پوکی استخوان سالمندان؛ شکستگی استخوان از آنچه فکر می‌کنید نزدیک‌تر است

پوکی استخوان سالمندان یکی از انواع بیماری‌های سالمندان است  که بدون بروز هیچ علامتی در بدن پیشروی می‌کند. این بیماری با کاهش تراکم استخوان و بدتر شدن ریزمعماری استخوان و در نتیجه افزایش خطر شکستگی همراه است.

شاید جالب باشد که بدانید استخوان‌ها جامد به نظر‌‌‌‌ می‌رسند، اما داخل استخوان در واقع با سوراخ‌هایی مانند لانه زنبوری پر شده است. بافت‌های استخوانی دائما شکسته و بازسازی‌‌‌‌ می‌شوند. در حالی که برخی از سلول‌ها بافت استخوانی جدیدی ‌‌‌‌ می‌سازند، برخی دیگر استخوان را حل کرده و مواد معدنی داخل آن را آزاد‌‌‌‌ می‌کنند.

محل‌هایی که به طور مکرر دچار شکستگی‌‌ می‌شوند شامل مچ دست، ستون فقرات و لگن است.

اگرچه پوکی استخوان هر دو جنس زن و مرد را درگیر‌‌‌‌ می‌کند، اما در زنان یائسه شایع‌تر است. دستورالعمل‌های بالینی جامعی برای تشخیص و درمان پوکی استخوان در بزرگسالان در دسترس است. با این حال، بیشترین بار سلامتی بر دوش افراد مسن و بسیار مسن دیده می‌شود، زیرا خطر شکستگی، به ویژه در ناحیه لگن، در دهه نهم زندگی سالمندان و بعد از آن به طور چشمگیری افزایش ‌‌‌‌ می‌یابد.

بسیاری از افراد مسن دارای بیماری‌های همراه قابل توجهی هستند که برخی از آن‌ها با افزایش خطر افتادن و ضعف همراه است که ‌‌‌‌ می‌تواند خطر شکستگی و پیامدهای بد سلامتی افراد را افزایش دهد.‌‌‌‌ میزان مرگ و‌‌‌‌ میر مرتبط با شکستگی لگن در سال بعد از آسیب تقریبا 20درصد است که  با ناتوانی قابل توجه نیمی از افرادی که زنده‌‌ می‌مانند همراه می‌شود.

 هدف این مقاله پرداختن به نگرانی‌های خاص پوکی استخوان سالمندان در افراد مختلف با تمرکز بر تشخیص، سبک زندگی، تغذیه و درمان است.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان در زبان یونانی به معنای «استخوان متخلخل» است و یک اختلال اسکلتی به شمار می‌رود که باعث از بین رفتن توده استخوانی‌‌‌‌ می‌شود و به مرور زمان استخوان‌ها را ضعیف‌تر‌‌‌‌ می‌کند. پوکی استخوان بیماری است و شکستگی نتیجه‌ای است که ما سعی‌‌‌‌ می‌کنیم از آن جلوگیری کنیم.

اغلب از آن به عنوان «بیماری خاموش» یاد‌‌‌‌ می‌شود، زیرا هیچ علائم واضحی از این بیماری وجود ندارد. با وجود این، تخمین زده‌‌‌‌ می‌شود که 3.5‌‌‌‌ میلیون نفر بالای 50 سال در بریتانیا با پوکی استخوان زندگی‌‌‌‌ می‌کنند.

از آن‌جایی که برای پوکی استخوان سالمندان هیچ علامتی وجود ندارد، معمولا تشخیص تنها زمانی اتفاق‌‌‌‌ می‌افتد که در بدن یک فرد مسن استخوانی بشکند. آمارها نشان‌‌‌‌ می‌دهد که پوکی استخوان در استرالیا از هر سه زن یک نفر و از هر پنج مرد بالای 50 سال یک نفر را مبتلا‌‌‌‌ می‌کند.

به بیان دیگر پوکی استخوان وضعیتی است که به یکپارچگی استخوان‌ها حمله‌‌‌‌ کرده، آن‌ها را ضعیف و مستعد شکستگی‌‌‌‌ می‌کند. زنان بیشتر از مردان تحت تأثیر این عارضه قرار‌‌‌‌ می‌گیرند، اما به طور کلی افراد بالای 60 سال پتانسیل ابتلا به این بیماری را دارند.

هیچ علامت هشدار دهنده اولیه‌ای وجود ندارد که نشان دهد استخوان‌های فرد آسیب دیده است. اغلب، اولین پیشنهاد مبنی بر اینکه مشکلی وجود دارد، زمانی است که یک فرد مسن می‌افتد و استخوانش‌‌‌‌ می‌شکند.

چرا افراد با افزایش سن دچار پوکی استخوان ‌‌‌‌می‌شوند؟

استخوان‌های ما بافت زنده هستند و به صورت مداوم خود را نوسازی می‌کنند. با افزایش سن، استخوانی که با استخوان جدید جایگزین ‌می‌شود، بیشتر تجزیه‌‌‌‌ (جذب) خواهد شد. بنابراین با افزایش سن استخوان‌های ما نازک‌تر و شکننده‌تر‌‌‌‌ می‌شوند. این امر به ویژه در دوران یائسگی برای زنان که سطوح پایین‌تری از هورمون‌های استروئیدی جنسی مانند تستوسترون دارند، صادق است.

انواع پوکی استخوان

دو نوع اصلی پوکی استخوان، اولیه و ثانویه وجود دارد.

پوکی استخوان اولیه

نوع اصلی پوکی استخوان است که به طور مستقیم با افزایش سن و کاهش سطح استروژن در زنان مرتبط خواهد بود. این هورمون‌ها به تنظیم نوسازی استخوان کمک‌‌‌‌ می‌کنند که به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق‌‌‌‌ می‌افتد.

از آن‌جایی که سطح این هورمون‌ها از حدود 50 سالگی در زنان و حدود 60 سالگی در مردان کاهش ‌‌‌‌ می‌یابد، سرعت تجزیه استخوان سریع‌تر از رشد استخوان جدید برای جایگزینی آن است. با گذشت زمان این موضوع منجر به استخوان‌های ضعیف‌تر و نازک‌تر‌‌‌‌ می‌شود. در زنان، خطر به طور ناگهانی از زمان یائسگی افزایش‌‌‌‌ می‌یابد که همزمان با کاهش قابل توجه سطح استروژن در گردش است.

پوکی استخوان ثانویه

پوکی استخوان که در نتیجه بیماری دیگری مانند بیماری سلیاک، سرطان یا مشکلات هورمونی رخ‌‌‌‌ می‌دهد. همچنین ممکن است به دلیل داروهایی که فرد مصرف‌‌‌‌ می‌کند اتفاق بیفتد.

استخوان‌های نازک با ساختار ضعیف‌تر احتمال شکستگی بیشتری دارند. اکثر قریب به اتفاق شکستگی‌ها در نتیجه سقوط از ارتفاع ایستاده رخ‌‌‌‌ می‌دهد. شکستگی‌های مهره یا ستون فقرات استثنا هستند که اغلب بدون افتادن یا «رویداد محرک» قابل توجهی پدید می‌آیند.

چه چیزی باعث پوکی استخوان سالمندان می‌شود؟

برخی از افراد از نظر ژنتیکی بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند، اما چندین عامل دیگر نیز وجود دارد که‌‌‌‌ می‌تواند بر احتمال ابتلای فرد به این بیماری تأثیر بگذارد.

زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند و علائم را در سنین پایین‌تر تجربه‌‌‌‌ می‌کنند. این ممکن است به تغییرات هورمونی مرتبط باشد که در طول یائسگی رخ‌‌‌‌ می‌دهد. با کاهش سطح استروژن در بدن، استخوان‌ها شکننده‌تر‌‌‌‌ می‌شوند.

استخوان‌های زنان نیز به طور طبیعی ضعیف‌تر از مردان است. با این حال، مردان بالای 70 سال نیز‌‌‌‌ می‌توانند مستعد ابتلا به پوکی استخوان باشند.

علائم پوکی استخوان سالمندان

درست است که پوکی استخوان نیز در دسته بیماری‌های خاموش قرار‌‌‌‌ می‌گیرد و تا زمانی که استخوانی دچار شکستگی نشود پوکی استخوان سالمندان قابل تشخیص نیست، اما گاهی اوقات بروز برخی موارد ‌‌‌‌می‌تواند نشانگر بروز پوکی استخوان سالمندان باشد که در صورت مشاهده بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کرد. این علائم عبارت‌اند از:

• احساس درد شدید در کمر
• خم‌شدگی ستون فقرات
• از دست دادن قد در افراد سالمند

چرا سالمندان بیشتر از بقیه افراد زمین‌‌‌‌ میخورند؟

دلایل زیادی وجود دارد که افراد مسن مستعد سقوط هستند. این عوامل‌‌‌‌ می‌توانند شامل عوارض جانبی برخی داروها، اختلالات بینایی و توانایی کمتر برای جلوگیری از زمین خوردن به دلیل کاهش تعادل، توده عضلانی و قدرت با افزایش سن است.

خطر شکستگی ناشی از استخوان‌های ضعیف با بالا رفتن سن افزایش‌‌‌‌ می‌یابد و این امر با پوکی استخوان سالمندان نیز بیشتر‌‌‌‌ می‌شود.

ژنتیک نیز در خطر شکستگی فرد نقش دارد. آن دسته از افرادی که والدین‌شان شکستگی لگن دارند، در معرض خطر بیشتری برای شکستگی قرار می‌گیرند. شایع‌ترین محل شکستگی در افراد مسن‌تر، لگن، مهره‌ها، ستون فقرات، مچ دست و شانه است.

حدود 30درصد از افراد مسن حداقل سالی یک بار زمین‌‌‌‌ می‌خورند. بدیهی است که هر چه کمتر زمین بخورند، احتمال شکستگی استخوان کمتر‌‌‌‌ می‌شود.

طبق تحقیقی که در سال 2012 انجام شده است، افراد 70 ساله و بالاتر 70درصد از کل هزینه‌های بستری بیمارستان را به خود اختصاص داده‌اند. شکستگی‌های لگن بالاترین بار را هم از نظر هزینه و هم از نظر کاهش کیفیت زندگی مرتبط با سلامت تحمیل‌‌‌‌ می‌کنند.

نتایج یک مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده است، نشان‌‌‌‌ می‌دهد که اکثر بیماران شکستگی سطح کیفیت زندگی قبلی خود را تا ۱۸ ماه پس از شکستگی همچنان به طور کامل به دست نیاورده‌اند.

عواملی که خطر ابتلا به پوکی استخوان سالمندان را افزایش‌‌‌‌ می‌دهد

چندین عامل خطرناک دیگر وجود دارد که‌‌‌‌ می‌تواند احتمال ابتلا به پوکی استخوان سالمندان را در افراد مسن افزایش دهد، از جمله:

• داشتن اضافه وزن بیش از حد یا کمبود وزن
• مصرف بیش از حد الکل
• سیگار کشیدن
• فقدان ورزش یا فعالیت‌های تحمل وزن، مانند پیاده‌روی، رقص یا ایروبیک سبک
• رژیم غذایی نامناسب، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
• سابقه خانوادگی پوکی استخوان
• کاهش غیرمعمول توده استخوانی بعد از 30 سالگی
• سطوح پایین کلسیم و ویتامین دی
• کاهش سطح تستوسترون در مردان

نحوه مراقبت از پوکی استخوان

مراقبت از پوکی استخوان سالمندان به روش صحیح برای ایمنی و سلامتی یک عزیز مهم است. از پیشگیری و درمان گرفته تا حمایت از زندگی با این بیماری، راه‌های زیادی برای کمک وجود دارد.

متأسفانه، پوکی استخوان برگشت‌ناپذیر است، با این حال، اگر شما یا عزیزتان بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستید،‌‌‌‌ می‌توانید چند مورد را برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن شروع این بیماری امتحان کنید.

اگر مشکوک هستید که عزیزان سالخورده شما در معرض خطر پوکی استخوان هستند، باید آن‌ها را تشویق کنید که تحت اسکن تراکم استخوان قرار گیرند. این کار ‌‌می‌تواند تشخیص دهد که استخوان‌های فرد متخلخل و شکننده شده است یا خیر.

برای کند کردن یا جلوگیری از شروع پوکی استخوان سالمندان

موارد زیر‌‌‌‌ می‌تواند کمک کند:

• تلاش برای کاهش عوامل خطر مرتبط با پوکی استخوان
• انجام ورزش‌ و فعالیت‌های تحمل وزن
• انجام تمرینات برای ساخت عضله و استخوان

درمان و مدیریت پوکی استخوان سالمندان

روش‌های مختلفی وجود دارد که‌‌‌‌ می‌توانید درمان و مراقبت از پوکی استخوان را در خانه مدیریت کنید. پیشگیری از زمین خوردن گرفته تا مصرف داروهای مختلف جزء این روش‌ها هستند. در ادامه در این باره توضیحات بیشتری خواهیم آورد.

جلوگیری از سقوط و تصادف

پیشگیری از زمین خوردن بخش مهمی از مدیریت پوکی استخوان سالمندان است، چراکه یکی از مهم‌ترین علل شکستگی استخوان محسوب می‌شود. حتی یک زمین خوردن کوچک و ساده برای فرد مبتلا به پوکی استخوان‌‌ سالمندان‌‌ می‌تواند باعث شکستگی شود. اقداماتی وجود دارد که‌‌‌‌ می‌توانید در خانه برای جلوگیری از افتادن و مشکلات بعد از آن انجام دهید، مانند:

• برطرف کردن موانعی که باعث افتادن ‌‌‌‌می‌شوند مانند فرش، درب و سیم
• جابه‌جایی مبلمان با لبه‌های تیز
• قرار دادن تشک‌های ضد لغزش در کف حمام و دوش

انجام تست‌های بینایی و شنوایی به طور منظم

افرادی که مبتلا به پوکی استخوان سالمندان هستند ممکن است نیاز به حضور در جلسات پزشکی بیشتری داشته باشند، از جمله فیزیوتراپی، آزمایش‌های شنوایی منظم و ملاقات با پزشک عمومی. لازم است که تقویمی داشته باشند تا تمام قرارهای ملاقات آینده را نشان دهد. به این ترتیب، همه از قرار ملاقات بعدی آگاه خواهند شد، از جمله شما و هر پرستار یا همراهی که با فرد مبتلا به پوکی استخوان سالمندان زندگی‌‌‌‌ می‌کند.

مصرف دارو

یکی از درمان‌های اصلی دیگر برای پوکی استخوان، مصرف داروهایی است که باعث رشد استخوان‌‌‌‌ می‌شوند. بسیاری از افراد‌‌‌‌ می‌توانند داروهای خود را خودشان مدیریت و تجویز کنند؛ اما اگر برای انجام این کار تجربه و آگاهی کافی را ندارند بهتر است توسط یک فرد آگاه همراهی شوند.

گزینه‌های دیگری نیز برای مصرف دارو وجود دارد از جمله درمان‌هایی که مبتنی بر هورمون است. افراد مبتلا به پوکی استخوان باید با پزشک عمومی خود در مورد بهترین گزینه‌های درمان مشورت کنند.

پیروی از یک سبک زندگی سالم

یک سبک زندگی سالم بخش ضروری مراقبت از پوکی استخوان است. ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین، الکل و غذاهای فرآوری شده به شدت توصیه ‌‌‌‌می‌شود. تهیه غذاهای غنی از کلسیم، ویتامین دی، ویتامین کا و روی نیز مهم است.

برخورداری از یک پرستار تمام وقت

فکر سقوط برای افراد مسن مبتلا به پوکی استخوان سالمندان ‌‌‌‌می‌تواند بسیار ترسناک باشد. چراکه سقوط و زمین خوردن ‌‌‌‌می‌تواند منجر به شکستگی‌های دردناک شود. باسن، ستون فقرات و مچ دست آسیب‌پذیرترین قسمت‌ها در بدن هستند.

ترس از صدمه زدن به خود اغلب ‌‌‌‌می‌تواند منجر به غیرفعال شدن افراد شود تا این‌گونه احتمال خطر را به حداقل برسانند. این کار معکوس است، زیرا در نهایت باعث افزایش سفتی بدن، از دست دادن تعادل و… می‌شود.

یک پرستار خوب‌‌‌‌ می‌تواند در هنگام انجام فعالیت‌های مختلف به خوبی مراقب فرد مبتلا به پوکی استخوان سالمندان باشد، علاوه بر این در تجویز دارو و کمک به مصرف آن در زمان مناسب، مدیریت درمان و همچنین سایر جنبه‌های زندگی روزمره، مانند پخت و پز و نظافت کمک کند.

فرد سالمند مبتلا به پوکی استخوان‌‌‌‌ می‌تواند در خانه بسیار دوست داشتنی خود در محاصره دارایی‌ها و خاطرات یک عمر تنها باقی بماند. در حالی که یک مراقب یا پرستار دلسوز‌‌‌‌ می‌تواند با دستان توانای خود امنیت، آسودگی و شادی را برای آن فرد به ارمغان بیاورد.

چه استخوان‌هایی بیشتر تحت تاثیر پوکی استخوان قرار‌‌‌‌ می‌گیرند؟

شکستگی‌هایی که به دلیل پوکی استخوان رخ می‌دهد‌‌‌‌ بیشتر در لگن، مچ دست یا ستون فقرات دیده‌‌‌‌ می‌شود. بسیاری از مردم تا زمانی که شکستگی رخ ندهد متوجه پوکی استخوان خود نمی‌شوند.

چه غذاهایی برای پوکی استخوان مضر است؟

در حالی که همه افراد‌‌‌‌ می‌دانند غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین دی خوب هستند، غذاهایی را مصرف‌‌‌‌ می‌کنند که‌‌‌‌ می توانند برای مبتلایان به پوکی استخوان مضر باشندکه شامل موارد زیر است:

• غذاهای پر نمک (مصرف بیش از حد‌‌‌‌ می تواند منجر به کاهش کلسیم شود)
• الکل
• لوبیا
• سبوس گندم
• کافئین

چه ورزش‌هایی برای پوکی استخوان مضر است؟

بیشتر افراد‌‌‌‌ می‌دانند که ورزش‌های هوازی و فعالیت‌های تحمل وزن برای افراد مبتلا به پوکی استخوان توصیه‌‌‌‌ می‌شود، اما ورزش‌های پر تحرک توصیه نمی‌شود. این مورد شامل مواردی مانند پریدن، دویدن و غیره است. این فعالیت‌ها‌‌‌‌ می‌توانند منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها و شکستگی شوند، در عوض، بهترین ورزشی که توصیه می‌شود پیاده‌روی، تنیس و رقص و شنا کردن است.

در ورزش‌های نام برده، کشش ماهیچه‌ها به سلول‌های استخوان شما یادآوری‌‌‌‌ می‌کند که باید بافت را متراکم نگه دارند که به خوبی‌‌‌‌ می‌تواند به پوکی استخوان سالمندان کمک کند.

ورزش‌هایی که تعادل و اعتماد به نفس ایجاد‌‌‌‌ می‌کنند در پیشگیری از شکستگی بسیار خوب هستند. به عنوان مثال تای‌چی بارهای مورد نیاز برای ساخت توده استخوانی را تامین نمی‌کند، اما‌‌‌‌ می‌تواند تعادل و هماهنگی را افزایش دهد و احتمال اینکه فرد قبل از سقوط خود را بگیرد، بیشتر‌‌‌‌ می‌شود.

برای پوکی استخوان بهتر است چه مقدار کلسیم و ویتامین D مصرف شود؟

وقتی فردی با پوکی استخوان زندگی‌‌‌‌ می‌کند‌‌‌‌ می‌تواند مکمل‌های ویتامین D مصرف کند. البته که بهتر است برای دز مصرفی با پزشک عمومی مشورت شود.

کلسیم یک ماده معدنی است که به استخوان‌ها کمک‌‌‌‌ می‌کند قوی بمانند. این‌‌‌‌ ماده می‌تواند از غذاهایی که خورده‌‌‌‌ می‌شود از جمله شیر و فرآورده‌های شیری، سبزیجات با برگ سبز تیره مانند کلم پیچ و کلم سبز یا از مکمل‌های غذایی مختلفی دریافت شود. زنان بالای 50 سال به 1200‌‌‌‌ میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند. مردان از سنین 51 تا 70 سالگی به 1000‌‌‌‌ میلی‌گرم در روز و پس از آن 1200‌‌‌‌ میلی‌گرم در روز نیاز دارند.

ویتامین D به بدن کمک‌‌‌‌ می‌کند تا کلسیم را جذب کند. با افزایش سن، بدن شما به ویتامین D بیشتری نیاز دارد، ویتامین D توسط پوست شما هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید ساخته‌‌‌‌ می‌شود. همچنین‌‌‌‌ می‌توانید ویتامین D را از مکمل‌های غذایی و برخی غذاها مانند شیر، تخم‌مرغ، ماهی‌های چرب و غلات غنی شده دریافت کنید. در این رابطه با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که مقدار مناسبی ویتامین D دریافت‌‌‌‌ می‌کنید. در صورت دریافت ویتامین D خیلی کم یا بیش از حد لازم ممکن است مشکلاتی در بدن ایجاد شود.

در حال حاضر بهترین راه برای اینکه بتوان از سلامت یا قوی بودن استخوان‌ها مطلع شد، انجام تست تراکم استخوان است. به این ترتیب به خوبی‌‌‌‌ می‌توان دریافت که استخوان‌ها در چه وضعیتی به سر می‌برند تا اقدامات لازم روی آن‌ها انجام شود.

کلام آخر

پوکی استخوان سالمندان در دسته بیماری‌های خاموشی قرار‌‌ می‌گیرد که درهنگام  کهولت و سالمندی بیشتر دیده می‌شود و اگر آن را زود تشخیص ندهند و از حاد شدن آن جلوگیری نشود، امکان بروز هرگونه مشکلی را برای سالمندان عزیز به همراه خواهد داشت. بنابراین توصیه‌‌ می‌کنیم با مطالعه این مقاله و انجام به موقع تست تراکم استخوان، سرعت روند پوکی استخوان سالمندان را کند کرده تا از مشکلات متعددی که این بیماری به وجود خواهد آورد جلوگیری کنید.