عمل قلب باز مانند سابق ترسناک نیست؛ با این جراحی آشنا شوید

عمل قلب باز یک جراحی خاص است که روی عضلات، دریچه‌ها یا شریان‌های قلب انجام می‌شود. این جراحی معمولا برای رفع مشکلات قلبی بزرگسالان توصیه می‌شود و در آن یک شریان یا ورید سالم به یک شریان کرونری مسدود شده پیوند می‌خورد. با این کار به شریان پیوندشده اجازه می‌دهد تا شریان مسدودشده را بای پس کند و خون تازه به قلب برساند.

جراحی قلب باز برای رفع مشکلات نارسایی قلبی، نقایض مادرزادی قلب، آریتمی، آنوریسم و بیماری عروق کرونر انجام خواهد شد. معمولا جراحی قلب باز برای افراد ترسناک و سخت است. اما باید گفت که با پیشرفت‌های جدید در صنعت پزشکی این جراحی راحت‌تر از قبل انجام خواهد شد. برای آشنایی با عمل قلب باز این مطلب ژین طب را بخوانید.

چه زمانی جراحی قلب باز لازم است؟ یا چه افرادی باید این جراحی را انجام دهند؟

جراحی قلب باز ممکن است برای انجام CABG یا پیوند بای پس عروق کرونر انجام شود. امکان دارد که CABG برای افراد مبتلا به بیماری کرونر قلب ضروری باشد. معمولا بیماری عروق کرونر زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی که خون و اکسیژن را به عضله قلب می‌رسانند باریک و سفت شوند. به این عارضه سخت شدن شریان‌ها می‌گویند که در اثر جمع شدن مواد چربی در دیواره عروق کرونر تشکیل خواهند شد. مواد چربی یا پلاک‌ها باعث باریک شدن شریان‌ها و عدم دسترسی راحت قلب به خون می‌شود که در این حالت حمله قلبی رخ خواهد داد.

جراحی قلب باز در موارد زیر نیز انجام می‌شود:

• ترمیم یا جایگزین کردن دریچه‌های قلب برای خون‌رسانی بهتر به قلب
• ترمیم نواحی آسیب‌دیده یا غیر طبیعی قلب
• قرار دادن وسایل یا تجهیزات قلبی خاص مانند دستگاه ضربان‌ساز
• جایگزینی قلب آسیب‌دیده با قلب اهدایی

در حالت کلی زمانی جراحی قلب باز انجام می‌شود که دیگر راهکارهای درمانی جوابگو نباشند.

روند انجام جراحی قلب باز چگونه است؟ و عمل قلب باز چند ساعت طول میکشد؟

طبق آمار موسسه ملی بهداشت جراحی قلب باز بین 3 تا 6 ساعت طول می‌کشد. مراحل این جراحی به صورت زیر است:

• بعد از آمادگی‌های لازم بیمار برای جراحی مانند اصلاح سینه و ضدعفونی آن، به بیمار بیهوشی عمومی می‌دهند.
• جراح یک برش 20 تا 25 سانتیمتر در قفسه سینه ایجاد می‌کند.
• سپس تمام یا بخشی از استخوان سینه بیمار را برش می‌دهد تا قلب را در معرض دید قرار گیرد.
• هنگامی که قلب قابل مشاهده شد، بیمار ممکن است به دستگاه بای پس قلب-ریه متصل شود. این دستگاه خون را از قلب دور می‌کند تا جراح بتواند کارهای لازم را انجام دهد. البته در برخی از روش‌های جدیدتر از روش بای پس قلب-ریه استفاده نمی‌شود.
• جراح از یک ورید یا شریان سالم برای ایجاد یک مسیر جدید در اطراف شریان مسدود شده استفاده می‌کند.
• پس از اتمام ترمیم‌ها یا جایگزینی‌های لازم جراح استخوان سینه را با سیم می‌بندد و سیم را داخل بدن می‌گذارد.
• در آخر برش ایجادشده را بخیه می‌کند.

در مواردی آبکاری استرنال برای افراد در معرض خطر، مانند افرادی که چندین عمل جراحی داشته‌اند یا افراد در سنین بالا انجام می‌شود. آبکاری استرنال زمانی انجام می‌شود که استخوان سینه پس از جراحی با صفحات تیتانیومی کوچک دوباره به هم متصل می‌شود.

انواع مختلف جراحی قلب باز بر اساس پمپاژ خون؛ روش روی پمپ و خارج آن

دو روش برای انجام جراحی قلب باز وجود دارد که عبارتند از:

• روش روی پمپ: دستگاه بای پس قلب-ریه به قلب متصل می‌شود و به طور موقت وظیفه قلب و ریه‌ها را بر عهده می‌گیرد. این روش خون را از قلب دور می‌کند و خون را در بدن به گردش در می‌آورد. سپس جراح قلبی را که نمی‌تپد و جریان خون ندارد، عمل می‌کند. پس از جراحی، جراح دستگاه را قطع می‌کند و قلب دوباره شروع به کار خواهد کرد.
• خارج از پمپ: جراحی بای پس خارج از پمپ روی قلبی انجام می‌شود که به خودی خود به تپش ادامه می‌دهد. این روش فقط برای جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) انجام می‌‎شود و جراحان به آن جراخی قلب تپنده می‌گویند.

بسته به شرایط بیمار، وضعیت قلب و تشخیص بیمار، نوع جراحی مشخص خواهد شد.

مدت زمان بیهوشی بعد از عمل قلب باز چقدر است؟

معمولا بعد از جراحی باز بیمار حدود 45 تا 60 دقیقه در اتاق ریکاوری ویژه قرار می‌گیرد تا به هوش بیاید. البته در مواردی با توجه به نوع عمل، مدتی جراحی و شرایط جسمانی بیمار ممکن است بیهشوی بعد از عمل طولانی‌تر شود.

از دلایل عمده‌ای که منجر به دیر به هوش آمدن بیمار بعد از جراحی قلب باز می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن بالای بیمار
• نارسایی کلیوی و کبدی
• جراحی اورژانسی
• سابقه تاخیر در به هوش آمدن بعد از بیهوشی
• افت فشار خون شدید
• اختلالات مغزی
• نارسایی ارگان‌های بدن
• عفونت

در این شرایط بیمار ممکن است برای چندین ساعت تا چند روز بیهوش بماند تا شرایط جسمانی آن به حالت نرمال برگردد.

خطرات جراحی قلب باز چیست؟ احتمال مرگ در عمل قلب باز وجود دارد؟

از خطرات جراحی قلب باز می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• عفونت زخم قفسه سینه (در بیماران مبتلا به چاقی یا دیابت یا کسانی که قبلا CABG داشته‌اند شایع‌تر است)
• حمله قلبی یا سکته مغزی
• ضربان قلب نامنظم
• نارسایی ریه یا کلیه
• درد قفسه سینه و تب کم
• از دست دادن حافظه
• لخته خون
• از دست دادن خون زیاد حین عمل
• مشکل تنفسی
• ذات الریه
• مرگ

به گفته مرکز قلب و عروق در دانشگاه پزشکی شیکاگو، دستگاه بای پس قلب-ریه با افزایش خطرات مرتبط است. این خطرات شامل سکته مغزی و مشکلات عصبی است. طبق آمارهای منتشرشده در ایران حدود 90 تا 95 درصد جراحی‌های قلب باز با موفقیت انجام می‌شود. پس می‌توان گفت که خطر مرگ حین این جراحی به میزان زیادی نسبت به سال‌های گذشته کم شده است.

درصد موفقیت عمل قلب باز به چه عواملی بستگی دارد؟

جراحی قلب باز، عمل نسبتا سخت و بزرگی است که برای افرادی که مشکلات خاص یا حاد دارند توصیه می‌شود. در حالت کلی زمانی درصد موفقیت این جراحی بیشتر می‌شود که بیمار شرایط زیر را داشته باشد:

• وضعیت جسمانی نسبتا خوب
• توانایی حرکتی بالا
• وزن متناسب
• عدم ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون یا دیابت
• سلامت ریه و کلیه‌ها
• عدم حمله یا سکته قلبی یا مغزی
• تغذیه مناسب قبل از عمل

در این شرایط درصد موفقیت این جراحی و حتی دیگر عمل‌های دیگر بالا خواهد رفت.

چگونه برای جراحی قلب باز آماده شویم؟ آیا کاره خاصی باید انجام دهیم؟

قبل از انجام جراحی، پزشک معالج داروهایی که بیمار مصرف می‌کند را زیر نظر می‌گیرد. این کار برای قطع یا کاهش مصرف داروهایی است که جریان عمل را به خطر می‌اندازند یا آن را پرریسک خواهند کرد. همچنین شرایط جسمانی بیمار از لحاظ ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا یا تب بررسی خواهد کرد.

همچنین قبل از جراحی پزشک توصیه‌های زیر را به بیمار خواهد داد:

• قطع یا کاهش قابل توجه سیگار حدود 2 هفته قبل از عمل
• عدم مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• عدم مصرف الکل
• مصرف بیشتر مایعات
• رعایت رژیم غذایی کم چرب و کم نمک

یک شب قبل از عمل نیز به بیمار توصیه می‌شود که حمام برود، قسمت سینه خود را اصلاح کند و از ساعت 10 یا 12 شب دیگر چیزی نخورد و ننوشد.

بعد از جراحی قلب باز بیمار انتظار چه شرایطی را باید داشته باشد؟

هنگامی که بیمار پس از جراحی از خواب بیدار می‌شود، دو یا سه لوله در قفسه سینه او خواهد بود. این لوله‌ها برای کمک به تخلیه مایع از ناحیه اطراف قلب هستند. همچنین سرم داخل وریدی در بازوی بیمار برای تامین مایعات مورد نیاز و همچنین یک کاتتر برای خارج کردن مایعات در مثانه قرار خواهد گرفت. دستگاه‌های فشار سنج و ضربان سنج نیز برای بررسی وضعیت بیمار به او به صورت پیوسته متصل هستند.

معمولا بیماران بسته به وضعیت جسمانی و شرایط بعد از عمل برای یک تا دو شب در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) قرار دارند. بعد از سپری شدن دوران حساس، برای 3 تا 7 روز به بخش منتقل خواهند شد.

مراقبت های بعد از عمل قلب باز در منزل؛ روند بهبودی و پیگیری درمان

بعد از مرخص شدن از بیمارستان، بیمار و خانواده او باید اقدامات خاصی را برای تسریع روند بهبودی انجام دهند. در ادامه با مراقبت‌های بعد از عمل قلب باز در منزل بیشتر آشنا خواهیم شد.

1. مراقبت از برش و جای جراحی درصد موفقیت عمل قلب باز را بالا می‌برد

مراقبت از برش بسیار مهم است و باید آن را گرم، خشک و تمیز نگه دارید. برای تمیز نگه داشتن برش جراحی باید هر روز دوش بگیرید و محل زخم را با مواد توصیه شده توسط پزشک بشویید. توجه داشته باشید که دوش آب ولرم نباید بیش از 10 دقیقه به طول بیانجامد.

کار دیگری که برای مراقبت از برش باید انجام دهید، بررسی علائم عفونت است که عبارتند از:

• افزایش زهکشی، ترشح یا باز شدن محل برش
• قرمزی اطراف برش
• گرما در امتداد خط برش
• تب

درصورتی که این علائم یا موارد دیگری در اطراف برش ایجاد شد حتما با پزشک مشورت کنید.

2. مدیریت درد بعد از جراحی قبل بسیار مهم است

مدیریت درد یکی از مهمترین اقدامات برای بهبودی سریع بعد از عمل قلب باز است. زیرا درد باعث افزایش استرس، ناآرامی و ایجاد چالش‌های ذهنی می‌شود که بر روند درمان در بدن اثر می‌گذارند. به همین دلیل پزشکان برای کاهش درد بیمار داروهای مسکن قوی، شیاف یا داروهای خاص دیگر را توصیه می‌کنند. بیمار باید این داروها را در زمان مناسب مصرف کند تا بهترین اثر را از آن‌ها دریافت کند.

3. بعد از جراحی خواب بیمار باید کافی باشد تا روند بهبودی در بدن صورت گیرد

تعداد زیادی از بیماران بعد از جراحی قلب باز دچار مشکل خواب می‌شود. این در حالی است که هر چه استراحت بیمار کافی و با کیفیت باشد، روند بهبودی بدون مشکل ایجاد خواهد شد. برای خواب بهتر بیمار باید:

• داروهای مسکن را نیم ساعت قبل از خواب مصرف کند.
• از بالش‌هایی مناسب برای کاهش فشار روی قفسه سینه استفاده کند.
• از مصرف کافئین در عصر خودداری کند.

لازم به ذکر است که برخی بیماران پس از جراحی قلب باز دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند. بهتر است در این دوران از روانشناس یا درمانگر کمک بگیرید.

4. ویزیت‌های دوره‌ای خود را جدی بگیرید و علائم جدید را گزارش دهید

مهم است که بیمار بعد از جراحی به صورت دوره‌ای توسط پزشک معالج ویزیت شوند. این کار برای بررسی وضعیت بیمار بعد از جراحی و کنترل روند درمان و جلوگیری از آسیب‌ها یا مشکلات آتی است.

طول عمر بعد از عمل قلب باز چقدر است؟چشم انداز بلند مدت برای جراحی قلب باز چگونه است؟

بیمار بعد از جراحی قلب باز باید انتظار بهبودی تدریجی را داشته باشد. این مدت ممکن است بین 6 هفته طول بکشد تا بیمار احساس بهتری داشته باشد. در حالت کلی بعد از 6 ماه بیمار به وضعیت عادی برمی‌گردد.

در مورد طول عمر بیمار بعد از جراحی باز قلب باید بگوییم که طبق آمار حدود 90درصد بیماران تا 5 سال سلامتی کامل دارند و زنده می‌مانند. و حدود 74 درصد بیماران با توجه به شرایط جسمانی، سن و وضعیت قلبی تا 10 سال زنده خواهند ماند.

بیماران بعد از جراحی باز قلب با کمک موارد زیر می‌توانند به سلامت قلب خود کمک کنند:

• رژیم غذایی سالم
• کاهش مصرف غذاهای سرشار از نمک، چربی و شکر
• داشتن زندگی فعال و ورزش کردن
• عدم مصرف سیگار
• کنترل فشار خون و کلسترول بالا

با این اقدامات علاوه بر سلامت قلب، زندگی سالم و طول عمری بالاتر خواهند داشت.

جمع‌بندی این مطلب

با توجه به شرایط زندگی پراسترس امروزه، عادات بد غذایی و سبک زندگی بدون فعالیت در افراد، میزان مشکلات و بیماری‌های قلبی در حال افزایش است. یکی از جراحی‌های قلبی که برای رفع مشکلات عمده قلب انجام می‌شود، جراحی قلب باز است. این جراحی برای ترمیم دریچه‌های قلب، رفع بیماری عروق کرونر، پیوند قلب و مشکلات اساسی دیگر انجام می‌شود. اما باید اشاره کنیم که ترس از این جراحی آن هم با پیشرفت‌های عظیم در صنعت پزشکی بی مورد است.. به صورتی که عمل قلب باز یکی از جراحی‌های رایج و متدول در بیمارستان‌ها مبدل شده است.

متداول‌ترین سوالات در مورد عمل قلب باز