بیرون زدگی دیسک کمر؛ جدیدترین روش‌های درمان آن را بدانید

بیرون زدگی دیسک کمر اشاره به مشکلات یک یا چند عدد از بالشتک‌های بین مهره‌ها دارد. این بالشتک‌های قرار گرفته بین مهره‌ها که نقش ضربه‌گیر را دارند، در سلامت ساختار استخوانی و عصبی بدن نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.

دیسک ستون فقرات، دارای یک مرکز نرم و ژله مانند (هسته) است که در یک قسمت بیرونی لاستیکی سخت‌تر (حلقه) محصور شده است. بیرون زدگی دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که بخشی از هسته از طریق پارگی حلقوی به بیرون فشار می‌آورد و با فشار به طناب عصبی فرد را متحمل درد زیادی خواهد کرد. 

بیرون زدگی دیسک، می‌تواند در هر قسمت از ستون فقرات رخ دهد، ولی گردن و پایین کمر رایج‌ترین نقاط محسوب می‌شوند. با توجه به ‌اینکه فتق دیسک در کجا باشد، علائمی مانند درد، بی‌حسی یا ضعف در بازو یا پا شود.

بسیاری از مردم هیچ علامتی از بیرون زدگی دیسک کمر ندارند. گاهی بیرون زدگی دیسک کمر منجر به پارگی دیسک خواهد شد که در این صورت جراحی را به عنوان گزینه درمان قطعی مد نظر می‌گیرند. فراموش نکنید که در بیشتر موارد بیرون زدگی دیسک نیاز به جراحی ندارد. این مقاله از مجله سلامت ژین طب به بررسی ابعاد کلی بیرون زدگی دیسک یا فتق دیسک می‌پردازد و علائم، علت و درمان‌های آن را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد.

بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

ستون فقرات متشکل از 33 مهره که توسط دیسک‌های اسفنجی از هم جدا شده‌اند. ستون فقرات به 4 ناحیه تقسیم می‌شود:

• ستون فقرات گردنی: 7 مهره اول که در گردن قرار دارند
• ستون فقرات سینه‌ای: 12 مهره بعدی که در ناحیه قفسه سینه قرار دارند
• ستون فقرات کمری: 5 مهره بعدی که در قسمت پایین کمر قرار دارند
• ستون فقرات خاجی: پایین‌ترین 5 مهره، که در زیر کمر قرار گرفته و شامل 4 مهره است که استخوان دنبالچه را تشکیل می‌دهند.

بیرون زدگی دیسک کمر در این 5 بخش استخوانی در پایین کمر به وجود می‌آید که در آن بیماری دیسک کمر رخ می‌دهد.

علائم بیرون زدگی دیسک کمر

بیشتر فتق دیسک‌ها در قسمت پایین کمر اتفاق می‌افتد، اما مهره‌های گردن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. علائم و نشانه‌ها به محل قرار گرفتن دیسک و اینکه ‌ایا دیسک به عصب فشار می‌آورد بستگی دارد. فتق دیسک معمولا یک طرف بدن را درگیر خواهد کرد. نشانه‌های شاخصی که خبر از بیرون زدگی دیسک کمر می‌دهد عبارتند از:

• کمر درد متناوب یا مداوم: این نوع کمر درد حتی با حرکت، سرفه، عطسه یا ایستادن برای مدت طولانی وخیم‌تر خواهد شد
• درد پا: اگر فتق دیسک در قسمت پایین کمر باشد، علاوه بر درد در ناحیه کمر، معمولا در باسن، ران و ساق پا نیز احساس درد کامل مشخص است.
• بی‌حسی یا گزگز: افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک کمر هستند، اغلب در قسمتی از بدن که توسط اعصاب آسیب‌دیده سرو می‌شود، بی حسی یا گزگز تابشی دارند.
• ضعف: ماهیچه‌هایی که توسط اعصاب آسیب‌دیده خدمت می‌کنند تمایل به ضعیف شدن دارند. این می‌تواند باعث زمین خوردن شود یا بر توانایی در بلند کردن یا نگه داشتن وسایل تاثیر بگذارد.
• سیاتیک: دردی که از پشت یا باسن شروع و از پائین پا به ساق و حتی داخل پا می‌رسد.
• اسپاسم عضلات پشت
• کاهش رفلکس در زانو یا مچ پا
• تغییرات در عملکرد مثانه یا روده

علت‌های تاثیرگذار در بیرون زدگی دیسک کمر

فتق دیسک اغلب در نتیجه ساییدگی و پارگی تدریجی مرتبط با افزایش سن به نام دژنراسیون دیسک است. با بالا رفتن سن افراد، دیسک‌ها انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و بیشتر مستعد پاره شدن با فشار یا پیچش جزئی خواهند شد.

اکثر مردم نمی‌توانند علت فتق دیسک خود را مشخص کنند. گاهی اوقات، استفاده از عضلات پشت به جای عضلات ساق و ران برای بلند کردن اجسام سنگین، می‌تواند منجر به فتق دیسک شود، همانطور که می‌تواند در حین بلند کردن چرخش و پیچ خوردگی ایجاد کند. به ندرت، یک رویداد آسیب‌زا مانند زمین خوردن یا ضربه به پشت علت بیرون زدگی دیسک کمر به حساب می‌آید.

عوامل خطرساز موثر در بیرون زدگی دیسک کمر

• وزن: اضافه وزن بدن باعث ایجاد فشار اضافی بر روی دیسک‌های کمر می‌شود و این در مرور زمان منجر به بیرون زدگی دیسک کمر خواهد شد.
• شغل‌های سنگین: افرادی که از نظر فیزیکی مشاغل سختی دارند، بیشتر در معرض خطر مشکلات کمر هستند. بلند کردن مکرر، کشیدن، هل دادن، خم شدن به طرفین و چرخاندن نیز می‌تواند خطر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر را افزایش دهد.
• ژنتیک: برخی افراد استعداد ابتلا به فتق دیسک را به ارث می‌برند.
• سیگار کشیدن: تصور می‌شود که سیگار باعث کاهش اکسیژن رسانی به دیسک‌ها خواهد شد و باعث می‌شود آن‌ها سریع‌تر تجزیه گردند.
• رانندگی مکرر: نشستن طولانی مدت همراه با لرزش موتور وسیله نقلیه می‌تواند به ستون فقرات فشار وارد کند.

چگونه می‌توان از بیرون زدگی دیسک کمر جلوگیری کرد؟

برای کمک به جلوگیری از بیرون زدگی دیسک کمر، موارد زیر را انجام دهید:

• ورزش مناسب برای بیرون زدگی دیسک کمر: تقویت عضلات تنه باعث تثبیت و حمایت از ستون فقرات می‌شود.
• حفظ وضعیت بدن: این باعث کاهش فشار روی ستون فقرات و دیسک می‌شود. پشت خود را صاف و در یک راستا نگه دارید، بخصوص زمانی که برای مدت طولانی می‌نشینید. برای برداشتن اجسام سنگین باید بیشتر فشار روی پاها باشد نه کمر.
• حفظ وزن سالم: اضافه وزن فشار بیشتری بر ستون فقرات و دیسک وارد می‌کند و مهره‌ها را بیشتر مستعد بیرون زدگی دیسک کمر می‌کند.
• ترک سیگار: نیکوتین مانع اکسیژن رسانی درست به دیسک شده و این امر موجب خشک شدن دیسک می‌شود. به همین دلیل در بیرون زدگی دیسک کمر نقش دارد.

آیا بیرون زدگی دیسک کمر قابل تشخیص است؟

در طول معاینه فیزیکی، پزشک کمر را از نظر حساسیت بررسی می‌کند. امکان دارد از بیمار خواسته شود که صاف دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت‌های مختلف حرکت دهید تا علت درد شناسایی شود. پزشک همچنین ممکن است یک معاینه عصبی برای بررسی موارد زیر انجام دهد:

• رفلکس‌ها
• قدرت عضلانی
• توانایی راه رفتن
• توانایی احساس لمس سبک، نوک سوزن یا لرزش

در بیشتر موارد فتق دیسک، معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی تمام چیزی است که برای تشخیص به آن نیاز خواهد بود. اگر پزشک مشکوک به بیماری دیگری باشد یا باید ببیند کدام اعصاب تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، ممکن است یک یا چند آزمایش را تجویز کند که عبارتند از:

تست‌های تصویربرداری دقیق‌ترین راه تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر

• اشعه‌ایکس: اشعه ‌ایکس ساده فتق دیسک را تشخیص نمی‌دهد، اما می‌تواند در شناسایی سایر علل کمردرد مانند عفونت، تومور، مشکلات هم‌ترازی ستون فقرات یا شکستگی استخوان ایفای نقش کند.
• سی تی اسکن: یک سی تی اسکنر مجموعه‌ای از اشعه‌ایکس را از جهات مختلف می‌گیرد و سپس آن‌ها را برای ایجاد تصاویر مقطعی از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن ‌ترکیب می‌کند.
• ام آر آی: از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود. برای تایید محل فتق دیسک و مشاهده ‌اینکه کدام اعصاب تحت تاثیر قرار گرفته‌اند بهترین گزینه محسوب می‌شود.
• میلوگرام: قبل از انجام سی تی اسکن، یک رنگ به مایع نخاعی تزریق می‌شود. این آزمایش می‌تواند فشار روی نخاع یا اعصاب را به دلیل فتق‌های متعدد دیسک یا شرایط دیگر نشان دهد.

آزمایشات عصبی که برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر توصیه می‌شود

الکترومیوگرافی و مطالعات هدایت عصبی میزان حرکت تکانه‌های الکتریکی در طول بافت عصبی را اندازه‌گیری می‌کند. این می‌تواند به تعیین دقیق محل آسیب عصبی کمک کند.

• مطالعه هدایت عصبی: این تست تکانه‌های عصبی الکتریکی و عملکرد ماهیچه‌ها و اعصاب را از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند اندازه‌گیری می‌کند. این مطالعه تکانه‌های الکتریکی در سیگنال‌های عصبی را هنگام عبور جریان کمی ‌از عصب اندازه‌گیری می‌کند.
• الکترومیوگرافی (EMG): در طول EMG، پزشک یک الکترود سوزنی را از طریق پوست وارد عضلات مختلف می‌کند. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را در زمان انقباض و زمان استراحت ارزیابی خواهد کرد.

آیا بیرون زدگی دیسک قابل درمان است ؟

درمان محافظه کارانه، عمدتا اصلاح فعالیت‌ها برای جلوگیری از حرکتی که باعث درد می‌شود و مصرف داروهای ضد درد، علائم را در بیشتر افراد در عرض چند روز یا چند هفته تسکین می‌دهد.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی بیرون زدگی دیسک کمر

علاوه بر مصرف داروهای مسکن توصیه شده توسط پزشک، راهکارهایی برای درمان فتق دیسک وجود دارد که با انجام آن‌ها نیاز به جراحی دیسسک به حداقل می‌رسد. از جمله روندهای درمانی که در خانه می‌توان انجام داد  باید به موارد زیر اشاره کرد:

• کمربند پلاتینر: این کمربند برقی به دلیل اینکه به سه تکنولوژی پیشرفته مجهز است در درمان بیرون زدگی دیسک کمر بهتر از هر دارویی عمل می‌کند. اولتراسوند، اینفرارد و کلاک پالس سه فناوری هستند که با نام UIC شناخته می‌شوند و معمولا در روند فیزیوتراپی نیز از این تکنولوژی‌ها بهره می‌برند. تفاوت کمربند پلاتینر با فیزیوتراپی در این است که هزینه و مشکلات رفت و آمد را ندارد و به راحتی می‌توان در خانه از آن استفاده کرد.

به همین دلیل است که بیشتر پزشکان خرید کمربند پلاتینر را به بیماران خود توصیه می‌کنند تا روند بهبودی بیرون زدگی دیسک کمر را سرعت بخشند. برای استعلام قیمت و خرید پلاتینر از نمایندگی‌های رسمی اقدام کنید.

• اعمال گرما یا سرما: در ابتدا می‌توان از بسته‌های سرد برای تسکین درد و التهاب استفاده کرد. پس از چند روز، برای تسکین و بهبود عملکرد حرکتی به گرمای ملایم را بکار بگیرید.
• پرهیز از استراحت بیش از حد: در رختخواب ماندن زیاد از حد می‌تواند منجر به سفتی مفاصل و عضلات شود که بهبودی را پیچیده و به تاخیر می‌اندازد. بهتر است که 30 دقیقه در یک موقعیت راحت استراحت کرده و سپس کمی ‌پیاده روی کنید یا کاری انجام دهید. ناگفته نماند که باید از فعالیت‌هایی که درد را بدتر می‌کند اجتناب کنید.

داروهایی که برای بیرون زدگی دیسک کمر بهترین نتیجه را دارند

• در صورتی که درد خفیف یا متوسط باشد داروهای مسکن بدون نسخه گزینه اول درمانی به حساب می‌آیند. پزشک ممکن است داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم را توصیه کند.
• داروهای نوروپاتیک نیز بر تکانه‌های عصبی تاثیر گذاشته و درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر را به حداقل می‌رسانند. آن‌ها شامل گاباپنتین، پره گابالین، دولوکستین یا ونلافاکسین هستند.
• شل‌کننده‌های عضلانی در صورت داشتن اسپاسم تجویز می‌شوند. آرام بخش و سرگیجه از عوارض جانبی شایع این دسته از داروها به شمار می‌آیند.
• مواد افیونی به دلیل عوارض جانبی مواد افیونی و احتمال اعتیاد، بسیاری از پزشکان در تجویز آن‌ها برای مدیریت درد بیرون زدگی دیسک کمر ‌تردید دارند. اگر سایر داروها درد را تسکین ندهند، پزشک احتمالا استفاده کوتاه مدت از مواد افیونی مانند کدئین یا‌ ترکیب اکسی کدون-استامینوفن را در نظر خواهد گرفت. آرام بخشی، حالت تهوع، گیجی و یبوست از عوارض جانبی احتمالی این داروها به شمار می‌آید.
• تزریق کورتیزون اگر درد با داروهای خوراکی بهبود نیافت، پزشک تزریق کورتیکواستروئیدی را توصیه می‌کند این دارو برای اثرگذاری بیشتر و بهتر در ناحیه اطراف اعصاب نخاعی تزریق خواهد شد. برای اینکه تزریق در جای درست انجام پذیرد از تصویربرداری ستون فقرات برای هدایت سوزن کمک می‌گیرند.

فیزیوتراپی توصیه اول پزشکان برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر

پزشک اغلب فیزیوتراپی را برای کمک به درد پیشنهاد می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند موقعیت‌ها و تمرین‌هایی را به بیمار نشان دهند که برای به حداقل رساندن درد فتق دیسک طراحی شده‌اند.

عمل جراحی؛ آخرین مرحله درمان بیرون زدگی دیسک کمر

تعداد کمی ‌از افراد مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر نیاز به جراحی دارند. در صورتی که درمان‌های محافظه کارانه بعد از شش هفته نتواند علائم را بهبود بخشد، به خصوص اگر درد ادامه داشته باشد، پزشک امکان دارد جراحی را پیشنهاد دهد. تقریبا در همه موارد، جراحان می‌توانند فقط قسمت بیرون زده دیسک را بردارند. به ندرت، کل دیسک باید حذف شود.

برای اجازه دادن به فرآیند همجوشی استخوان، که ماه‌ها طول می‌کشد، سخت‌افزار فلزی در ستون فقرات قرار می‌گیرد تا ثبات ستون فقرات را فراهم کند. به ندرت، جراح ممکن است کاشت دیسک مصنوعی را پیشنهاد دهد.

معمولا برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر سه جراحی انجام می‌پذیرد که عبارتند از:

• دیسککتومی
• لامینکتومی
• همجوشی ستون فقرات

طب‌های جایگزین برای جا انداختن بیرون زدگی دیسک کمر

برخی از درمان‌های دارویی جایگزین و مکمل ممکن است به کاهش کمردرد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر کمک کنند عبارتند از:

• کایروپراکتیک: تاثیر دستکاری ستون فقرات برای کمردردی که حداقل یک ماه طول می‌کشد به اثبات رسیده است.
• طب سوزنی: اگرچه نتایج معمولا متوسط هستند، اما به نظر می‌رسد طب سوزنی درد مزمن کمر و گردن را به طرز چشم‌گیری کاهش می‌دهد.
• ماساژ دادن: این تکنیک عملی می‌تواند تسکین کوتاه مدتی را برای افرادی که با کمردرد مزمن سروکار دارند فراهم کند.

چکیده نهایی درباره بیرون زدگی دیسک کمر

بیرون زدگی دیسک کمر توان حرکتی فرد را به چالش می‌کشد و بیمار را نسبت به حرکت بی میل می‌کند. بیرون زدگی دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که دیسکی از بین ناحیه استخوانی ستون فقرات برآمده یا فتق کند. نباید بیش از حد در رختخواب ماند چون حرکت خیلی کم می‌تواند درد را هنگام بلند شدن دوباره بدتر کند زیرا ماهیچه‌ها سفت می‌شوند. سعی کنید فعال بمانید و توصیه‌های ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود را برای کشش دنبال کنید.

حرکات ملایم همراه با مسکن‌های بدون نسخه به اکثر افراد کمک می‌کند در عرض چند هفته احساس بهتری داشته باشند. بیماری دیسک کمر باعث کمردرد، درد و ضعف پا می‌شود که با حرکت و فعالیت بدتر خواهد شد. اگر درمان محافظه کارانه‌تر برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر شکست بخورد، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود.

سوالات رایج بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر