جراحی شانه؛ گاهی تنها راه امید برای بازگشت کارکرد دست

جراحی شانه یک تصمیم بزرگ است، برای فردی است که درد و ناراحتی زیادی در ناحیه شانه خود حس می‌کند. انجام جراحی شانه به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال بعضی از آسیب‌های شانه با دارو، فیزیوتراپی، استراحت یا ورزش کردن بهبود می‌یابند. اما در عوض بعضی دیگر از آسیب‌ها نیاز به جراحی شانه دارند.

دلایل و آسیب‌های مختلفی در قسمت شانه بیمار را به سمت جراحی شانه سوق می‌دهند. از مشکلات شانه که به جراحی نیاز دارند می‌توانیم به آرتروز شدید شانه، خارج کردن کیست یا تومور از این ناحیه و تعویض مفصل اشاره کنیم. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب ما به بررسی جراحی شانه، مراقبت‌های قبل و بعد از آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

انواع آسیب‌های رایج در شانه که نیاز به درمان دارد؛ شاید در این آسیب‌ها هم جراحی نیاز باشد

برای انجام جراحی شانه نیاز است که ابتدا با علت اصلی عارضه آشنا شویم. همان‌طور که گفته شد دلایل زیادی باعث آسیب و درد در ناحیه کتف می‌شوند. بعضی از این دلایل عبارت‌اند از:

• وضعیت بدنی ضعیف مانند نشستن، خوابیدن یا حالت بد نشستن هنگام کار
• آسیب‌هایی مانند شکستگی بازو یا ترقوه
• شانه یخ زده
• اختلالات روتاتور کاف
• بی ثباتی شانه
• اختلالات مفصل آکرومیوکلاویکولار
• التهابات بورسیت
• تاندونیت شانه
• اختلالات مفصلی مانند آرتروز

شانه یک مفصل پیچیده است که از سیستمی شامل عضلات و تاندون‌ها، رباط‌ها، استخوان‌ها و غضروف‌ها تشکیل شده‌است. همه این بافت‌ها مستعد آسیب یا ساییدگی هستند که منجر به درد شانه می‌شود.

بیماری‌ها و علائمی که به جراحی شانه نیاز دارند؛ شناسایی آسیب‌هایی که به جراحی نیاز دارند

گاهی اوقات لازم است که درد شانه با جراحی درمان شود. این موضوع زمانی رخ می‌دهد که درمان‌های غیر جراحی برای بهبود درد و برگشت آزادی حرکت موثر نباشند. به عنوان یک قاعده کلی، بروز هر کدام از موارد زیر باعث تجویز جراحی شانه از طرف جراح به بیمار می‌شوند:

• عارضه شانه یخ زده که بعد از شش ماه پیگیری درمان‌های غیر جراحی بهبودی پیدا نکرده باشد.
• اختلال روتاتور کاف که با وجود 3 تا 6 ماه درمان بهتر نشده باشند (بسته به شدت درد و مشکل روتاتور کاف).
• پارگی کامل روتاتور کاف
• اختلال مفصل آکرومیوکلاویکولار که با وجود سه ماه درمان غیر جراحی بهتر نشده است.
• بی ثباتی شانه و دررفتگی مکرر شانه، به ویژه در افراد جوان زیر 30 سال
• آسیب در شانه باعث ایجاد درد قابل توجه و عدم حرکت کتف شود.
• جراحی برای بهبودی سریع ورزشکارانی که دچار آسیب شده‌اند.

در این موارد انجام جراحی برای بهبود درد و وضعیت بیمار و برگشت به روال عادی زندگی توصیه می‌شود.

برنامه‌ریزی برای جراحی شانه؛ عمل شانه با لیزر یا جراحی باز نیازمند طی شدن روند خاصی است

قبل از جراحی باید بیمار یکسری آزمایشات را برای تایید سلامت عمومی بدن خود انجام دهد تا در هنگام جراحی مشکل غیر منتظره رخ ندهد. از این آزمایش‌ها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• انجام آزمایش خون برای بررسی عدم کم خونی، وجود عفونت و میزان گلبول‌های قرمز و سفید
• بررسی فشار خون و قند خون
• انجام آزمایش‌های مربوط به قلب
• تقویت بدن قبل از جراحی با خوردن مواد غذایی مقوی، مکمل‌ها و استراحت کافی

با انجام این کارها می‌توان از بروز عوارض و خطرهای احتمالی حین و بعد زا جراحی جلوگیری کرد.

انواع جراحی شانه: آشنایی با نمونه‌های مختلفی جراحی در شانه

جراحی شانه بسته به دلیل آسیب ایجادشده در شانه متفاوت است. در ادامه چندین نمونه از این جراحی‌ها را معرفی خواهیم کرد.

1. جراحی شانه یخ زده؛ ترمیم شانه برای بهبود وضعیت آن

در جراحی شانه یخ زده پزشک با استفاده از دستکاری یا رهاسازی کپسول آرتروسکوپی باعث بهبودی وضعیت بیمار می‌شود. منظور از دستکاری در جراحی شانه یخ زده حرکت دادن شانه، کشش عضلات و تاندون‌ها توسط جراح، زمانی است که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار دارد.

همچنین برای رهاسازی کپسول آرتروسکوپی، پزشک با استفاده از ابزارهای بلند و باریک به فضای داخلی مفصل وارد می‌شود. همچنین جراحی حین بررسی بافت‌های شانه، قسمت‌های آسیب‌دیده غیر قابل ترمیم را نیز خارج می‌کند. به طور معمول بعد از انجام این جراحی پزشک چندین دوره فیزیوتراپی برای کمک به تسریع روند بهبودی، برگشت دامنه حرکتی و تقویت عضلات برای بیماری تجویز می‌کند.

2. جراحی پارگی روتاتور کاف؛ ترمیم تاندون‌ها و بافت‌های اضافی

جراحی برای پارگی روتاتور کاف شامل ترمیم تاندون‌های آسیب‌دیده و احتمالا برداشتن تراشه‌های کوچک از استخوان بالای مفصل شانه است. این جراحی به دو صورت جراحی باز و بسته (با استفاده از دستگاه آرتروسکوپ) انجام می‌شود. باز یا بسته بودن جراحی کاملا بستگی به شدت آسیب، سن بیمار و یکسری فاکتورهای دیگر دارد.

در جراحی بسته تنها چند برش کوچک در ناحیه کتف‌ها ایجاد می‌کنند که همین موضوع باعث بهبودی سریع‌تر این روش نسبت به جراحی باز می‌شود.

3. جراحی بی ثباتی شانه؛ قرار دادن مفصل و بافت‌ها در جای درست

بی‌ثباتی و دررفتگی‌های منظم شانه را می‌توان از طریق روش‌های زیر به صورت جراحی باز یا بسته (جراحی آرتروسکوپی) انجام داد.

• چسباندن مجدد شانه به مفاصل و تاندون‌ها یا رباط‌ها
• سفت کردن رباط‌های شانه
• سفت کردن کل مفصل شانه با بخیه‌های جراحی

جراحی باز برای رفع بی ثباتی شانه، جراحی نسبتا حساس و بزرگی محسوب می‌شود. به طور معمول بعد از انجام جراحی شانه استفاده از کتف بند برای چندین هفته از طرف جراح توصیه خواهد شد.

انواع روش‌های جراحی شانه؛ معرفی نحوه جراحی در قسمت شانه

برای درمان آسیب‌های مختلف در شانه از جراحی‌های مختلفی استفاده می‌کنند. تشخیص نوع جراحی بستگی به آسیب، شدت آن، سن بیمار، سلامت عمومی بیمار و تشخیص پزشک دارد. در زیر چند نمونه از روش‌های جراحی شانه معرفی شده است:

• آرتروسکوپی؛ رایج‌ترین نمونه عمل پارگی تاندون شانه تا آرتروز و یخ‌زدگی

آرتروسکوپی روشی است که جراحان ارتوپد برای بررسی، تشخیص و درمان مشکلات داخل مفصل از آن استفاده می‌کنند. کلمه آرتروسکوپی از دو کلمه یونانیarthro (به معنی مفصل) و skopein (نگاه کردن) گرفته شده‌است.

در این جراحی پزشک یک دوربین کوچک به نام آتروسکوپ را با یکسری لوله‌های باریک و بلند وارد مفصل شانه می‌کند. سپس با استفاده از دوربین به بررسی بخش‌های مختلف مفصل می‌پردازد. تصاویر گرفته‌شده توسط دوربین، روی صفحه نمایشی روبروی جراحی قرار می‌گیرد. در این جراحی بافت‌های آسیب‌دیده ترمیم و اصلاح می‌شود.

برای فرستادن آرتروسکوپی به داخل مفاصل یکسری برش‌های کوچکی در نواحی مختلف کتف ایجاد می‌کنند. همین امر زمان بهبودی بیمار را بعد از جراحی نسبت به جراحی‌های باز کوتاه‌تر می‌کند. برای درمان آسیب‌های زیر از جراحی شانه به روش آرتروسکوپی استفاده می‌کنند:

• تعمیر روتاتور کاف
• برداشتن یا ترمیم لابروم
• ترمیم رباط‌ها
• برداشتن بافت ملتهب یا غضروف‌های شل شده
• ترمیم دررفتگی مکرر شانه

همچنین از این روش برای آزادسازی عصب، ترمیم شکستگی و برداشتن کیست نیز استفاده می‌کنند.

• جراحی تعویض مفصل شانه؛ جراحی بزرگی که مراقبت نیاز دارد

جراحی تعویض مفصل شانه در مواردی انجام می‌شود که به دلیل یک بیماری یا حادثه مفصل دچار آسیب‌دیدگی شدیدی شده‌باشد. از بیماری‌هایی که باعث این گونه آسیب‌های شدید می‌شوند می‌توانیم به آرتروز شدید یا سایر بیماری‌های خود التهابی اشاره کنیم.

جراحی تعویض مفصل شانه به صورت باز انجام می‌شود و امکان دارد که کل مفصل یا بخشی از آن با یک پروتز از جنس فلز، پلاستیک یا آلیاژ‌های دیگر تعویض شود. در بعضی مواقع به جای استفاده از پروتز از مفصل طبیعی اهداءشده از یک بیمار مرگ مغزی استفاده می‌کنند.

آماده سازی‌های قبل از جراحی شانه؛ از قرارگیری روی تخت جراحی تا استریل کردن بیمار

هنگامی که بیمار وارد اتاق عمل می‌شود، آن را به گونه‌ای روی تخت قرار می‌دهند که جراح بتواند به راحتی دستگاه آرتروسکوپ یا هر وسیله دیگر را تنطیم کند. این موضوع در تسلط جراح به محل آسیب و استفاده از ابزاآلات جراحی بسیار مهم است. به طور معمول بیمار را برای جراحی آرتروسکوپی در دو حالت زیر قرار می‌دهند:

• موقعیت صندلی به صورت حالت نیمه نشسته
• موقعیت دكوبیتوس جانبی که در این حالت بیمار به پهلو روی میز عمل قرار می‌گیرد

باید گفت که هر موقعیتی یکسری مزایای جزئی دارد. جراحان بر اساس آموزش‌های فردی خود، پوزیشن‌ها را انتخاب می‌کنند. بعد از قرار گرفتن بیمار در موقعیت تعیین شد، تیم جراحی در صورت نیاز موهای زائد روی کتف و بازوی بیمار را اصلاح می‌کند. سپس یک محلول ضد عفونی‌کننده را روی شانه بیمار می‌مالند تا پوست را تمیز کند.

در مرحله بعد شانه و بازوی بیمار را با پرده‌های استریل می‌پوشانند. سپس ساعد دست بیمار را با یک دست‌بند مخصوص در یک محل مشخص روی صندلی می‌بندند تا مطمئن شوند بازوی بیمار در حین جراحی ثابت می‌ماند.

نکات مهم بعد از جراحی شانه؛ حتی نحوه خوابیدن بعد از عمل شانه هم متفاوت است

مهم‌ترین کاری که یک بیمار باید بعد از هر جراحی انجام دهد، گوش دادن به توصیه‌های جراح است. با توجه به نوع جراحی شانه پزشک به طور خاص از بیمار می‌خواهد که موارد زیر را به طور کامل و دقیق انجام دهد:

• ثابت نگهداشتن بازو برای چند روز اول
• انجام یکسری حرکات ملایم بعد از چند روز برای جلوگیری از یخ زدگی شانه و تحلیل عضلات
• استفاده از کتف بند برای حمایت از بازو و جلوگیری از حرکات ناگهانی کتف
• استفاده از یک بالشت اضافی برای ثابت نگه داشتن بازو در هنگام خواب
• درست خوابیدن و عدم تکیه روی بازو و کتف در هنگام خواب
• مصرف به موقع داروهای مسکن، آنتی بیوتیک‌ها و داروهای دیگر
• تمیز نگه داشتن پانسمان و محل جراحی
• پیگیری دوره‌های فیزیوتراپی و انجام توصیه‌های گفته‌شده توسط فیزیوتراپ
• عدم بلند کردن اجسام و فشار به کتف برای انجام فعالیت‌ها روزانه

با رعایت این نکات بعد از جراحی، روند بهبودی زخم‌ها سریع‌تر و نتیجه جراحی موفقیت‌آمیز خواهد بود.

توانبخشی بعد از جراحی شانه؛ تنها خوب بودن جراحی و کار جراح مهم نیست

توانبخشی نقش مهمی در بازگرداندن توانایی حرکتی مفصل و کتف دارد. این دوره‌ها در پیشرفت روند بهبودی و برگشت سریع‌تر دامنه حرکتی مفصل کمک قابل توجهی می‌کنند. توجه به توصیه‌های فیزیوتراپ در دوره‌های درمانی و انجام تمرینات گفته‌شده در خانه خیلی تاثیرگذار است.

عوارض جراحی شانه؛ هر جراحی عوارضی به دنبال دارد

در هر جراحی یکسری عوارض و خطرات وجود دارد که ممکن است برخلاف تمام تلاش‌های که جراحان در حین عمل انجام می‌دهند، باز هم پیش بیایند. همچنین یکسری عوارض جراحی بعد از عمل ایجاد می‌شوند که در ایجاد آن‌ها خود بیمار نیز نقش خواهد داشت. از عوارض ناشی از جراحی شانه می‌توانیم موارد زیرا را نام ببریم:

• عفونت در محل قرارگیری پروتز یا جای زخم‌ها
• خونریزی بیش از حد
• لخته شدن خون
• آسیب‌های عروقی در حین جراحی
• آسیب به اعصاب مجاور

تمامی عوارض احتمالی جراحی شانه را قبل از انجام عمل جراحی پزشک با بیمار در میان خواهد گذاشت.

کدام بیماری‌ها را می‌توان بدون جراحی شانه درمان کرد؟

اکثر آسیب‌هایی که در ناحیه شانه ایجاد می‌شوند را می‌توان بدون جراحی درمان کرد. باید گفت که تنها تعداد کمی از افراد به جراحی نیاز پیدا می‌کنند. در اغلب موارد عارضه‌هایی مانند بورسیت یا شانه یخ‌زده را می‌توان با درمان‌های غیر جراحی درمان کرد.

نحوه درمان آسیب بدون جراحی شانه؛ همیشه نیاز به انواع جراحی شانه نیست

برای درمان آسیب ایجادشده در شانه راه‌های مختلفی وجود دارد که انتخاب هر کدام از آن‌ها بستگی به نوع آسیب دارد. تعدادی از این روش‌های غیر تهاجمی شامل موارد زیر می‌شوند:

1. مصرف داروهای مسکن و ضد التهاب غیراستروئیدی؛ درمان بدون جراحی

پزشک برای تسکین درد و کاهش التهاب یکسری داروهای مسکن و ضد التهاب تجویز می‌کند. از این داروها می‌توانیم نمونه‌های زیر را نام ببریم:

• ایبوپروفن
• ادویل
• آسپرین
• دیکلوفناک
• ناپروکسن سدیم
• شل کننده عضلات
• مسکن‌های قوی

بهتر است این داروها را با تجویز پزشک مصرف کنید.

2. تزریق کورتیکواستروئیدها؛ راهی موقتی اما موثر برای تسکین درد بیمار

تزریق داروهای ضد التهابی به کاهش درد، تورم، التهاب و محدودیت حرکتی ایجادشده در بافت‌ها کمک زیادی می‌کنند. همچنین باید گفت که بعد از تزریق این دارو به مفصل، درد بیمار بین چند هفته تا چند ماه به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد. در بعضی مواقع و بنا به تشخیص پزشک از این روش برای درمان شانه یخ زده به جای جراحی شانه استفاده می‌کنند.

3. فیزیوتراپی؛ بهترین روش غیر جراحی برای آسیب‌های بافتی و مفصلی

فیزیوتراپی نیز در کاهش درد و التهاب ناشی از آسیب‌های ایجادشده در ناحیه شانه مفید است. دوره‌های فیزیوتراپی با کشش بافت‌های سفت‌شده، بهبود وضعیت و تقویت عضلات ضعیف بدن باعث بهبود آسیب‌ها می‌شوند.

یادداشت پایانی این مطلب

جراحی شانه یک جراحی حساس به شمار می‌رود. زیرا در صورت ناموفق بودن ممکن است که بیمار توانایی کنترل، حرکت و به طور کلی استفاده از کتف و بازوری خود را از دست بدهد. اما باید گفت که بیشتر عارضه‌هایی که در ناحیه کتف ایجاد می‌شوند مانند پارگی تاندون، بورسیت و آرتروز با درمان‌های غیر جراحی یا جراحی شانه به روش آرتروسکوپی درمان می‌شوند. پس تنها راه درمان آسیب‌های شانه، جراحی نیست.

سوالات پرتکرار در مورد جراحی شانه