خودزنی نوجوانان؛ پدیده‌ای که از خانواده سرچشمه می‌گیرد!
خودزنی نوجوانان نشان از این دارد که آنها در پریشان حالی عمیقی به سر می‌برند. خودآزاری زمانی رخ می‌دهد که افراد عمدا به عنوان راهی برای مقابله با احساسات دردناک به خود صدمه می زنند.
خودزنی نوجوانان تلاشی برای کنترل یا متوقف کردن احساسات از طریق آسیب رساندن به خودشان است. برخی افراد که در درون خود احساس پوچی دارند آسیب رساندن به خود را آغاز می‌کنند. برخی دیگر در زمان احساس نا امیدی، درخواست کمک یا برای تاثیر گذاشتن بر احساسات دیگران اقدام به خودزنی می‌کنند.
در ادامه این مطلب سعی داریم در باب خودزنی نوجوانان که چند سالی است در میان نوجوانان در رده سنین 12 تا 18 سال بسیار رایج شده است؛ مواردی را عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
نگاهی سریع به مسئله خودزنی نوجوانان
- یکی از دلایل اصلی گرایش نوجوانان به رفتارهای آسیب زننده، اثر اندورفین است
- خودزنی نوجوانان نیز مانند سوءمصرف مواد، هیچ دلیل واحدی ندارد و همه سطوح فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی جامعه را در بر می‌گیرد.
- والدین نقش مهمی در جلوگیری از انجام رفتارهای خودآزاری و تعامل نوجوانان با گروه همسالان ناسالم دارند.
- احساس مرگ عاطفی در درون یا احساس نامرئی بودن در چشم والدین از دلایل خودزنی نجوانان است
- تا کنون موثرترین درمان برای مشکلات خودزنی نوجوانان، خانواده درمانی بوده است.
- والدین نقش مهمی در جلوگیری از انجام رفتارهای خودآزاری و تعامل نوجوانان با گروه همسالان ناسالم دارند
تعریفی از خودرنی نوجوانان
طبق تعریف تخصصی، خودآزاری با هدف صدمه زدن به خود برای تسکین درد یا ناراحتی عاطفی صورت می‌گیرد. رایج‌ترین اشکال این رفتار بریدن و سوزاندن و انواع آسیب به خود شامل کندن موهای بدن، مشت زدن به دیوارها و خوردن مواد سمی یا اشیا تیز است.
بسیاری از نوجوانان امروزی برای کنار آمدن با سطوح شدید استرس در مدرسه، خانواده و روابط با همسالان خود در تلاش هستند. برخی از این جوانان بیش از حد برنامه‌ریزی شده‌اند و به طور یکسان توسط والدین و همسالان در دوران نوجوانی تحت فشار قرار می‌گیرند.
نوجوانان طعمه آسیب‌پذیری برای دنیای بسیار سمی و رسانه‌محور هستند. آنها نزدیک به شش ساعت از زمان خود را در روز جلوی صفحه نمایش کامپیوتر یا تلویزیون به سر می‌برند تا جایی که تماشای تلویزیون و انجام بازی‌های کامپیوتری برای آنها مهم‌تر از گذراندن وقت با خانواده و دوستان است.
دختران نوجوان نیز در مورد نحوه ظاهر و رفتارشان دائما مورد حمله تصاویر رسانه‌ها قرار می‌گیرند. در میان دختران جوان، عدم برخورداری از ایده‌آل‌هایی که در این تصاویر به نمایش گذاشته می‌شود، می‌تواند منجر به ایجاد اختلال پرخوری یا بروز رفتارهای خودآزاری به عنوان نوعی خود تنبیهی شود.
چه مواردی باعث بروز خودزنی نوجوانان می‌شود؟
خودزنی نوجوانان نیز مانند سوءمصرف مواد، هیچ دلیل واحدی ندارد و همه سطوح فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی جامعه را در بر می‌گیرد. با این حال، ما می‌دانیم که دختران نوجوان بیشتر از پسران درگیر خودزنی می‌شوند.
گفتنی است که نوجوانان خودآزار به ندرت دست به خودکشی می‌زنند. بیشتر این نوجوانان به دنبال رهایی سریع از ناراحتی عاطفی خود هستند.
- یکی از دلایل اصلی گرایش نوجوانان به رفتارهای آسیب زننده، اثر اندورفین است: هنگامی که نوجوانان قسمتی از بدن خود را می‌برند یا می‌سوزانند، اندورفین به سرعت در جریان خون آنها ترشح می‌شود و احساس بی‌حسی یا لذت بخشی را تجربه می‌کنند. برخی از نوجوانان با بریدن یا سوزاندن خود، افکار و احساسات ناخوشایند را بی‌حس و اینگونه از تجربه احساسات بد فرار می‌کنند
اندروفین بالا همانند اعتیاد به یک داروی خاص، تسکین سریعی را برای نوجوانان از ناراحتی عاطفی و سایر عوامل استرس‌زا در زندگی آنها فراهم می‌کند
- گاهی نداشتن مهارت کافی برای توصیف احساسات منجر به خودزنی می‌شود: نوجوانانی که تحت آسیب‌های شدید به ویژه سواستفاده و تجاوز قرار می‌گیرند، نمی‌توانند با استفاده از کلمات احساس درونی خود را بیان کنند، آنها فکر می‌کنند کلمات نمی‌تواند فشاری که روی‌شان قرار دارد را به خوبی بیان کند و بیان فیزیکی را بهترین راه تخلیه خود می‌دانند که در نهایت موجب بروز خودزنی نوجوان می‌شود
- برخی نوجوانان برای خودتنبیهی، دست به خودآزاری می‌زنند: افرادی که احساس قربانی بودن می‌کنند، دائما از جملاتی سرزنش‌گر برای خود استفاده می‌کنند مثل: تو بی‌ارزشی، تو احمقی، تو شکست خورده‌ای. آنها آنقدر این جملات را تکرار می‌کنند تا جایی که تنها با خودزنی می‌توانند احساسات بد درون‌شان را تخلیه کنند
- نوجوانان گاهی برای کنترل ذهن خود دست به خودزنی می‌زنند: افرادی که دچار ذهنی آشفته هستند و توان کنترل افکار خود را ندارند با وارد کردن ضرباتی به خود ذهن را روی درد متمرکز می‌کنند تا از این طریق برای مدتی کوتاه از مزاحمت افکار منفی خلاص شوند
دلایل دیگری که موجب خودزنی نوجوانان می‌شود، عبارت‌اند از:
- احساس مرگ عاطفی در درون یا احساس نامرئی بودن در چشم والدین از دلایل خودزنی نجوانان است. خودزنی نوجوانان باعث می‌شود که آنها در درون خود احساس سرزندگی کنند و به تایید وجود آنها در واقعیت و توسط اطرافیان کمک می‌کند
- دخترانی که به شدت تحت فشار اعضای خانواده هستند نیز از خودزنی به عنوان یک راهبرد مقابله با خانواده استفاده می‌کنند. اینگونه رفتار بیشتر از دخترانی که در خانواده‌هایی متعصب و پدرسالار زندگی می‌کنند رخ می‌دهد
- تمایل به همراه شدن با یک گروه خاص از همسالان که رفتارهای خودآزاری را تشویق می‌کند و در مقابل انجام هرگونه خودزنی به آنها پاداش می‌دهند
- احساس قطع ارتباط عاطفی با والدین یا بی‌ارزش دیده شدن توسط والدین خود
در این میان تجربه‌های دشوار دیگری نیز وجود دارد که باعث خودزنی نوجوان می‌شود. مانند:
- احساسات دشوار، مانند افسردگی، اضطراب، عصبانیت یا بی‌حسی
- سواستفاده جنسی، جسمی یا عاطفی
- همجنس‌گرا هراسی، دوجنس‌هراسی و ترنس‌فوبیا
- فشار در مدرسه یا محل کار
- نگرانی‌های مالی
- فروپاشی یک رابطه
- از دست دادن شغل
- وجود یک بیماری خاص
- عزت نفس پایین
- افزایش استرس
- قلدری
والدین چه زمانی باید با خودزنی نوجوان مقابله کنند؟
از آنجایی که نوجوانان اغلب در خلوت یا با دوستان خود اقدام به خودزنی می‌کنند، والدین ممکن است از وجود این مشکل آگاه نباشند. علاوه بر این والدین نیز باید بدانند که تفاوت زیادی بین رفتارهای خودآزاری و خودزنی وجود دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که آنها برای از بین بردن این اختلال به علائم خودزنی توجه کنند.
علائمی برای تشخیص خودزنی نوجوانان
- حبس کردن منظم خود در اتاق خواب یا دستشویی پس از یک روز بد در مدرسه، برخوردهای منفی با همسالان و درگیری‌های خانوادگی برای مدت طولانی
- پزشک خانواده، معلم یا سایر بزرگسالان علائم بریدگی یا سوختگی را در بدن نوجوان مشاهده کنند یا اینکه نوجوان مدام در حال کندن موی سر یا بدن خود باشد
- پیدا کردن چاقو، تیغ و سایر اشیا تیز پنهان شده در اتاق خواب نوجوان
- آثار بریدن یا سوختگی روی بازوها، پاها و شکم آنها
- آسیب رساندن به دیگران به ویژه همسالان خود
- وجود تیغ‌های خونی در میان وسایل او
گاهی برخی نوجوانان دست به خودآزاری دیجیتال یا خودآزاری سایبری می زنند. خودآزاری سایبری زمانی رخ می‌دهد که نوجوانان در سایت رسانه‌های اجتماعی هویت‌های آنلاین جایگزین برای خود ایجاد می‌کنند و از آن طریق مطالبی غیر اخلاقی و گاهی بی‌رحمانه در مورد خود انتشار می‌دهند و در مقابل افراد دیگر نظراتی توهین‌آمیز و ظالمانه برای آنها ارسال می‌کنند.
تمام علائم ذکر شده نشانه‌هایی ظاهری هستند. در اغلب موارد نوجوان سعی در پنهان کردن خودزنی دارد در این صورت علائم دیگری وجود دارد که نشان از خودزنی نوجوانان دارد. از جمله:
- کاهش انرژی شدید به طوری که دائما خسته به نظر می‌‍آیند
- بروز تغییراتی در الگوی خواب و خوراک
- ترک مدرسه یا افت تحصیلی
- بروز تغییراتی چشمگیر در خلق و خو
- احساس غم، پوچی و ناامیدی مداوم
- احساس تشویش و آشفته حالی
- احساس گناه و ناتوانی
چه درمان‌هایی برای خودزنی نوجوانان وجود دارد؟
تا کنون موثرترین درمان برای مشکلات خودزنی نوجوانان، خانواده درمانی بوده است. یک خانواده درمانگر ماهر می‌تواند مهارت‌های حل تعارض و حل مسئله را آموزش دهد و به بهبود ارتباطات خانوادگی، تقویت روابط معنادارتر و نزدیک‌تر بین والدین و نوجوانان کمک کند.
گروه‌های مهارت آموزی نیز می‌توانند برای رفع خودزنی نوجوانان نیز مفید باشند. یک گروه خوب باید به نوجوانان ابزارهای موثری برای مدیریت خلق و خوی آنها، به چالش کشیدن تفکرات غیر مفید و غیر اخلاقی، مهارت‌های تجسم و مراقبه و فعالیت‌های سالم برای مدیریت بهتر استرس را بیاموزد.
چگونه می‌توان از خودزنی نوجوانان پیشگیری کرد؟
والدین نقش مهمی در جلوگیری از انجام رفتارهای خودآزاری و تعامل نوجوانان با گروه همسالان ناسالم دارند.
- هنگامی که درگیری‌ها شروع می‌شود یا بحران رخ می‌دهد، اعضای خانواده باید به عنوان یک تیم برای حل این موقعیت‌ها با یکدیگر همکاری کنند. نوجوانان باید جای خود را در قلب و ذهن والدین خود احساس کنند. آنها باید احساس ارزشمندی کنند و بدانند که والدینشان بدون قید و شرط در کنارشان خواهند بود.
- این مسئولیت والدین است که بین زندگی کاری و خانوادگی خود مرزهای محکمی ایجاد کنند. در خانه، والدین می‌توانند گذراندن وقت با هم به عنوان یک خانواده را در اولویت قرار دهند، نوجوان را مسئول انتخاب و برنامه‌ریزی یک گردش هفتگی خانوادگی کنند. حال و هوای خانواده باید برای نوجوان آرام‌بخش و لذت‌بخش باشد
- یکی دیگر از راه‌های کمک به تقویت ارتباطات معنادارتر بین والدین و نوجوانان، صحبت کردن در مورد داستان‌های خانوادگی است. والدین باید با فرزندان خود در مورد مشکلات و مسائل مهم آنها در دوران نوجوانی حرف بزنند. آنها نیز می‌توانند سخنان حکیمانه و تجربیات مهمی را که پدر و مادر خودشان در زمان بزرگ شدن با آنها در میان گذاشته‌اند را برای نوجوانان خود بازگو کنند
- خودزنی نوجوانان به ویژه در زمانی که در حال سوءمصرف الکل و سایر مواد مخدر باشد، خطرناک می‌شود. بنابراین والدین باید موضعی قاطع داشته باشند و محدودیت‌های ثابتی را برای این رفتارها تعیین کنند. والدین باید با دوستان نوجوان خود و همچنین خانواده آنها ملاقات داشته باشند و در صورت مشاهده مورد نگران کننده‌ای، مسائل پیش آمده و نگرانی‌های خود را بیان کنند
- اگر والدینی متوجه شوند که نوجوانشان درگیر رفتارهای پرخطر و خطرناکی مانند خودآزاری و خودزنی شده است، باید مطمئن باشند که یک مشاوره خانواده می‌تواند به طرز ماهرانه‌ای به خانواده و نوجوان در حل مشکلات پیش آمده کمک کند
یادداشت پایانی
خودزنی و رفتارهای پرخطر نوجوانان ازجمله مسائلی است که بسیاری از خانواده‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. هر چه به سن بلوغ نوجوانان نزدیک می‌شود احساسات متضاد در وجود آنها بیشتر خواهد شد. این خانواده‌ها به ویژه والدین باید با تدبیر و برقراری رابطه عاطفی معنادار با فرزندان خود، دوران نوجوانی را برای آنها تبدیل به دوران طلایی زندگی کنند.
در این نوشتار مطالبی را در رابطه با خودزنی نوجوانان و نحوه پیشگیری و درمان آن بیان کردیم. امیدواریم مفید فایده واقع شود.
