دیسککتومی جراحی 5 مرحله برای آزادسازی اعصاب و کاهش درد کمر

دیسککتومی جراحی نسبتا کمتر تهاجمی است که برای رفع مشکلات دیسک‌ها در ستون فقرات انجام می‌شود. این جراحی در 80 تا 90 درصد موارد باعث بهبود شرایط بیمار خواهد شد. اما موفقیت این جراحی به نوع اقدامات انجام‌شده در طی عمل، مراقبت‌های بعد از آن و فعالیت‌های بیمار بستگی دارد.

توجه به نوع جراحی و میزان برش برای دسترسی به دیسک و فضای داخلی ستون فقرات نیز یکی از مزیت‌های جراحی دیسککتومی است. زیرا این جراحی به دو صورت باز و کمتر تهاجمی انجام می‌شود. برای آشنایی با جراحی دیسککتومی و مراحل انجام آن این مطلب از مجله سلامت ژین طب را بخوانید.

دیسککتومی دیسک کمر چه نوع جراحی است؟ آیا این جراحی به صورت باز انجام می‌شود؟

دیسککتومی کمر (Lumbar discectom) نوعی عمل جراحی برای برداشتن فتق دیسک یا تحلیل در قسمت تحتانی ستون فقرات است. برای انجام جراحی دیسککتومی جراح برشی در کمر و از طریق عضلات ایجاد می‌کند تا دیسکی که روی عصب فشار می‌آورد را بردارد. به طور کلی این جراحی برای افرادی که فیزیوتراپی یا دارو برای آن‌ها موثر نبوده‌است و علائم آزاردهنده‌ای داشته‌اند توصیه می‌شود. از این علائم می‌توانیم به درد کمر، درد در ساق پا، علائم آسیب عصبی مانند ضعف یا از دست دادن احساس در پاها اشاره کنیم.

نکته دیگر در مورد جراحی دیسککتومی این است که می‌توان آن را به صورت باز یا کمتر تهاجمی انجام داد. انتخاب روش جراحی به شدت آسیب در کمر و تشخیص جراح بستگی دارد.

دیسککتومی کمر چیست؟ آیا این روش بهترین عمل فتق دیسک کمر است؟

دیسککتومی در لغت به معنای بریدن دیسک است. باید اشاره کنیم که جراحی discectomy را می‌توان در هر نقطه از ستون فقرات از گردن تا کمر انجام داد. در این روش جراح از پشت ستون فقرات، از طریق عضلات و استخوان به دیسک آسیب‌دیده می‌رسد. سپس با برداشتن بخشی از لامینا به داخل دیسک دسترسی پیدا می‌کند. لامینا استخوانی است که قسمت پشتی کانال نخاعی را تشکیل می‌دهد و سقفی روی نخاع ایجاد می‌کند. سپس عصب نخاعی به یک طرف جمع می‌شود تا جراحی فعالیت‌های لازم را انجام دهد. بسته به آسیب بیمار احتمال دارد یک دیسک (تک سطحی) یا بیشتر (چند سطحی) برداشته شوند.

تفاوت روش باز و کمتر تهاجمی یا میکرو دیسککتومی چیست؟

برای انجام دیسککتومی می‌توان از انواع ابزار و تکنیک‌های جراحی استفاده کرد. در روش باز از یک برش پوستی بزرگ و انقباض عضلانی استفاده می‌شود تا جراح بتواند مستقیما آن ناحیه را مشاهده کند. این در حالی است که در روش کم تهاجمی یا دیسککتومی میکروآندوسکوپی از یک برش پوستی کوچک استفاده می‌کنند.

در حین جراحی برای دید بهتر جراح و کنار گذاشتن عضلات و بافت‌ها از گشادکننده‌های لوله‌ای استفاده خواهد شد. ابزارهای ویژه به جراح کمک می‌کند تا در فضای کوچکی که برش داده‌است، بهتر ببیند و جراحی را پیش ببرد. توجه داشته باشید که هر چه میزان برش در عضلات کمتر باشد، اختلالات کمتری در عضلات کمر ایجاد خواهد شد. همچنین زمان بهبودی بیمار نیز کوتاه‌تر می‌شود.

عمل لامینکتومی و دیسککتومی یکی است؟ تفاوت لامینکتومی و دیسککتومی در چیست؟

به طور کلی جراحی لامینکتومی برای از بین بردن تنگی کانال نخاعی و فشار از روی نخاع یا دیگر اعصاب انجام می‌شود. این جراحی باعث کاهش درد، رفع ضعف یا بی حسی خواهد شد. در جراحی لامینکتومی بخشی از لامینا برداشته می‌شود تا فشار از روی اعصاب برداشته شود. این در حالتی است که در دیسککتومی امکان دارد که کل لامینا و دیسک برداشته شود.

از دیگر تفاوت‌های جراحی لامینکتومی و دیسککتومی دوره بهبودی است که معمولا در لامینکتومی دوره بهبودی کوتاه‌تر است.

چه افرادی بهترین کاندید برای عمل دیسککتومی هستند؟ آیا این عمل برای همه قابل انجام است؟

افرادی که شرایط زیر را دارند، بهتر کاندید برای discectomy هستند:

• آزمایش‌های تشخیصی مانند MRI، CT اسکن و الکترومیلوگرم فتق دیسک را نشان داده‌است.
• بیمار درد، ضعف یا بی حسی قابل توجهی در ساق پای خود حس می‌کند.
• بیمار دچار پا درد به دلیل درگیری سیاتیک شده‌است.
• علائم بیمار با فیزیوتراپی یا دارو بهبود نیافته است.
• بیمار دچار ضعف پا، از دست دادن احساس در ناحیه تناسلی و از دست دادن کنترل مثانه یا روده (سندرم دم اسبی) شده‌است.

باید اشاره کنیم که دیسککتومی کمری خلفی ممکن است در درمان پا درد ناشی از موارد زیر مفید باشد:

• برآمدگی یا فتق دیسک: ماده ژل مانند درون دیسک از ناحیه ضعیف دیواره اطراف هسته بیرون‌زده یا پاره شده‌است. در این حالت تحریک و تورم در ناحیه دیسک زمانی رخ می‌دهد که این ماده به بیرون فشرده شود و به طور دردناکی روی عصب فشار بیاورد.
• بیماری دژنراتیو دیسک: با فرسودگی طبیعی دیسک‌ها، خارهای استخوانی شکل می‌گیرد و مفاصل فاست ملتهب می‌شوند. با افزایش سن دیسک‌ها خشک و منقبض خواهند شد و انعطاف‌پذیری و خاصیت بالشی خود را از دست می‌دهند. در این حالت فضای دیسک کوچک‌تر می‌شود و در آخر این تغییرات منجر به تنگی یا فتق دیسک خواهند شد.

پس می‌توان این گونه گفت که عمل لامینکتومی و دیسککتومی برای رفع مشکلات مختلفی در کمر انجام می‌شود.

کدام پزشکان می‌توانن جراحی دیسککتومی را انجام دهند؟

انجام discectomy توسط جراح مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد متخصص ستون فقرات انجام می‌شود. توجه داشته باشید که تخصص جراح در زمینه ستون فقرات به دلیل پیچیدگی این ناحیه بسیار است.

اقدامات قبل از عمل دیسک کمر دیسککتومی چیست؟ چه کارهایی باید انجام شود؟

قبل از انجام عمل جراحی بیمار باید یکسری فرم‌های رضایتنامه را پر و امضا کند. همچنین در آخرین جلسه معاینه پزشک در مورد موارد زیر با بیمار صحبت خواهد کرد:

• حساسیت‌های دارویی
• سابقه خونریزی و عفونت
• واکنش‌های بیهوشی
• جراحی‌های قبلی
• داروهای مصرفی

در مواردی پزشک از بیمار می‌خواهد که مصرف برخی از داروها (داروهای رقیق‌کننده خون) را تا بعد از جراحی متوقف کند. همچنین برای کنترل بهتر جراحی انجام آزمایش‌های زیر ضروری است:

• آزمایش خون برای بررسی وضعیت کم خونی و سایر فاکتورهای خونی موثر
• نوار قلب
• اشعه ایکس از قفسه سینه
• MRI یا CT اسکن جدید از وضعیت کمر

پزشک همچنین مصرف الکل، سیگار و نوشیدنی‌های الکلی را از 1 تا 2 هفته قبل از جراحی برای بیمار ممنوع اعلام می‌کند. توصیه می‌شود که بیمار در این دوران خوب بخوابد، از مواد غذایی مفید استفاده کند و در صورت امکان پیاده‌روی کند.

در حین جراحی discectomy چه اتفاقی می‌افتد؟

برای انجام جراحی discectomy جراح 5 مرحله را انجام می‌دهد که معمولا 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد. در ادامه با این 5 مرحله آشنا خواهیم شد.

مرحله اول؛ آماده سازی بیمار برای انجام جراحی

بیمار به کمر روی میز یا تخت جراحی دراز می‌کشد و بیهوشی انجام خواهد شد. سپس بعد از بیهوشی کامل، بیمار را روی سینه و پهلوها توسط بالش و نگه‌دارنده‌های حمایت‌کننده جابه‌جا می‌کنند. بعد از جاگیری درست بیمار، ضدعفونی کردن محل برش انجا می‌شود.

مرحله دوم؛ جراح برشی را روی قسمت آسیب‌دیده ایجاد می‌کند

با کمک فلوروسکوپ (اشعه ایکس ویژه)، جراح یک سوزن نازک را از طریق پوست به سمت استخوان عبور می‌دهد تا مهره و دیسک آسیب‌دیده را پیدا کند. در دیسککتومی باز، جراح یک برش پوستی در وسط کمر و روی مهره‌های آسیب‌دیده ایجاد می‌کند. طول این برش بستگی به تعداد دیسککتومی یا دیسک‌های آسیب‌دیده دارد. به عنوان مثال یک برش تک سطحی حدود 2.5 تا 5 سانتیمتر است. سپس عضلات کمر را با یک میله در یک طرف جمع می‌کنند تا دید بهتری برای مهره‌های ایجاد شود. معمولا جراحان برای تایید مهره آسیب‌دیده عکس اشعه ایکس می‌گیرند و سپس کار خود را روی محل آسیب ادامه می‌دهد.

مرحله سوم؛ انجام لامینوتومی برای بهبود وضعیت دیسک

در مرحله بعد جراح با مته یا ابزارهای استخوان‌گیر یک دهانه کوچک در لامینا، درست بالا و پایین عصب نخاعی ایجاد می‌کند. باید اشاره کنیم که لامینوتومی یا لامینکتومی را می‌توان در یک یا هر دو طرف یا در سطوح چند مهره انجام داد.

مرحله چهارم؛ در این مراحله قطعات دیسک برداشته می‌شود

با برداشتن لامینا، جراح به آرامی کیسه محافظ ریشه عصبی را جمع می‌کند. جراح با کمک میکروسکوپ جراحی برای یافتن فتق دیسک به محل برش نگاه می‌کند. البته فقط قسمت پاره‌شده دیسک برداشته می‌شود تا ریشه عصب نخاعی فشرده شده آزادتر شود. باید اشاره کنیم که در این جراحی کل دیسک برداشته نمی‌شود. اما خارهای استخوانی یا کیست سینوویال که ممکن است روی ریشه عصب فشار بیاورد نیز برداشته خواهند شد.

مرحله پنجم؛ در آخرین اقدام جراح برش را می‌بندد

بعد از اتمام جراحی و خارج کردن خارها یا کیست‌ها، جراح نگهدارنده عضلات را برمی‌دارد. سپس برش‌های عضلانی و پوست را با بخیه یا منگنه پزشکی به هم متصل می‌کند.

بعد از جراحی دیسککتومی چه اتفاقی می‌افتد؟

بعد از جراحی بیمار درد ناچیزی را در ناحیه برش حس خواهد کرد. بعد از رفع اثرات بیهوشی بیمار می‌تواند حرکات ملایم مانند راه رفتن و نشستن روی صندلی را انجام دهد. در اغلب موارد اکثر بیماران می‌توانند همان روز مرخص شوند. اما برخی بیماران 1 تا 2 روز در بیمارستان باقی می‌مانند.

به طورکلی بعد از جراحی و مرخص شدن، بیمار تا 24 تا 48 ساعت اول به یک نفر در خانه برای مراقبت و کمک نیاز دارند. البته جراح یکسری دستورالعمل‌هایی را برای 2 هفته بعد از جراحی در خانه به بیمار ارائه می‌دهد. برخی از این دستورالعمل‌ها عبارتند از:

• از خم شدن یا چرخاندن کمر خودداری کنید.
• اجسام بیش از 2.5 کیلوگرم را بلند نکنید.
• از انجام فعالیت‌های شدید از جمله کارهای منزل، روابط جنسی و فعالیت‌های ورزشی شدید خودداری کنید.
• داروهای تجویزی، به ویژه آنتی بیوتیک‌ها را به موقع مصرف کنید.
• بعد از مصرف داروهای مسکن یا شل‌کننده عضلانی رانندگی نکنید.
• آب و مایعات کافی مصرف کنید.
• از مصرف الکل و سیگار خودداری کنید.
• مراقب برش جراحی باشید و آن را تمیز نگه دارید.
• دوش بگیرید و محل برش را به آرامی با آب و صابون بشویید و بعد از حمام آن را خشک کنید.
• از لوسیون‌ها یا پمادهای غیر تجویزی روی محل برش جراحی استفاده نکنید.

با رعایت این دستورالعمل‌ها از سلامت خود و جراحی انجام‌شده مطمئین شوید.

چه فعالیت‌هایی بعد از جراحی دیسککتومی می‌توان انجام داد؟

بعد از جراحی Diskectomy پزشک توصیه می‌کند که بیمار فعالیت‌های زیر را انجام دهد:

• در محل برش خود 3 تا 4 بار در روز به مدت 15 تا 20 دقیقه یخ بگذارید تا درد و تورم کاهش یابد.
• بیش از یک ساعت در یک وضعیت ننشینید یا دراز نکشید، مگر اینکه خواب باشید. توجه داشته باشید که بی‌تحرکی باعث سفتی مفاصل و تحلیل عضلات و در آخر درد می‌شود.
• هر 3 تا 4 ساعت یکبار 5-10 دقیقه بلند شوید و پیاده روی کنید. تا جایی که می‌توانید به تدریج راه رفتن را افزایش دهید.

و در صورت بروز علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• تب بالای 38.6 درجه سانتیگراد که با تیلنول کاهش نیابد.
• تهوع یا استفراغی که تسکین پیدا نکند.
• علائم عفونت در برش دیده شود.
• بثورات یا خارش در محل برش بیمار را اذیت کند.
• تورم یا خارش در محل جراحی ایجاد شود.
• شروع علائم جدید مانند گزگز، بی‌حسی یا ضعف در بازوها
• سرگیجه، گیجی، حالت تهوع یا خواب آلودگی بیش از حد

در صورت بروز این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید و به دنبال بهبود وضعیت خود باشید.

هزینه عمل دیسککتومی چقدر است؟ آیا بیمه هزینه را پرداخت می‌کند؟

هزینه عمل Diskectomy با توجه موارد زیر تعیین می‌شود و این هزینه‌ها در نقاط و بیمارستان‌های مختلف متفاوت هستند:

• تعداد دیسک‌های آسیب‌دیده
• میزان آسیب کمر
• هزینه و دستمزد جراحی
• هزینه تجهیزات مورد استفاده در حین جراحی
• مخارج بیمارستان
• تعرفه بیمه پایه و بیمه تکمیلی

برای اطلاع از قیمت و هزینه عمل دیسککتومی با جراح خود مشورت کنید.

دوره بهبودی بعد از جراحی دیسککتومی؛ کی به محل کار برگردیم؟

برای 2 هفته بعد از جراحی یک وقت مشاوره با جراح خود تعیین کنید. زیرا بعد از این 2 هفته امکان دارد که پزشک داروهای جدید یا دوره‌های فیزیوتراپی برای بیمار تجویز کند.

توجه داشته باشید که دوره بهبودی بعد از جراحی بسته به بیماری‌های زمینه‌ای بیمار بین 1 تا 4 هفته متغیر است. همچنین امکان دارد که بیمار در محل برش درد احساس کند. لازم به ذکر است که امکان دارد کمردرد بیمار بلافاصله بعد از جراحی به طور کامل تسکین نیابد. اما این درد با گذر زمان و انجام دوره‌های فیزیوتراپی کمتر خواهد شد.

همچنین دوره بازگشت به کار بیمار بعد از جراحی به سلامتی عمومی بیمار و نوع شغل آن بستگی دارد. به عنوان مثال برخی افراد بعد از 2 تا 4 هفته می‌توانند به محل کار خود بازگردند. اما برخی دیگر به دلیل سنگینی فعالیت‌های بدنی هنگام کار، باید حداقل 8 تا 12 هفته صبر کنند.

پیشگیری از عود مجدد کمردرد بعد از جراحی با کارهای ساده؛ مراقب خودتان باشید

با انجام اقدامات زیر به راحتی از عود مجدد کمردرد و مشکل در این ناحیه جلوگیری کنید:

• رعایت تکنیک‌های صحیح بلند شدن
• وضعیت مناسب در هنگام نشستن، ایستادن، حرکت و خوابیدن
• پیگیری برنامه تمرینی مناسب
• جلوگیری از اضافه وزن و داشتن وزن سالم
• نگرش مثبت به زندگی و جراحی انجام‌شده و انجام تکنیک‌های تمدد اعصاب
• عدم مصرف سیگار

با این اقدامات ساده به راحتی می‌توان از کمردرد در آینده جلوگیری کرد.

اطلاعاتی راجع‌به جراحی دیسککتومی

تقریبا 80 تا 90 درصد افرادی که جراحی دیسککتومی کمر انجام داده‌اند، عمل موفقیت‌آمیزی داشته‌اند. با این جراحی بیماران از کمردرد و پا درد خود خلاص شده و راحت‌تر حرکت می‌کنند. البته باید بگوییم که جراحی دیسککتومی برای افرادی که درد متوسط تا شدید دارند و تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، نسبت به افرادی که جراحی نکرده‌اند، بهبود بیشتری را تجربه می‌کنند.

در این بین باید اشاره کنیم که دیسککتومی نیز مانند سایر جراحی‌ها خطرات و عوارضی دارد. از این عوارض می‌توانیم به خونریزی، عفونت، لخته شدن خون و واکنش به بیهوشی اشاره کنیم. سپاس که تا انتهای این مقاله از مجله سلامت ژین طب با ما همراه بودید.

پرتکرارترین سوالات در مورد جراحی دیسککتومی