درمان سردرد صبحگاهی با چند روش موثر به همراه دارو درمانی

درمان سردرد صبحگاهی، همان دردی که می‌تواند به راحتی روز هر کسی را خراب کند، کمی متفاوت‌تر از سردردهای دیگر است. سردردهای صبحگاهی به دلایل مختلفی رخ می‌دهند. به طوری که ممکن است هر چند وقت یکبار پس از یک خواب ضعیف شبانه یا به هنگام تجربه استرس دچار سردرد صبحگاهی شوید.

سردرد‌ها با توجه به علت رخ دادن، درمان‌های مختلفی هم دارند. در ادامه این مطلب از مجله پزشکی ژین طب قصد داریم مواردی را پیرامون درمان سردرد صبحگاهی بیان کنیم. با ما همراه شوید.

چرا برخی از افراد دچار سردرد صبحگاهی می‌شوند؟

با انتقال بدن از حالت خواب به بیداری، بخش‌هایی از مغز نیز شروع به بیدار شدن می‌کنند. اما مغز نسبت به تغییرات در وضعیت بدن، لمس و صدا واکنش بیشتری نشان می‌دهد. در این زمان از حساسیت شدید، برخی افراد بیشتر مستعد درد هستند.

علاوه بر این هیپوتالاموس (عضوی که ریتم طبیعی شبانه روزی و چرخه خواب را تنظیم و احساس و درد را تعدیل می‌کند) در مغز نیز در فرآیندهای خواب تاثیرگذار و درگیر درد است. به طوری که اختلال در هیپوتالاموس در طول خواب بر توانایی فرد برای تحمل درد تاثیر می‌گذارد. در نتیجه ممکن است فرد هنگام خواب دردی را احساس نکرده باشد، اما آن را در صبح و به محض بیدار شدن احساس ‌کند.

اختلالات خواب نیز معمولا باعث سردرد صبحگاهی می‌شود. این اختلالات می‌توانند یک دوره میگرن را آغاز کنند و تا چندین سال زمینه‌ساز بیماری میگرن باشند. اختلالات خواب با میگرن مکرر و شدیدتر همراه است که در بعضی مواقع مزمن نیز می‌شود. منبع معتبر تحقیقاتی اختلالات خواب مانند بی‌خوابی و کیفیت پایین خواب را با سردردهای مکرر و شدید مرتبط دانسته است. از این رو حدود 50درصد از افرادی که سردردهای تنشی یا میگرنی را تجربه می‌کنند، بی‌خوابی دارند.

اما دلایل متعددی برای بیدار شدن با سردرد وجود دارد. که در ادامه این مطلب از ژین طب به آن اشاره خواهیم کرد.

انواع مختلف سردردهای صبحگاهی چیست؟

سردرد می‌تواند باعث درد مبهم، تیز یا ضربان‌دار شود. ممکن است افراد سردرد را به طور مختصر، یک ساعت یا کمتر، یا برای یک دوره طولانی تا چند روز تجربه کنند.

انجمن بین المللی سردرد حدود 150 نوع سردرد را طبقه‌بندی کرده است. مواردی که اغلب در اوایل صبح رخ می‌دهند عبارتند از:

• میگرن
• سردرد خوشه‌ای
• سردرد هیپنیکی
• سردرد تنشی
• همی کرانی حمله‌ای

دلایل بروز سردردهای صبحگاهی چیست؟

برای درمان سردرد صبحگاهی لازم است در ابتدا علل بروز آن را بدانید. شرایط و عواملی که می‌توانند باعث سردردهای صبح زود شوند شامل موارد زیر هستند:

بی‌خوابی

بی‌خوابی می‌تواند بر الگوهای خواب تاثیر بگذارد و باعث کم‌خوابی شود. کم‌خوابی یکی از دلایل شایع سردردهای صبحگاهی است و می‌تواند میگرن را در پی داشته باشد. بی‌خوابی می‌تواند به طریق مختلف از خواب کافی جلوگیری کند:

• بیدار نگه داشتن فرد زمانی که می‌خواهد بخوابد
• بیدار کردن فرد از خواب
• بروز بی‌قراری در خواب

بی‌خوابی را می‌توان به روش‌های مختلفی درمان کرد. اولین قدم این است که آن را با پزشک خود در میان بگذارند. گاهی پزشک از فرد می‌خواهد که الگوهای خواب خود را برای کمک به تشخیص این بیماری ردیابی کند.

درمان بی‌خوابی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مصرف دارو
• روان درمانی
• ترکیبی از دارو و درمان

با کاهش بی‌خوابی، احتمالا خواب بیشتر می‌شود و سردردهای صبحگاهی کاهش می‌یابند.

افسردگی یا اضطراب

تحقیقات نشان می‌دهد که اختلالات خلقی و دوره‌های میگرن اغلب با هم اتفاق می‌افتند و داشتن یکی از آن‌ها نشان‌دهنده خطر بیشتری برای ابتلا به دیگری است.

به عنوان مثال: هر چه تعداد دفعات میگرن در یک فرد بیشتر باشد، احتمال ابتلا به اختلالات خلقی بیشتر می‌شود و بالعکس.

این مطالعه گزارش داد که افراد مبتلا به میگرن 2.5 برابر بیشتر از افرادی که میگرن را تجربه نمی‌کنند، احتمال ابتلا به افسردگی دارند و بین 2 تا 5 برابر بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات اضطرابی هستند.

شرایط سلامت روان نیز می‌تواند منجر به بی‌خوابی شود که می‌تواند خطر سردرد صبحگاهی را افزایش دهد. بنابراین اشخاصی که مشکوک به بیماری روانی هستند، باید با پزشک خود صحبت کنند. چراکه اغلب این شرایط را می‌توان با گفتگو درمانی، دارو یا ترکیبی از درمان‌ها مدیریت کرد. در نتیجه مدیریت این شرایط ممکن است به کاهش بروز سردرد صبحگاهی کمک کند.

خروپف یا آپنه خواب

اختلال خواب ناشی از خروپف یا آپنه خواب ممکن است منشا سردردهای صبح زود باشد. خروپف می‌تواند به خودی خود یک بیماری یا علامت آپنه خواب باشد.

آپنه خواب باعث می‌شود که در طول شب در برخی مواقع تنفس متوقف شود. به طور کلی سردردهای مرتبط با آپنه خواب حدود 30 دقیقه طول می‌کشد. گفتنی است که می‌توان آپنه خواب را با تجهیزات خاصی مانند: دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) برطرف و اینگونه به درمان سردرد صبحگاهی کمک کرد.

دندان قروچه کردن

فشردن دندان‌ها به هم به دندان قروچه نیز معروف است. این مورد می‌تواند در شب به عنوان یک اختلال خواب رخ دهد که به آن دندان قروچه در خواب گفته می‌شود. سردرد صبحگاهی معمولا با دندان قروچه مرتبط است، اما تحقیقات در مورد اینکه آیا دندان قروچه واقعا باعث سردرد می‌شود یا خیر ادامه دارد.

برخی از محققان بر این باورند که سردردهای مرتبط با دندان قروچه ممکن است در واقع ناشی از اختلال در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) در فک شخص باشد. سردردی که با دندان قروچه اتفاق می‌افتد عموما کسل‌کننده است و در نزدیکی شقیقه‌ها احساس می‌شود.

دندان قروچه همچنین با سایر شرایط خواب مانند آپنه خواب مرتبط است و ممکن است باعث آسیب دندان‌ها و درد فک شود. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• استفاده از یک محافظ دهان
• تکنیک‌های کاهش استرس
• تمرینات زبان و فک

عضلات کشیده شده

سردردهای صبح زود ممکن است نتیجه کشیدگی عضلات گردن باشد. گاهی لازم است وضعیت خواب خود و بالش‌هایی را که برای کاهش سردرد صبح زود استفاده می‌شود، ارزیابی کرد.

بالش‌ها کمک می‌کنند تا موقعیت داشته باشید که به درستی از گردن و ستون فقرات حمایت کند. پیدا کردن بالش مناسب ممکن است به آزمون و خطا نیاز داشته باشد. بالش باید سر و گردن را در وضعیتی مشابه زمان ایستادن نگه دارد.

بالش‌های نرم ممکن است گردن و ستون فقرات را به درستی بالا نگیرند و بالش‌های سخت نیز ممکن است زاویه زیادی برای بدن ایجاد کنند. بنابراین باید سعی کنید در صورت نیاز بالش خود را تعویض و وضعیت صحیح خواب را حفظ کنید.

بر اساس یک بررسی تحقیقاتی اخیر، شواهدی وجود دارد که ویژگی‌های بالش زیر می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و درمان سردرد صبحگاهی مرتبط با خواب کمک کند:

• جنس بالش لاتکس
• ارتفاع بالش میانی از 7 تا 11 سانتی متر (2.8 تا 4.3 اینچ)

مصرف الکل واعتیاد

سردردهای صبح زود گاهی نتیجه مصرف الکل است. مصرف زیاد الکل می‌تواند منجر به خواب ناهموار و سردرد در صبح زود مانند خماری شود.

اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

سردردی که اغلب در اوایل صبح رخ می‌دهد، می‌تواند مربوط به فک باشد. سردرد یکی از شایع‌ترین نشانه‌های گزارش شده توسط منبع مورد اعتماد اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) است.

اختلالات TMJ (TMJD) می‌تواند باعث درد، سفتی و صدای کلیک در فک و همچنین سردرد شود. علت این اختلالات مشخص نیست، اما زمانی رخ می‌دهند که TMJ عملکرد نادرست داشته باشد. این مفصلی است که فک را به لولا می‌رساند و به فرد امکان می‌دهد صحبت کند، غذا بجود و دهان خود را باز کند.

درمان سردرد مربوط به TMJ شامل تشخیص و درمان TMJD خواهد بود. گاهی اوقات استراحت مفصل گیجگاهی فکی برای کاهش علائم کافی است. درمان بیشتر اغلب شامل موارد زیر است:

• خوردن غذاهای نرم و پرهیز از غذاهای سفت یا چسبنده
• محدود کردن حرکت فک تا حد امکان
• کاهش استرس
• تمرینات کششی فک

مصرف بی‌رویه دارو

داروها ممکن است با الگوهای خواب تداخل داشته باشند و منجر به اختلال در خواب و سردردهای صبح زود شود. افرادی که مشکوک هستند که داروها باعث سردردهای صبح زود می‌شوند باید با پزشک خود صحبت کنند.

بعضی از داروهایی که برای درمان سردرد استفاده می‌شوند می‌توانند باعث اختلال در خواب نیز شوند. به عنوان مثال: درمان مسدودکننده بتا به خوبی شناخته شده است که به رویاهای واضح و گاهی اوقات حتی کابوس کمک می‌کند. همچنین برخی از داروها مانند بنزودیازپین‌ها که برای درمان اختلالات خواب استفاده می‌شوند ممکن است سردرد را تحریک یا بدتر کنند.

درمان سردرد مصرف بیش از حد دارو (MOH) نیز یک خطر است. آن دسته از افرادی که برای کاهش درد سردرد خود داروهای مسکن مصرف می‌کنند، در معرض خطر بدتر شدن سردرد خود قرار می‌گیرند.

همچنین با این روش سردردهای گاه به گاه نیز مزمن می‌شوند. گفتنی است که مصرف مسکن‌های بدون نسخه (OTC) و یا با نسخه فرقی ندارند و می‌توانند شرایط را بدتر کنند.

اختلالات ریتم شبانه روزی

تحقیقات نشان داده است که اختلالات یا تغییرات ریتم شبانه روزی در بروز حملات میگرنی و سردردهای خوشه‌ای نقش دارند.

ریتم‌های شبانه‌روزی چرخه‌های بیولوژیکی تقریبا 24 ساعته هستند که بین انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و حتی باکتری‌ها مشترک است. شناخته شده‌ترین ریتم شبانه روزی احتمالا چرخه خواب و بیداری خواهد بود.

این تحقیق گزارش داد که در یک مطالعه، 82درصد از بیماران مبتلا به سردرد خوشه‌ای شایع‌ترین زمان سردردشان ساعت 2 صبح بوده است. پزشکان پیشنهاد می‌کنند که از ریتم شبانه روزی خود به نفع خود برای کمک به جلوگیری از سردرد استفاده شود. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که افراد برنامه خواب و بیداری منظمی داشته باشند. برای مثال:

• به رختخواب بروند و هر روز تقریباا در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوند
• نیازهای خواب خود را بدانند، معمولا 6 تا 8 ساعت در شب برای بزرگسالان
• ساعاتی از روز را در خارج از منزل بگذرانند تا به تنظیم ساعت بدن خود کمک کنند
• محیط خواب خود را تا حد امکان تاریک، آرام و راحت کنند
• قبل از خواب زمان استفاده از گوشی، لپ تاپ، تلویزیون و به طور کلی هر صفحه نمایشی را کاهش دهند

پرخوابی

خواب زیاد به خصوص به طور منظم، یک محرک رایج برای سردرد صبحگاهی است. دلیل دقیق این امر ناشناخته است، اما به طور کلی تصور می‌شود که ناشی از اختلال در ریتم طبیعی شبانه روزی فرد و مسیرهای عصبی در مغز باشد.

بهترین راه برای جلوگیری از سردرد صبحگاهی ناشی از پرخوابی این است که فرد چرخه طبیعی بیداری و خواب خود را با رفتن به رختخواب تقریبا در ساعت معین هر شب و بیدار شدن در یک زمان مشخص در اکثر روزها بازگرداند. به خاطر داشته باشید خواب زیاد می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی یا یک بیماری زمینه‌ای باشد.

تومور

گاهی اوقات افراد هنگام سردرد صبحگاهی نگران داشتن تومور مغزی هستند. در حالی که یک سردرد معمولی صبحگاهی می‌تواند نشانه‌ای از تومور مغزی باشد، البته اگر سردرد صبحگاهی تنها علامت فرد باشد، احتمال آن بسیار کم است.

مرکز ملی سرطان اشاره می‌کند که سایر علائم عصبی تقریبا همیشه با تومورهای مغزی همراه هستند. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تشنج
• حالت تهوع یا استفراغ
• ضعف یا فلج
• مشکلات گفتاری
• تغییر شخصیت

سایر شرایط و مشکلات در سلامتی

برخی اشخاص به دلیل بیماری دیگری سردردهای صبح زود را تجربه می‌کنند. سردرد می‌تواند نشانه‌ای از شرایط مختلف باشد و ممکن است به هیچ عنوان ناشی از الگوهای خواب نباشد. شرایطی که ممکن است باعث سردردهای مزمن صبحگاهی شود شامل فشار خون بالا و بیماری‌های اسکلتی عضلانی است.

درمان سردرد صبحگاهی با توجه به علت آن

برای درمان سردرد صبحگاهی مرتبط با یک اختلال خواب مانند آپنه خواب، بی‌خوابی یا دندان قروچه به درمان پزشکی توسط پزشک نیاز دارند. افراد ممکن است از داروها، وسایلی مانند محافظ دهان یا دستگاه CPAP یا روان درمانی نیز استفاده کنند. به طور خاص، بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از دستگاه CPAP می‌تواند درمان بسیار خوبی باشد.

درمان‌های اضافی به علل دیگر سردرد بستگی دارد. برخی از  روش‌های درمان سردرد صبحگاهی شامل موارد زیر می‌شود:

• وضعیت سلامت روان: اگر سردرد ناشی از افسردگی یا اضطراب است، متخصص احتمالا به فرد کمک می‌کند تا با داروها، درمان یا ترکیبی از هر دو این وضعیت را برطرف کند. این کار احتمالا به کاهش سردرد صبحگاهی کمک می‌کند
• عضلات کشیده شده: اگر مشکل گردن درد به دلیل کشیدگی عضلات است، یک بالش یا وضعیت خواب جدید احتمالا به بهبودی فرد کمک می‌کند. این روش نیز می‌تواند باعث درمان سردرد صبحگاهی شود
• مصرف الکل: مصرف زیاد الکل اغلب می‌تواند منجر به سردرد صبحگاهی یا خماری شود. توصیه می‌شود افراد مبتلا به هرگونه اعتیادی برای مدیریت مصرف الکل یا ترک مخدرها و در نهایت درمان سردرد صبحگاهی، حتما از یک متخصص یا سازمان پزشکی کمک بخواهند
• اختلال :TMJ متخصص پزشکی یا دندانپزشک می‌تواند به فرد در حل مشکلات TMJ کمک کند. درمان موفقیت آمیز TMJ معمولا منجر به رفع سردرد صبحگاهی نیز می‌شود
• مصرف داروها: سردردهای ناشی از مصرف داروها معمولا باید با کمک متخصص پزشکی برطرف شود. حتی اگر علت آن یک داروی OTC باشد، پزشک به فرد کمک می‌کند تا آن را برطرف کند
• ریتم شبانه روزی و پرخوابی: معمولا می‌توان سردردهای ناشی از ریتم شبانه‌روزی یا مشکلات پرخوابی را با ایجاد یک برنامه زمان خواب و بیداری ثابت و همچنین یک محیط خواب راحت و تاریک برطرف کرد
• تومور یا سایر شرایط سلامتی: درمان شرایط سلامتی با درمان بیماری زمینه‌ای آغاز می‌شود. توصیه می‌شود با پزشک متخصص در مورد بهترین گزینه‌های درمانی صحبت کنید
• ایجاد تغییراتی در سبک زندگی: تغییرات سبک زندگی گاهی اوقات می‌تواند به درمان سردرد صبحگاهی به ویژه حملات میگرنی کمک کند.

بنیاد میگرن آمریکا عادات سبک زندگی زیر را برای کمک به مدیریت سردرد توصیه می‌کند.

• بخوابید: یک برنامه خواب سالم و محیط خواب را برای خود مهیا کنید
• ورزش کنید: ورزش منظم می‌تواند به کاهش دفعات و شدت حملات میگرنی کمک کند
• بخورید: رژیم غذایی سالم و هیدراتاسیون کافی داشته باشید
• یادداشت کنید: تاریخ سردرد، شدت و علل احتمالی سردرد خود را یادداشت کنید، چراکه به پزشک کمک می‌کند تا علت سردرد شما را تشخیص دهد
• استرس نداشته باشید: مدیتیشن، یوگا، روزنامه نگاری یا هر تمرین دیگری که به آرامش شما کمک می‌کند و سطح استرس را در زندگی شما کاهش می‌دهد

یادداشت پایانی

درمان سردرد صبحگاهی همچون دیگر سردردهای رایج در میان افراد با توجه به علت بروز آن متفاوت است. اغلب پزشکان برای یافتن علت بروز سردرد پیشنهاد می‌کنند برای ردیابی علائم و عادات خواب خود یک دفتر یادداشت خواب داشته باشند و آن را با پزشک خود در میان بگذارند. از این رو پزشکان می‌توانند به شما کمک کنند تا محرک‌های دقیق سردرد صبحگاهی خود را شناسایی کرده و یک برنامه جامع برای درمان سردرد صبحگاهی ایجاد کنید.

در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را در باب علت بروز و درمان سردرد صبحگاهی مطالبی را عنوان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.