فیزیوتراپی سالمندان و درمان انواع اختلالات حرکتی با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی سالمندان روشی است که به افراد مسن کمک می‌کند تا با درمان به موقع ضعف‌های خود، بتوانند زندگی راحت‌تری داشته باشند و با خیالی آسوده و بدون احساس درد و ترس به انجام امور شخصی خود بپردازند. یکی از اهداف اصلی روش‌های فیزیوتراپی سالمندان، بازیابی یا حفظ استقلال عملکردی در فعالیت‌های روزمره زندگی است.
در حالی که نیاز به مراقبت و کمک در یک جمعیت سالمند به طور چشمگیری با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، فیزیوتراپی می‌تواند به طور موثر این نیازها را کاهش دهد. برای یک رویکرد درمانی بهینه، درمانگران باید ویژگی‌های خاص فرآیند پیری و همچنین بیماری‌های مشترک غالب را در نظر بگیرد. دستیابی به این امر تنها با یک کار گروهی خوب امکان‌پذیر است. بنابراین یک تیم خوب و حرفه‌ای باید شامل پزشکان، پرستاران، فیزیوتراپیست‌ها و همچنین مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان باشد.
در این مقاله سعی داریم مبانی نظری جنبه‌های خاص فیزیوتراپی برای سالمندان را شرح دهیم و این رویکرد را برای بسیاری از شرایط از جمله پیشگیری از سقوط از طریق تمرینات مقاومتی و تعادلی بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه باشید:
نگاهی سریع به فیزیوتراپی سالمندان
- فیزیوتراپی سالمندان عمدتا بر روی افرادی که در حال افزایش سن هستند تمرکز دارد
- فزیوتراپ‌ها در پیشگیری از بیماری و ناتوانی، درمان شرایط پیش آمده، مدیریت مراقبت‌های بستری و پیگیری در جامعه نقش دارند
- درمان فیزیوتراپی سالمندان شامل تمرینات تعادلی برای کمک به بهبود عملکرد عضلات و استخوان‌ها نیز می‌شود
فیزیوتراپی سالمندان چیست؟
فیزیوتراپی سالمندان یا توانبخشی سالمندان شاخه‌ای از فیزیوتراپی است که به مدیریت مشکلات جسمانی در سالمندان می‌پردازد.
فیزیوتراپی سالمندان عمدتا بر روی افرادی که در حال افزایش سن هستند تمرکز دارد. این موضوع به افراد سالخورده یا سالمندان کمک می‌کند تا تعادل و قدرت بدنی را بهبود بخشند، اعتماد به نفس از دست رفته خود را بازیابند و به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
با بالا رفتن سن، تغییراتی در تمام سیستمهای بدن افراد رخ می‌دهد، مانند: کاهش قدرت عضلانی، کاهش تعادل، بینایی ضعیف، افزایش وزن، کاهش هماهنگی اعضای بدن با هم، احساس درد در مفاصل و در نهایت کاهش توانایی واکنش سریع به شرایط اطراف.
افراد سالمند عمدتا با این موارد به خوبی کنار می‌آیند زیرا تغییرات آهسته است و می‌توانند خود را به خوبی با شرایط پیش آمده سازگار دهند، اما اگر تغییرات سریع باشند یا چندین چالش به طور همزمان داشته باشند، می‌تواند بر استقلال و تحرک آن‌ها تاثیر منفی بگذارد.
چرا فیزیوتراپی سالمندان مهم است؟
در زمان کهولت و سالمندی بدن دستخوش تغییرات متعددی می‌شود که منجر به از دست دادن قدرت عضلانی شده و تحرک و انعطاف پذیری را محدود می‌کند. افزایش سن تغییراتی را در عملکرد اجتماعی و عاطفی نیز به وجود می‌آورد که بر کیفیت زندگی و رفاه عمومی تاثیرگذار است.
مراقبت از سالمندان مهم است، زیرا شامل مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و مداخله‌گر برای مراقبت و حمایت ضروری جهت بهبود و مدیریت استقلال عملکردی و کیفیت زندگی می‌شود.
بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی، بیماری مزمن ریوی، آرتریت، پوکی استخوان، دیابت و بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند تاثیر مهمی بر توانایی سالمندان برای اداره امور و تنها ماندن در خانه و محیط اطراف خود داشته باشند. در این صورت ممکن است رفت و آمد در پله‌ها با دشواری همراه شود، پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی تبدیل به یک چالش و حمل بارهایی مانند یک خرید ساده نیز دشوار شود.
با این حال، لازم نیست این تغییرات به طور کامل به عنوان بخشی اجتناب‌ناپذیر از پیری پذیرفته شوند. فیزیوتراپی سالمندان می‌تواند کارهای زیادی برای جلوگیری از کاهش توانایی‌های سالمندان انجام دهد و تاثیری که بر توانایی‌ها و زندگی می‌گذارد را محدود کند.
فیزیوتراپی سالمندان نقش حیاتی و مهمی در کار با سالمندان دارد. فزیوتراپ‌ها در پیشگیری از بیماری و ناتوانی، درمان شرایط پیش آمده، مدیریت مراقبت‌های بستری و پیگیری در جامعه نقش دارند. آن‌ها می‌توانند مسائلی که بیشترین تاثیر را بر زندگی یک سالمند می‌گذارند شناسایی کرده و برای بهبود آن‌ها تلاش کنند که در نهایت منجر به کیفیت بهتر زندگی و استقلال مستمر می‌شود.
فیزیوتراپی سالمندان چه دردهایی را بهبود می‌بخشد؟
فیزیوتراپیست‌ها دارای طیف گسترده‌ای از مهارت‌ها هستند که می‌تواند برای بسیاری از شرایطی که افراد مسن از آن رنج می‌برند، سودمند باشد. فیزیوتراپیست‌های مراقبت کننده از سالمندان در ارزیابی، درمان و مدیریت طولانی مدت افراد سالمند در خانه‌هایشان، بیمارستان‌ها و مراکز فیزیوتراپی تخصص دارند. در ادامه چند نمونه از کارکرد فیزیوتراپی سالمندان در درمان دردهایی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را شرح خواهیم داد:
1) درد مفاصل
مفاصل استخوان‌های بدن را به هم متصل، وزن را تحمل و از انجام تمام حرکات پشتیبانی می‌کنند. معمولا درد مفاصل در اثر صدمات، التهاب پوشش داخلی مفصل، همارتروز، آرتریت، بیماری‌های مقاربتی و نقرس ایجاد می‌شود. اگر درد مفصل برای مدت طولانی‌تری درمان نشود، می‌تواند تحرک را محدود کند و منجر به ضعف یا بی‌ثباتی در انجام فعالیت‌های عادی شود.
فیزیوتراپی سالمندان بهترین درمان برای کمک به کاهش درد مفاصل و بهبود ثبات مفاصل است.
2) ضعف عمومی
ضعف عمومی یکی از رایج‌ترین مسائلی است که تقریبا هر فردی پس از یک سن خاص با آن مواجه می‌شود. یکی از ویژگی‌های این تغییرات دژنراتیو است که با افزایش سن ایجاد می‌شود و منجر به ضعف عضلانی، مفاصل سفت و غیره می‌شود. این ضعف با وجود سایر بیماری‌های مزمن مانند مسائل عصبی، مشکلات غدد درون ریز و مشکلات اسکلتی عضلانی حادتر می‌شود.
برخی از علل شایع ضعف عمومی عبارتند از: آنفولانزا، بیماری تیروئید، کم خونی، افسردگی، کمبود خواب، دیابت تشخیص داده نشده، نارسایی احتقانی قلب و عوارض جانبی داروها.
فیزیوتراپی سالمندان به بازگرداندن قدرت و ثبات بدنی کمک می‌کند و در نتیجه کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد.
3) بی‌ثباتی وضعیت عمومی
بی‌ثباتی وضعیتی است که در آن ناتوانی در حفظ وضعیت عمومی رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، عدم تعادل و از دست دادن شرایطی که برای حفظ وضعیت عمومی لازم است.
فیزیوتراپی سالمندان مانند تمرینات تعادلی، می‌تواند بی‌ثباتی در وضعیت عمومی را بهبود بخشد و به بیماران کمک کند تا به حالت عادی خود بازگردند.
4) اختلال در تعادل
اختلال تعادل در افراد مسن از دست دادن عملکرد طبیعی عضلات و استخوان‌ها است. این اختلال بیشتر به دلیل آرتریت و افت فشار خون ارتواستاتیک ایجاد می‌شود. عوامل دیگری که باعث اختلال در تعادل می‌شوند عبارتند از: بی‌حسی در پاها، مشکلات بینایی، مشکلات گردش خون و مصرف چندین دارو همزمان.
درمان فیزیوتراپی سالمندان شامل تمرینات تعادلی برای کمک به بهبود عملکرد عضلات و استخوان‌ها نیز می‌شود.
در یک جلسه فیزیوتراپی سالمندان چه اتفاقی روی می‌دهد؟
جلسه اول فیزیوتراپی سالمندان همیشه یک ارزیابی است، زیرا فیزیوتراپیست باید مشکلات را شناسایی کرده و شروع به تدوین برنامه کند. بعضی از درمان‌ها نیز معمولا در طول قرار اولیه شروع می‌شود. ارزیابی به دو بخش تقسیم می‌شود:
- معاینه ذهنی (بیشتر صحبت کردن)
- معاینه عینی (آزمایش توانایی‌های فرد)
در معاینه ذهنی: نحوه شروع مشکلات، مدت زمان وجود آن‌ها و اینکه چه چیزی آن‌ها را بهتر و بدتر می‌کند مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین تاریخچه پزشکی سایر دردها و بیماری‌هایی را که فرد ممکن است از آن رنج ببرد را پوشش می‌دهد، چراکه این موضوع در افراد سالمند بسیار دیده می‌شود.
هنگامی که فیزیوپزشک مشکل و وضعیت سلامت عمومی فرد را درک کرد، می‌تواند شروع به بررسی ناحیه مورد نظر (معاینه عینی) کند. ممکن است تعادل و قدرت عضلانی را مورد بررسی قرار دهد و یا اینکه با مشاهده نوع حرکت کردن مفاصل و آزمایش توانایی‌ها، بر روی انجام فعالیت‌های عملکردی تمرکز کند.
در مواردی که مفاصلی مانند مفصل ران، زانو، شانه، گردن یا پشت معاینه می‌شوند، بهتر است که فرد لباس‌های اضافی خود را در بیاورد تا فیزیو بتواند دید واضحی داشته باشد و ناحیه مورد نظر را به طور دقیق آزمایش کند.
در جلسات فیزیوتراپی سالمندان چه خدماتی ارائه می‌شود؟
در بسیاری از مهارت‌هایی که یک فیزیوتراپی می‌تواند به یک سالمند ارائه دهد، ارزیابی دقیق و واضح مشکلات جسمانی انجام می‌شود. سپس می‌توان توضیحی در مورد وضعیت ارائه داد و یک برنامه درمانی فردی تدوین کرد.
اکثر برنامه‌های درمانی شامل تغییر روش انجام کاری و ارائه یک برنامه ورزشی به آن‌ها برای تمرین منظم است.
بهبود تعادل، قدرت بخشیدن و تحرک پذیری از اهداف اصلی هستند که یک فیزیوتراپ دنبال می‌کند. اگر فرد از درد رنج می‌برد، می‌توان با فیزیوتراپی سالمندان و انجام ورزش، ماساژ، درمان‌های گرما یا سرما، دستگاه‌های TENS، آب درمانی در استخر و مشاوره به این مشکل پرداخت.
درمان‌های ورزشی شامل تمرینات انعطاف‌پذیری، تقویتی، استقامتی و کارهای عملکردی مانند تمرین رفت و آمد در پله‌ها، بلند شدن از روی صندلی و بلند شدن از روی زمین است.
فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند در مورد اصلاح راه رفتن و استفاده ایمن از وسایل کمکی راه رفتن مانند عصا یا واکر توصیه کند.
به طور کلی فزیوتراپی بر بهبود چه بیماری‌هایی تاثیرگذار است؟
سکته
فیزیوتراپیست‌های نورولوژیک متخصص برای ارزیابی، درمان و مدیریت بیماران سکته مغزی تحت آموزش‌های پیشرفته قرار می‌گیرند. آن‌ها می‌توانند در موارد زیر بهبودی را میسر کنند:
- ضعف یا فلج (همی پلژی) عضلات یک طرف بدن: در این حالت توانایی هدایت آسان حرکات ممکن است از بین برود
- اسپاستیسیتی: در این حالت افزایش مداوم اسپاسم در عضلات، در حرکت طبیعی اختلال ایجاد می‌کند
- از دست دادن رفلکس‌های وضعیتی و تعادلی: ممکن است به معنای مشکل در حفظ وضعیت ایمن نشستن یا ایستادن باشد و توانایی راه رفتن را محدود کند
- سفتی مفصل: مفاصل آسیب دیده ممکن است به دلیل عدم استفاده سفت شوند و احساس درد زیادی را به وجود آورند
- از دست دادن احساس یا وجود احساسات غیرمعمول: فیزیوتراپیست‌های عصبی، درمان را به منظور بازگرداندن توانایی مغز برای سازماندهی مجدد مسیرهای خود برای جبران آسیب ناشی از سکته انجام می‌دهند.
فیزیوتراپ‌ها بیماران را برای به حداقل رساندن اسپاسم‌ها، ایجاد یک برنامه حرکتی، تمرین تعادل نشستن یا ایستادن، حفظ دامنه حرکتی مفاصل و تمرین حرکات اندام کمک می‌کنند. آن‌ها در مورد نحوه رفتار با بیماران برای به حداقل رساندن آسیب و تشویق به بهبود، برنامه خاص خود را اجرا می‌کنند.
فیزیوتراپی تنفسی نیز ممکن است به دلیل ضعف عضلات قفسه سینه و بی‌حرکتی اجباری در تخت بیمارستان مورد نیاز باشد.
فزیوتراپیست‌ها دستورالعمل‌ها را حداقل 45 دقیقه به صورت روزانه در بخش سکته مغزی یا در یک واحد توانبخشی انجام می‌دهند. تیم‌های تخصصی توانبخشی جامعه در برخی موارد ممکن است به ادامه کار خود پس از ترخیص از بیمارستان نیز بپردازند.
بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک بیماری دژنراتیو است که در اثر از دست دادن سلول‌های بخشی از مغز که حرکات خودکار را کنترل می‌کند، ایجاد می‌شود. علائم معمولی بیماری پارکینسون عبارت از لرزش، مشکل در شروع حرکت، سفتی عضلات، کندی حرکت و از دست دادن حالت چهره است.
فیزیوتراپی سالمندان برای این بیماری بر بهبود وضعیت بدن، عملکرد بازو، راه رفتن، تعادل و آموزش مدیریت ایمن حرکت از یک موقعیت به موقعیت دیگر تمرکز دارد. فیزیوتراپ‌ها از ورزش و به کار بردن استراتژی‌های خاص برای کمک به شروع حرکت برای بهبود استقلال و ایمنی استفاده می‌کنند.
سقوط
زمین خوردن شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از آسیب در افراد بالای 65 سال است که آسیب‌های سر و شکستگی شایع‌ترین نتایج آن است.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد سالانه در افراد بالای 65 سال، از هر سه نفر یک نفر و در افراد بالای 80 سال، از هر دو نفر یک نفر دچار زمین خوردن می‌شود.
طبق مطالعاتی که در بریتانیا انجام شده است، علت اصلی مرگ در افراد بالای 75 سال در بریتانیا جراحت ناشی از زمین خوردن است. سقوط‌های مکرر منجر به افزایش بستری شدن در بیمارستان، نرخ بالاتر مراقبت‌های طولانی مدت و افزایش مرگ و میر می‌شود.
هزینه‌های مراقبت اجتماعی پس از سقوطی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد بسیار قابل توجه است. پس از شکستگی لگن، حدود نیمی از مبتلایان دیگر قادر به زندگی مستقل نیستند.
برنامه‌هایی برای بهبود تعادل و افزایش قدرت وجود دارد که خطر سقوط را تا 55درصدکاهش می‌دهد. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند مشکلات فیزیکی را که ممکن است در خطر سقوط نقش داشته باشند، بررسی و رفع کنند. آنان قدرت، تعادل، ثبات و تحرک عضلانی را بررسی و برنامه‌ای برای تقویت و بهبود تعادل ایجاد می‌کنند.
پوکی استخوان
پوکی استخوان از دست دادن بیش از 30درصد از تراکم مواد معدنی استخوان است که با افزایش سن، به ویژه پس از یائسگی در زنان، بیشتر خود را نشان می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد سالانه بیش از 300000 نفر با شکستگی ناشی از این عارضه به بیمارستانهای انگلستان مراجعه می‌کنند.
شکستگی لگن ناشی از افتادن، یک شکستگی بر اثر پوکی استخوان است که بسیار شایع شده و تنها حدود 30درصد از افراد پس از این شکستگی به طور کامل بهبود خود را بدست می‌آورند.
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند با ابداع برنامه‌های ورزشی برای تقویت عضلات پشت، تشویق توانایی عملکردی و افزایش تراکم استخوان با ترویج فعالیت‌های تحمل وزن و تعادل به سالمندان کمک کنند.
استئوآرتریت
استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری دژنراتیو مفصل در جهان است و صدها میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استئوآرتریت با افزایش سن افزایش می‌یابد و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی از هزینه‌های ناتوانی و تعویض مفصل ران و زانو به صدها میلیون تومان نیز می‌رسد.
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند در مورد حفظ دامنه حرکتی مفاصل، افزایش قدرت عضلانی، اصلاح راه رفتن، استفاده از عصا و واکرو کنترل وزن کمک‌های ویژه‌ای را به سالمندان برسانند.
آلزایمر
با افزایش جمعیت افراد مسن در آینده تعداد سالمندانی که ضعیف هستند و دچار آلزایمر می‌شوند نیز افزایش می‌یابد.
فیزیوتراپی سالمندان می‌تواند کمک ویژه‌ای به این افراد کند. به این صورت که متخصصین این حوزه با افراد مبتلا به آلزایمر کار می‌کنند تا توانایی عملکردی خود را بهبود بخشند و به بستگان خود بیاموزند که چگونه فعالیت‌ها و نقل و انتقالات را رعایت کنند.
این نیز قابل ذکر است که فیزیوتراپی سالمندان در ارتقای سلامت، توانبخشی قلبی، بی‌اختیاری و توانبخشی ریوی برای افراد مسن نیز تاثیرگذار خواهد بود.
بیماری‌های دیگری که سالمندان می‌توانند از فیزیوتراپی برای بهبود آن استفاده کنند:
- بیماری‌های قلبی عروقی مانند بیماری قلبی و آنژین
- شکستگی
- ضعف عمومی و کاهش توانایی در انجام کارهای عادی
- کاهش تحرک
مزایای فیزیوتراپی سالمندان چیست؟
1) بهبود و مدیریت دامنه حرکت مفاصل مختلف
۲) حفظ قدرت و استقامت عضلات
3) انجام فعالیت‌های روزانه خود بدون نیاز به کمک
4) استحکام و ثبات ساختمان مورد نیاز برای زندگی مستقل
کلام آخر
فیزیوتراپی سالمندان از جمله فعالیت‌های درمانی محسوب می‌شود که می‌تواند با کمک به سالمندان زندگی دوباره را به آنان ببخشد تا اینگونه بتوانند با اعتماد به نفسی بالا و با آسودگی بیشتر زندگی مستقل خود را بدون هیچ‌گونه وابستگی ادامه دهند و از تحمل دردهای زیادی که بر اثر عوامل مختلف بر آنان تحمیل شده است، رها شوند. در این نوشتار سعی کردیم در رابطه با توانبخشی و فیزیوتراپی سالمندان و نقش آن در سلامتی مطالبی را بیان کنیم. امیدواریم که مفید فایده واقع شود.
