پای پرانتزی یک بیماری درمان‌پذیر؛ اصلاح پاها در 5 تا 8 هفته

پای پرانتزی طیفی از ناهنجاری‌های پا را توصیف می‌کند که معمولا از بدو تولد وجود دارند. در این عارضه پای کودک نسبت به حالت طبیعی از شکل یا موقعیت خود پیچ خورده است. در این بیماری بافت‌های متصل‌کننده عضلات به استخوان (تاندون‌ها) کوتاه‌تر از حد معمول هستند.

پای پرانتژی یک نقص مادرزادی نسبتا شایع است و معمولا یک مشکل مجزا برای یک نوزاد سالم به شمار می‌رود. توجه داشته باشید که این عارضه می‌تواند خفیف یا شدید باشد. حدود نیمی از کودکان مبتلا به پای پرانتزی این عارضه را در هر دو پای خود دارند. این بیماری باعث سخت شدن راه رفتن برای کودک خواهد شد، بنابراین درمان بلافاصله بعد از تولد توصیه می‌شود. پزشکان معمولا قادر به درمان موفقیت‌آمیز پای پرانتزی بدون جراحی هستند؛ اگرچه گاهی اوقات کودکان بعدا نیاز به جراحی بعدی پیدا می‌کنند. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب به بررسی علائم و درمان پای پرانتزی می‌پردازیم، با ما همراه باشید.

علت پای پرانتزی چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است؟

علت خم شدن و بدشکلی پا کوتاه بودن تاندون‌ها در قسمت مچ پا و ساق پا بوده؛ اما باید گفت که علت این کوتاهی هنوز مشخیص نشده است. محققان احتمال می‌دهند که ترکیبی از ژنتیک و محیط در ایجاد این بدشکلی دخیل باشد. این بیماری در درسته بیماری‌ها و آسیب‌های مفاصل جای دارد.

توجه داشته باشید که اگر یکی از والدین پای پرانتزی داشته باشد، احتمال ابتلای کودک آن به این بیماری حدود 30درصد است. اگر هر دو والدین این عارضه را داشته باشند، این احتمال به 1 در 3 افزایش می‌یابد.

عوامل خطر در این بیماری چیست؟ آیا ژنتیک نقش دارد؟

آمارها نشان می‌دهند که پسران حدود دو برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا به پای پرانتزی هستند. عوامل خطر عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا سایر فرزندان دچار پای پرانتزی باشند، احتمال ابتلای نوزادان بعدی به این بیماری همچنان بیشتر است
• شرایط مادرزادی: در بعضی موارد پای پرانتزی می‌تواند با سایر ناهنجاری‌های اسکلت که در بدو تولد وجود دارند، مانند اسپینا بیفیدا (spina bifida) مرتبط باشد. اسپینابیفیدا یک نقص مادرزادی است که زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات و نخاع به درستی رشد نمی‌کنند یا به درستی بسته نمی‌شوند
• محیط: سیگار کشیدن در دوران بارداری می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلای نوزاد به پای پرانتزی را افزایش دهد
• کمبود مایع آمنیوتیک: کم بودن مایعی که نوزاد را در رحم احاطه می‌کند، خطر ابتلا به پای پرانتزی را افزایش می‌دهد

پس می‌توان گفت که این عوامل در ابتلای پای پرانتزی نقش دارد.

علائم پای پرانتزی چیست؟ آیا عدم درمان ساق پای پرانتزی دردناک می‌شود؟

علائم پای پرانتزی به صورت زیر است:

• قسمت بالای پا معمولا به پایین و داخل پیچ خورده است. این موضوع باعث افزایش قوس پا شده و پاشنه را به سمت داخل می‌چرخاند.
• امکان دارد که پیچ‌خوردگی پا آنقدر شدید باشد که در واقع به نظر برسد که پا وارونه است.
• ساق یا پای آسیب‌دیده احتمال دارد کمی کوتاه‌تر باشد.
• عضلات ساق پا در پای آسیب‌دیده معمولا توسعه یا رشد پیدا نمی‌کنند.
• پای پرانتزی درد و ناراحتی ایجاد نمی‌کند، علیرغم ظاهری که دارد.

عدم درمان این علائم به مرور زمان باعث درد بیشتر بیمار و آسیب‌های شدیدتر می‌شود.

راه تشخیص پای پرانتزی چیست؟ آیا آزمایش خاصی نیاز است؟

معمولا پزشک بلافاصله پس از تولد فقط با نگاه کردن به شکل و موقعیت پای نوزاد، پای پرانتزی را تشخیص می‌دهد. گاهی اوقات پزشک برای درک کامل شدت پای پرانتزی اشعه ایکس را درخواست می‌کند؛ اما معمولا اشعه ایکس ضروری نیست.

به طور معمول اکثر موارد پای پرانتزی قبل از تولد در طی معاینه‌های سونوگرافی (اولتراسوند) در هفته 20 بارداری به وضوح مشاهده و تشخیص داده می‌شوند. در حالی که نمی‌توان قبل از تولد هیچ کاری برای حل این مشکل انجام داد؛ اما دانستن این وضعیت ممکن است به والیدن فرصت دهد تا در مورد پای پرانتزی بیشتر بدانند و با متخصصان مناسب مانند جراح ارتوپد اطفال و مشاور ژنتیک در تماس باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

این بیماری در دوران بارداری و همچنین بلافاصله بعد از تولد تشخیص داده می‌شود. پزشک می‌تواند در همان یکی دو روز اول بعد از تولد با والدین نوزاد در مورد بهترین روش درمان صحبت کرده و آن‌ها را راهنمایی کند. در بیشتر مواقع پزشک یک ارتوپد متخصص در این زمینه را به والدین معرفی خواهد کرد.

پیشگیری از پای پرانتزی امکان‌پذیر است؟

از آنجایی که پزشکان نمی‌دانند چه چیزی باعث ایجاد پای پرانتزی می‌شود، نمی‌توانند به طور کامل از آن پیشگیری کنند. با این حال توصیه می‌شود که زنان باردار کارهایی را انجام دهند تا خطر نقایص مادرزادی نوزادان را محدود کنند، مانند:

• عدم مصرف سیگار و قرارگیری در معرض دود آن
• عدم مصرف الکل
• اجتناب از داروهایی که توسط پزشک تایید نشده‌اند

با این اقدامات تنها می‌توان احتمال ابتلا به نقص‌های مادرزادی را کاهش داد.

هدف از درمان بیماری مفصلی پای پرانتزی چیست؟

از آنجایی که استخوان‌ها، مفاصل و تاندون‌های نوزاد بسیار انعطاف‌پذیر هستند، درمان پای پرانتزی معمولا در هفته اول یا دو هفته پس از تولد آغاز می‌شود. هدف از درمان بهبود ظاهر و عملکرد پای کودک قبل از یادگیری راه رفتن است، به این امید که از ناتوانی‌های طولانی مدت جلوگیری شود.

راه‌های مختلف درمان پای پرانتزی چیست؟

برای درمان این عارضه روش‌های مختلفی وجود دارد که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• کشش و ریخته‌گری (روش پونستی)
• عمل جراحی

در ادامه با این درمان پونستی بیشتر آشنا خواهیم شد.

درمان پای پرانتزی با روش پونستی برای نوزادان تازه متولدشده

روش پونستی (Ponseti) رایج‌ترین درمان برای پای پرانتزی است. این روش شامل دستکاری و کشش آرام پای کودک به موقعیت بهتر و سپس گچ گرفتن آن می‌شود. در این حالت پای نوزاد را به دلیل انعطاف‌پذیری خوبی که دارد به سمت موقعیت درست کم کم حرکت می‌دهند و برای ثابت کردن این موقعیت آن را گچ می‌گیرند.

تغییر موقعیت پا و سپس گچ گرفتن آن به مدت 5 تا 8 هفته تکرار می‌شود. البته این زمان به میزان و شدت بدشکلی پای نوزاد بستگی دارد. پس از جدا شدن آخرین دوره گچ، اکثر نوزادان به یک عمل جزئی برای شل شدن تاندون آشیل در پشت مچ پا نیاز دارند. این کار با استفاده از بی حسی موضعی انجام می‌شود و کمک می‌کند تا پا در موقعیت طبیعی‌تری قرار گیرد. مراحل این روش به صورت زیر است:

• پای کودک را در یک موقعیت صحیح حرکت می‌دهند و سپس آن را گچ می‌گیرند تا در آنجا نگه داشته شود
• هفته‌ای یک بار گچ را باز کرده و پای کودک را حرکت داده و دوباره گچ می‌گیرند
• این کار به مدت چند ماه روی پای کودک انجام خواهد شد
• سپس یک عمل جراحی جزئی برای افزایش طول تاندون آشیل (تنوتومی آشیل از راه پوست) صورت می‌گیرد

بعد از اینکه شکل پای کودک به صورت درست تنظیم شد، باید موقعیت پای کودک را با یک یا چند مورد از موارد زیر حفظ کرد:

• انجام حرکات کششی روی پای کودک
• پوشیدن کفش و بریس مخصوص
• اطمینان حاصل کنید که کودک تا زمانی که لازم است کفش‌ها و بریس‌ها را بپوشد (معمولا به مدت سه ماه تمام وقت و سپس در شب و در طول استراحت‌های وسط روز تا سه سال)
• برای موفقیت آمیز بودن این روش، باید بریس‌ها را طبق دستور پزشک اعمال شوند تا پا به حالت اولیه خود برنگردد. دلیل اصلی اینکه گاهی اوقات این روش جواب نمی‌دهد این است که از بریس‌ها طبق دستورالعمل‌های لازم استفاده نمی‌شود

اکثر کودکان بعد از درمان با روش کشش و ریخته‌گری باید بتوانند در فعالیت‌های روزانه منظم شرکت کنند. آن‌ها راه رفتن را در سن معمول یاد می‌گیرند، از فعالیت‌های بدنی لذت می‌برند و پس از درمان می‌توانند کفش‌های معمولی بپوشند.

کودکانی که این مشکل را در یک پای خود دارند، امکان دارد که پای آسیب‌دیده کمی کوچک‌تر و کوتاه‌تر از پای سالم آن‌ها باشد. در این حالت کودک کمی تحرک کمتری دارد و زودتر از سایر کودکان خسته می‌شود.

سوالات پرتکرار والدین در مورد پای پرانتزی