پروبیوتیک چیست؟ مکانیسم عمل و تأثیرات آن بر سلامت سیستم گوارشی

شاید برای شما سوال باشد پروبیوتیک چیست؟ پروبیوتیک‌ها به عنوان میکروارگانیسم‌های مفیدی شناخته می‌شوند که در روده‌های انسان زندگی می‌کنند و باعث تعادل و بهبود ترکیب میکروبیوم روده می‌شوند. این میکروارگانیسم‌ها، از جمله لاکتوباسیل و بیفیدوباکتریوم به طور طبیعی در برخی از مواد غذایی وجود دارند و یا به صورت مکمل‌های غذایی یافت می‌شوند.

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله از ژین طب، به بررسی عمیق تعریف و مفهوم پروبیوتیک‌ چیست خواهیم پرداخت و مکانیسم عمل آن‌ در بدن، مزایا و موارد مصرف، و تأثیرات جدید آن‌ بر سلامت بدن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. امیدواریم که این مقاله به خوانندگان علاقه‌مند به سلامتی و تغذیه اطلاعات مفیدی ارائه دهد و به آنها در یافتن روش‌های بهتری برای بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک‌ها گروهی از میکروارگانیسم‌های زنده هستند که به‌طور طبیعی در دستگاه گوارش انسان و برخی دیگر از موجودات زنده موجودند. این میکروارگانیسم‌ها شامل باکتری‌ها و انواعی از قارچ‌ها هستند.

پروبیوتیک‌ها معمولاً به عنوان مکمل‌های غذایی مصرف می‌شوند و به افزایش تعداد و تنوع میکروب‌های مفید در روده‌ها کمک می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها اغلب در محصولات تخمیر شده مانند ماست، کفیر و دوغ یافت می‌شوند.

استفاده از پروبیوتیک‌ها به عنوان یک جزء از رژیم غذایی روزانه می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم گوارشی و سلامت عمومی بدن کمک کند، زیرا این میکروارگانیسم‌ها در تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای، تقویت سیستم ایمنی و کاهش عوارض مرتبط با گوارش مؤثر هستند.

مکانیسم اثر پروبیوتیک چیست؟

مکانیسم اثر پروبیوتیک‌ها معمولاً به چندین عامل بازمی‌گردد که باعث تأثیرات متعدد در بدن می‌شوند. در اینجا به برخی از مکانیسم‌های اثر پروبیوتیک‌ها اشاره می‌شود:

1. تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای

تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای یکی از اثرات مهم و مفید پروبیوتیک‌ها است. میکروبیوم روده‌ای به مجموعه‌ای از میکروب‌ها اطلاق می‌شود که در دستگاه گوارش انسان وجود دارند. این میکروب‌ها شامل باکتری‌ها، قارچ‌های مختلف هستند که در تعادل با یکدیگر و با بدن انسان، همزیستی می‌کنند.

وقتی که تعادل میکروبیوم روده‌ای به هر دلیلی اختلال پیدا می‌کند، مشکلات مختلفی مانند اسهال، یبوست، التهابات روده، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و حتی بیماری‌های مزمن مانند التهاب مزمن روده (IBD) ممکن است به وجود آید. این اختلالات می‌توانند به خاطر عواملی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، تغذیه نامناسب، استرس، یا بیماری‌های مختلف رخ دهند.

بیشتر بدانید: کاربرد قرص پروبیوتیک در سلامت دستگاه گوارش تا بهبود رشد کودکان

پروبیوتیک‌ها با تنظیم ترکیب میکروبیوم روده‌ای به تعادل بین میکروب‌های مفید و مضر کمک می‌کنند. آن‌ها با افزایش تعداد و فعالیت باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیل‌ها، و کاهش باکتری‌های مضر مانند کلستریدیوم دیفیسیل، به بهبود عملکرد گوارشی و کاهش عوارض مرتبط با آن کمک می‌کنند.

این تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای می‌تواند موجب بهبودی در علائم مختلف گوارشی مانند اسهال، یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر و التهابات روده شود و به طور کلی به ارتقا سلامت عمومی بدن کمک کند.

2. تقویت سیستم ایمنی

تقویت سیستم ایمنی یکی دیگر از مکانیسم‌های اثر پروبیوتیک‌ها است. سیستم ایمنی بدن وظیفه محافظت از بدن در برابر عوامل مخرب و بیماری‌زایی را دارد. پروبیوتیک‌ها با تقویت این سیستم به صورت مستقیم یا غیرمستقیم می‌توانند بر سیستم ایمنی اثر بگذارند. برخی از راهکارهایی که پروبیوتیک‌ها برای تقویت سیستم ایمنی ارائه می‌دهند، عبارتند از:

• تحریک سلول‌های ایمنی: برخی از پروبیوتیک‌ها می‌توانند سلول‌های ایمنی مانند لنفوسیت‌ها و ماکروفاژ‌ها را تحریک کرده و فعالیت آن‌ها را افزایش دهند. این فعالیت‌ها می‌توانند منجر به تقویت پاسخ ایمنی بدن در برابر عوامل خارجی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و عفونت‌ها شود.
• تولید سایتوکین‌های ضد التهابی: برخی از پروبیوتیک‌ها می‌توانند به تولید سایتوکین‌های ضد التهابی مانند اینترلوکین-10 (IL-10) کمک کرده و در نتیجه به کاهش التهاب‌های ناشی از فعالیت‌های ایمنی بدن کمک کنند.

به طور کلی، پروبیوتیک‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن می‌توانند به پیشگیری از بروز بیماری‌ها، کاهش عوارض التهابی و تقویت سلامت عمومی بدن کمک کنند.

3. تولید متابولیت‌های مفید

تولید متابولیت‌های مفید یکی دیگر از مکانیسم‌های اثر پروبیوتیک‌ها است که تأثیر زیادی بر روی سلامتی بدن دارد. پروبیوتیک‌ها در روده‌ها فعالیت می‌کنند و متابولیت‌هایی مانند اسید لاکتیک، بیوتین، و ویتامین‌های گروه B تولید می‌کنند که برای سلامتی سیستم گوارش و سیستم ایمنی عمومی بدن مفید هستند. برخی از این متابولیت‌ها عبارتند از:

• اسید لاکتیک: این اسید یک محصول طبیعی حاصل از فرمانتاسیون قندها توسط باکتری‌های پروبیوتیک است. اسید لاکتیک می‌تواند باعث کاهش pH محیط روده شود که این باعث ایجاد محیط مناسب برای رشد باکتری‌های مفید و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر می‌‌گردد.
• بیوتین: بیوتین یکی از ویتامین‌های مهم گروه B است که توسط برخی از پروبیوتیک‌ها تولید می‌شود. این ویتامین برای سلامت پوست، مو، ناخن و عملکرد عصبی مهم است.

بیشتر بدانید: همه چیز درباره ویتامین B6

از آنجا که این متابولیت‌ها به طور طبیعی توسط پروبیوتیک‌ها تولید می‌شوند، مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به تأمین نیازهای بدن به این مواد مفید کمک کند و منجر به بهبود سلامتی عمومی بدن گردد.

4. تأثیر بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی

تأثیر بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی یکی دیگر از مکانیسم‌های اثرگذاری پروبیوتیک‌ها است که اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. انتقال دهنده‌های عصبی‌ عامل‌های شیمیایی هستند که توسط سیستم عصبی تولید می‌شوند و در تنظیم فعالیت مغز و سیستم عصبی معده-روده نقش دارند.

پروبیوتیک‌ها می‌توانند به عنوان مودیولاتور‌های انتقال دهنده‌های عصبی عمل کنند، به این معنا که توانایی تأثیر بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی‌ها را دارند. این تأثیرات می‌تواند به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم باشد: برای مثال، برخی از پروبیوتیک‌ها می‌توانند مستقیما سریتونین را تولید کنند که یکی از مهم‌ترین انتقال دهنده‌های عصبی‌های موجود در مغز است و نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد.

همچنین پروبیوتیک‌ها می‌توانند از طریق تأثیر بر تعادل میکروبیوم روده‌ای، تولید متابولیت‌هایی که به تنظیم فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی‌ کمک می‌کنند. علاوه بر این، این میکروارگانیسم‌ها می‌توانند به افزایش تولید و فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی‌ توسط باکتری‌های دیگر مفید در روده کمک کنند.

مزایایی از استفاده از پروبیوتیک

استفاده از پروبیوتیک‌ها دارای مزایای فراوانی برای سلامتی بدن است. در زیر به برخی از موارد مصرف پروبیوتیک اشاره شده است:

• بهبود سلامت سیستم گوارشی: یکی از مهم‌ترین مزایای مصرف پروبیوتیک‌ها، بهبود سلامت گوارشی است. این میکروارگانیسم‌ها با تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای، به کاهش عوارض گوارشی مانند اسهال و یبوست و پیشگیری از بروز التهابات و عفونت‌های روده کمک می‌کنند.
• تقویت سیستم ایمنی: مصرف پروبیوتیک‌ها باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. این میکروارگانیسم‌ها با فعال‌سازی سلول‌های ایمنی و تولید سایتوکین‌های ضد التهابی، به پیشگیری از بروز بیماری‌ها و عفونت‌های مختلف کمک می‌کنند.
• کاهش عوارض مرتبط با آنتی‌بیوتیک: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است منجر به کاهش تعداد و تنوع میکروب‌های مفید در روده شود. در این صورت، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بازسازی میکروبیوم روده‌ای کمک کنند و عوارض مرتبط با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهند.
• بهبود عملکرد مغز و روان: پروبیوتیک‌ها می‌توانند از طریق تأثیر بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی و تولید متابولیت‌های مفید، به بهبود عملکرد مغز و روان کمک کنند. این اثرات می‌تواند به کاهش استرس، افسردگی و اضطراب کمک کند
• حفظ سلامت پوست: مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به بهبود سلامت پوست کمک کند. این میکروارگانیسم‌ها با تقویت سلول‌های پوستی، کاهش التهابات پوستی و مقابله با عوامل آسیب‌زا مانند اشعه UV، به بهبود وضعیت پوست کمک می‌کنند.

با توجه به مزایای متعددی که استفاده از پروبیوتیک‌ها برای سلامتی بدن دارد، مصرف این مکمل‌های غذایی می‌تواند به بهبود عمومی سلامتی و کیفیت زندگی کمک کند.

مواد غذایی حاوی پروبیوتیک کدام‌ها هستند؟

مواد غذایی حاوی پروبیوتیک‌ها معمولاً شامل مواد غذایی یا خوراکی‌هایی هستند که حاوی میکروارگانیسم‌های مفید برای سلامت سیستم گوارشی هستند. برخی از مواد غذایی حاوی پروبیوتیک عبارتند از:

• کفیر: کفیر یک نوع نوشیدنی تخمیری است که از شیر، آب و گاهی شکر و افزودنی‌های دیگر و با استفاده از باکتری‌های پروبیوتیک تهیه می‌شود. مصرف کفیر می‌تواند به بهبود سلامت گوارشی و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
• ماست و دوغ: ماست و دوغ نیز از جمله مواد غذایی معروف حاوی پروبیوتیک هستند و مصرف آن‌ها می‌تواند به بهبود سلامت گوارشی کمک کند.
• محصولات سویا: برخی از محصولات سویا مانند توفو و میسو از حصولات تخمیری حاوی باکتری‌های پروبیوتیک هستند که برای سلامتی سیستم گوارشی مفید هستند.
• سرکه: سرکه نیز حاوی میکروارگانیسم‌های مفید است که به سلامت سیستم گوارشی کمک می‌کنند، اما میزان پروبیوتیک‌های موجود در سرکه به نوع تولید و فرآوری آن بستگی دارد.
• پنیر پارمزان: برخی از انواع پنیرها نظیر پارمزان به سبب فرآیند تولیدشان ممکن است حاوی پروبیوتیک‌هایی مانند لاکتوباسیل و باسیلوس باشند که برای سیستم گوارشی مفید هستند.
• ترشی: ترشی‌های تخمیری نظیر ترشی سیر نیز حاوی میکروارگانیسم‌های مفید هستند که به سلامت سیستم گوارشی کمک می‌کنند.

به یاد داشته باشید که میزان پروبیوتیک‌های موجود در هر ماده غذایی ذکر شده در بالا ممکن است متفاوت باشد. در صورت تمایل به مصرف پروبیوتیک‌ها، بهتر است برچسب محصولات را بررسی کنید و منابع غنی شده با پروبیوتیک را خریداری کنید.

فرق بین پری بیوتیک، سین‌بیوتیک و پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک، پری بیوتیک و سین‌بیوتیک مفاهیم مختلفی در زمینه سلامت سیستم گوارشی هستند، هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه توضیحاتی درباره هر یک ارائه شده است:

• پروبیوتیک: پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده و مفیدی هستند که مصرف آنها به تنظیم تعادل میکروبیوم روده‌ای و بهبود سلامت گوارشی کمک می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها معمولاً از گونه‌های باکتریایی مانند لاکتوباسیل و بیفیدوباکتریوم هستند. مثال‌هایی از پروبیوتیک‌ها شامل محصولات لبنی تخمیری مانند ماست و دوغ، ترشی‌های تخمیری مانند سیر و مکمل‌های غذایی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک هستند.
• پری بیوتیک: پری بیوتیک‌ها ترکیبات غذایی هستند که بدن قادر به هضم آنها نیست اما غذای مناسبی برای رشد و فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید در روده هستند. مثال‌هایی از پری بیوتیک‌ها شامل پوست موز، پوست سیب، پوست خرما، پوست سیب‌زمینی، و فیبرهای قابل تجزیه نشدن در میوه‌ها و سبزیجات هستند.
• سین‌بیوتیک: سین‌بیوتیک‌ها به عنوان مکمل‌های غذایی با اثرات مفید برای سلامت سیستم گوارشی شناخته می‌شود. این مکمل‌ها معمولاً شامل موادی هستند که به تنظیم و پشتیبانی از باکتری‌های مفید در روده انسان کمک می‌کنند. واژه “سین” به معنای “باهم” است و سین بیوتیک‌ها در حقیقیت ترکیبی از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها هستند.

در کل، پروبیوتیک‌ها، پری بیوتیک‌ها و سین‌بیوتیک‌ها هر کدام نقش مهمی در بهبود سلامت سیستم گوارشی و تقویت میکروبیوم روده دارند.

عوارض استفاده از پروبیوتیک چیست؟

استفاده از پروبیوتیک‌ها معمولاً ایمن است و پروبیوتیک‌ها به عنوان مکمل‌های غذایی مفید برای سلامت سیستم گوارشی شناخته می‌شوند. اما، در برخی موارد نادر ممکن است باعث بروز عوارض متنوع شوند. در زیر به برخی از این عوارض احتمالی اشاره می‌شود:

• عوارض گوارشی: برخی از افراد ممکن است در اثر مصرف پروبیوتیک‌ها عوارضی نظیر افزایش گازهای معده، نفخ معده و اسهال را تجربه کنند.
• حساسیت‌ها: افراد ممکن است حساسیت‌های پوستی یا آلرژی‌هایی در پاسخ به مواد موجود در پروبیوتیک‌ها داشته باشند. این حساسیت‌ها می‌تواند باعث خارش، تورم و یا علائم دیگر شود.
• تداخل با داروها: برخی از پروبیوتیک‌ها ممکن است با داروهای دیگر نظیر آنتی بیوتیک‌ها،کورتیکواستروئیدها یا داروهای ضدافسردگی و اضطراب تداخل داشته باشند و اثربخشی یا ایمنی داروها را کاهش دهند. بنابراین، در صورت مصرف همزمان با داروهای دیگر، مشاوره پزشک الزامی است.
• خطر عفونت: در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است باعث عفونت‌های جدی شود. این امر به خصوص در افرادی که تحت درمان با داروهای شیمی درمانی یا داروهای مهارکننده سیستم ایمنی هستند مهم است.
• عوارض احتمالی در بیماران بستری: در برخی افراد بستری، مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است باعث عفونت‌های خطرناک مانند سپسیس شود. بنابراین، در این موارد لازم است توجه ویژه‌تری به استفاده از پروبیوتیک‌ها داشته باشند.

بیشتر بدانید: دمنوش بابونه؛ ۹ خواص مهم برای درمان بیماری‌های گوارشی و اعصاب

به هر حال، بیشتر افراد می‌توانند از پروبیوتیک‌ها به عنوان مکمل‌های غذایی بدون نگرانی از عوارض جدی استفاده کنند. اما اگر شما هرگونه نشانه‌های نامطلوب یا عوارض جدی پس از مصرف پروبیوتیک‌ها تجربه کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.

سوالات ما در خصوص مقاله پروبیوتیک چیست؟