علت سرگیجه هنگام بلند شدن؛ آیا سرگیجه‌های ناگهانی خطرناک است؟

علت سرگیجه هنگام بلند شدن دلایل گوناگونی دارد. در برخی افراد، به ویژه افراد مسن، فشار خون هنگام نشستن یا ایستادن بیش از حد کاهش می‌یابد. علائم غش، سبکی سر، سرگیجه، گیجی یا تاری دید در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه پس از ایستادن (به ویژه پس از دراز کشیدن در رختخواب یا نشستن برای مدت طولانی) رخ می‌دهد و زمانی که فرد دراز می‌کشد، به سرعت برطرف می‌شود. با این حال، برخی از افراد زمین می‌خورند، غش می‌کنند یا به ندرت دچار تشنج مختصر می‌شوند. علائم اغلب پس از ورزش کردن، مصرف الکل یا یک وعده غذایی سنگین، یا کمبود مایعات (کم آبی) شایع‌تر و بدتر می‌شوند. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب به موضوع علت سرگیجه هنگام بلند شدن می‌پردازیم.

چرا هنگام ایستادن دچار سرگیجه می شویم؟

سرگیجه یا سبکی سر هنگام ایستادن در نتیجه تنظیم غیرطبیعی فشار خون رخ می‌دهد. به طور معمول، زمانی که افراد می‌ایستند، نیروی جاذبه باعث تجمع خون در رگ های پا و تنه می‌شود. این ادغام فشار خون و میزان خونی که قلب به مغز پمپاژ می‌کند را کاهش می‌دهد. جریان خون کم به مغز باعث سرگیجه و سایر علائم می‌شود. برای جبران، سیستم عصبی به سرعت ضربان قلب را افزایش می‌دهد و رگ‌های خونی را منقبض می‌کند که به سرعت فشار خون را قبل از بروز علائم به حالت عادی برمی‌گرداند. بخشی از سیستم عصبی که مسئول این جبران است، سیستم عصبی خودمختار نام دارد.

کم آبی بدن تب، استفراغ، ننوشیدن مایعات کافی، اسهال شدید و ورزش شدید همراه با تعریق زیاد، همگی می‌توانند منجر به کم آبی بدن شوند. کم آبی باعث کاهش حجم خون خواهد شد. کم آبی خفیف به افت فشار خون ارتواستاتیک، ضعف، سرگیجه و خستگی می‌انجامد. از دیگر دلایل می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مشکلات قلبی: برخی از بیماری‌های قلبی که منجر به فشار خون پایین می‌شوند عبارتند از: ضربان قلب بسیار پایین (برادی کاردی)، مشکلات دریچه قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی. این شرایط از پمپاژ سریع خون بیشتر بدن در هنگام ایستادن جلوگیری می‌کند.

مشکلات غدد درون ریز: شرایط تیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون) و قند خون پایین (هیپوگلیسمی) می‌تواند باعث افت فشار خون ارتواستاتیک شود. دیابت نیز می‌تواند به اعصابی که به ارسال سیگنال‌هایی که فشار خون را کنترل می‌کنند، آسیب برساند.

اختلالات سیستم عصبی: برخی از اختلالات سیستم عصبی، مانند بیماری پارکینسون، آتروفی سیستم چندگانه، زوال عقل لووی، نارسایی اتونوم خالص و آمیلوئیدوز، ممکن است توانایی بدن برای کنترل فشار خون را مختل کنند.

خوردن وعده های غذایی: برخی از افراد پس از خوردن وعده‌های غذایی فشار خون پایین دارند (افت فشار خون پس از غذا). این عارضه در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود.

بسیاری از اختلالات می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی در تنظیم فشار خون شوند و در هنگام ایستادن سرگیجه ایجاد کنند. افرادی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه یا سبکی سر می‌شوند، اغلب با نشستن به سرعت بهبود می‌یابند و سپس دوباره به آرامی می‌ایستند.

عوامل خطر؛ چه کسانی بیشتر در معرض سرگیجه‌اند

برخی عوامل هستند که بیش از همه شما را در معرض سرگیجه قرار می‌دهند.  در این جا به برخی از این عوامل اشاره می کنیم:

سن: افت فشار خون ارتواستاتیک در افراد 65 سال و بالاتر شایع است. سلول‌های ویژه (بارورسپتورها) در نزدیکی شریان‌های قلب و گردن که فشار خون را کنترل می‌کنند، می‌توانند با افزایش سن کند شوند. 

قرار گرفتن در معرض گرما: قرار گرفتن در یک محیط گرم ممکن است باعث تعریق شدید و احتمالاً کم آبی بدن شود که فشار خون را کاهش خواهد داد و باعث افت فشار خون ارتواستاتیک شود.

استراحت در رختخواب: ماندن طولانی مدت در رختخواب به دلیل بیماری یا آسیب ممکن است باعث ضعف شود. این موضوع ممکن است منجر به افت فشار خون ارتواستاتیک شود.

الکل: نوشیدن الکل می‌تواند خطر افت فشار خون ارتواستاتیک را افزایش دهد.

علائم هشدار دهنده و علت سرگیجه هنگام بلند شدن

در افرادی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه یا سبکی سر می شوند، علائم و ویژگی های خاصی باعث نگرانی می شود: از این دست نشانه ها می توان به این موارد اشاره کرد:

• خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و قیری رنگ
• علائم سیستم عصبی مانند مشکل در راه رفتن، هماهنگی یا تعادل ضعیف
• افتادن یا غش (از حال رفتن)
• درد یا ناراحتی قفسه سینه

افرادی که علائم هشدار دهنده دارند باید فورا به بخش اورژانس مراجعه کنند. سایر افرادی که در هنگام ایستادن دچار سرگیجه مکرر یا مداوم می‌شوند باید در صورت عملی به پزشک مراجعه کنند. به طور معمول ادامه بیماری تا یک  هفته نگران کننده نیست.

خطرات احتمالی و لزوم یافتن علت سرگیجه هنگام بلند شدن

افت فشار و سرگیجه مداوم می‌تواند عوارض جدی به خصوص در افراد مسن ایجاد کند:

سقوط: افتادن در اثر غش یک عارضه شایع در افراد مبتلا به افت فشار خون ارتواستاتیک است.

سکته: نوسانات فشار خون ناشی از ایستادن و نشستن در نتیجه افت فشار خون ارتواستاتیک می‌تواند یک عامل خطر برای سکته مغزی به دلیل کاهش خون رسانی به مغز باشد.

بیماری های قلبی عروقی: افت فشار خون ارتواستاتیک ممکن است یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی عروقی و عوارضی مانند درد قفسه سینه، نارسایی قلبی یا مشکلات ریتم قلب باشد.

درمان سرگیجه هنگام بلند شدن

 با یافتن علت سرگیجه هنگام بلند شدن در صورت امکان می‌توان با اقداماتی مانند تغییر یا قطع داروهای مسبب، درمان را انجام داد. با این حال، بسیاری از علل قابل درمان نیستند و افراد باید اقداماتی را برای کاهش علائم خود انجام دهند. اقدامات شامل تغییر سبک زندگی و داروها است.

• افرادی که به استراحت طولانی مدت در بستر نیاز دارند باید هر روز بنشینند و در صورت امکان در رختخواب ورزش کنند.
• افرادی که دراز کشیده‌اند یا نشسته‌اند باید به آرامی و با احتیاط بلند شوند.
• به طور کلی، مصرف مایعات کافی، محدود کردن یا اجتناب از الکل و ورزش منظم در صورت امکان مفید است.
• ورزش منظم با شدت متوسط، تون عضلانی دیواره رگ‌های خونی را افزایش می‌دهد که  در پی آن تجمع خون در پاها کاهش خواهد یافت. 
• خوابیدن در حالی که سر تخت بالا رفته ممکن است به تسکین علائم کمک کند.
• برای برخی افراد، افزایش مصرف نمک ممکن است احتباس آب را افزایش دهد و علائم را کاهش دهد. پزشکان ممکن است توصیه کنند که افراد مصرف نمک خود را با نمک زدن آزادانه به غذا یا مصرف قرص کلرید سدیم افزایش دهند. با این حال، افزایش مصرف نمک ممکن است برای افراد مبتلا به اختلالات قلبی توصیه نشود.
• پزشکان ممکن است فلودروکورتیزون را تجویز کنند؛ دارویی که به بدن کمک می‌کند نمک و آب را حفظ کند. بنابراین از افت فشار خون در هنگام ایستادن جلوگیری خواهد کرد. با این حال، این دارو ممکن است باعث فشار خون بالا در هنگام دراز کشیدن، نارسایی قلبی و سطوح پایین پتاسیم در خون شود.

داروهای دیگری مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، دروکسیدوپا، پیریدوستیگمین و اکتروتید ممکن است در برخی موارد کمک کنند.

 همه چیز درباره علت سرگیجه هنگام بلند شدن

در این مقاله درباره علت سرگیجه هنگام بلند شدن سخن گفتیم و دانستیم این سرگیجه علل متفاوتی دارد. سپس با علائم و خطرات ناشی از سرکیجه نیز آشنا شدیم. درمان سرگیجه نیز به ایجاد بازنگری در سبک زندگی و سبک غذایی افراد باز می‌گردد و در برخی موارد مربوط به فشار خون، بایستی درمان پزشکی را آغاز کنید.

پرسش‌های متداول در زمینه علت سرگیجه هنگام بلند شدن