آنژیوگرافی چیست و چگونه انجام می‌شود؟ مراحل و عوارض آن را بدانید
آنژیوگرافی یک روش تشخیصی و درمانی است که اطلاعاتی در مورد عروق و رگ‌های خونی به پزشک می‌دهد. angiography انواع مختلفی دارد که نتایج آن به پزشکان در تشخیص و ارائه بهترین روش درمان کمک شایانی می‌کند. امروزه با انجام این جراحی به نسبت ساده، می‌توان از انجام عمل قلب باز در برخی از موارد پیشگیری کرد. اما آنژیوگرافی مانند سایر روش‌های درمانی و جراحی‌ها یکسری مزایا و عوارضی دارد.
اینکه آنژیوگرافی چیست و چگونه انجام می‌شود، سوال مهمی است. در این مطلب از مجله پزشکی ژین طب به جواب این سوال و معرفی آنژیوگرافی خواهیم پرداخت. تا هنگام الزام به انجام angiography اطلاعات جامعی داشته باشید.
آنژیوگرافی چیست؟ آیا در این روش رگ‌ها کاملا مشخص هستند؟
آنژیو به معنی عروق است و گرافی به معنی تصویربرداری است. Angiography نوعی اشعه ایکس است که برای بررسی عروق خونی استفاده می‌شود. رگ‌های خونی در عکس‌برداری معمولی به صورت واضح نشان‌داده نمی‌شوند. بنابراین یک رنگ مخصوص به نام ماده حاجب به ناحیه مورد بررسی تزریق می‌شود. تزریق رنگ به خون، رگ‌های خونی را هنگام حرکت برجسته نشان می‌دهد. در نتیجه پزشک می‌تواند هر گونه گرفتگی و مشکل را داخل رگ‌ها ببیند.
آشنایی با روش‌های angiography؛ آیا انواع متداولی وجود دارد؟
با توجه به اینکه کدام قسمت از بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد، انواع مختلفی از آنژیوگرافی وجود دارد. انواع متداول این روش تشخیصی درمانی عبارت است از:
- عروق کرونر: برای بررسی قلب و عروق خونی، جهت تشخیص بیماری‌های قلبی و عروقی
- مغزی: برای بررسی عروق خونی داخل و اطراف مغز
- ریه: برای بررسی رگ‌های خونی تامین‌کننده ریه‌ها
- کلیه: برای بررسی رگ‌های خونی تامین‌کننده کلیه‌ها
هر کدام از این روش‌ها به تشخیص و تعیین بهترین روش درمان کمک می‌کنند.
مراحل انجام آنژیوگرافی به چه صورتی است؟
برای انجام آنژیو بیمار در معمولا یک شب در بیمارستان بستری می‌شود. به‌طور معمول جراحی آنژیوگرافی بین 30 تا 120 دقیقه طول می‌کشد. روش انجام angiography عروق قلبی به صورت زیر است:
- پزشک یک برش کوچک را در کشاله ران یا مچ دست بیمار ایجاد می‌کند.
- سپس یک کاتتر (لوله بسیار نازک و انعطاف‌پذیر) را به یکی از شریان‌ها وارد می‌کند.
- با این کار کاتتر را به ناحیه‌ای که نیاز به بررسی دارد، هدایت خواهد کرد.
- در این زمان رادیوگراف دستگاه اشعه ایکس را در موقعیتی برای گرفتن فیلم یا عکس از وضعیت رگ‌ها حرکت می‌دهند.
- سپس رنگ خاص (ماده حاجب) را از طریق کاتتر به داخل رگ خونی تزریق می‌کنند.
تزریق رنگ باعث خواهد شد که وضعیت رگ‌ها در فیلم به خوبی قابل رویت باشد. لازم به ذکر است که این رنگ از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود و هیچ خطری برای فرد ندارد. به این ترتیب با کمک آنژیوگرافی اگر تنگی یا انسدادی در مسیر رگ یا حفره‌های قلب باشد، رنگ به آن نواحی نخواهد رسید و تصویری از این مناطق ایجاد نمی‌شود.
در ادامه با نمونه‌های دیگر angiography آشنا خواهید شد.
1. آنژیو گرافی سر و گردن یا آنژیوگرافی مغز؛ بررسی سلامت رگ‌های خونی مغز
آنژیوگرافی مغزی برای مشاهده رگ‌های خونی سر و گردن انجام می‌شود. هنگامی که پزشک متوجه شود رگ‌های خون‌رسانی به مغز (شریان‌های کاروتید) باریک شده‌اند و جریان خون را مختل می‌کنند، angiography مغزی را برای بیمار تجویز می‌کند.
انجام آنژیو مغزی کمی خطرناک است، زیرا باعث سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (سکته ناقص) می‌شود. به طور کلی آنژیوگرافی مغزی به بررسی میزان آسیب در رگ‌های خونی و همچنین پیدا کردن علت اصلی سکته مغزی کمک می‌کند. همچنین angiography مغزی به شناسایی آنوریسم (برآمدگی در دیواره عروق خونی در مغز یا تومور مغزی) کمک خواهد کرد.
2. آنژیوگرافی قلب و عروق کرونر؛ بررسی سلامت سیستم تامین‌کننده خون عضله قلب
آنژیوگرافی عروق کرونر برای مشاهده رگ‌های خونی که عضله قلب را تامین می‌کنند استفاده می‌شود. در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر ممکن است پزشک از angiography استفاده شود:
- حمله قلبی: حمله قلبی که جریان خون در اثر یک لخته خون به قسمتی از قلب کاهش می‌یابد.
- آنژین: درد قفسه سینه که زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به قلب محدود می‌شود.
- بیماری کرونری قلب: در این بیماری جریان خون عضله قلب توسط تجمع مواد چرب در شریان‌های کرونر (رگ‌های خونی که قلب را تامین می‌کنند) مسدود یا قطع می‌شود.
انجام آنژیو در این وضعیت‌ها به تشخیص و تعیین بهترین روش درمان کمک خواهد کرد.
3. آنژیوگرافی ریه؛ درمان وضعیت خطرناک آمبولی ریه
از angiography ریه می‌توان برای مشاهده رگ‌های خونی در ریه‌ها استفاده کرد. معمولا زمانی انجام آنژیو ریه لازم است که در یکی از رگ‌های خونی ریه بیمار، خون لخته شده باشد. به این وضعیت آمبولی ریه می‌گویند.
برای انجام این آنژیو از روش سنتی استفاده نمی‌شود، زیرا عوارضی به دنبال دارد. بنابراین از نوع دیگری به نام آنژیوگرافی ریوی توموگرافی کامپیوتری (CTPA) استفاده می‌کنند.
4. آنژیوگرافی بازوها و پاها برای تشخیص بیماری شریانی محیطی
از آنژیوگرافی اندام‌ها می‌توان برای بررسی رگ‌های خونی در بازوها و پاها استفاده کرد. این روش اغلب در صورتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که پزشک شک کند که خون‌رسانی به عضلات پای بیمار محدود شده‌است. به مسدود شدن خون‌رسانی به عضلات پاها بیماری شریانی محیطی می‌گویند.
5. آنژیوگرافی کلیه‌ها زمانی انجام می‌شود که خون‌رسانی به کلیه‌ها مسدود شود
از angiography کلیه‌ها می‌توان برای بررسی رگ‌های خونی کلیه‌ها استفاده کرد. اگر بیمار علائمی داشته باشد که نشان دهد خون‌رسانی به کلیه‌ها به نوعی مسدود شده‌است، حتما آنژیوگرافی کلیه تجویز خواهد شد.
علائم مسدود شدن خون‌رسانی به کلیه‌ها عبارتند از:
- بیمار فشار خون بالایی داشته باشد که به درمان با دارو پاسخ نمی‌دهد.
- تورم در نواحی خاصی از بدن مانند پاها، به دلیل تجمع مایعات (ادم) ایجاد شود.
- علائم بیماری کلیوی مانند خارش پوست و خون در ادرار مشاهده گردد.
درصورت بروز این علائم پزشک حتما باید آنژیوگرافی از کلیه‌ها را انجام دهد.
1. آنژیوگرافی آترواسکلروز؛ بیماری خاص و مرتبط با کلسترول
آترواسکلروز شرایطی است که در آن یک یا چند رگ به دلیل تجمع مواد چرب مانند کلسترول، باریک و سفت می‌شوند. بیماری آترواسکلروز دارای خطرات جدی است، زیرا منجر به نارسایی اندام و مرگ بافت مربوطه می‌شود.
معمولا با بروز علائم بیماری آترواسکلروز، angiography برای تشخیص دقیق علت و تعیین روش درمان انجام خواهد شد.
استفاده از فنر آنژیوگرافی یا آنژیوپلاستی؛ تشخیص و درمان گرفتگی‌ها به صورت هم‌زمان
یک روش جدید تشخیصی درمانی آنژیوگرافی، استفاده از فنرهای خاصی است. به این روش آنژیوپلاستی می‌گویند که برای باز شدن گرفتگی‌های موجود در رگ‌ها انجام می‌شود. توجه داشته باشید که انجام آنژیو در این مرحله به تعیین مناسب‌ترین روش درمان برای بیمار کمک شایانی خواهد کرد.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری کرونر به چه صورتی است؟
فنر زدن قلب روشی نوین و بسیار موثر در درمان گرفتگی عروق کرونری است. فنر زدن، رگ‌های قلب را باز می‌کند و گردش خون را افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که استنت گذاری یا فنر روشی برای گشاد کردن عروق کرونر مسدود یا باریک است.
آنژیوپلاستی زمانی انجام می‌شود که وضعیت گرفتگی رگ‌ها خفیف تا متوسط باشد. این روش احتمال انجام عمل جراحی قلب باز را در آینده کاهش می‌دهد.
آیا آنژیوگرافی نیاز به بیهوشی دارد؟ هوشیار بودن بیمار خطرناک نیست؟
angiography معمولا نیازی به بیهوشی ندارد و در بیشتر موارد با کمک بی‌حسی موضعی انجام خواهد شد. با این حال اگر وضعیت بیمار مساعد نباشد یا برای کودکان خردسال از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.
مدت بستری آنژیوگرافی چقدر است؟
مدت زمانی که بیمارن صرفا برای انجام angiography بستری می‌شوند، معمولا یک شبانه روز است. البته در اغلب موارد بیماران چند ساعت بعد از انجام آنژیو مرخص می‌شوند. در مواردی هم بیماران به دلیل مشکلات قلبی و خطرات احتمالی (مانند حمله قلبی یا سکته) چند روزی در بیمارستان بستری خواهند شد.
معمولا پس از انجام آنژیوگرافی، بیمار به بخش یا اتاق ریکاوری منتقل خواهد کرد. در ریکاوری از بیمار خواسته می‌شود که چند ساعت بدون حرکت استراحت کند. این کار از خونریزی ناشی از بریدگی جلوگیری می‌کند.
فواید آنژیوگرافی؛ این روش تشخیصی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
در شرایط معمول، پزشکان آنژیو را برای بیمارانی که فشار خون بالا دارند انجام می‌دهند. این کار برای تشخیص علت فشار خون بالاست و در مواردی حتی رفع و درمان این بیماری مزمن. البته باید اشاره کنیم در مواردی که فردی به صورت ناگهانی دچار علائم حمله قلبی می‌شود، پزشکان برای بررسی وضعیت بیمار این روش تشخیصی درمانی را انجام می‌دهند.
دیگر فواید آنژیوگرافی که خیلی مهم و تاثیرگذار هستند:
- پیدا کردن محل خونریزی
- تشخیص لخته‌های خون
- بررسی میزان آسیب به اندام‌ها
- برنامه‌ریزی برای جراحی و رفع رگ‌های خونی مسدودشده
با این اوصاف می‌توان گفت که انجام آنژیو برای افراد فواید درمانی مختلفی دارد. همچنین دست پزشکان را برای انتخاب درمان باز نگه می‌دارد.
عوارض آنژیوگرافی چیست؟ آیا این روش خطر مرگ دارد؟
انجام آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی نیز مانند تمام روش‌های پزشکی در کنار فواید خطراتی هم دارد. عوارض جزئی که ممکن است پس از آنژیو مشاهده شود شامل موارد زیر است:
- خونریزی بیش از حد در محل برش
- عفونت در محل بریدگی که نیاز به درمان با آنتی بیوتیکدارد.
- آلرژی خفیف به رنگ حاجب با علائم جزئی و نیاز به استفاده از داروهای ضد حساسیت
- لخته شدن خون، سکته و آسیب به عروق خونی
این موارد از جمله عوارض نادر آنژیو هستند که در مقابل مزایای آن به چشم نمی‌آیند.
مرگ بعد از آنژیوگرافی؛ آیا از عوارض آن به حساب می‌آید؟
یکی از عوارضی که به ندرت اتفاق می‌افتد، خطر مرگ پس از آنژیوگرافی قلب است. حمله قلبی و سکته مغزی که به ندرت رخ می‌دهند و ممکن است مرگ‌‌آور باشند. این اتفاق نادر بیشتر در افراد مسن و کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند رخ می‌دهد.
عوارض آنژیوگرافی از پا؛ انجام این روش خطرناک است؟
باید گفت که عوارض آنژیوگرافی دست و پا یکسان است. اما به طور کلی درد ناشی از این جراحی کوچک در روش ورود کاتتر از پا، نسبت به دست بیشتر است. در غیر این صورت انجام آنژیو از پا یا دست خطرات نادر اما یکسانی دارند.
مراقبت بعد از آنژیوگرافی قلب چیست؟
مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی در منزل اهمیت زیادی دارند. بیماران باید در دوران نقاهت در منزل موارد زیر را رعایت کنند.
- پس از مرخص شدن از بیمارستان، بقیه روز را استراحت کنند.
- به محض اینکه احساس آمادگی کردند، می‌توانند شروع به خوردن و آشامیدن کمک کنند.
- رنگ کنتراست یا حاجب از طریق ادرار دفع می‌شود. بنابراین نوشیدن آب زیاد به دفع سریع‌تر آن کمک می‌کند.
- معمولا بیمار می‌تواند روز بعد از انجام angiography به فعالیت‌های عادی خود بپردازد.
- بهتر است که بیمار چند روز بعد از انجام angiography از بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های شدید خودداری کند.
در مورد کبودی‌های ایجادشده در محل آنژیو نگران نباشید. اما اگر میزان کبودی از حالت عادی بیشتر شد، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
هزینه آنژیوگرافی قلب چقدر است؟
هزینه‌های آنژیوگرافی بستگی به تعداد عروقی دارد که بسته‌شده است. در نتیجه نمی‌توان هزینه یکسانی برای آن در نظر گرفت. در مورد هزینه آنژیو باید با پزشک خود صحبت کنید و سپس برای آماده شدن angiography اقدام کنید.
عروق کرونر تنگ ممکن است در طی آنژیو با تکنیکی آنژیوپلاستی نیز درمان شوند. در نتیجه نوع جراحی و هزینه‌های آن متفات خواهد بود.
یادداشت پایانی در مورد جراحی تشخصی درمانی آنژیوگرافی
آنژیوگرافی برای بررسی رگ‌های خونی و سرخرگ‌ها گزینه تشخیصی و درمانی مناسبی است. انجام این روش جراحی راحت اما حساس است و به همین دلیل باید توسط پزشکان متخصص صورت گیرد. برای انجام آنژیوگرافی به افراد زیر نیاز است:
- یک پزشک ارشد متخصص قلب و عروق
- یک رادیوگراف برای کار با تجهیزات اشعه ایکس
- یک تکنسین قلب برای نظارت بر قلب بیمار در طول عمل
- یک پرستار به عنوان دستیار پزشک
آنژیوگرافی یک روش به طور کلی کم خطر و بدون درد است.
سوالات متداول درباره آنژیوگرافی؛ شاید سوال شما هم باشد
1. تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوگرافی آنالیز و بررسی یک رگ خونی است که به درستی کار نمی‌کند. اما آنژیوپلاستی فرآیند بازکردن انسداد یک رگ خونی یا شریان مسدود شده‌است.
2. آنژیوگرافی چقدر زمان می‌برد؟
انجام این جراحی معمولا 30 تا 120 دقیقه طول می‌کشد. اما گاهی اوقات ممکن است بیشتر نیز طول بکشد.
3. چه زمانی می‌توانم بعد از آنژیوگرافی به خانه بروم؟
ممکن است لازم باشد چند ساعت یا یک شب بعد از عمل آنژیو در بیمارستان بمانید.
