الکتروتراپی چیست؟ 6 کاربرد فوق‌العاده آن در درمان بیماری‌های مفصلی و پوستی

الکتروتراپی استفاده از جریان‌های الکتریکی برای درمان و کنترل بیماری‌هایی است که امکان دارد با روش‌های سنتی درمان نشوند. تمام روش‌های الکتروتراپی (به استثنای بیوفیدبک) شامل وارد کردن مقداری انرژی فیزیکی به یک سیستم بیولوژیکی در بدن است. این انرژی باعث ایجاد یک یا چند تغییر فیزیولوژیکی در بافت‌های سلولی بیمار شده و روند بهبودی آن‌ها را در پیش می‌گیرد.

الکتروتراپی از روزهای اولیه درمان جزء تمرینات فیزیوتراپی بوده است، اما با اینکه نحوه ارائه آن به طرز چشمگیری تغییر کرده، همچنان به عنوان یک رکن درمانی مورد توجه است. الکتروتراپی از سال 1800 برای بهبود بیماری‌های مختلف به کار گرفته شد و انقلابی را در حوزه پزشکی برای درمان بیماری‌ها به وجود آورد. این روش درمانی برای مدیریت درد، تحریک عضلات، کاهش تورم و افزایش جریان خون بسیار مفید است.

هدف از ارائه این مقاله از مجله سلامت ژین طب توضیح این مفهوم درمانی برای بیماران است که از روند درمانی آن اطلاعی ندارند و برای آن‌ها همواره یک سوال مبهم بی جواب است. با ما همراه باشید تا داستنی‌های خود را در زمینه اکتروتراپی و نحوه اثرگذاری آن بدست آورید.

الکتروتراپی چیست و انواع مختلف آن چگونه کار می‌کنند؟

فیزیوتراپیست‌ها از الکتروتراپی برای تسکین درد، بهبود مشکلات بافت نرم یا تحریک فیبرهای ماهیچه‌ای برای فعال شدن استفاده می‌کنند. انواع روش‌های اصلی الکتروتراپی مورد استفاده برای درمان بیماری‌ها به شرح زیر است:

بیشتر بدانید: مکانوتراپی: چگونه تجویز فیزیوتراپیست‌ها از ورزش باعث‌ ترمیم بافت می‌شود

1.TENS رایج‌ترین شکل الکتروتراپی و تحریک الکتریکی عصب از راه پوست

در TENS تکانه‌های کوچک از طریق پوست و توسط الکترودها به اعصاب فرستاده می‌شود تا درک بیمار از درد را تغییر ‌دهد. درد پیامی ‌است که از ناحیه آسیب‌دیده بدن از طریق نخاع به مغز ارسال می‌شود. TENS با تداخل در این سیگنال‌ها قبل از رسیدن به مغز و پردازش، به کاهش درد کمک می‌کند. همچنین می‌تواند تولید اندورفین را تحریک کند که اثر ضد درد در بدن ایجاد می‌کند. فرکانس‌های پایین‌تر و ناراحت‌کننده‌تر از فرکانس‌های بالا بیشتر باعث تسکین درد می‌شوند. هرچه فرکانس کمتر باشد، جریان عمیق‌تر از پوست نفوذ می‌کند، در نتیجه باعث ایجاد ناراحتی بیشتر در حین استفاده با تسکین طولانی ‌مدت علائم می‌شود.

2. درمان جریان تداخلی (IFC/IFT) نوعی از الکتروتراپی برای تقویت جریان خون

این روند درمانی شکل دیگری از الکتروتراپی یا تحریک الکتریکی است که معمولا توسط پزشکان استفاده می‌شود. IFC و TENS از مکانیسم‌های مشابهی برای تسکین درد بهره می‌برند، اما IFC در افزایش گردش خون و کاهش تورم مؤثرتر است. جریان‌های IFC در یک الگوی متقاطع تنظیم می‌شوند و در فرکانس‌های پایین‌تر با احساس راحتی فرکانس‌های بالا کار می‌کنند. از آنجایی که بیماران می‌توانند فرکانس‌های پایین‌تری را تحت این تنظیمات تحمل کنند، جریان می‌تواند به بافت‌های عمیق‌تر زیر پوست برسد. بسیاری از بیماری‌های پوستی و مشکلات مفصلی را می‌توان از طریق این نوع الکتروتراپی درمان کرد.

بیشتر بدانید: آرتروز لگن؛ بیماری شایع مفصلی بین افراد بالای ۵۰ سال

3. Compex تحریک الکتریکی عصبی عضلانی (NMES)

تحریک عضلانی یک روش مصنوعی برای فعال کردن ماهیچه است. اگر در حال بهبودی از یک آسیب هستید یا از آرتروز رنج می‌برید، عضلات ممکن است شروع به آتروفی (تخریب) کنند. Compex می‌تواند ابزاری ایده آل برای شروع مسیر بهبودی باشد، زیرا می‌تواند عضلات را تحریک کند تا کار کنند و بدون ایجاد درد در آسیب یا آرتریت، قدرت را به دست آورند.

این نوع الکتروتراپی تکانه‌های ارسالی از مغز را تقلید می‌کند و عضله بر این اساس واکنش نشان می‌دهد. کارکنان آموزش دیده می‌توانند فرکانس تکانه‌ها را برای ارائه ‌این مزایا دستکاری کنند:

• افزایش جذب عضلات
• افزایش حجم و قدرت عضلات
• مسکن درد
• کاهش تورم

4. طب سوزنی الکتریکی؛ زیر شاخه‌ای جدید از الکتروتراپی

طب سوزنی الکتریکی نوع پیشرفته و جدید طب سوزنی است که در آن جریان الکتریکی کوچکی از بین جفت سوزن‌های طب سوزنی عبور می‌کند. همانند طب سوزنی سنتی، سوزن‌ها در نقاط خاصی از بدن فرو می‌روند. فرکانس و شدت تکانه ارسالی، بسته به شرایط تحت درمان دارد. این می‌تواند مفیدتر از طب سوزنی سنتی باشد، زیرا جریانی که از طریق سوزن وارد می‌شود، ناحیه بزرگتری را نسبت به خود سوزن تحریک می‌کند.

بیشتر بدانید: مشکلات مفصلی ناگهانی؛ آسیب‌هایی که هرگز خبر نمی‌دهند

5. سونوگرافی؛ نام آشناترین نوع دستگاه الکتروتراپی

با دستگاه اولتراسوند از امواج صوتی با فرکانس بالا برای درمان آسیب‌های عضلات، تاندون‌ها و بافت‌های نرم استفاده می‌شود. امواج صوتی از پوست عبور کرده و باعث ارتعاش بافت‌های ناحیه آسیب‌دیده می‌شوند. اولتراسوند در زمینه کمک به بهبودی مشکلات زیر نقش قابل توجهی دارد:

• بهبود جریان خون در محل آسیب‌دیده
• افزایش تجزیه بافت اسکار
• کاهش درد
• سرعت بخشی روند بهبودی

نکته حائز اهمیت در خصوص این نوع الکتروتراپی اینکه در زانوبند زاپیامکس و کمربند پلاتینر از تکنولوژی اولتراسوند استفاده شده است. به همین دلیل بسیاری از پزشکان بر خرید زاپیامکس برای درمان مشکلات زانو تاکید دارند.

چرا از الکتروتراپی برای تسکین درد استفاده کنیم؟

یکی از بزرگترین مزایای استفاده از الکتروتراپی این است که روشی غیر تهاجمی ‌عالی برای مدیریت درد بدون دارو است. همچنین الکتروتراپی در مقایسه با داروهای مسکن عوارض جانبی بسیار کمی ‌دارد و غیر اعتیادآور محسوب می‌شود. واحدهای TENS اغلب برای درمان راحت شرایط مزمن در خانه به بیماران داده می‌شود. بیماران تنظیمات را با شدت دلخواه خود تنظیم خواهند کرد و درد مزمن یا حاد را برطرف می‌سازند.

بیشتر بدانید: درمان سفتی مفصل؛ چگونه مفاصلمان را سرزنده نگه داریم؟

کاربردهای انواع جریان های الکتروتراپی در مراقبت‌های بهداشتی

الکتروتراپی برای مدت بسیار طولانی به عنوان یک درمان کاهش درد مورد استفاده قرار گرفته و هنوز پتانسیل درمانس آن به صورت کامل شناایی نشده است.  داروهای معمولی برای درد و سایر مشکلات سلامت عمومی ‌باعث عوارض جانبی متعددی مانند نفخ، تحریک، حالت تهوع و موارد دیگر می‌شود. از طرف دیگر الکتروتراپی دارای حداقل عوارض جانبی و این باعث می‌شود که آن را به عنوان یک تکنیک بالقوه مدیریت درد به حساب آورد.

در حال حاضر محبوب‌ترین کاربرد الکتروتراپی مدیریت درد است اما کاربردهای دیگری مانند زیبایی شناسی، استفاده از دامپزشکی، عضله سازی نیز وجود دارد و با سرعت زیادی در حال رشد هستند. کاربردهای الکتروتراپی در مراقبت‌های بهداشتی عبارتند از:

1.تسکین درد؛ مهم‌ترین تاثیری که از الکتروتراپی انتظار می‌رود

تسکین درد یکی از محبوب‌ترین کاربردهای الکتروتراپی است. برخی از شرایط درد رایج که الکتروتراپی تا به امروز برای آن‌ها با موفقیت استفاده شده است عبارتند از:

• فیبرومیالژیا
• درد عضلانی
• آرتروز
• فتق و بیرون زدگی دیسک کمر
• گرفتگی عضله
• پیشگیری و تاخیر در آتروفی عدم استفاده
• التیام زخم
• حفظ و افزایش دامنه حرکتی
• تحریک عضلات پس از جراحی برای جلوگیری از ‌ترومبوز وریدی

2. مدیریت درد زایمان به کمک الکتروتراپی روشی تسکینی بدون دارو

نسخه‌های مختلفی از دستگاه TENS وجود دارد که برای مدیریت درد زایمان استفاده می‌شود. به طور معمول، در طول مدیریت درد زایمان، چندین آرام بخش ضد تب برای کاهش درد استفاده می‌شود.

این مسکن‌ها تاثیر جدی بر مادر و نوزاد می‌گذارد. برای غلبه بر این تاثیر دارویی و در امان ماندن از عوارض شیمیایی داروها، الکتروتراپی TENS یکی از ارجح‌ترین روش‌ها محسوب می‌شود. استفاده از الکتروتراپی نوعی درمان بی خطر است و هیچ آسیبی برای مادر یا جنین ندارد.

3. مدیریت اضطراب و بی خوابی تاثیر کمتر شناخته شده الکتروتراپی

تحریک الکتریکی جمجمه به تحریکی اشاره دارد که ذهن و بدن را آرام می‌کند. تجویز تحریک الکتریکی جمجمه باعث آزاد شدن اپی نفرین، نوراپی نفرین، سروتونین و مانیتول می‌شود. این انتقال دهنده‌های عصبی بدون ایجاد اختلال در متابولیسم داخلی باعث ایجاد احساس آرامش می‌شوند. با اعمال جریان با شدت کم، ناحیه زیر قشر مغز دچار آرامش می‌شود. این فناوری همچنین در تسکین بی خوابی و اضطراب موثر بوده است.

4. مدیریت درد در حیوانات به کمک الکتروتراپی از روش‌های نوین درمان بیماری حیوانات

الکتروتراپی در مدیریت درد دامپزشکی نیز بسیار مفید و کاربردهای فراوانی پیدا کرده است. برخلاف مکانیسم مرسوم انسداد درد TENS، الکتروتراپی آنتالژیک که در سگ‌ها استفاده می‌شود باعث آزاد شدن اندورفین در سیستم سگ می‌شود.

اندورفین آزاد شده باعث کاهش قابل توجهی در سطح درد بدن می‌شود. اندورفین توسط بدن خود سگ برای مبارزه با درد تولید می‌شود. ثابت شده است که‌این درمان برای تقویت عضلات و مدیریت درد در اسب نیز مفید است. تحقیقات مستمر برای ارزیابی سایر زمینه‌های بالقوه که در آن‌ها می‌توان از الکتروتراپی برای مراقبت‌های دامپزشکی استفاده کرد، در حال انجام است.

5. زیبایی، لیفت صورت و تقویت کننده کاربردهای جدید الکتروتراپی

الکتروتراپی باعث تشکیل ATP و متابولیسم سالم می‌شود. سرعت افزایش یافته کلاژن سازی و خواص جوان کننده تحریک الکتریکی در کاربردهای زیبایی مانند لیفت صورت و تونینگ کاربرد زیادی دارد. میکروجریان درمانی با موفقیت برای سفت کردن پوست شل صورت و کاهش چین و چروک و خطوط ریز استفاده شده است.

6. کمک به تقویت و ریکاوری عضلات ورزشکاران در حین ورزش‌های سنگین

افزایش جریان خون به دلیل تحریک الکتریکی باعث افزایش توده عضلانی می‌شود. جریان الکتریکی در عضلات باعث افزایش تولید ATP و در نتیجه تقویت عضلات می‌شود. این درمان همچنین برای توانبخشی عضلانی و بازیابی عملکرد در صورت آسیب شدید مؤثر است.

کلیاتی که درباره انواع دستگاه های الکتروتراپی باید دانست

با توجه به سیستم‌های انرژی طبیعی سلول زنده، دو رویکرد برای استفاده از روش‌های الکتروتراپی وجود دارد. اولا، فرد می‌تواند انرژی کافی برای غلبه بر انرژی غشاء ارائه دهد و در نتیجه آن را مجبور به تغییر رفتار کند. ثانیا می‌توان سطوح انرژی بسیار کمتری را ارائه داد و به جای اینکه غشا را مجبور به تغییر رفتار کند، می‌توان آن را تحریک و برانگیخته کرد.

تحریک غشاء با انرژی کم باعث ایجاد هیجان آن می‌شود و هیجان غشاء به نوبه خود به هیجان سلولی می‌انجامد. سلول‌های برانگیخته همان کار سلول‌های عادی را انجام می‌دهند، اما این کار را با سرعت نسبتا سخت‌تر و سریع‌تر به اجرا در می‌آورند.

طی چند سال گذشته روند کلی کاهش سطح انرژی مورد استفاده در الکتروتراپی وجود داشته است. دوزهای درمان اولتراسوند به طور قابل توجهی کمتر از آنچه قبلا تصور می‌شد مؤثر است. موج کوتاه پالسی در اولتراسوند از سطوح توانی استفاده می‌کند که چندین مرتبه کمتر از مقادیر اعمال شده در طول درمان موج کوتاه مداوم است. لیزر درمانی نمونه دیگری از کاربرد بالینی سطوح کم انرژی برای بافت‌های آسیب‌دیده است.

اصل اساسی مداخلات الکتروتراپی این است که استفاده از روش‌های کم توان انرژی می‌تواند توانایی طبیعی بدن برای تحریک، هدایت و کنترل فرآیندهای درمانی و ‌ترمیمی ‌را افزایش دهد. به جای ضربه زدن به سلول‌ها با سطوح انرژی بالا و در نتیجه وادار کردن آن‌ها به واکنش، برنامه‌های کاربردی کم انرژی با هدف قلقلک دادن سلول‌ها بیشترین تاثیر را دارد. تحریک آن‌ها موجب ارتقا فعالیت به سطح بالاتر و در نتیجه استفاده از منابع طبیعی بدن برای انجام این کار است.

سوالات متداول