؟
اولین دلیل سفتی مفصل کودکان مربوط به محدودیت استخوانی یا محدودیت عضلانی است.
ممکن است در دمفصل کودکان بی علت باشد؟
بله. سفتی مفاصل کودکان ممکن است به سبب استخوان های در حال رشد باشد.
کی به پزشک مراجعه کنیم؟
وقتی درد کودک با تب، مشکل حرکتی و کاهش وزن همراه باشد
