بیماری زونا، یک بیماری مرموز واگیردار که سریع درمان می‌شود

بیماری زونا نوعی بیماری پوستی با بثورات دردناک است که در یک طرف بدن یا صورت ایجاد خواهد شد. این بیماری تا زمانی که تاول‌های آن ایجاد نشود، واگیردار است و به همین دلیل احتمال سرایت آن بالاست. برای پیشگیری از سرایت این بیماری به افراد دیگر، پیشنهاد می‌شود که از ارتباط با افراد دیگر در صورت بروز علائم و درد خودداری کنید.

طبق آمار CDC روند ابتلا به این بیماری در بزرگسالان و میانسالان از سال 2008 تا اکنون افزایش یافته است. به این صورت که در سال 2008 از هر 1000 نفر در آمریکا 26 نفر و در سال 2016 از هر 1000 نفر 32 نفر به زونا مبتلا شده‌اند. برای بررسی بیشتر بیماری زونا این مطلب از مجله پزشکی ژین طب را بخوانید.

بیماری زونا چه نوع عارضه‌ای است؟

زونا (Shingles) نوعی بثورات دردناک است که در یک طرف صورت یا بدن ایجاد می‌شود. این بثورات شامل تاول‌هایی است که معمولا طی 7 تا 10 روز پوسته پوسته می‌شوند و طی 2 تا 4 هفته کاملا از بین می‌روند.

قبل از ظاهر شدن بثورات، افراد اغلب در آن نواحی احساس درد، خارش یا سوزن سوزن شدن دارند. این علائم ممکن است چند روز قبل ظاهر شدن بثورات رخ دهند. همچنین باید اشاره کنیم که بثورات ناشی از زونا به‌صورت یک نوار در اطراف سمت چپ یا راست بدن ایجاد می‌شوند.

گاهی بثورات در یک طرف صورت ظاهر می‌شوند و حتی ممکن است چشم را تحت تاثیر قرار دهند. در این حالت بینایی کاهش پیدا می‌کند. در موارد نادر (معمولا در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند)، بثورات ممکن است در بدن گسترده‌تر و شبیه به آبله مرغان شوند.

بیشتر بخوانید: درمان آبله مرغان؛ آیا پیشگیری از آبله مرغان ممکن است؟

علت بیماری زونا چیست؟

زونا توسط ویروس واریسلا زوستر (varicella-zoster virus) ایجاد می‌شود. این ویروس همان ویروسی که باعث آبله مرغان خواهد شد. در این حالت هر کسی که به آبله مرغان مبتلا شود، ممکن است زونا بگیرد.

به‌طورکلی پس از بهبودی از آبله مرغان، ویروس این بیماری وارد سیستم عصبی می‌شود و سال‌ها در آنجا غیر فعال باقی می‌ماند. در مواردی امکان دارد این ویروس غیرفعال دوباره فعال شود و در امتداد مسیرهای عصبی به سمت پوست حرکت می‌کند. این روند بازگشت ویروس غیر فعال به سمت پوست باعث ایجاد بیماری زونا خواهد شد.

توجه داشته باشید که همه کسانی که آبله مرغان داشته‌اند به زونا مبتلا نمی‌شوند. به همین دلیل باید گفت که دلیل ابتلا به زونا مشخص نیست. ممکن است این بیماری به دلیل کاهش ایمنی در برابر عفونت‌ها با افزایش سن افراد رخ دهد. زونا در افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شایع‌تر است.

واریسلا زوستر بخشی از گروهی از ویروس‌ها به نام ویروس‌های هرپس است که عامل تبخال صورت و ناحیه تناسلی است. در نتیجه به بیماری زونا، هرپس زوستر نیز می‌گویند. اما ویروسی که باعث آبله مرغان و زونا می‌شود آن ویروسی نیست که باعث تبخال پوست یا ناحیه تناسلی می‌شود. بلکه عامل تبخال تناسلی یک عفونت مقاربتی است.

بیشتر بخوانید: جوش صورت؛ آگاهی از علت و درمان یک بار برای همیشه

آیا زونا مسری است؟ و اینکه بیمای زونا تا چه مدت واگیردار است؟

فرد مبتلا به زونا می‌تواند ویروس واریسلا زوستر را به هر کسی که در برابر آبله مرغان مصون نیست منتقل کند. انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با زخم‌های باز یا بثورات زونا رخ دهد. با این حال زمانی که فردی آلوده شود، به جای زونا به آبله مرغان مبتلا می‌شود. این موضوع را در نظر داشته باشید که آبله مرغان برای برخی افراد خطرناک است.

نکته مهم دیگر این است که تا زمانی که زونا تاول نزند، فرد می‌تواند بیماری خود را به بقیه منتقل کند. به همین دلیل بیماران باید از تماس فیزیکی با افرادی که هنوز آبله مرغان نگرفته‌اند یا واکسن آن را نزده‌اند خودداری کنند. این رعایت تماس فیزیکی شامل افراد با سیستم ایمنی ضعیف، زنان باردار و نوزادان می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی جوش صورت به روش فوری

علائم بیماری زونا که بیمار را درگیر می‌کنند

علائم زونا معمولا تنها بر بخش کوچکی از یک طرف بدن تاثیر می‌گذارد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد، سوزش یا گزگز
• حساسیت به لمس
• بثورات قرمزی که چند روز پس از درد شروع می‌شود
• تاول‌های پر از مایع که باز می‌شوند و سپس پوسته پوسته خواهند شد
• خارش

برخی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• تب
• سردرد
• حساسیت به نور
• خستگی

توجه داشته باشید که اولین علامت زونا درد است که در برخی افراد شدید خواهد بود. بسته به محل درد، گاهی اوقات ممکن است با مشکلات قلب، ریه یا کلیه اشتباه گرفته شود. البته برخی از افراد بدون ایجاد بثورات، درد زونا را تجربه می‌کنند.

نکته قابل ذکر این است که در بیشتر موارد بثورات بیماری زونا به صورت نواری از تاول‌ها در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند. این تاول‌ها گاهی یک چشم، یک طرف گردن یا صورت را درگیر خواهند کرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشکوک شدن به ابتلا به زونا یا داشتن شرایط زیر در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• درد و بثورات در نزدیکی چشم که در صورت عدم درمان به موقع منجر به آسیب دائمی به چشم می‌شوند.
• خطر عوارض بیماری زونا در افراد بالای 50 سال بیشتر است.
• بیمار یا یکی از اعضای خانواده او دچار نقص سیستم ایمنی یا بیماری خاصی است.
• بثورات گسترده و دردناک باشند.

اگر این علائم یا شرایط را دارید، بی معطلی به پزشک مراجعه کنید.

عوارض زونا که باید بدانید تا به فکر درمان به‌موقع باشید

یکی از مهمترین و شایع‌ترین عارضه‌های زونا، درد طولانی‌مدت عصبی به نام نورالژی پس از هرپس (postherpetic neuralgia) یا PHN است. این درد در مناطقی که راش و بثورات زونا قرار دارند ایجاد خواهد شد. همچنین ممکن است این درد ماه‌ها تا سال‌ها پس از برطرف شدن بثورات باقی بماند.

توجه داشته باشید که درد طولانی‌مدت عصبی زونا آنقدر شدید و ناتوان‌کننده است که در زندگی روزمره بیمار اختلال ایجاد می‌کند. حدود 10 تا 18 درصد از افرادی که به زونا مبتلا می‌شوند، PHN را تجربه خواهند کرد. خطر ابتلا به PHN با افزایش سن افزایش می‌یابد. همچنین احتمال ابتلا به PHN در افراد مسن‌تر مبتلا به زونا بیشتر از افراد جوان‌تر مبتلا به زونا است. افراد کمتر از 40 سال به ندرت PHN را تجربه می کنند.

از دیگر عوارض بیماری زونا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از دست دادن بینایی: زونا در داخل یا اطراف چشم باعث عفونت‌های دردناک چشم می‌شود که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.
• مشکلات عصبی: احتمال دارد که زونا باعث التهاب مغز (آنسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنوایی یا تعادل شود.
• عفونت‌های پوستی: اگر تاول‌های زونا به درستی درمان نشوند، ممکن است عفونت‌های باکتریایی پوست ایجاد شوند.
• دیگر عوارض شامل: ذات‌الریه، مشکلات شنوایی یا مرگ

هر کدام از این عوارض به درمان تخصصی نیاز دارند. پس بهتر است در زمان ابتلا به زونا خیلی سریع به فکر درمان باشید.

پیشگیری از بیماری زونا با واکسن؛ تنها راه محافظت از خود در برابر زونا

واکسیناسیون زونا تنها راه محافظت در برابر زونا و نورالژی پس از هرپس است. به همین دلیل سازمان CDC توصیه می‌کند که بزرگسالان بالای 50 سال دو دوز واکسن زونا به نام شینگریکس (Shingrix) را دریافت کنند. البته افراد بالای 19 سال که بیماری خاص یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز می‌توانند دو دوز واکسن شینگریکس را دریافت کنند. تزریق این واکسن از ابتلا و عوارض خطرناک این بیماری جلوگیری خواهد کرد.

واکسن شینگریکس چقدر خوب کار می‌کند؟

تزریق دو دوز واکسن شینگریکس محافظت قوی در برابر ابتلا به زونا و نورالژی پس از هرپس ایجاد می‌کند. این محافظت طبق آمار CDC در بزرگسالان بین 50 تا 69 ساله حدود 97 درصد است و در افراد بالا 70 سال 91 درصد است. این در حالی است که در بزرگسالان با سیستم ایمنی ضعیف اثرگذاری واکسن شینگریکس بین 68 تا 91 درصد است.

درمان قطعی بیماری زونا مورد تایید CDC

برای درمان بیماری زونا و کاهش طول و شدت آن از چند داروی ضد ویروسی مانند سه نمونه زیر استفاده می‌شود:

• آسیکلوویر (acyclovir)
• والاسیکلوویر (valacyclovir)
• فامسیکلوویر (famciclovir)

این داروها در صورتی موثرتر هستند که مصرف آن‌ها در اسرع وقت و پس از ظاهر شدن بثورات شروع شوند. به همین دلیل در صورت بروز علائم یا مشکوک شدن به ارتباط با شخص مبتلا به پزشک مراجعه کنید.

استفاده از داروهای ضد درد با یا بدون نسخه به تسکین علائم و درد ناشی از زونا کمک می‌کند. از این داروهای مسکن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پچ موضعی کپسایسین (کوتنزا)
• داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین
• داروهای بی حس‌کننده مانند لیدوکائین به شکل کرم، ژل، اسپری یا چسب پوستی
• تزریق داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها و بی حس‌کننده‌های موضعی

 البته در خانه نیز می‌توان از کمپرس مرطوب، حمام با بلغوز جو دوسر و لوسیون کالامین نیز استفاده کرد. این موارد به تسکین خارش‌های ناشی از بیماری زونا کمک می‌کنند.

سوالات متداول در مورد بیماری زونا