دیابت بارداری را جدی بگیرید؛ شروعی شیرین پایانی تلخ

دیابت بارداری در واقع افزایش قند خون در زمان بارداری بوده که متفاوت از دیابت نوع یک و نوع دو است. می‌توان گفت وجه تشابه این دیابت با دیگر دیابت‌ها به نحوه استفاده سلول‌های فرد از قند (گلوکز) اشاره دارد. لازم به ذکر است که این نوع دیابت می‌تواند بر بارداری و سلامت جنین تاثیر گذارد.

در حالی که هر عارضه بارداری نگران کننده است، خبرهای خوبی نیز وجود دارد. مادران باردار می‌توانند با خوردن غذاهای سالم، ورزش و در صورت لزوم مصرف دارو به کنترل دیابت بارداری کمک کنند. کنترل قند خون می‌تواند مادر و کودک را سالم نگه دارد و از زایمان سخت جلوگیری کند. توجه داشته باشید که در زنان مبتلا به دیابت بارداری، قند خون معمولا بلافاصله پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد.

در ادامه قصد داریم مطالبی را پیرامون دیابت بارداری عنوان کنیم با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.

نگاهی سریع به دیابت بارداری

• اغلب زنان باردار در اواخر بارداری مقاومت به انسولین پیدا می‌کنند و تنها برخی از آن‌ها دچار دیابت بارداری می‌شوند
• در دوران بارداری، سطح هورمون‌ها تغییر کرده و پردازش قند خون را برای بدن دشوارتر می‌کند که در نهایت باعث افزایش قند خون زنان باردار می‌شود
• قند خون بالا مشکلاتی برای زنان باردار و کودکشان ایجاد می‌‌کند، از جمله احتمال نیاز به سزارین یا زایمان زودرس
• غربالگری تنها راه تشخیص دیابت بارداری است

چه موردی باعث بروز دیابت بارداری می‌شود؟

دیابت بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که بدن فرد نتواند انسولین کافی در دوران بارداری بسازد. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ساخته می‌شود و قند خون را برای استفاده به عنوان انرژی وارد سلول‌های بدن می‌کند.

در دوران بارداری بدن فرد هورمون‌های بیشتری تولید کرده و تغییرات دیگری مانند افزایش وزن را تجربه می‌کند. این تغییرات باعث می‌شود که سلول‌های بدن به طور موثر از انسولین استفاده کنند، وضعیتی که مقاومت به انسولین نامیده می‌شود. مقاومت به انسولین نیاز بدن به انسولین را افزایش می‌دهد.

تمام زنان باردار در اواخر بارداری مقاومت به انسولین پیدا می‌کنند. با این حال برخی از زنان حتی قبل از باردار شدن، به این عارضه مبتلا می‌شوند. آن‌ها بارداری را با افزایش نیاز به انسولین شروع کرده و شانس ابتلای بیشتر به دیابت بارداری دارند.

علائم دیابت بارداری چیست؟

برای اکثر زنان دیابت بارداری علائم یا علامت قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. بیشتر موارد تنها زمانی کشف می‌شوند که سطح قند خون مادر باردار در طول غربالگری دیابت بارداری آزمایش شود.

برخی از زنان ممکن است در صورت افزایش بیش از حد قند خون (هیپرگلیسمی) علائمی را تجربه کنند، مانند:

• احساس خشکی دهان
• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• خستگی

گفتنی است که بعضی از این علائم در دوران بارداری شایع بوده و لزوما نشانه دیابت بارداری نیستند. توصیه می‌شود زنان باردار اگر در مورد علائمی که تجربه می‌کنند نگران هستند با ماما یا پزشک خود صحبت کنند.

علل و عوامل خطر دیابت در بارداری چیست؟

محققان هنوز نمی‌دانند که چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه؛ اما اضافه وزن قبل از بارداری اغلب در دیابت بارداری نقش دارد.

به طور معمول هورمون‌های مختلف برای کنترل سطح قند خون کار می‌کنند. اما در دوران بارداری سطح هورمون‌ها تغییر کرده و پردازش قند خون را برای بدن دشوارتر می‌کند که باعث افزایش قند خون زنان باردار می‌شود. برخی از زنان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری هستند.

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری شامل موارد زیر است:

• زنانی که سیاه‌پوست، اسپانیایی‌تبار، سرخپوست آمریکایی و آسیایی-‌آمریکایی هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری قرار می‌گیرند
• تجربه تولد نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم
• داشتن سابقه خانوادگی دیابت
• دیابت بارداری قبلی یا پیش دیابت
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• اضافه وزن و چاقی
• کمبود فعالیت بدنی

دیبات بارداری چه عوارضی به همراه دارد؟

اگر دیابت بارداری به دقت کنترل نشود منجر به افزایش سطح قند خون خواهد شد. قند خون بالا می‌تواند مشکلاتی را برای زنان باردار و کودکشان ایجاد ‌کند، از جمله افزایش احتمال نیاز به سزارین برای زایمان یا زایمان زودرس. این در حالی است که احتمال اینکه کودک در معرض خطر قرار گیرد نیز وجود دارد.

خطراتی که کودک را تهدید می‌کنند عبارتند از:

وزن بیش از حد هنگام تولد

قند خون بالاتر از حد طبیعی در مادران می‌تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد نوزادان آن‌ها شود. نوزادان  با وزن بالای 4 کیلوگرم، احتمال دارد که در کانال زایمان گیر کنند و یا نیاز به زایمان سزارین داشته باشند.

زایمان زودرس (نارس)

قند خون بالا ممکن است خطر زایمان زودرس و زایمان قبل از موعد مقرر را در زنان افزایش دهد. گاهی زایمان زودرس به دلیل وزن بالای کودک انجام می‌شود.

مشکلات جدی تنفسی

نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری که زودتر به دنیا می‌آیند، امکان دارد دچار سندرم دیسترس تنفسی شوند؛ وضعیتی که تنفس را دشوار می‌کند.

پلی هیدرآمنیوس

وجود بیش از حدی مایع آمنیوتیک (مایع اطراف نوزاد) در رحم، می‌تواند باعث زایمان زودرس یا مشکلاتی در زایمان شود.

قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

گاهی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در مدت کوتاهی پس از تولد، قند خون پایین (هیپوگلیسمی) دارند. این نکته قابل ذکر است که هیپوگلیسمی شدید، امکان تشنج در نوزادان را افزایش می‌دهد. تغذیه سریع و گاهی محلول گلوکز داخل وریدی می‌تواند سطح قند خون نوزاد را به حالت عادی برگرداند.

چاقی و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی

نوزادان مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی خواهند بود.

مرده زایی

دیابت بارداری درمان نشده می‌تواند منجر به مرگ نوزاد قبل و یا اندکی پس از تولد شود.

دیابت بارداری خطر ابتلا به موارد زیر را نیز افزایش می‌دهد:

فشار خون بالا و پره اکلامپسی

دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد. این مورد یک عارضه جدی بارداری است که باعث فشار خون بالا و سایر علائمی می‌شود که می‌تواند زندگی مادر و نوزاد را تهدید کند.

انجام زایمان با جراحی (سزارین)

اغلب زنان مبتلا به دیابت بارداری شرایط زایمان طبیعی را ندارند و احتمال انجام سزارین در آن‌ها بیشتر است.

دیابت در آینده

زنان مبتلا به دیابت بارداری، احتمالا در بارداری آینده دوباره به آن مبتلا می‌شوند. همچنین با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آن‌ها نیز افزایش می‌یابد.

دیابت بارداری چگونه قابل تشخیص است؟

غربالگری دیابت بارداری

در طول اولین قرار ملاقات در دوران بارداری (حدود هفته 8 تا 12 بارداری)، ماما یا پزشک ازفرد سوالاتی می‌پرسد تا این موضوع که آیا در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هست یا خیر را مشخص کند.

زنانی که یک یا چند عامل خطر برای دیابت بارداری دارند، باید آزمایش غربالگری انجام دهند. آزمایش غربالگری، تست تحمل گلوکز خوراکی   (OGTT)  نامیده می‌شود که حدود 2 ساعت طول می‌کشد.

این غربالگری شامل انجام آزمایش خون در صبح است. زمانی که به مدت 8 تا 10 ساعت هیچ غذا یا نوشیدنی نخورده‌اند و کاملا ناشتا هستند به آن‌ها یک نوشیدنی گلوکز داده می‌شود.

پس از 2 ساعت استراحت نمونه خون دیگری گرفته می‌شود تا نحوه برخورد بدن فرد با گلوکز مشخص شود.

OGTT  زمانی انجام می‌شود که مادران بین 24 تا 28 هفته بارداری هستند. اگر قبلا دیابت بارداری داشته باشند، در اوایل بارداری بلافاصله پس از رزرو نوبت، به آن‌ها یک OGTT پیشنهاد می‌شود، سپس اگر اولین آزمایش طبیعی باشد، یک OGTT دیگر در هفته‌های 24 تا 28 بارداری از آن‌ها گرفته خواهد شد.

درمان دیابت بارداری چگونه است؟

زنانی که دیابت بارداری دارند، می‌توانند با کنترل سطح قند خون احتمال بروز مشکلات بارداری را کاهش دهند. در اغلب موارد به آن‌ها یک کیت تست قند خون داده می‌شود تا بتوانند اثرات درمان را کنترل کنند.

ممکن است با تغییر برنامه تغذیه بارداری و ورزش، سطح قند خون کاهش یابد. با این حال اگر این تغییرات به اندازه کافی سطح قند خون فرد را کاهش ندهد، باید دارو نیز مصرف کنند. درمان با دارو می‌توان شامل قرص یا تزریق انسولین باشد.

همچنین در دوران بارداری و پس از آن برای بررسی مشکلات احتمالی، با دقت بیشتری تحت نظر خواهند بود. گفتنی است که در صورت وجود نگرانی در مورد سلامتی مادر یا کودک یا اگر سطح قند خون به خوبی کنترل نشده باشد، ممکن است زایمان زودرس توصیه شود.

سایر مواردی که به مدیریت و درمان دیابت بارداری کمک می‌کند عبارت است از:

رژیم غذایی

• در صورت ابتلا به دیابت بارداری، انتخاب مواد غذایی سالم برای جلوگیری از افزایش بیش از حد سطح گلوکز خون، اهمیت زیادی دارد. خوردن مواد غذایی به صورت منظم به جلوگیری از تغییرات در سطح گلوکز خون کمک می‌کند. خوردن 3 وعده غذایی و 2 تا 3 میان وعده در روز معمولا کافی است.
• تمام غذاهای حاوی کربوهیدرات مانند نان، ماکارونی، برنج، میوه، ماست و غذاهایی که قند اضافه دارند به گلوکز تجزیه می‌شوند. زنان باردار باید مراقب اندازه وعده‌ها باشند و انواع مناسب را انتخاب کنند، به عنوان مثال: انواع غلات کامل.
• برای دریافت مواد مغذی مانند پروتئین، کلسیم، اسید فولیک، آهن، ویتامین D، ید و چربی‌های امگا 3، غذاهای متنوع و سالمی مصرف کنند. این مواد مغذی نه تنها برای سلامت مادر مفید است، بلکه به رشد کودک نیز کمک می‌کند.
• همچنین افزایش وزن مناسب در دوران بارداری بسیار مهم است. افزایش بیش از حد وزن یا افزایش سریع وزن می‌تواند کنترل سطح گلوکز خون را دشوارتر کند.

 متخصصین تغذیه توصیه می‌کنند میزان کالری دریافتی در روز به صورت زیر باشد:

• 10 تا 20درصد کالری دریافتی از منابع پروتئینی مانند: گوشت، پنیر، تخم مرغ، غذاهای دریایی و حبوبات
• کمتر از 30درصد کالری دریافتی از چربی‌ها
• کمتر از 10درصد کالری از چربی‌های اشباع شده
• 40درصد باقیمانده کالری از کربوهیدرات‌هایی مانند نان، غلات، ماکارونی، برنج، میوه‌ها و سبزیجات

ورزش

• ورزش منظم به کنترل سطح گلوکز در حد اهداف طبیعی برای مدیریت دیابت بارداری کمک می‌کند. زنان باردار باید حداقل 5 روز در هفته 30 دقیقه ورزش هوازی متوسط ​​یا حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت داشته باشند.
• پیاده روی یک ورزش عالی برای زنان باردار است. علاوه بر ورزش‌های هوازی هفتگی، بهتر است 10 تا 15 دقیقه بعد از هر وعده غذایی پیاده روی کنند. این کار می‌تواند منجر به کنترل بهتر گلوکز خون شود.

دارو

برخی از زنان ممکن است برای کمک به کنترل سطوح طبیعی گلوکز خون حتی با تغییر رژیم غذایی و ورزش به دارو نیاز داشته باشند. تزریق انسولین داروی معمول در دوران بارداری برای کمک به زنان برای کنترل قند خون است. انسولین از جفت عبور نمی‎کند، بنابراین روی کودک تاثیر منفی نمی‌گذارد. از داروهای خوراکی یا قرص‌هایی مانند متفورمین می‌توان برای درمان دیابت بارداری استفاده کرد.

تست و اسکن

نظارت منظم بر جنین در رحم، بخش مهمی از مدیریت دیابت بارداری است. زنان باردار باید به طور منظم اسکن برای نظارت بر رشد کودک خود انجام دهند.

ممکن است برای بررسی سلامت جنین در رحم به آزمایشات مختلفی نیاز داشته باشند. این نظارت به تیم مراقبت‌های بهداشتی کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی را شناسایی کرده و اقداماتی را برای مدیریت آن‌ها انجام دهد.

نظارت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسکن اولتراسوند و اندازه‌گیری داپلر برای بررسی رشد و سلامت کودک در مراحل خاصی از بارداری انجام می‌شود
• کاردیوتوکوگرافی (CTG) برای اندازه‌گیری ضربان قلب کودک تجویز می‌شود

حرکت جنین

هر مادری باید حرکات کودک خود را احساس کند. حرکات جنین معمولا بین 16 تا 24 هفته شروع می‌شوند. یک نوزاد سالم در رحم تمایل دارد هر روز به همان میزان حرکت کند.

زنان باردار در صورتی که تفاوت یا تغییری در الگوی فعالیت یا حرکات کودک خود احساس کردند، باید با پزشک خود تماس بگیرند یا فورا به اورژانس بروند.

چگونه از دیابت بارداری جلوگیری کنید

هیچ تضمینی در مورد پیشگیری از دیابت بارداری وجود ندارد؛ اما هر چه عادات سالم بیشتری قبل از بارداری اتخاذ شود، بهتر است.

مصرف غذاهای سالم

بهتر است زنان باردار غذاهای پرفیبر و کم‌چربی و کالری را انتخاب و روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنند.

فعالیت خود را ادامه دهند

ورزش قبل و حین بارداری می‌تواند از زنان در برابر ابتلا به دیابت بارداری محافظت کند. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط و روزانه یک پیاده‌روی سریع داشته باشند. دوچرخه‌سواری و شنا یکی از ورزش‌هایی است که در دوران بارداری توصیه می‌شود.

قبل از بارداری وزن خود را پایین بیاورند

زنانی که قصد بارداری دارند، کاهش وزن اضافی قبل از آن به آن‌ها کمک می‌کند تا بارداری سالم‌تری داشته باشند. افزایش مصرف بیشتر سبزیجات و میوه‌ها در دوران بارداری راهی برای جلوگیری از افزایش وزن نامتعارف است.

مراقب اضافه وزن خود باشند

افزایش وزن در دوران بارداری طبیعی است. اما افزایش سریع وزن بیش از حد می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. زنان باردار باید از پزشک خود بپرسند که افزایش وزن معقول برای آن‌ها چقدر است.

یادداشت پایانی

دیابت بارداری یک وضعیت موقتی و یکی از بیماری‌های دوران بارداری است که در این دوره از زندگی زنان رخ می‌دهد. زنانی که دیابت بارداری دارند، سطح قند خون آن‌ها در دوران بارداری بالاتر از حد طبیعی خواهد بود. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، دیابت بارداری تقریبا 2 تا 10درصد از بارداری‌ها را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می‌دهد.

زنان باردار مبتلا به دیابت، باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرند، زیرا دیابت بارداری می‌تواند برای سلامتی آن‌ها و کودکشان مشکلاتی ایجاد کند. علل دیابت بارداری به طور کامل شناخته نشده است و نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. اما زنان می‌توانند با رعایت نکاتی در باب بهداشت و سلامت زنان خطر ابتلا به آن را کاهش دهند.

در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون دیابت بارداری بیان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.