آیا فلج ارب (Erb’s palsy) درمان می‌شود؟

فلج ارب (Erb’s palsy) که به آن فلج ارب دوشن یا به اختصار فلج دوشن نیز گفته می‌شود نوعی آسیب دیدگی در دست و بازو است که اغلب در حین تولد یا حتی پس از آن ایجاد می‌شود. فلج دوشن در برخی مواقع خود به خود درمان می‌شود، اما در برخی مواقع ورزش‌های خاصی به منظور عدم سفتی و فلج دائمی توسط پزشک توصیه می‌شود.

فلج ارب چیست؟

فلج ارب یک بیماری عصبی در شانه و بازو (شبکه بازویی) است که منجر به ضعف یا از دست دادن عملکرد عضلانی در دست و بازو می شود. شبکه بازویی گروهی از پنج عصب است که ستون فقرات را به بازو و دست متصل می کند. این اعصاب به شانه، بازوها و دستان شما اجازه می دهد تا حس داشته باشند و حرکت کنند. اگر اعصاب شبکه بازویی به دلیل کشش یا پارگی به خوبی کار نکنند، این عارضه فلج شبکه بازویی نامیده می شود. این بیماری شایع ترین نوع فلج شبکه بازویی است.

آسیب‌های همراه با فلج ارب؛ طبقه‌بندی فلج ارب

آسیب‌هایی که در اثر فلج ارب ایجاد می‌شود می‌تواند سطوح مختلفی داشته باشند و از انواع بی‌خطر تا مواردی با ریسک فلج دائمی را شامل شود. در ادامه به 4 مرحله آسیب فلج ارب اشاره می‌کنیم:

• آوالژن: زمانی اتفاق می افتد که عصب از ستون فقرات جدا می‌شود. این نوع از آسیب‌دیدگی جدی‌ترین نوع فلج ارب است.
• پارگی عصب: زمانی اتفاق می‌افتد که عصب دچار پارگی می‌شود اما این پارگی از ستون فقرات نیست.
• نوروما: نوروما در مواقعی اتفاق می‌افتد که عصب پاره شده و بهبود یافته اما اسکار پارگی همچنان باقی مانده است. بافت اسکار به عصب‌های آسیب دیده فشار وارد کرده و از ارسال سیگنال از عصب به ماهیچه جلوگیری می‌کند.
• نوراپراکسی: در اثر کشیدگی عضلانی ایجاد می‌شود. این نوع از آسیب‌دیدگی نسبت به سایر آسیب‌های شبکه بازویی رایج‌تر است.

آسیب فلج ارب بسته به نوع آن ممکن است به خودی خود درمان شود و یا نیاز به زمان بیشتری داشته باشد. اما خبر خوب اینکه اکثر بیماران مبتلا به فلج ارب بین 3 تا 9 ماه درمان می‌شوند.

علت بروز فلج ارب؛ آسیب عصبی در زمان تولد

یکی از رایج‌ترین علل بروز فلج ارب زمانی است که گردن و سر کودک در هنگام زایمان طبیعی و یا سزارین تحت کشش و فشار قرار بگیرد. درواقع در این شرایط پزشک به منظور باز شدن فضا برای خروج شانه‌ها تحت کشش و فشار قرار بگیرد.
با این حال احتمال ایجاد بروز فلج ارب در بزرگسالان نیز وجود دارد. فلج دوشن در بزرگسالان در پی یک آسیب شدید ایجاد می‌شود. این نوع از آسیب دیدگی‌ها به خصوص در آسیب‌های وارد شده در تصادفات موتوری، آسیب دست در تیراندازی، آسیب ناشی از زخم چاقو و یا تومورها است.

برخی از ریسک فاکتورهای فلج ارب؛ وزن بالای کودک و کم تحرکی مادر

فلج ارب اغلب در حین زایمان طبیعی و بر اثر فشار وارد شده بر سر و گردن نوزاد ایجاد می‌شود. اما با این حال برخی از نوزادان بیشتر در معرض این بیماری هستند. ریسک فاکتورهای فلج دوشن شامل موارد زیر است:

• وزن بالای نوزاد هنگام تولد
• دیابت بارداری
• بارداری قبلی که شامل دیستوشی شانه
• بارداری چندقلویی
• دریافت داروهای مانند اکسی توسین یا اپیدورال
• موقعیت زایمان بریچ (کودک در مجرای زایمان با سر قرار نگرفته است)

علاوه بر موارد فوق میزان تحرک مادران باردار نیز می‌تواند در افزایش ریسک این اختلال نقش داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود در زمان بارداری حتما فعال باقی بمانید و ورزش کنید.

چه تعداد از نوزادان به فلج ارب مبتلا می‌شوند؟

به طور کلی آسیب فلج ارب در 0.09 درصد از نوزادان ایجاد می‌شود. همچنین احتمال بروز این آسیب در کودکان مبتلا به اضافه وزن بسیار بالاتر از سایر نوزادان است. درواقع نوزادان درشت‌تر در حین زایمان به فشار بیشتری برای خروج از کانال زایمان احتیاج دارند. با این حال نحوه قرارگیری نوزاد در رحم نیز می‌تواند عاملی برای ایجاد این نوع از فلج باشد.

علائم فلج ارب؛ عدم تحرک شانه و بازو

فلج ارب می‌تواند بر شانه، بازو و آرنج تاثیر دارد. در این بیماری ماهیچه‌ها تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند اما دست‌ها دچار بی‌حسی و سوزن سوزن شدن می‌شوند. در حالت کلی فردی که به فلج ارب دوشن مبتلا باشد دارای علائم زیر می‌باشد:

• فلجی در شانه، بازو و آرنج: در پی آسیب دیدگی ارب فرد قادر نیست دست خود را بلند یا آرنجش را خم کند.
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن: بروز احساس بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در دست نیز یکی دیگر از علائم این بیماری است.
• چرخش کف دست به عقب (waiter-tip) همزمان با دفورمه شدن انگشتان دست همراه است.

فلج ارب به این دلیل که در هنگام تولد ایجاد می‌شود بخوبی در مراحل ابتدایی قابل تشخیص است. اما با این حال تشخیص میزان دقیق آسیب دیدگی ممکن است تا 3 تا 6 ماهگی به طور کامل میسر نباشد.

نحوه تشخیص فلج ارب

تشخیص فلج ارب با بررسی فیزیکی قابل تشخیص است. اما پزشک معالج می‌تواند برای بررسی بیشتر موارد زیر را نیز درخواست دهد:

• EMG (الکترومیوگرافی): این آزمایش نشان می‌دهد که ماهیچه‌ها و عصب‌ها چگونه عمل می‌کنند.
• تست‌های تصویربرداری. انواع روش‌های تصویربرداری نیز نشان می‌دهد داخل بدن چه می‌گذرد. انواع تصویربرداری MRI، سی تی و عکس اشعه ایکس می‌تواند به تشخیص بهتر بیماری کمک کند.

آیا درمان فلج ارب ممکن است؟

درمان فلج ارب بستگی یه این موضوع دارد که چقدر صدمه به عصب جدی بوده است. در برخی موارد فلج ارب به خودی خود پس از گذشت 3 تا 4 ماه درمان می‌شود. اما پزشک معالج معمولاً برنامه ورزشی برای کودک تجویز می‌کند که باید به کمک شخصی دیگر روی دست نوزاد انجام شود.

• انجام حرکت‌های ورزشی به بازگرداندن دامنه حرکت و پیشگیری از سفتی و خشکی در نواحی مختلف دست جلوگیری می‌کند. انجام این حرکات ورزشی مطابق آنچه پزشک توصیه می‌کند در درمان فلج دوشن نقشی کلیدی دارد.
• آب درمانی همزمان با انجام حرکت ورزشی می‌تواند درد انجام حرکات ورزشی را برای کودک رفع کند. چراکه آب نقشی حمایتی از عضلات دارد.
• تزریق بوتاکس بر روی عضلات سالم به منظور فلج کردن عضلات سالم تا ماهیچه‌های ضعیف تر مجبور به حرکت شوند.
  استفاده از آتل به منظور جلوگیری از پیچ خوردن و سفت شدن دست به داخل نیز در برخی مواقع انجام می‌شود.

اگر تا سن 6 ماهگی دست کودک به وضعیت نرمال بازنگشت، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. عمل جراحی شامل:

• ترمیم عصب: این جراحی شامل پیوند عصبی، انتقال عصبی، نورولیز و رفع فشار عصبی است.
• ترمیم ماهیچه‌: طی این عمل بافت آسیب دیده با بافت سالک که از قسمت دیگری از بدن جدا شده است جایگزین می‌شود.

به یاد داشته باشید که ترمیم هر نوعی از آسیب عصبی به کندی صورت می‌گیرد و به همین دلیل باید صبور باشید.

چه زمان برای فلج ارب به پزشک مراجعه کنیم؟

در درمان آسیب‌های عصبی هر قدر دیرتر اقدام کنید آسیب عصبی کمتر به درمان پاسخ می‌دهد. به همین دلیل در صورت مشکوک بودن خود یا نوزاد به آسیب فلج ارب باید در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.

درصورتیکه نوزاد مبتلا به فلج دوشن باشد نیاز به پیگیری‌های مکرر و دوره‌ای دارد. والدین کودک باید در انجام ویزیت‌ها بسیار دقیق باشند. درواقع آسیب عصبی فلج دوشن قبل از 6 ماهگی سریعتر به درمان پاسخ می‌دهد. به همین دلیل نباید به سادگی این زمان طلائی را به هدر داد.

یادداشت پایانی

فلج ارب یا فلج ارب دوشن شامل آسیب به عصب دست و بازو است که اغلب در نوزادان حین تولد و در اثر کشیدن گردن و شانه ایجاد می‌شود. علائم فلج ارب شامل آسیب‌های عصبی دست، شانه و آرنج است که فرد را از انجام برخی از حرکات منع می‌کند. فلج ارب در موارد خفیف نیاز به درمان ندارد اما در موارد حاد نیاز به درمان و حتی در موارد نادر به جراحی نیاز دارد. با این حال اغلب بیماران با درمان‌های حرکتی و فیزیوتراپی درمان می‌شوند.

سوالات متداول