چسبندگی رحم چیست؟آیا سندرم آشرمن می‌تواند باعث ناباروری شود؟
چسبندگی رحم معمولا بر اثر انجام جراحی‌های مربوط به دستگاه تناسلی یا عفونت زنان، رخ می‌دهد. بدن زنان به دلیل قابلیت پرورش فرزند در رحم دارای ساختار خاصی است، از این رو بعضی بیماری‌ها و مشکلات مانند چسبندگی رحم می‌توانند بر باروری زنان تاثیر بگذارند. به همین دلیل پیشگیری از انواع بیماری‌های زنان و مراقبت از این عضو حساس ضروری است.
در ادامه این نوشتار از مجله پزشکی ژین طب قصد داریم مطالبی را در ارتباط با چسبندگی زنان ارائه کنیم. با ما همراه شوید.
نگاهی سریع به مقاله چسبندگی رحم
- ایجاد بافت اضافی در رحم یا اطراف آن باعث چسبندگی رحم داخلی یا خارجی می‌شود
- افرادی که در گذشته رحم خود را تحت عمل جراحی از جمله هیستروسکوپی، اتساع پیچیده و کورتاژ (D&C) یا سزارین قرار داده‌اند، بیشتر دچار چسبندگی رحم می‌شوند
- قاعدگی نا منظم، درد و گرفتگی، ناباروری از جمله علائم وجود چسبندگی رحم است
- درمان چسبندگی رحم با توجه به اینکه میزان چسبندگی رحم خفیف، متوسط و یا شدید باشد، متفاوت است
- چسبندگی رحم موجب سقط جنین و ناباروری می‌شود
چسبندگی رحم چیست؟
سندرم آشرمن یا چسبندگی رحم یک وضعیت اکتسابی است که در آن بافت اسکار در داخل یا خارج از رحم ایجاد می‌شود. بافت اسکار می‌تواند مقدار فضای باز داخل رحم را کاهش دهد و مشکلات زیادی را به وجود آورد.
بافت اسکار که چسبندگی داخل رحمی نیز نامیده می‌شود، اگر در داخل رحم ایجاد شود، مانند دیوارهای اتاق، هرچه ضخیم و ضخیم‌تر شوند، فضای وسط اتاق کوچک و کوچک‌تر می‌شود. اگر چسبندگی خارج از رحم اتفاق بیفتد باعث چسبیدن رحم به بافت‌های مجاور مثل تخمدان، روده و مثانه می‌شود.
آیا چسبندگی رحم از بیماری‌های شایع است؟
چسبندگی رحم یک بیماری نادر در نظر گرفته می‌شود. به دلیل این که گاهی این بیماری هیچ علائمی ندارد، تشخیص دقیق این که چند نفر از افراد مبتلا هستند سخت است و ممکن است به درستی تشخیص داده نشود.
خطر ابتلا به چسبندگی رحم در چه افرادی بیشتر است؟
معمولا افرادی که در گذشته رحم خود را تحت عمل جراحی از جمله هیستروسکوپی، اتساع پیچیده و کورتاژ (D&C) یا سزارین قرار داده‌اند، بیشتر دچار چسبندگی رحم می‌شوند. اما بعضی شرایط دیگر نیز وجود دارد که باعث بروز چسبندگی رحم خواهدشد، مانند:
- کسانی که سابقه عفونت لگنی داشته‌اند
- پرتو درمانی در بیمارانی که تحت درمان سرطان بوده‌اند. قطعا می‌دانید که از پرتو درمانی برای درمان سرطان‌ها استفاده می‌کنند. گاهی پرتودرمانی (مخصوصا برای بافت‌های اطراف رحم) سبب چسبندگی رحم می‌شود
- کسانی که مبتلا به آندومتریوز هستند. آندومتریوز یک بیماری التهابی شایع است که می‌تواند باعث سندرم آشرمن شود. این بیماری به دلیل ناتوانی در دفع بافت رحم (آندومتر) قبل از قاعدگی ایجاد می‌شود. علائم ممکن است شامل درد کمر یا ران یا درد بیش از حد در طول چرخه قاعدگی باشد
- زنانی که مشکلات سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارند. PCOS یک اختلال نادر تولید مثلی است که زنان جوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری با عدم قاعدگی یا غیر طبیعی بودن، عقیمی، علائم خفیف خصوصیات جنسی ثانویه مردانه و گاهی اوقات چاقی مشخص می‌شود
- دستگاه داخل رحمی (IUD) که نوعی کنترل بارداری طولانی مدت است و در داخل رحم قرار می‌گیرد و در اغلب موارد برای چندین سال در رحم باقی می‌ماند. وقتی این دستگاه در بدن زنان گذاشته می‌شود، می‌تواند خطر عفونت و ایجاد بافت اسکار و در نهایت چسبندگی رحم را بیشتر کند
علائم چسبندگی رحم چیست؟
اگر به سندرم آشرمن مبتلا هستید، می‌توانید علائم مختلفی را تجربه کنید. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داشتن قاعدگی بسیار سبک (هیپومنوره): هیپومنوره اصطلاحی است برای خونریزی غیرطبیعی کم (کمتر از 30 میلی‌لیتر در هر سیکل قاعدگی)
- نداشتن پریود (آمنوره): آمنوره به عدم قاعدگی برای 90 روز یا بیشتر اشاره دارد
- خونریزی‌های غیرطبیعی رحم: هرگونه خونریزی در فاصله دو قاعدگی غیرطبیعی است
- احساس گرفتگی شدید یا درد لگن: این عارضه که بیشتر در زنان میانسال رخ می‌دهد، باعث احساس درد و گرفتگی در زیر شکم و لگن می‌شود
- وجود مشکلات در باروری: در زمان اقدام به بارداری گاهی چسبندگی، مسیر لوله فالوپ را می‌بندد و مانع از برخورد تخمک با اسپرم می‌شود، همچنین در مواقع شدید چسبندگی رحم، اسکار به بافت‌های رحم آسیب می‌زند و به ناباروری می‌انجامد
- سقط مکرر جنین: سقط بیشتر به دلیل کمبود فضای رشد جنین اتفاق میفتد
- درد حین مقاربت: ممکن است یکی دیگر از علایم چسبندگی رحم باشد
خوشبختانه چسبندگی رحم قابل درمان است و درمان بیماری سبب تسکین علائم می‌شود.
نحوه ی تشخیص چسبندگی رحم چگونه است؟
هنگام ویزیت، پزشک متخصص سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند و پس از معاینه دستورالعمل‌های لازم را می‌دهد. برای تشخیص بافت اسکار داخل رحم، پزشک برای شما یک سونوهیستروگرام انجام می‌دهد. در سونوهیستروگرام، پزشک از طریق یک کاتتر کوچک، کمی محلول نمکی را در داخل حفره رحم تزریق می‌کند. سپس از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می‌کند تا ببیند آیا بافتی حفره یا دهانه رحم را مسدود می‌کند یا خیر.
تست‌های تصویربرداری یکی دیگر از راه‌های تشخیص بیماری است و به پزشک شما اجازه می‌دهد تا اندام‌های داخلی را ببیند. تست‌های مختلف جزئیات مختلفی را ارائه می‌دهند.
تست‌های تصویربرداری که می‌توانند برای تشخیص سندرم آشرمن استفاده شوند عبارتند از:
- اولتراسوند: این نوع تست تصویربرداری از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. سونوگرافی را می‌توان به صورت خارجی روی پوست و یا به صورت داخلی با سونوگرافی ترانس واژینال انجام داد. در این نسخه از آزمایش، پزشک دستگاه پروب را داخل واژن وارد می‌کند و اجزای رحم را به خوبی رصد می‌کند
- هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی: پزشک با استفاده از اشعه ایکس از رحم و اجزای آن تصویر برداری می‌کند. پزشک پس از قرار دادن اسپکولوم و باز نگه داشتن دهانه رحم ماده حاجب را به وسیله لوله باریکی به رحم هدایت می‌کند. اگر چسبندگی وجود نداشته باشد ماده حاجب فضای رحم را به خوبی پر می‌کند. ولی در صورت ایجاد چسبندگی ماده حاجب نمی‌تواند به خوبی فضای رحم را پر کند
- هیستروسکوپی: در طول این روش پزشک از یک ابزار نازک با یک دوربین در انتهای آن برای مشاهده داخل رحم استفاده می‌کند و پس از ورود به واژن از طریق دهانه رحم به سمت بالا و داخل رحم حرکت می‌کند. هیستروسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا نگاهی بسیار دقیق به داخل رحم داشته باشد. همچنین می‌توان از آن برای درمان چسبندگی رحم استفاده کرد
- سونوگرافی انفوزیونی سالین: این تست تصویربرداری از اولتراسوند به همراه محلول سالین (مخلوطی از نمک و آب) برای ایجاد تصویر واضحی از داخل رحم استفاده می‌کند. این مایع رحم را منبسط می‌کند تا پزشک بتواند جزئیات شکل و نقایص حفره رحم را ببیند. این کار به پزشک اطلاعات بسیار دقیقی در مورد داخل و خارج اندام‌های تناسلی می‌دهد
درمان چسبندگی رحم
میزان چسبندگی رحم ممکن است خفیف، متوسط و یا شدید باشد. پزشک بسته به شدت بیماری درمان را شروع می‌کند. درمان در هر مرحله از چسبندگی رحم به شرح زیر است:
درمان چسبندگی رحم خفیف
در موارد خفیف گاهی روش‌های تشخیص چسبندگی رحم باعث رفع اتساع جزیی و درمان بیماری می‌شود.
درمان چسبندگی رحم متوسط
در مواردی که چسبندگی رحم در مرحله متوسط قرار دارد، رایج‌ترین درمان برای سندرم آشرمن، جراحی هیستروسکوپی است (هیستروسکوپ با ابزارهای مخصوص برش) که پزشک با ایجاد یک برش چسبندگی دیواره رحم را از بین می‌برد. هیستروسکوپ به پزشک اجازه می‌دهد تا تصویر مستقیم و بزرگ شده رحم را برای برش دقیق چسبندگی‌های رحم مشاهده کند. در طول هیستروسکوپی، پزشک از ابزار نازکی به نام هیستروسکوپ برای بررسی داخل رحم استفاده می‌کند. از این ابزار می‌توان برای از بین بردن بافت اسکار نیز استفاده کرد.
هیستروسکوپ از طریق دهانه رحم ، داخل رحم وارد می‌شود. در طی این روش بافت اسکار با دقت زیادی برداشته می‌شود. خطر احتمالی این روش آسیب رساندن به بافت‌های سالم داخل رحم در حین برداشتن بافت اسکار است.
اکثر جراحی‌های هیستروسکوپی را می‌توان در یک کلینیک و به صورت سرپایی انجام داد.
درمان چسبندگی رحم حاد
درمان موارد شدید سندرم آشرمن می‌تواند چالش‌برانگیزتر باشد، زیرا ممکن است حفره کاملا مسدود یا خیلی باریک شده و امکان قرار دادن هیستروسکوپ در داخل دهانه رحم وجود نداشته باشد.
در این موارد پزشک از لاپاراسکوپی استفاده می‌کند. لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی است که به جراح این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به ایجاد برش‌های بزرگ در پوست، به داخل شکم و لگن دسترسی پیدا کند. این روش به عنوان جراحی کم تهاجمی نیز شناخته می‌شود. در طول لاپاراسکوپی می‌توان از ایجاد برش‌های بزرگ روی پوست اجتناب کرد زیرا جراح از ابزاری به نام لاپاراسکوپ استفاده می‌کند. لاپاراسکوپ یک لوله کوچک است که دارای یک منبع نور و یک دوربین است که تصاویری از داخل شکم یا لگن را به مانیتور منتقل می‌کند.
مزایای این روش نسبت به جراحی باز و تهاجمی (جراحی سنتی) عبارتند از:
- بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و زمان بهبودی سریع‌تر
- درد و خونریزی کمتر بعد از عمل
- کاهش زخم
پزشک با روش لاپاراسکوپی اقدامات لازم برای از بین بردن اسکار ایجاد شده در رحم ( که سبب چسبندگی رحم شده بود) را انجام می‌دهد.
درمان‌های هورمونی و دارویی
استروژن به طور طبیعی در بدن وجود دارد و کمبود این هورمون می‌تواند سبب برخی بیماری‌های دستگاه تناسلی شود. گاهی برای درمان چسبندگی‌های شدید رحمی، در کنار عمل‌های جراحی از هورمون درمانی و یا داروهایی مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی استفاده می‌کنند.
پس از درمان چسبندگی رحم چه اتفاقی می‌افتد؟
معمولا پس از پایان درمان چسبندگی رحم تمام مشکلات برطرف می‌شوند، مانند:
- درد شکم و لگن که ناشی از چسبندگی رحم بود تسکین می‌یابد
- چرخه قاعدگی منظم می‌شود
- و اگر در سن باروری هستید، احتمال بارداری زیاد می‌شود
آیا می‌توان بعد از درمان چسبندگی رحم باردار شد؟
در بسیاری از موارد، بله، ممکن است پس از درمان چسبندگی رحم باردار شوید. اگر پزشک سندرم آشرمن را به عنوان علت اصلی ناباروری تشخیص داده است، درمان آن می‌تواند به افزایش شانس حاملگی تا تولد نوزاد کمک کند.
آیا سندرم آشرمن می‌تواند باعث ناباروری شود؟
دلایل مختلفی برای بروز ناباروری وجود دارد. گاهی اوقات حتی می‌تواند نتیجه بسیاری از عوامل مختلف باشد که همه در یک زمان اتفاق می‌افتند.
اگر بعد از یک سال تلاش (یا شش ماه اگر بالای 35 سال سن دارید) نتوانسته‌اید باردار شوید یا دچار سقط مکرر می‌شوید ممکن است پزشک آزمایش‌های زیادی را برای تشخیص ناباروری انجام دهد.
طی این آزمایشات، ممکن است پزشک متوجه چسبندگی رحم شود. وجود مقادیر زیادی از بافت اسکار در داخل رحم می‌تواند یکی از دلیل ناباروری باشد.
آیا چسبندگی رحم (سندرم آشرمن) باعث سقط جنین می‌شود؟
گاهی در صورت ابتلا به چسبندگی رحم می‌توانید باردار شوید. اما اسکار‌های ایجاد شده باعث می‌شود فضای کمتری در داخل رحم شما وجود داشته باشد و این می‌تواند مشکلاتی را در دوران بارداری ایجاد کند زیرا رحم شما نیاز دارد تا کودک در حال رشد را در خود جای دهد.
رحم شما در طول بارداری منبسط و کشیده می‌شود. چسبیدن جفت به دیواره رحم نیز برای رشد جنین در حال رشد بسیار مهم است. گاهی چسبندگی رحم عوارضی ایجاد می‌کند که می‌تواند خطر ابتلا به مشکلاتی مانند سقط جنین، مرده‌زایی یا جفت سرراهی را در دوران بارداری افزایش دهد.
جفت سرراهی وضعیتی است که در آن جفت در موقعیت بسیار پایینی به دیواره رحم شما چسبیده است و می‌تواند دهانه رحم را مسدود کند. این وضعیت منجر به خونریزی شدید و زایمان سزارین می‌شود.
پیشگیری از چسبندگی رحم مجدد
چندین روش برای جلوگیری از چسبندگی مجدد دیواره رحم پس از جراحی هیستروسکوپی وجود دارد، زیرا ممکن است بافت اسکار دوباره بچسبد.
کاتتر فولی یکی از اولین وسایلی بود که برای جدا کردن دیواره‌های رحم برای جلوگیری از چسبندگی‌های مکرر ساخته شد. کاتتر فولی را می‌توان به مدت 5 تا 7 روز با کیسه‌ای برای خارج کردن زهکشی از رحم وارد حفره رحم کرد.
روش دیگر برای جلوگیری از ایجاد مجدد چسبندگی، استنت بالونی رحمی است که از سیلیکون ساخته شده و به شکلی است که حفره رحم را پر می‌کند.
در نهایت، نشان داده شده است که استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند اسید هیالورونیک به جلوگیری از چسبندگی مجدد رحم کمک می‌کند. اگرچه مکانیسم تاثیر آن کاملا شناخته شده نیست، اعتقاد بر این است که اسید هیالورونیک به عنوان یک مانع موقت برای جلوگیری از چسبندگی مجدد عمل می‌کند و همچنین ممکن است باعث ترمیم بافت شود.
سخن پایانی
اگر متوجه شدید که گرفتگی دردناک، درد لگن یا مشکلات ناباروری را تجربه می‌کنید، بهترین کار مشاوره با پزشک متخصص است. سندرم آشرمن یا چسبندگی رحم یک بیماری قابل درمان است. با درمان به موقع این بیماری از ایجاد مشکلات بعدی جلوگیری کنید.
ما در این نوشتار سعی کردیم مواردی را در باب چسبندگی رحم و علل بروز و درمان آن عنوان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.
