تنگی نفس؛ علل، علائم و راه‌های درمانی | مشکلات قلبی و ریوی ریشه تنگی نفس
تنگی نفس بیشتر موارد تنگی نفس به مشکلات قلبی و ریوی مربوط است. قلب و ریه در انتقال اکسیژن به بافت‌ها و حذف دی اکسیدکربن همکاری دارند. اختلال در عملکرد قلب یا ریه مسیر انتقال اکسیژن به بافت‌ها با اختلال مواجه و باعث برو مشکلات تنفسی از جمله تنگی نفس در افراد می‌شود.
علاوه بر عوامل درونی و آسیب به قلب و ریه؛ عوامل بیرونی هم موجب بروز تنگی نفس می‌شوند که از آن جمله می‌توان به آلودگی هوا اشاره کرد. اگر کسی با مشکلات تنگی نفس مواجه باشد، طبعیتا با تشدید عوامل بیرونی و عدم مراقبت این وضعیت بدتر هم می‌شود. در ادامه این مقاله از ژین طب به بررسی علل، علائم و درمان تنگی نفس می‌پردازیم.
علت تنگی نفس ؛ چه چیزهایی نفس ما را می‌گیرد؟
دلیل تنگی نفس همانطور که گفته شد مشکلات قلبی و ریوی است. با این حال در دسته بندی علل بروز تنگی نفس؛ عوامل مختلفی دخیل هستند. عواملی که باعث می‌شود در بررسی علت بروز تنگی نفس با لیست بلندی از عوامل روبرو شویم. عوامل بروز تنگی نفس به طور عمده عبارتست از:
- آسم
- کرونا
- آمبولی ریه
- تامپوناد قلبی
- آنافیلاکسی
- انسداد در مجرای تنفسی
- پنومونی و عفونت‌های ریوی
- از دست دادن خون ناگهانی
- مسمومیت با مونوکسیدکربن
- پنوموتوراکس(جمع شدن ریه)
- حمله، آریتمی یا نارسایی قلبی
- بیماری انسدادی مزمن ریه(COPD)
تنگی نفس‌ای که چند هفته یا بیشتر طول کشیده باشد مزمن نامیده می‌شود. نفس تنگی مزمن به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- جمع شدن مایع در اطراف ریه‌ها
- بیماری بینابینی ریه
- اختلال عملکرد قلب
- COPD
- چاقی
- آسم
تنگی نفس به هر دلیلی که لیجاد شده باشد، تحت شرایط محیطی یا درگیری بدن با مشکلات سلامتی دیگر ممکن است وضعیت بدتری پیدا کند. برخی از این شرایط عبارتند از:
- سل
- سرطان ریه
- مشکلات ریوی
- فشار خون ریوی
- مشکلات و نارسایی قلبی
- کروپ بویژه در کودکان خردسال
- التهاب غشای اطراف ریه‌ها(پلورزی)
- مشکل در عضله قلب(کاردیومیوپاتی)
- التهاب بافت اطراف قلب(پریکاردیت)
- سارکوئیدوز(سلولهای التهابی در بدن)
- جمع شدن مایع اضافی در ریه‌ها(ادم ریوی)
- فیبروز ریوی(ریه‌های اسکار و آسیب دیده)
اما علل تشدید تنگی نفس به همینجا ختم نمی‌شود. عوامل دیگری غیر از مشکلات قلب و ریه هم وجود دارند که به تشدید سخت شدن نفس کشیدن منجر می‌شود. این علل عبارتند از:
- خفگی
- کم خونی
- سندرم گیلن باره
- دنده‌های شکسته
- اختلالات اضطرابی
- اپی گلوتیت(تورم ورودی نای)
- میاستنی گراویس (ضعف عضلانی)
- قرارگیری جسم خارجی در مسیر تنفسی
- کیفوسکولیوز (بدشکلی دیواره قفسه سینه)
علائم تنگی نفس ؛ افزایش ضربان قلب نشانه‌ای از نفس تنگی
تنگی نفس هم مانند هر عارضه‌ای دارای علائمی‌است که باعث تفکیک آن از سایر بیماری‌ها می‌شود. بر همین اساس نفس تنگی از فردی به فرد دیگر و بسته به علت بروز، متفاوت است. برخی از علائم نفس تنگی عبارتند از:
- تنفس سریع (تاکی پنه) یا افزایش ضربان قلب (تپش قلب)
- خس خس سینه یا استریدور (تنفس پر سر و صدا)
- سخت شـدن نفس کشیدن معمولی
- نیاز جدی به کشیدن نفس عمیق
- فشار به قفسه سینه
نفس تنگی حاد و مزمن ؛ چه نشانه‌هایی دارند؟
تنگی نفس حاد و مزمن در سرعت شروع و مدت زمان آنها متفاوتند و علل بروز مختلفی هم دارند.
نفس تنگی حاد: تنگی نفس حاد می‌تواند به سرعت ایجاد شود و خیلی طول نکشد(ساعت‌ها تا روزها). آلرژی، اضطراب، ورزش و بیماری (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا) می‌تواند باعث تنگی نفس حاد شود. شرایط جدی‌تر، مانند حمله قلبی، تنگی ناگهانی راه هوایی(آنافیلاکسی) یا لخته شدن خون (آمبولی ریه) نیز می‌تواند باعث تنگی نفس حاد شود.
تنگی نفس مزمن: نفس تنگی مزمن چند هفته یا بیشتر طول می‌کشد یا مدام عود می‌کند. بیماری‌های مداوم مانند آسم، نارسایی قلبی و COPD می‌توانند باعث تنگی نفس مزمن شوند. ورزش نکردن کافی همچنین می‌تواند باعث شود همیشه احساس تنگی نفس داشته باشید زیرا عضلات شما در تلاش برای دریافت اکسیژن بیشتر هستند.
درمان تنگی نفس ؛ روش‌های معمول درمان کدامند؟
نحوه درمان تنگی نفس بستگی به علت آن دارد. اگر یک بیماری زمینه‌ای دارید، باید آن را برطرف کنید تا علائم شما بهبود یابد. درمان‌هایی که می‌توانند تنفس شما را بهبود بخشند عبارتند از:
ورزش: ورزش می‌تواند قلب و ریه‌های شما را تقویت کند
استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش: پزشک شما می‌تواند تکنیک‌های تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی را برای تجویز کند. آرامش می‌تواند به نفس تنگی ناشی از شرایط تنفسی زمینه‌ای همچنین اضطراب کمک کند.
دارو: داروهای استنشاقی به نام برونکودیلاتورها می‌توانند راه‌های هوایی شما را شل کنند. دارو برای تسکین درد یا اضطراب نیز به تنگی نفس کمک می‌کند.
اکسیژن درمانی: اگر سطح اکسیژن خون خیلی کم باشد، پزشک اکسیژن اضافی را تجویز می‌کند.
درمان اورژانسی تنگی نفس ؛ اقداماتی برای درمان فوری نفس تنگی
نفس تنگی یکی از مواردی است که به درمان بعضا فوری نیاز دارد چراکه ممکن است سلامتی فرد را به خطر بیاندازد. برای درمان اورژانسی یا همان اقدامات اولیه در مواقعی که فردی دچار تنگی نفس شده است؛ می‌توان از دستورالعمل زیر استفاده کرد:
- روی زمین دراز کشیده و دست‌ها را روی شکم بگذارید
- نفس عمیق بکشید تا ریه پر از هوا شود
- چند ثانیه نفس را حبس کنید
- نفس را از طریق دهان از ریه خارج کنید
- این حرکت را چند بار و به مدت چنددقیقه ادامه دهید
روش دیگری که برای بهبود تنگی نفس استفاده و به عنوان روشی فوری و اورژانسی می‌شود؛ نفس کشیدن با لب‌های غنچه شده است. برای این کار باید نفس را از طریق بینی به درون ریه‌ها پر کنید و به آرامی‌از طریق لب‌های غنچه شده خارج کنید. انجام مداوم این تمرین به مدت حداقل 10 دقیقه به بهبود تنفس کمک می‌کند.
درمان تنگی نفس در خانه ؛ ۷ راه درمانی
تکنیک‌های مختلف از جمله تنفس عمیق، تنفس با لب غنچه، تغییر در وضعیت نشستن، استنشاق اکسیژن یا بخار می‌توانند به تسهیل تنفس کمک کنند. در کنار این روش‌ها، راه‌های درمان خانگی هم هستند که به بهبود وضعیت تنفسی کمک خواهند کرد. تمریناتی که می‌توانند در کاهش نفس تنگی در منزل مفید باشند، عبارتند از:
- نفس عمیق بکشید
- از طریق دهان نفس بکشید
- قرارگیری در یک موقعیت راحت
- استفاده از پنکه برای هدایت بهتر هوا به بینی
- استنشاق بخار آب گرم همراه با چند قطره نعناع فلفلی یا اکالیپتوس
- نوشیدن قهوه سیاه برای جذب کافئین و شل شدن عضلات
- خوردن زنجبیل تازه برای کاهش عفونت تنفسی
از محرک‌های تنگ شدن نفس دوری کنید
بسته به علت تنگی نفس، فرد می‌تواند تغییراتی را در شیوه زندگی خود برای کاهش محرک‌ها و علائم ایجاد کند. این تغییرات عبارتند از:
- اجتناب از آلرژن‌ها و آلاینده‌ها
- ترک سیگار یا اجتناب از دود دست دوم
- ورزش کردن، برای بهبود سطح تناسب اندام
- کاهش وزن، اگر چاقی دلیل مشکلات تنفسی باشد
- ادامه و استمرار برنامه‌های درمانی بیماری‌های زمینه‌ای
- اجتناب از ورزش در هوای گرم یا در ارتفاعات زیاد نظیر کوهنوردی
برای تنگی نفس چه بخوریم ؟ درمان بهبودی با خوردنی‌ها
میوه‌ها و گیاهان برای تقویت سلامت کل بدن بویژه دستگاه تنفسی مفید هستند. داروهای گیاهی و طبیعی می‌توانند انتخاب اول بیماران باشد. برخی از مواد خوردنی برای درمان تنگی نفس عبارتست است از:
- چای زنجبیلی
- شیرین بیان
- کلم بروکلی
- انواع توت
- چای نعنا
- زردچوبه
- گردو
- سیب
- سیر
یادداشت پایانی
اگر دچار تنگی نفس شدید، بویژه اگر علائم دیگری مانند حالت تهوع، درد قفسه سینه، تغییر رنگ پوست، تورم لب‌ها، ناخن‌ها نیز دارید، به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید. اگر به دلیل یک بیماری زمینه‌ای به طور منظم با تنگی نفس زندگی می‌کنید، با پزشک خود در مورد مدیریت علائم صحبت کنید. ممکن است نتوانید به طور کامل از شر علائم خلاص شوید، اما گاهی اوقات، حتی تغییرات کوچک می‌تواند تفاوت زیادی در کیفیت زندگی شما ایجاد کند.
سوالات متداول
آیا تنگی نفس از بین می‌رود؟
اکثر مردم گاهی اوقات تنگی نفس را تجربه می‌کنند. معمولا علل بروز تنگی نفس قابل درمان هستند.
درمان خانگی تنگی نفس در انسان چیست؟
استراحت در حالت نشسته می‌تواند به آرامش بدن و تسهیل تنفس کمک کند. درحالیکه روی صندلی نشسته‌اید پاهای خود را به شکل صاف روی زمین قرار داده و سینه خود را کمی به جلو متمایل کنید. آرنج خود را به آرامی روی زانوهای خود قرار دهید یا چانه را با دست نگه دارید و نفس بکشید.
آیا نوشیدن آب می‌تواند به تنگی نفس کمک کند؟
نوشیدن آب به رقیق شدن مخاط پوشاننده راه‌های هوایی و ریه‌ها کمک می‌کند. کم آبی می‌تواند باعث ضخیم و چسبناک شـدن مخاط شود که تنفس کلی را کند و شما را مستعد ابتلا به بیماری، آلرژی و سایر مشکلات تنفسی می‌کند.
شایع‌ترین علت تنگی نفس چیست؟
مشکلات قلبی یا ریوی مهمترین دلیل نفس تنگی است. قلب و ریه‌های شما در انتقال اکسیژن به بافت‌ها و حذف دی اکسیدکربن نقش دارند و مشکلات هر یک از این فرآیندها بر تنفس شما تأثیر می‌گذارد.
