درمان فوری کمبود پتاسیم با چندین روش خاص

آیا می‌دانید برای کمبود پتاسیم چی بخوریم؟ آیا راه‌حلی برای درمان فوری کمبود پتاسیم وجود دارد؟ پتاسیم یک ماده معدنی است که در پیشبرد تمام عملکردهای بدن نقش دارد. این ماده به عملکرد طبیعی سلول‌های عصبی، عضلات، قلب، حرکت مواد مغذی و خروج مواد زائد از سلول‌های بدن کمک می‌کند. کمبود پتاسیم (هیپوکالمی) زمانی رخ می‌دهد که سطح پتاسیم در بدن افراد به طور غیر طبیعی کاهش پیدا کند.برخی از افراد مبتلا به کمبود پتاسیم هیچ عوارض قابل توجهی ندارند؛ اما تعدادی دیگر متوجه علائمی مانند: ضعف عضلانی، گرفتگی‌های متعدد و ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی) می‌شوند. در اغلب موارد کمبود پتاسیم با مصرف مکمل‌های مخصوص درمان می‌شود.

شما می‌توانید این مکمل‌ها را به صورت خوراکی مصرف کنید. چنانچه هیپوکالمی در بدن شما بسیار شدید باشد پزشکتان احتمالا انفوزیون‌های پتاسیمی داخل وریدی را تجویز خواهد کرد. برای درمان این عارضه و جلوگیری از عود مجدد آن پیش از هر چیز بسیار اهمیت دارد که علت کاهش پتاسیم مشخص شود. برای آگاهی بیشتر شما در این سری از مقالات ژین طب قصد داریم در خصوص وظایف پتاسیم، علل کاهش و روش‌های درمان فوری کمبود پتاسیم صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

پتاسیم چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

پتاسیم یک ماده معدنی است که در غذاهایی که مصرف می‌کنید، یافت می‌شود. اگر دچار بیماری یا مشکل خاصی نباشید، کاهش یا افزایش جزئی مصرف پتاسیم چندان نگران کننده نخواهد بود؛ زیرا کلیه‌های شما قادر به تنظیم مقدار پتاسیم در بدن هستند. علاوه بر این پتاسیم نوعی الکترولیت است. الکترولیت‌ها در واقع پیام‌های الکتریکی را در سراسر بدن هدایت می‌کنند. حرکت الکترولیت‌ها به تنظیم طیف وسیعی از عملکردهای ضروری بدن کمک می‌کنند.

مهم‌ترین وظیفه پتاسیم در بدن شامل موارد زیر است: 

• تنظیم فشار خون
• تعادل آب
• تنظیم انقباضات عضلانی
• کمک به هدایت تکانه‌های عصبی
• کمک به هضم غذا
• تنظیم ریتم قلب
• تنظیم تعادل pH (اسیدیته و قلیاییت)

بیشتر بدانید: ضربان قلب نرمال چقدر است؟

بدن شما به طور طبیعی پتاسیم تولید نمی‌کند. بنابراین مصرف مقدار مناسب غذاها و نوشیدنی‌های غنی از پتاسیم برای عملکرد طبیعی بدن شما بسیار اهمیت دارد. کاهش مصرف پتاسیم منجر به بروز مشکلات جدی در سلامتی می‌شود. در مقابل مصرف بیش از حد این ماده سبب بروز مشکلات موقت یا طولانی مدت می‌گردد.کلیه‌های سالم، سطوح طبیعی پتاسیم را در بدن حفظ می‌کنند. در صورت مصرف مقدار زیاد پتاسیم، کلیه مقادیر اضافی آن را از طریق ادرار دفع می‌کنند.

هیپوکالمی چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

هیپوکالمی زمانی رخ می‌دهد که میزان پتاسیم خون شما به مقدار زیادی کاهش پیدا کند. سطوح طبیعی پتاسیم برای یک بزرگسال از 3.5 تا 5.2 میلی اکیوالان در لیتر (3.5 تا 5.2 میلی مول در لیتر) متغیر است. به مقادیر کمتر از 3 mEq/L (3 mmol/L) پتاسیم در بدن هیپوکالمی گفته می‌شود. پتاسیم پایین خون معمولاً به دلیل از دست دادن بیش از حد پتاسیم به دلیل اختلالات گوارشی رخ می‌دهد.

مهم‌ترین علت کمبود پتاسیم شامل موارد زیر است:

• استفراغ مکرر
• اسهال
• استفاده از ملین
• اختلالات در مصرف غذا مانند پرخوری عصبی
• تعریق بیش از حد (هیپرهیدروزیس)
• مصرف بیش از حد الکل
• مصرف دیورتیک‌ها که می‌توانند باعث دفع بیش از حد پتاسیم از طریق ادرار شوند.
• مصرف سایر داروها مانند انسولین، آنتی بیوتیک‌های خاص و کورتیکواستروئیدها
• وجود اختلالات آدرنال مانند: آلدوسترونیسم اولیه و سندرم کوشینگ
• ابتلا به بیماری کلیوی
• سطوح پایین منیزیم (هیپومنیزیمی)
• عدم دریافت پتاسیم کافی به دلیل رژیم غذایی نامناسب

بیشتر بدانید: برای کمبود منیزیم چه بخوریم؟ غذاهای حاوی منیزیم کدامند؟

علائم کاهش پتاسیم در بدن چیست؟

برای اینکه قبل از بررسی نتایج آزمایش‌های بالینی از طریق بعضی از علائم خاص متوجه کاهش سطوح پتاسیم در بدن خود شوید، در این قسمت از مقاله قصد داریم به مهم‌ترین علائم کاهش پتاسیم در بدن اشاره کنیم. در صورتی که احساس کردید بیش از 3 علائم از علائم زیر را دارید، از طریق انجام آزمایش و مراجعه به پزشک متخصص به منظور جلوگیری از بروز عوارض خطرناک سریعا مشکل خود را درمان کنید.

مهم‌ترین علائم کاهش پتاسیم در بدن شامل موارد زیر است:

• یبوست
• تپش قلب
• خستگی مفرط همراه با ضعف
• ضعف و اسپاسم عضلانی متعدد
• گزگز و بی حسی
• انقباضات عضلانی
• گرفتگی عضلات
• ضعف شدید عضلانی که منجر به فلج شدن قسمتی از بدن می‌شود.
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
• سبکی سر
• ریتم غیر طبیعی قلب ( آریتمی )
• ادرار بیش از حد (پلی یوری)
• تشنگی بیش از حد (پلی دیپسی)
• دل درد و تب
• خشکی پوست

بیشتر بدانید: علائم کمبود پتاسیم در بدن؛ ریشه خستگی های بی دلیل را بشناسیم

آشنایی با موثرترین و بهترین روش‌های درمان فوری کمبود پتاسیم

همانطور که اشاره شد هیپوکالمی با سطح سرمی پتاسیم کمتر از 3.5 میلی اکی والان در لیتر تعریف می‌شود. به طور کلی مصرف روزانه توصیه شده پتاسیم برای مردان بالغ 3400 میلی گرم و برای زنان بالغ 2600 میلی گرم است. ساده‌ترین روش برای افزایش میزان پتاسیم. دریافت پتاسیم از طریق رژیم غذایی است. افرادی که میزان پتاسیم خون آنها در محدوده خطرناکی نیست، می‌توانند با انتخاب رژیم‌های غذایی غنی از پتاسیم کمبود این ماده را جبران کنند.

تامین پتاسیم از مواد غذایی؛ تغییر رژیم غذایی

مهم‌ترین منابع غنی از پتاسیم در غذاها شامل موارد زیر است:

بیشتر بدانید: فواید امگا ۳ و ناشناخته‌هایی درباره تاثیرات قرص روغن ماهی

افزایش پتاسیم از طریق دریافت رژیم غذایی در بیماران مبتلا به هیپوکالمی خفیف، به ویژه در کسانی که سابقه فشار خون بالا یا بیماری قلبی دارند، روش مناسبی است. با این حال اثربخشی این روش نسبت به مصرف مکمل پتاسیم محدودتر و کندتر است؛ زیرا بیشتر ذخایر پتاسیم موجود در غذاها با ماده فسفات همراه است، در حالی که برای درمان کاهش پتاسیم بیشتر به پتاسیم همراه با کلرید نیاز داریم. بدن شما برای افزایش یا برای جبران پتاسیم بهترین پاسخ را به کلرید پتاسیم موجود در مکمل می‌دهد.

مصرف پتاسیم دارویی در صورت بالا نرفتن میزان آن در خون

چنانچه پس از دو هفته پیروی از رژیم غذایی صحیح و قطع داروهایی که در کمبود پتاسیم نقش دارند میزان پتاسیم در خون شما به حالت طبیعی بازنگشت، لازم است مصرف مکمل‌های پتاسیم را آغاز کنید. بیماران دارای سابقه نارسایی احتقانی قلب یا انفارکتوس میوکارد باید غلظت سرمی پتاسیم را حداقل 4 میلی اکی والان در لیتر (4 میلی مول در لیتر) حفظ کنند.

قطع داروهای دیورتیکی برای جذب پتاسیم در بدن

هیپوکالمی مرتبط با مصرف انواع داروهای دیورتیک، پس از قطع مصرف یا کاهش دوز این داروها ممکن است خود به خود درمان شود. روش دیگر برای درمان هیپوکالمی، استفاده از مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین (ARB)، مسدودکننده بتا است. این داروها سبب افزایش پتاسیم سرم می‌شود.

تزریق وردیدی الکترولیت حاوی پتاسیم

در بعضی از افراد به دلیل کاهش خطرناک و شدید پتاسیم، از روش تزریق داخل وریدی این الکترولیت استفاده می‌کنند. از آنجایی که استفاده از پتاسیم داخل وریدی خطر هیپرکالمی یا افزایش ناگهانی و شدید پتاسیم را افزایش داده و ممکن است باعث درد و مشکلات قلبی شود، پتاسیم وریدی باید تنها برای بیماران مبتلا به هیپوکالمی شدید، افراد دارای تغییرات ECG هیپوکالمیک، یا برای کسانی که قادر به تحمل فرم خوراکی این ماده نیستند، استفاده شود.

جبران سریع پتاسیم با مکمل‌های خوراکی نیز امکان پذیر است. سریع‌ترین نتایج برای جبران پتاسیم احتمالاً از طریق مصرف خوراکی مکمل (با دوز 20 تا 40 میلی مول) و تزریق داخل وریدی آن حاصل می‌شود. هر دو روش درمان یعنی مصرف مکمل پتاسیم خوراکی و تزریق داخل وریدی را می‌توان برای جبران سطح پتاسیم در بدن استفاده کرد. با این حال مقدار و نحوه مصرف آنها به شدت هیپوکالمی بستگی دارد.

نکات مهم در مورد تزریق وریدی پتاسیم

در نظر داشته باشید! در مقایسه با روش مصرف پتاسیم به صورت خوراکی، تزریق پتاسیم داخل وریدی پتاسیم به خوبی تحمل نمی‌شود و ممکن است سبب تحریک شدید رگ‌ها گردد. در صورت نیاز به تزریق محلول‌های پتاسیم داخل وریدی، هرگز نباید به صورت فشار داخل وریدی تزریق شوند. این محلول را باید به صورت رقیق تزریق کرد. پس از تزریق پتاسیم داخل وریدی اغلب به میزان 20 تا 40 میلی مول پتاسیم در 1 لیتر نرمال سالین مکمل یا داروهای دارای پتاسیم تجویز می‌شود.

مقادیر این داروها نیز معمولاً نباید از 20 میلی مول بیشتر شود. با این حال چنانچه روش تزریق داخل وریدی پتاسیم موفقیت آمیز بود، مصرف مکمل ضرورتی ندارد. همچنین اگر پزشک متخصص تشخیص دهد که بیمار باید به میزان 10 میلی مول در ساعت مکمل یا شربت حاوی پتاسیم مصرف کند، از طریق انجام آزمایش‌های مداوم سطوح پتاسیم (در بیمارستان) دائما بررسی و آنالیز می‌شود.

مقدار مناسب پتاسیم وریدی برای کودکان چقدر است؟

در کودکان مقدار پتاسیم 0.5 تا 1.0 میلی مول بر لیتر در طول یک ساعت طبیعی است. برای کودکان دارای کمبود پتاسیم نباید پتاسیم در محلول‌های حاوی دکستروز تجویز شود؛ زیرا ترشح انسولین کبد مجددا تحریک شده و پس از ترکیب با ماده دکستروز هیپوکالمی را تشدید می‌کند. در صورتی که هیپوکالمی در مرز خطرناکی نباشد، با مصرف 40 تا 100 میلی مول پتاسیم خوراکی در روز به مدت چند هفته درمان می‌شود. برای پیشگیری از عوارض کمبود پتاسیم و عود هیپوکالمی در بیماران، درمان مداوم با دیورتیک‌های دارای هیپرآلدوسترونیسم به میزان 20 میلی مول در روز توصیه می‌شود.

سوالات متداول مقاله درمان فوری کمبود پتاسیم