لاپاراسکوپی برای تشخیص و درمان چه بیماری کاربرد دارد؟
لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی است که به جراح این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به ایجاد برش‌های بزرگ در پوست به داخل شکم و لگن دسترسی پیدا کند.
این روش به عنوان جراحی کم‌تهاجمی نیز شناخته می‌شود. لاپاراسکوپی برای کمک به تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌هایی که در داخل شکم یا لگن ایجاد می‌شوند، استفاده خواهد شد و همچنین می‌توان از آن برای انجام روش‌های جراحی، مانند برداشتن یک عضو آسیب‌دیده یا بیمار یا برداشتن نمونه بافت برای آزمایش‌های بیشتر (بیوپسی) استفاده کرد.
در ادامه سعی داریم مطالب بیشتری را پیرامون لاپاراسکوپی عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
لاپاراسکوپی چیست؟
لاپاراسکوپی که به عنوان لاپاراسکوپی تشخیصی نیز شناخته می‌شود، یک روش تشخیصی جراحی است که برای بررسی اندام‌های داخل شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. روشی کم‌خطر و کم‌تهاجم که فقط به برش‌های کوچک نیاز دارد.
در لاپاراسکوپی از ابزاری به نام لاپاراسکوپ برای بررسی اندام‌های شکم بهره می‌برند. لاپاراسکوپ یک لوله بلند و نازک با نوری با شدت بالا و دوربینی با وضوح بالا در جلو است. این ابزار از طریق یک برش در دیواره شکم وارد شده و دوربین تصاویر را به یک مانیتور ویدئویی ارسال می‌کند.
لاپاراسکوپی به پزشک این امکان را می‌دهد که بدون جراحی باز، داخل بدن فرد را در زمان واقعی ببیند و همچنین می‌تواند نمونه‌های بیوپسی را در طول این روش دریافت کند.
چرا لاپاراسکوپی انجام می‌شود؟
لاپاراسکوپی اغلب برای شناسایی و تشخیص منبع درد لگن یا شکم استفاده می‌شود و معمولا زمانی انجام خواهد شد که روش‌های غیرتهاجمی قادر به تشخیص نیستند.
در بسیاری از موارد مشکلات شکمی را می‌توان با تکنیک‌های تصویربرداری تشخیص دارد مانند:
- اولتراسوند که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از بدن استفاده می‌شود
- سی تی اسکن که مجموعه‌ای از اشعه ایکس ویژه است که تصاویر مقطعی از بدن می‌گیرد
- اسکن MRI که از آهنربا و امواج رادیویی برای تولید تصاویر بدن استفاده می‌کند
لاپاراسکوپی زمانی انجام می‌شود که این آزمایش‌ها اطلاعات یا بینش کافی برای تشخیص ارائه نکنند. همان‌طور که اشاره شد این روش همچنین ممکن است برای بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت از یک عضو خاص در شکم استفاده شود.
پزشک ممکن است لاپاراسکوپی را برای بررسی اندام‌های زیر توصیه کند:
- روده کوچک و روده بزرگ (کولون)
- اندام‌های لگنی یا تولید مثلی
- كيسه صفرا
- پانکراس
- طحال
- معده
- کبد
با مشاهده این نواحی با لاپاراسکوپ، پزشک می‌تواند تشخیص دهد:
- درجه‌ای که یک سرطان خاص پیشرفت کرده است
- اثربخشی درمان‌های خاص
- توده یا تومور شکمی
- مایع در حفره شکم
- بیماری کبد
همچنین، پزشک ممکن است بتواند بلافاصله پس از تشخیص، مداخله‌ای برای درمان بیماری فرد انجام دهد.
لاپاراسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
لاپاراسکوپی معمولا به صورت سرپایی انجام می‌شود. این به این معنی است که فرد می‌تواند در همان روز عمل جراحی به خانه برگردد.
بنابراین لاپاراسکوپی اغلب در یک بیمارستان یا یک مرکز جراحی سرپایی انجام می‌شود و احتمالا برای انجام این جراحی به فرد بیهوشی عمومی داده خواهد شد. در واقع بیمار در طول این روش می‌خوابد و هیچ دردی احساس نمی‌کند. برای دستیابی به بیهوشی عمومی، یک خط داخل وریدی (IV) در یکی از وریدهای بیمار وارد می‌شود. از طریق IV، متخصص بیهوشی می‌تواند داروهای خاصی را به او بدهد و همچنین مایعات را هیدراته کند.
در بعضی موارد به جای آن از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. یک بی‌حس کننده ناحیه مورد نظر را بی‌حس می‌کند، بنابراین حتی اگر در بیمار طول جراحی بیدار باشد هیچ دردی احساس نخواهد کرد.
در طول لاپاراسکوپی، جراح برشی را در زیر ناف بیمار ایجاد و سپس یک لوله کوچک به نام کانولا را وارد می‌کند. کانولا برای باد کردن شکم با گاز دی اکسید کربن استفاده می‌شود. این گاز به پزشک اجازه می‌دهد تا اندام‌های شکمی را واضح‌تر ببیند.
هنگامی که شکم باد می‌شود، جراح لاپاراسکوپ را از طریق برش وارد می‌کند. دوربین متصل به لاپاراسکوپ تصاویر را روی یک صفحه نمایش می‌دهد و اندام‌ها در لحظه مشاهده خواهند شد.
تعداد و اندازه برش‌ها بستگی به این دارد که جراح چه بیماری خاصی را تایید یا رد کند. به طور کلی یک تا چهار برش که طول هر یک بین 1 تا 2 سانتی‌متر است، ایجاد می‌شود. این برش‌ها امکان قرار دادن ابزارهای دیگر را فراهم می‌کند. برای مثال ممکن است جراح نیاز به استفاده از ابزار جراحی دیگری برای انجام بیوپسی داشته باشد. در طول بیوپسی، آن‌ها نمونه کوچکی از بافت را از یک عضو برای ارزیابی برمی‌دارند.
پس از انجام عمل، ابزارها برداشته و سپس برش‌های ایجاد شده با بخیه یا نوار جراحی بسته می‌شود، پزشک در ادامه برای پیشگیری از بروز عفونت بانداژ روی برش‌ها می‌گذارد.
مدت زمان بهبودی پس از لاپاراسکوپی چقدر است؟
وقتی عمل جراحی تمام شد، بیمار چند ساعت قبل از مرخص شدن از بیمارستان تحت نظر خواهد بود. علائم حیاتی فرد مانند تنفس و ضربان قلب به دقت بررسی می‌شود. کارکنان بیمارستان همچنین هرگونه واکنش نامطلوب به بیهوشی یا عمل و همچنین خونریزی طولانی مدت را بررسی می‌کنند.
زمان ترخیص از بیمارستان متفاوت خواهد بود و به موارد زیر بستگی دارد::
- وضعیت فیزیکی کلی بیمار
- نوع بیهوشی مورد استفاده
- واکنش بدن بیمار به جراحی
در بعضی موارد ممکن است بیمار مجبور شود یک شب در بیمارستان بماند. در صورت دریافت بیهوشی عمومی یکی از اعضای خانواده یا دوستان باید بیمار را به خانه برساند. اثرات بیهوشی عمومی معمولا چندین ساعت طول می‌کشد تا از بین برود، بنابراین رانندگی پس از عمل می‌تواند خطرناک باشد.
در روزهای بعد از لاپاراسکوپی، ممکن است در نواحی که برش ایجاد شده است، درد و ضربان متوسطی احساس شود. هر گونه درد یا ناراحتی باید ظرف چند روز بهبود یابد. پزشک ممکن است برای تسکین درد دارو تجویز کند.
درد شانه بعد از عمل نیز رایج است. درد معمولا در نتیجه گاز دی اکسید کربن مورد استفاده برای باد کردن شکم بیمار برای ایجاد فضای کاری ابزار جراحی است. این گاز می‌تواند دیافراگم فرد را که اعصاب مشترک با شانه دارد، تحریک کند. ممکن است مقداری نفخ نیز ایجاد شود. در نهایت این ناراحتی‌ها باید ظرف چند روز از بین بروند.
معمولا افراد می‌توانند تمام فعالیت‌های عادی خود را ظرف یک هفته از سر بگیرند. توصیه می‌شود که بیمار حدود دو هفته پس از لاپاراسکوپی برای معاینات فیزیکی به پزشک مراجعه کند.
مواردی وجود دارد که رعایت و انجام آن‌ها بهبودی سریع‌تر را در پی خواهد داشت:
- بیمار به محض اینکه توانست باید فعالیت سبک را شروع کند تا اینگونه خطر لخته شدن خون را کاهش دهد
- برای کاهش گلو درد، از پاستیل گلو و توصیه‌های پزشک بهره ببرد
- استراحت و خواب کافی داشته باشد
- لباس‌های گشاد بپوشد
عوارض لاپاراسکوپی چیست؟
شایع‌ترین خطرات مرتبط با لاپاراسکوپی خونریزی، عفونت و آسیب به اندام‌های شکم بیمار است. با این حال این موارد نادر هستند و کمتر دیده شده‌اند.
بیماران پس از عمل باید مراقب هر گونه علائم عفونت باشند. در صورت مشاهده تغییر و عفونت یا بروز علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرند. این علائم عبارتند از:
- درد شکمی که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود
- قرمزی، تورم، خونریزی در محل‌های برش
- حالت تهوع یا استفراغ مداوم
- ناتوانی در دفع ادرار
- سرفه‌های مداوم
- تب یا لرز
- تنگی نفس
- سبکی سر
خطر بسیار اندکی برای آسیب به اندام‌هایی که در طول لاپاراسکوپی مورد بررسی قرار می‌گیرند وجود دارد. اگر عضوی سوراخ شود ممکن است خونریزی کند، در این مورد بیمار برای ترمیم آسیب به جراحی دیگری نیاز خواهد داشت.
خطرات کمتر دیده شده در لاپارسکوپی عبارتند از:
- وجود یک لخته خون که می‌تواند به لگن، پاها یا ریه‌های فرد برود
- عوارض ناشی از بیهوشی عمومی
- التهاب دیواره شکم
در بعضی شرایط، جراح ممکن است بر این باور باشد که خطر لاپاراسکوپی تشخیصی آنقدر زیاد است که نمی‌تواند مزایای استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی را تضمین کند. این وضعیت اغلب برای کسانی رخ می دهد که قبلا جراحی شکم داشته‌اند، چراکه خطر ایجاد چسبندگی بین ساختارهای شکم را افزایش می‌دهد. انجام لاپاراسکوپی در صورت وجود چسبندگی بسیار بیشتر طول می‌کشد و خطر آسیب به اندام‌ها را بیشتر خواهد کرد.
اقدامات لازم برای آمادگی‌های پیش از لاپاراسکوپی
بیمار باید به پزشک خود در مورد مصرف داروهای تجویزی یا بدون نسخه اطلاع دهد که چگونه باید قبل و بعد از عمل از آن‌ها استفاده کند.
پزشک ممکن است دوز هر دارویی را که می‌تواند بر نتیجه لاپاراسکوپی تاثیر بگذارد تغییر دهد یا منع مصرف آن‌ها را اعلام کند. این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند: آسپرین یا ایبوپروفن
- داروهای ضدانعقاد مانند رقیق کننده‌های خون
- داروهایی که بر لخته شدن خون تاثیر می‌گذارند
- مکمل‌های گیاهی یا غذایی
- ویتامین K
همچنین اگر بیمار باردار باشد یا احتمال بارداری بدهد، باید به پزشک خود اطلاع دهد. اطلاع رسانی به پزشک باعث کاهش خطر آسیب احتمالی به جنین شده و مانع از بیماری‌های جنین در آینده خواهد شد.
قبل از لاپاراسکوپی، پزشک ممکن است آزمایش خون، آزمایش ادرار، نوار قلب یا اشعه ایکس قفسه سینه را تجویز کند. این امکان نیز وجود دارد که پزشک آزمایش‌های تصویربرداری خاصی از جمله سونوگرافی، سی تی اسکن یا اسکن MRI را انجام دهد.
این آزمایش‌ها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا ناهنجاری مورد بررسی در حین لاپاراسکوپی را بهتر درک کند. نتایج آن‌ها به پزشک راهنمای بصری داخل شکم را می‌دهد که می‌تواند اثربخشی لاپاراسکوپی را بیشتر کند.
حداقل هشت ساعت قبل از لاپاراسکوپی باید از خوردن و آشامیدن خودداری شود. توصیه می‌شود بیمار ترتیبی دهد که یکی از اعضای خانواده یا دوستان بعد از عمل او را همراهی کنند و به خانه برسانند، چراکه لاپاراسکوپی اغلب با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود که می‌تواند باعث خواب‌آلودگی و ناتوانی در رانندگی تا چند ساعت پس از جراحی شود.
نتایج لاپاراسکوپی چگونه است؟
اگر بیوپسی گرفته شده باشد، آسیب شناس آن را بررسی می‌کند. پاتولوژیست پزشکی است که در تجزیه و تحلیل بافت تخصص دارد. در نهایت گزارشی حاوی جزئیات نتایج برای پزشک فرد ارسال خواهد شد.
نتایج طبیعی از لاپاراسکوپی نشان دهنده عدم وجود خونریزی شکمی، فتق و انسداد روده است که معمولا به این معنی هستند که همه اندام‌های فرد سالم است.
نتایج غیر طبیعی از لاپاراسکوپی نشان دهنده شرایط خاصی است. از جمله:
- آندومتریوز، اختلالی که در آن بافتی که پوشش داخلی رحم را تشکیل می‌دهد در خارج از رحم رشد می‌کند
- بیماری التهابی لگن، عفونت اندام‌های تناسلی
- فیبروم یا رشد غیرطبیعی در رحم
- آسیب یا ضربه به یک اندام خاص
- کوله سیستیت، التهاب کیسه صفرا
- چسبندگی یا اسکارهای جراحی
- آپاندیسیت، التهاب روده
- کیست یا تومور
- سرطان
- فتق‌ها
معمولا پزشک برای بررسی نتایج با بیمار یک قرار ملاقات تعیین می‌کند. اگر یک وضعیت پزشکی جدی وجود داشته باشد، پزشک گزینه‌های درمانی مناسب را با بیمار در میان می‌گذارد و همکاری می‌کند تا برنامه‌ای برای رسیدگی به آن وضعیت ارائه دهد.
لاپاراسکوپی برای چه بیماری‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
لاپاراسکوپی بیماری زنان
لاپاراسکوپی زنان یک جایگزین برای جراحی باز است. پزشک از لاپاراسکوپ برای بررسی داخل ناحیه لگن فرد استفاده می‌کند، چراکه جراحی باز اغلب نیاز به یک برش بزرگ دارد.
لاپاراسکوپی تشخیصی می‌تواند تعیین کند که آیا بیمار شرایطی مانند آندومتریوز یا فیبروم دارد یا خیر. همچنین می‌تواند نوعی درمان نیز باشد. گفتنی است که پزشک می‌تواند با استفاده از ابزارهای کوچک، انواع جراحی را انجام دهد. که شامل:
- بستن لوله‌ها، که یک روش پیشگیری از بارداری است
- برداشتن کیست تخمدان
- هیسترکتومی
لاپاراسکوپی معمولا نسبت به جراحی باز زمان بهبودی کوتاه‌تری دارد. همچنین اسکارهای کوچک‌تری به جا می‌گذارد. بیشتر متخصصین زنان، جراحان عمومی یا پزشکان دیگر ممکن است این روش را انجام دهد.
دلایل لاپاراسکوپی زنان چیست؟
لاپاراسکوپی می‌تواند برای تشخیص، درمان یا هر دو مورد استفاده قرار گیرد. یک روش تشخیصی گاهی اوقات می‌تواند به درمان تبدیل شود.
بعضی از دلایل لاپاراسکوپی تشخیصی عبارتند از:
- درد لگنی بی دلیل
- ناباروری و درمان آن
- سابقه عفونت لگن
شرایطی که ممکن است با استفاده از لاپاراسکوپی تشخیص داده شوند عبارتند از:
- چسبندگی لگن یا بافت اسکار دردناک
- کیست یا تومور تخمدان
- حاملگی خارج رحمی
- بیماری التهابی لگن
- سرطان‌های تولید مثل
- آبسه لگن یا چرک
- فیبروئید رحم
- اندومتریوز
- ناباروری
بعضی از انواع درمان ناراحتی‌های زنان با لاپاراسکوپی عبارتند از:
- فرسایش بافت آندومتر، که یک درمان برای اندومتریوز است
- بستن لوله‌ها برای پیشگیری از بارداری
- مسدود کردن جریان خون به فیبروم‌ها
- روش Burch برای بی‌اختیاری
- هیسترکتومی یا برداشتن رحم
- برداشتن کیست تخمدان
- درمان افتادگی رحم
- برداشتن تخمدان‌ها
- حذف فیبروم
- حذف چسبندگی
لاپاراسکوپی لگن
در طول لاپاراسکوپی لگن، پزشک از ابزاری به نام لاپاراسکوپ برای بررسی اندام‌های تناسلی استفاده می‌کند. پزشک لاپاراسکوپ را از طریق یک برش در دیواره شکم به داخل هدایت می‌کند و دوربین تصاویر را ارسال کرده و بر روی یک مانیتور ویدئویی پخش می‌کند. اینگونه اندام‌های تناسلی بدون انجام جراحی باز قابل بررسی است. پزشک می‌تواند از لاپاراسکوپی لگن برای بیوپسی و درمان برخی از بیماری‌های لگن استفاده کند.
لاپاراسکوپی لگن یک روش کم‌تهاجمی است، زیرا برای انجام آن فقط برش‌های کوچک ایجاد می‌شود. روش‌های کم‌تهاجمی نسبت به جراحی باز اغلب دوره نقاهت کوتاه‌تر، خونریزی کمتر و سطح کمتری از درد پس از جراحی را دارند.
موارد استفاده از لاپاراسکوپی لگن چیست؟
پزشکان از بسیاری از تکنیک‌های تصویربرداری برای مشاهده ناهنجاری‌های لگنی استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها شامل سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی است. پزشک پس از استفاده از سایر گزینه‌های غیرتهاجمی از لاپاراسکوپی لگن استفاده می‌کند. زمانی که داده‌های جمع‌آوری‌شده از طریق روش‌های دیگر نتوانند تشخیص قطعی ارائه دهند، انجام لاپاراسکوپی می‌تواند جزئیات بیشتری را ارائه دهد.
پزشک می‌تواند از لاپاراسکوپی لگن برای بررسی و درمان شرایطی که بر رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و سایر اندام‌های ناحیه لگن تاثیر می‌گذارد، استفاده کند. گاهی پزشک لاپاراسکوپی لگن را برای موارد زیر توصیه می‌کند:
- پزشک می‌تواند از بافت غیر طبیعی در طی لاپاراسکوپی لگن بیوپسی بگیرد. گاهی از این روش برای تشخیص و درمان شرایط خاص استفاده می‌کنند
- بررسی یک ناهنجاری مانند: توده بافتی، کیست تخمدان، یا تومور که احتمالا در یک روش تصویربرداری دیگر یافت نشده است
- برای بررسی وجود اندومتریوز که در آن سلول‌های پوشش داخلی رحم بیمار خارج از حفره رحم رشد می‌کنند
- میزان سرطان تخمدان، سرطان آندومتر یا سرطان دهانه رحم را مشاهده کند
- لوله فالوپ را از نظر انسداد یا حاملگی خارج از رحم بررسی کند
- بررسی شرایطی که ممکن است باعث ناباروری شود
- تشخیص بیماری التهابی لگن
پزشک با استفاده از لاپاراسکوپی لگن چه اعمالی می‌تواند انجام دهد؟
با استفاده از مانیتور ویدئویی به عنوان راهنما، پزشک می‌تواند:
- بستن لوله‌ها را انجام می دهد، که عقیم سازی لوله‌های فالوپ فرد است
- از بین بردن بافت اسکار یا بافت غیر طبیعی از اندومتریوز
- آسیب به تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ را ترمیم می‌کند
- غدد لنفاوی تحت تاثیر سرطان لگن را برمی‌دارد
- هیسترکتومی یا برداشتن رحم انجام می‌دهد
- یک نمونه بافت برای بیوپسی تهیه می‌کند
- حاملگی خارج از رحم را از بین می‌برد
- رحم آسیب دیده را ترمیم می‌کند
- آپاندکتومی انجام می‌دهد
پادداشت پایانی
لاپاراسکوپی که یکی از انواع روش‌های تشخیصی بیماری و جراحی است و از مزایای بیشتری نسبت به عمل جراحی باز و حتی دیگر روش‌های تصویربرداری و تشخیص بیماری برخوردار است. از مهم‌ترین مزایای لاپاراسکوپی می‌توان به بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و زمان بهبودی سریع‌تر، درد و خونریزی کمتر بعد از عمل و کاهش زخم اشاره کرد.
معمولا لاپاراسکوپی برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از بیماری‌هایی که در داخل شکم یا لگن ایجاد می‌شوند به کار می‌رود؛ مانند: بررسی و درمان شرایطی که بر سیستم تولید مثل زنان تاثیر می‌گذارد و باعث بروز مشکلات زناشویی و ازدواج می‌شود، بررسی و درمان شرایط موثر بر سیستم گوارش، بررسی و درمان شرایط موثر بر سیستم ادراری.
این نیز گفتنی است که لاپاراسکوپی یک روش معمول و رایج است که عوارض و خطرات کمی به همراه دارد، به بیان دیگر عوارض جدی و جبران ناپذیری ندارد.
در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون لاپاراسکوپی بیان کینم. امیدواریم مفید فایده واقع شده باشد.
