سندرم پای بی قرار چیست؟ چرا افراد به این بیماری دچار می‌شوند

سندرم پای بی قرار یا RLS (Restless legs syndrome) وضعیتی است که در آن شخص به دلیل یک احساس ناراحت‌کننده، میل غیرقابل کنترلی برای حرکت دادن پاهای خود دارد. تکان دادن پاها معمولا در ساعات عصر یا شب هنگام نشستن یا دراز کشیدن بیشتر رخ می‌دهد. توجه داشته باشید که حرکت دادن پاها باعث می‌شود که احساس ناخوشایندی را که فرد حس می‌کند به طور موقت کاهش یابد.

به سندرم پای بی قرار بیماری ویلیس-اکبوم (Willis-Ekbom) نیز می‌گویند. این سندروم امکان دارد که در هر سنی شروع شود و با افزایش سن نیز بدتر ‌خواهد شد. از عوارض سندرم پای بی قرار می‌توانیم به اختلال در خواب و همچنین فعالیت‌های روزانه اشاره کنیم. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب به بررسی علت و چیستی سندرم پای بی قرار می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

علت ابتلا به سندرم پای بی قرار چیست؟ آیا بین سندرم پای بی قرار و ام اس رابطه‌ای وجود دارد؟

در بیشتر مواقع هیچ علت شناخته شده‌ای برای ابتلا به سندرم پای بی قرار (RLS) وجود ندارد. محققان بر این باورند که این بیماری ممکن است ناشی از عدم تعادل دوپامین (یک ماده شیمیایی) در مغز باشد. این ماده پیام‌هایی را برای کنترل حرکت عضلات ارسال می‌کند.

طبق تحقیقات موارد زیر نیز در ابتلا به این سندروم نقش دارند:

• وراثت: گاهی اوقات RLS در بین اعضای یک خانواده دیده می‌شود، به ویژه اگر این بیماری قبل از 40 سالگی شروع شود. محققان مکان‌هایی را در کروموزوم‌ها شناسایی کرده‌اند که ممکن است ژن‌های RLS در آن‌ها وجود داشته باشد.
• بارداری: بارداری یا تغییرات هورمونی احتمال دارد که به طور موقت علائم و نشانه‌های RLS را بدتر کند. برخی از زنان برای اولین بار در دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه آخر بارداری خود به سندروم پای بی قرار مبتلا می‌شوند. با این حال علائم معمولا پس از زایمان ناپدید خواهند شد.

باید اشاره کنیم که خستگی و ضعف افراد مبتلا به بیماری ام اس باعث تشدید علائم سندرم پای بی قرار می‌شود.

عوامل خطر در ابتلا به سندروم پای بی قرار چیست؟ آیا کمبود آهن در این اختلال موثر است؟

RLS در هر سنی، حتی در دوران کودکی ایجاد می‌شود. این اختلال با افزایش سن شدیدتر خواهد شد و باید گفت که در بین زنان شایع‌تر از مردان است. سندروم پای بی قرار معمولا به مشکلات یا بیماری‌های دیگر مرتبط نیست. اما با این حال در بعضی موارد با شرایط زیر مرتبط خواهد بود:

• نوروپاتی محیطی: این بیماری به معنی التهاب و اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاع سرچشمه می‌گیرند. این التهابات می‌توانند به اعصاب دست‌ها و پاها آسیب برسانند. این حالت در بعضی موارد به دلیل بیماری‌های مزمن مانند دیابت و اعتیاد به الکل ایجاد می‌شود.
• کمبود آهن: کمبود آهن (حتی بدون کم‌خونی) باعث ایجاد یا بدتر شدن علائم سندرم پای بی قرار می‌شود. اگر بیمار سابقه خون‌ریزی از معده یا روده، دوره‌های قاعدگی شدید یا اهداء مکرر خون داشته باشد، این موارد می‌توانند باعث کمبود آهن در بدن بیمار شوند.
• نارسایی کلیه: اگر شخصی بیماری نارسایی کلیه داشته باشد، احتمال دارد که دچار کمبود آهن نیز شود که اغلب همراه با کم خونی است. هنگامی که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، ذخایر آهن در خون کاهش می‌یابند. این و سایر تغییرات در فرآیندهای شیمیایی بدن ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن علائم سندروم پای بی قرار شود.
• ضایعه در طناب نخاعی: امکان دارد سندروم پاهای بی قرار (RLS) با آسیب یا ضایعه‌ای در طناب نخاعی مرتبط باشد. داشتن بی‌حسی در طناب نخاعی مانند بلوک نخاعی، نیز خطر ابتلا به RLS را افزایش می‌دهد.

پس می‌توان گفت که برخی بیماری‌ها در ابتلا به اختلال یا سندرم پای بی قرار موثر هستند.

علائم سندرم پای بی قرار چیست؟ این علائم خطرناک هستند؟

علامت اصلی، تمایل به حرکت دادن پاها است. ویژگی‌های همراه آن عبارتند از:

• احساساتی که پس از استراحت شروع می‌شوند (میل به تکان دادن پاها معمولا پس از دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی مانند نشستن در ماشین، هواپیما یا سینما شروع می‌شود).
• تسکین با حرکت (فرد بیمار با کشش، تکان دادن پاها، قدم زدن یا راه رفتن می‌تواند احساسات خود را کاهش دهد).
• تشدید علائم در عصر (علائم عمدتا در شب‌ها تشدید می‌شوند).
• تکان دادن پا در شب (ممکن است که سندرم پای بی قرار با وضعیت شایع‌تری به نام حرکت دوره‌ای اندام در خواب مرتبط باشد. این موضوع احتمال دارد که باعث شود پاهای بیمار در طول شب هنگام خواب، تکان بخورند و لگد بزنن)د.

افرادی که به این نوع سندروم‌ها مبتلا هستند معمولا احساسات غیرطبیعی و ناخوشایندی را در پاهای خود توصیف می‌کنند. توجه داشته باشید که به طور معمول سندرم پای بی قرار بر هر دو پا تاثیر می‌گذارد. اما لازم به ذکر است که این احساسات بر بازوها به ندرت تاثیر خواهند گذاشت.

همچنین باید گفت که این سندروم باعث می‌شود که بیمار روی پوست خود احساسات زیر را داشته باشد:

• حس خزیدن روی پوست
• احساس خزنده‌ای روی پوست
• کشیدگی
• حسی ضربان‌دار
• دردناک
• خارش
• احساس برق گرفتگی

گاهی اوقات توضیح دادن احساسات دشوار است. افراد مبتلا به RLS معمولا این وضعیت را به عنوان گرفتگی یا بی‌حسی عضلانی توصیف نمی‌کنند. با این حال آن‌ها به طور مداوم تمایل به حرکت دادن پاهای خود را توصیف می‌کنند. نوسان در شدت علائم بین دوره‌های زمانی مختلف در یک بیمار شایع است. گاهی اوقات علائم برای یک یا چند دوره زمانی ناپدید می‌شوند، سپس عود می‌کنند.

نحوه تشخیص سندروم پای بی قرار با روش‌های خاص پزشکی

برای تشخیص این سندروم پزشک سابقه پزشکی بیمار را می‌گیرد و از بیمار درخواست می‌کند که تمامی علائم خود را به صورت کامل بیان کند. به طور کلی تشخیص سندروم پای بی قرار بر اساس معیارهای زیر است:

• بیمار یک میل شدید و اغلب غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن پاهای خود دارد که معمولا با احساسات ناراحت‌کننده‌ای همراه است
• علائم هنگامی که بیمار در حال استراحت است مانند نشستن یا دراز کشیدن، شروع یا بدتر می‌شوند
• علائم تا حدی یا به طور موقت با فعالیت‌هایی مانند راه رفتن یا حرکت‌های کششی کاهش می‌یابند
• علائم در شب بدتر می‌شوند
• علائم را نمی‌توان صرفا با شرایط پزشکی یا رفتاری دیگر توضیح داد

همچنین پزشک احتمال دارد که یک معاینه فیزیکی و عصبی نیز انجام دهد. آزمایش خون، به ویژه برای بررسی کمبود آهن و رد کردن سایر علت‌های احتمالی نیز تجویز می‌شود. علاوه بر موارد گفته شده پزشک امکان دارد که بیمار را به یک متخصص خواب برای رفع بی‌خوابی ارجاع دهد. این کار برای بهبود وضعیت خواب بیمار است.

چه زمانی برای درمان RLS باید به پزشک مراجعه کرد؟

برخی از افراد مبتلا به RLS هرگز به دنبال مراقبت پزشکی نمی‌روند. زیرا نگران این هستند که بیماری آن‌ها جدی گرفته نشود. اما باید گفت که سندرم پای بی قرار در خواب بیمار اختلال ایجاد می‌کند. همین موضوع باعث خواب‌آلودگی بیمار در طول روز و کاهش کیفیت زندگی آن می‌شود.

چگونگی درمان سندرم پای بی قرار؛ معرفی بهترین دارو برای سندروم پای بیقرار

گاهی اوقات درمان یک بیماری زمینه‌ای مانند کمبود آهن، علائم سندرم پای بی قرار را تا حد زیادی تسکین می‌دهد. اصلاح کمبود آهن ممکن است شامل دریافت مکمل آهن به صورت خوراکی یا داخل وریدی باشد. با این حال مکمل‌های آهن فقط باید با نظارت پزشکی و پس از این که پزشک سطح آهن خون بیمار را بررسی کرد، مصرف شوند.

اگر این سندروم با بیماری‌های زمینه‌ای دیگر ارتباطی نداشته باشد، درمان بر تغییر در سبک زندگی متمرکز است. اگر آن‌ها نیز موثر نباشند، پزشک احتمال دارد که داروهایی را برای بیمار تجویز کند.

داروهای مورد استفاده برای درمان سندرم پای بی قرار؛ از دوپامین تا شل کننده‌های عضلانی

چندین داروی تجویزی که بیشتر آن‌ها برای درمان بیماری‌های دیگر ساخته شده‌اند، برای کاهش بی قراری در پاها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها شامل:

1. داروهایی که دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند

این داروها بر سطوح پیام‌رسان شیمیایی دوپامین در مغز تاثیر می‌گذارند. روپینیرول (Requip)، روتیگوتین (Neupro) و پرامیپکسول (Mirapex) برای درمان RLS متوسط ​​تا شدید توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است.

عوارض جانبی کوتاه مدت این داروها معمولا خفیف بوده و شامل حالت تهوع، سبکی سر و خستگی است. با این حال این داروها می‌توانند باعث اختلالاتی مانند قمار اجباری و خواب‌آلودگی در طول روز شوند.

2. داروهای موثر بر کانال‌های کلسیم؛ موثر برای افراد خاص

برخی از داروها مانند گاباپنتین (Neurontin، Gralise)، گاباپنتین اناکاربیل (Horizant) و پره گابالین (Lyrica) برای برخی از افراد مبتلا به سندروم پای بی قرار موثر هستند.

3. داروهای افیونی که در دسته مخدرها قرار دارند حتی کدئین

داروهای مخدر می‌توانند علائم خفیف تا شدید این سندروم را تسکین دهند. اما اگر در دوزهای بالا استفاده شوند امکان دارند وابستگی و اعتیاد ایجاد کنند. بعضی از نمونه‌های این داروها عبارتند از:

• ترامادول (Ultram، ConZip)
• کدئین
• اکسی کدون(Oxycontin، Roxicodone)
• هیدروکودون (Hysingla ER، Zohydro ER)

مصرف این داروها به تسکین علائم ناشی از سندرم پای بی قرار کمکم خواهد کرد.

4. شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای خواب‌آور؛ جزو بهترین قرص‌ها برای کنترل یا درمان سندروم پای بیقرار

این داروها به بیمار کمک می‌کنند تا شب بهتر بخوابد. اما احساساتی که در پاها ایجاد می‌شوند (میل به تکان دادن و حرکت پاها) را از بین نمی‌برند. همچنین این داروها ممکن است باعث خواب‌آلودگی در روز شوند. این داروها معمولا فقط در صورتی استفاده می‌شوند که هیچ درمان دیگری برای تسکین شرایط بیمار نباشد.

پیدا کردن داروهای مناسب برای بیمار امکان دارد که مدتی طول بکشد. در این دوران پزشک و بیمار استفاده از داروها و روش‌های مختلف را برای تسکین علائم سندروم پای بی قرار آزمایش می‌کنند.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی برای RLS؛ آیا دمنوش برای بی قراری پاها مناسب است؟

ایجاد تغییرات ساده در شیوه زندگی به کاهش علائم سندرم پای بی قرار کمک می‌کند:

• حمام کردن و ماساژ پاها با آب گرم

حمام آب گرم و ماساژ پاها باعث شل شدن عضلات در پاها می‌‎شود. با این کار از شدت حرکت و علائم ناشی از آن کاسته می‌شود.

• استفاده از کمپرس گرم یا سرد

استفاده از کمپرس سرد یا گرم به صورت متناوب باعث کاهش میل به تکان دادن پاها و احساسات ناشی از این سندروم (خارش، برق گرفتگی و درد) می‌شود.

• رعایت اصول مناسب برای خواب

خستگی علائم RLS را بدتر می‌کند، بنابراین مهم است که بهداشت خواب را به خوبی رعایت کنید. در حالت ایده‌آل یک محیط خواب خنک، آرام و راحت فراهم کنید و هر روز در ساعتی مشخص به رختخواب بروید و از خواب برخیزید.

• ورزش کردن راهی برای جلوگیری یا کنترل تکان دادن پاها

انجام ورزش به صورت متوسط ​​و منظم ممکن است علائم RLS را تسکین دهد. اما زیاده‌روی در آن یا ورزش کردن خیلی دیر در روز امکان دارد علائم سندروم پای بی قرار را افزایش دهد.

• اجتناب از کافئین برای کمک به درمان سندروم پای بیقرار

گاهی اوقات کاهش کافئین به کم شدن علائم بی قرار پاها کمک می‌کند. سعی کنید برای چند هفته از محصولات حاوی کافئین از جمله شکلات، قهوه، چای و نوشابه خودداری کنید تا ببینید آیا این کار کمکی به کاهش علائم شما می‌کند.

• پوشش‌های مخصوص افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار

روکش‌های مخصوص افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به زیر پای فرد فشار وارد می‌کنند و این کار باعث کاهش علائم آن‌ها می‌شود.

• استفاده از دمنوش برای بی قراری پاها

برخی از دمنوش‌ها به کنترل علائم سندروم RLS کمک خواهد کرد. از این دمنوش‌ها می‌توان به جینکوبیلوبا اشاره کرد که گردش خون در اندام تحتانی را تسهیل می‌کند. البته دمنوش شاه بلوط هندی نیز به تسکین گرفتگی‌های عضلات نیز کمک خواهد کرد.

احتیاط در مورد داروهای مصرفی؛ مصرف بی رویه داروها باعث درمان بیماری نمی‌شود

مصرف داروها برای درمان هر بیماری عوارضی به دنبال خواهد داشت. داروهای مورد استفاده برای درمان سندرم پای بی قرار نیز عوارضی به دنبال دارند که بیمار و پزشک باید به آن‌ها توجه داشته باشد. به همین دلیل رعایت و احتیاط در مصرف آن‌ها توصیه می‌شود. در ادامه با چند نمونه از احتیاط‌های لازم در مصرف این داروها آشنا خواهیم شد:

• معکوس شدن روند درمان که به آن تشدید می‌گویند

گاهی اوقات مصرف داروهای دوپامین باعث بروز مشکلی به نام تشدید می‌شود. در این حالت علائم بیمار با مصرف دوپامین برای مدتی بهتر می‌شوند و داروها اثرگذاری خوبی ایجاد می‌کنند. اما بعد از مدتی مصرف داروها بی‌اثر می‌شود یا بیمار متوجه می‌شود که علائم سندروم در اوایل روز عود کرده یا بازوها نیز درگیر این بیماری شده‌اند. در این حالت پزشک ممکن است داروی دیگری را برای مبارزه با این مشکل جایگزین کند.

• عدم مصرف دارو در زمان بارداری

اکثر داروهای تجویز شده برای درمان RLS در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند. در عوض پزشک ممکن است تکنیک‌های خودمراقبتی را برای تسکین علائم به بیمار توصیه کند. با این حال اگر این احساسات در سه ماهه آخر بارداری آزاردهنده باشند، پزشک استفاده از بعضی داروها را تایید می‌کند.

• بدتر شدن علائم با مصرف بعضی از داروها

بعضی از داروها ممکن است علائم RLS را بدتر کنند. این داروها شامل بعضی از داروهای زیر می‌شود:

• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی
• داروهای ضد تهوع
• داروهای سرماخوردگی و آلرژی

پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که در صورت امکان از مصرف این داروها اجتناب کند. با این حال اگر بیمار نیاز به مصرف این داروها داشته باشد، باید با پزشک خود در مورد افزودن داروها برای کمک به مدیریت RLS خود صحبت کند.

مقابله و حمایت از افراد مبتلا به سندروم پای بی قرار

این سندروم به طور کلی یک بیماری مادام‌العمر است. زندگی با RLS شامل توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای است که برای بیمار مفید هستند. از این استراتژی‌ها می‌توانیم موارد زیر را مثال بزنیم:

• وضعیت خود را به دیگران بگویید

اشتراک‌گذاری اطلاعات در مورد سندرم پای بی قرار به اعضای خانواده، دوستان و همکاران کمک می‌کند تا آن‌ها وضعیت شما را درک کنند. به عنوان مثال زمانی که شما را در حال قدم زدن در سالن، ایستاده پشت میزکار یا حرکت به سمت کولر می‌بینند، شما را بهتر درک کنند.

• در مقابل نیاز خود به حرکت مقاومت نکنید

اگر سعی کنید میل به حرکت را سرکوب کنید، ممکن است متوجه شوید که علائم بدتر می‌شود.

• تهیه یک دفتریادداشت

داروها و استراتژی‌هایی را که به نبرد شما با RLS کمک می‌کنند یا مانع آن می‌شوند را پیگیری کنید و این اطلاعات را با پزشک خود در میان بگذارید.

• کشش و ماساژ

روز خود را با حرکات کششی یا ماساژ ملایم شروع کنید و به پایان برسانید.

• جستجوی کمک

گروه‌های حمایتی می‌توانند اعضای خانواده و افراد مبتلا به RLS را گرد هم جمع کنند. با شرکت در یک گروه، بینش شما نه تنها ‌می‌تواند به شما کمک کند، بلکه ممکن است به شخص دیگری نیز کمک کند.

عوارض این سندروم چیست؟ آیا سندرم پای بیقرار خطرناک است؟

اگرچه سندرم پای بی قرار منجر به سایر بیماری‌های جدی نمی‌شود. اما علائم آن می‌توانند از آزاردهنده تا ناتوان‌کننده متغیر باشند. بسیاری از افراد مبتلا به RLS به سختی می‌توانند بخوابند یا استراحت کنند. همین موضوع باعث موارد زیر می‌شود:

• بی‌خوابی در طول روز
• بروز سردرد به دلیل بی‌خوابی
• کسل و تحریک‌پذیر بودن بیمار
• عدم تمرکز کافی روی کار و زندگی
• افسردگی
• کاهش کیفیت زندگی

همین عوامل تاثیر بسیار بالایی بر روند زندگی بیمار خواهد داشت. به همین دلیل درمان این سندروم باید در اولویت قرار گیرد.

یادداشت پایانی در مورد سندرم پای بی قرار

سندرم پای بی قرار یک وضعیت آزاردهنده و ناراحت‌کننده برای بیماری ایجاد می‌کند که در آن فرد به صورت غیرقابل کنترلی تمایل به حرکت دادن پاهای خود دارد. این حالت در مواقعی که فرد احساس ناراحتی دارد یا برای مدتی طولانی نشسته بیشتر می‌شود.

در بیشتر مواقع علت ابتلا به این سندروم مشخص نمی‌شود. اما در بعضی شرایط این وضعیت به عوامل وراثتی، بارداری، کمبود آهن و نارسایی کلیه‌ها مرتبط است. در شرایط که سندرم پای بی قرار به دلیل یک بیماری دیگر ایجاد شده باشد، می‌توان با درمان آن بیماری علائم سندروم را کاهش داد. اما در شرایطی که علتی مشخصی برای آن وجود ندارد، پزشکان مصرف داروهای مختلف و تغییر سبک زندگی را توصیه می‌کنند.

سوالات متداول در مورد سندرم پای بی قرار