جراحی آرتروز زانو راهی برای خلاص شدن و درمان این درد آزاردهنده
جراحی آرتروز زانو یکی از رایجترین جراحیهایی است که این روزها برای کاهش درد و درمان آسیبهای ناشی از آرتروز انجام میشود. این جراحیها نمونههای مختلفی دارند که از تحریک رشد غضروف گرفته تا ترمیم آسیبهای وارد شده و تعویض کامل مفصل زانو متغیر هستند. انتخاب هر کدام از این جراحیها به میزان آسیب وارد شده به مفصل، درد و سن بیمار، توانایی بدنی و سلامتی جسمانی آن بستگی دارد.
توجه داشته باشید که انجام جراحی و ترمیم آسیب ایجاد شده تنها نیمی از راه درمان آرتروز است. به این صورت که بعد از جراحی آرتروز زانو انجام دورههای فیزیوتراپی، رعایت اصول مراقبتی از مفصل جراحی شده و ورزش کردن نیمه دیگر بهبودی مفصل به شمار میرود. باید گفت که پیگیری و انجام تمرینهای فیزیوتراپی باعث تسریع در روند بهبودی مفصل، کاهش درد و افزایش قدرت و انعطافپذیری آن میشود.
در این مقاله از مجله پزشکی مسیر ما به بررسی جراحی آرتروز زانو میپردازیم، با ما همراه باشید:
نگاهی سریع به معرفی جراحی آرتروز زانو
- آرتروز زانو باعث ساییدگی مفصل، درد و تورم خواهد شد
- راههای مختلفی برای درمان آسیبهای ناشی از آرتروز زانو وجود دارد که انتخاب آنها بستگی به میزان آسیب وارد شده، درد و سن بیمار دارد
- در مواردی که آسیب ایجاد شده در مفصل زانو با داروها و روشهای تزریقی بهبود نیابد، پزشک جراحی آرتروز زانو را پیشنهاد خواهد داد
- انتخاب نوع جراحی بستگی به شدت و میزان آسیب و درد زانو، سن و آناتومی زانو بیمار، سبک زندگی و تشخیص پزشک دارد
- مراقبتهای بعد از جراحی آرتروز زانو در درمان و بهبودی مفصل نقش کلیدی دارند
آرتروز چیست؟ و انواع آن
آرتروز که به عنوان ساییدگی نیز شناخته میشود، وضعیتی است که در آن بالشتک طبیعی بین استخوانهای موجود در مفاصل (غضروفها) از بین میرود. وقتی این اتفاق میافتد، استخوانهای مفاصل به هم نزدیکتر شده و دچار ساییدگی میشوند. این موضوع روی جذب ضربه از طرف غضروف نیز اثر میگذارد.
این ساییدگی میتواند به مرور زمان باعث درد، تورم، سفتی مفصل، کاهش توانایی حرکتی و گاهی اوقات تشکیل خارهای استخوانی شود.
این بیماری در مفاصل مختلف بدن ایجاد شود، اما معمولا در مفاصلی که بیشتر وزن بدن را تحمل میکنند یا بیشترین تحرک را دارند ایجاد خواهد شد. از این مفاصل میتوانیم به زانو، مچ پا، لگن، شانه و مچ دست اشاره کنیم.
آرتروز که به آن آرتریت نیز میگویند، انواع مختلفی دارد که دو نمونه از انواع آن نسبت به بقیه شایعتر هستند. این دو نمونه استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید نام دارند.
استئوآرتریت در اثر افزایش سن، استفاده زیاد از مفصل و آسیب به مفصل ایجاد میشود؛ اما آرتریت روماتوئید یک بیماری خود التهابی است که در آن سیستم ایمنی به مفاصل بدن حمله میکند.
آرتروز زانو و عدم درمان این ساییدگی بین استخوانها
آرتروز زانو یکی از رایجترین مشکلات مفصلی و استخوانی در دنیای امروز است. باید اشاره کنیم که آرتروز زانو بیشتر از نوع استئوآرتریت است و معمولا در افراد زیر ایجاد خواهد شد:
- بزرگسالان و مسنها
- افرادی که از مفصل زانوی خود بیش از حد استفاده میکنند
- افرادی که دچار اضافه وزن هستند
توجه داشته باشید که عدم درمان آرتروز زانو میتواند بر حرکت فرد تاثیر بگذارد به این صورت که باعث مشکلاتی در موارد زیر میشود:
- مشکل در راه رفتن
- سخت شدن بالا و پایین رفتن از پلهها
- عدم توانایی فرد برای پیادهروی طولانی مدت یا ایستادن
- نشستن و حتی دراز کشیدن
درمان آرتروز زانو با روشهای مختلف
راههای مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد که انتخاب هر کدام از آنها موارد زیر بستگی دارند:
- به شدت آرتروز
- آسیبهای ایجاد شده ناشی از آن
- میزان درد
- سن بیمار
- توانایی حرکتی مفصل
- توانایی جسمانی بیمار
روشهای درمان آرتروز در زانو عبارتند از:
- مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن
- استفاده از کرم یا پمادهای ضدالتهاب روی پوست برای تسکین درد
- تزریق داروهای ضدالتهاب مانند کورتیکواستروئید برای کاهش درد و التهاب به صورت موقتی
- تزریق اسید هیالورونیک (مایعی شبیه به ماده طبیعی در مفصل) برای تقویت زانوها
- ورزش آرتروز زانو و تمرینهای کششی برای تقویت عضلات اطراف زانو
- انجام دورههای فیزیوتراپی برای بهبود حرکت مفصل و کاهش درد
- کاهش وزن برای کم کردن فشار روی مفاصل زانو
- انواع مختلف جراحی آرتروز زانو از جمله جراحی تعویض مفصل و آرتروسکوپی
به طور کلی باید گفت که هدف از درمان آرتروز در زانو عبارتند از:
- تسکین درد
- حفظ یا بهبود دامنه حرکتی مفصل
- برطرف کردن آسیبهای ایجاد شده در صورت امکان
- نرم و انعطافپذیر کردن مفصل
در ادامه با انواع نمونههای جراحی آرتروز زانو آشنا خواهیم شد، با ما همراه باشید:
انواع جراحی آرتروز زانو
انواع مختلفی از جراحی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد. این که کدام جراحی در صورت نیاز توصیه میشود، به عوامل مختلفی مانند سن، آناتومی بدن بیمار، سلامت عمومی، سبک زندگی، ترجیحات شخصی و همچنین تجربه و ترجیحات جراح بستگی دارد.
جراحی آرتروسکوپی
نام این جراحی از وسیلهای که از آن برای دیدن فضای مفصل استفاده میکنند گرفته شده است. این وسیله از یک لوله نازک و باریک ساخته میشود که به سر آن یک دوربین کوچک وصل شده که آرتروسکوپ نام دارد. جراحان با استفاده از تصاویر به دست آمده از این دوربین به بررسی و ترمیم مفصل میپردازند.
در بیشتر موارد این جراحی برای بررسی میزان آسیب انجام میشود و در صورت امکان پزشک آسیبهای ایجاد شده را ترمیم میکند. میتوان گفت که آرتروسکوپی یک جراحی کاوشگری است.
روش انجام این جراحی:
در جراحی آرتروسکوپی جراح برای وارد کردن آرتروسکوپ به فضای مفصلی یک برش کوچک روی مفصل زانوی بیمار ایجاد میکند. سپس آرتروسکوپ را به فضای مفصلی وارد کرده و تصاویر گرفته شده توسط دوربین را روی نمایشگر مقابل خود مشاهده میکند.
تصاویر آسیبها و عوارض ناشی از آرتروز را به خوبی نشان میدهند. در این حین جراح تصمیم میگیرد که به ترمیم بافتهای آسیبدیده یا برداشتن بافتهای شلشده اقدام کند.
برای ترمیم بافتهای آسیبدیده جراح از ابزارهای باریک و نارکی استفاده میکند که برای ورود آنها به فضای مفصلی، احتیاج به برشهای کوچکی در اطراف زانو است. به دلیل کوچک بودن این برشها باید گفت که دوران نقاهت این جراحی بسیار کم خواهد بود. در بیشتر موارد افراد میتوانند چند روز بعد از جراحی به فعالیتهای روزانه خود بازگردند.
در مواردی که آسیبهای ایجاد شده در مفصل نسبت به چیزی که در تصویربرداریهای گرفته شده (MRI یا CT اسکن) بیشتر باشد، جراح این عمل را متوقف کرده و از روشهای دیگری برای ترمیم و درمان زانو استفاده میکند.
مزایای جراحی آرتروسکوپی
این جراحی ساده مزایای مختلفی دارد که عبارتند از:
- بررسی دقیق آسیبهای مفصلی با برشهای کوچک که باعث کوتاه شدن دوران نقاهت میشوند
- ایجاد زخمها و برشهای کوچک روی پوست
- ترمیم و بازسازی آسیبهای کوچک ایجاد شده
- به تاخیر انداختن جراحیهای پیچیدهتر
- برگشت بیمار به فعالیتهای روزانه، تنها چند روز بعد از جراحی
جراحی تعویض کامل مفصل زانو
تعویض مفصل زانو زمانی انجام میشود که انجام سایر روشهای درمانی تاثیری روی بهبودی و درد بیمار نداشته باشند. این جراحی برای کاهش درد، بهبود توانایی حرکتی و کیفیت زندگی بیمار انجام میشود. به جراحی تعویض کامل مفضل زانو، آرتروپلاستی کامل زانو نیز میگویند.
روش انجام این جراحی:
برای انجام این جراحی برشی بزرگ از بالا تا پایین زانو روی پای بیمار ایجاد میشود. سپس جراح کل مفصل را خارج میکند و به جای آن از پروتز استفاده خواهد کرد. این پروتز از نظر اندازه و شکل دقیقا شبیه به مفصل بیمار است. همچنین به گونهای طراحی شده که حرکت و وظیفه مفصل را تقلید کند.
علاوه بر خارج کردن مفصل این جراحی شامل بریدن انتهای آسیبدیده درشت نی (استخوان ساق پا)، انتهای استخوان ران و پوشاندن هر دو با پروتز است. باید اشاره کنیم که مفصل مصنوعی از فلز و پلاستیک ساخته میشود.
این سطوح جدید به آرامی در مقابل یکدیگر حرکت میکنند و یک مفصل زانو کاربردی ایجاد خواهند کرد. بهبود نسبی بعد از این جراحی معمولا 4 تا 6 هفته طول میکشد و بهبودی کامل ممکن است از چند ماه تا یک سال کامل طول بکشد.
جراحی تعویض کامل زانو باعث کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل زانو برای اکثر بیماران میشود. با این حال یک زانوی جایگزین به اندازه یک زانوی سالم قوی و بادوام نیستو به همین دلیل به بیماران اکیدا توصیه میشود که در فعالیتهای شدید (مانند دویدن) که امکان دارد ساییدگی و پارگی مفصل جدید را تسریع کند، شرکت نکنند.
باید اشاره کنیم که در صورتی پزشک اجازه این جراحی را میدهد که:
- درد شدید زانو باعث محدود شدن فعالیتهای روزمره شده باشد
- درد شدید یا متوسط در زمان استراحت
- التهاب و تورم طولانی مدت که با استراحت و دارو بهبود نمییابد
- کاهش محدوده حرکتی مفصل
جراحی تعویض جزئی زانو یا آرتروپلاستی تک بخشی زانو
تعویض جزئی زانو که اغلب به آن تعویض تک محفظهای زانو نیز میگویند، تنها شامل تعویض یکی از سه محفظه زانو میشود:
- محفظه داخلی: قسمت داخلی زانو جایی که زانوهای فرد در زمانی که پاها کنار هم هستند با هم برخورد میکنند
- محفظه جانبی: قسمت بیرونی زانو
- محفظه کشکک رانی: قسمت جلویی زانو، جایی که کشکک زانو با استخوان ران برخورد دارد
جراحی تعویض جزئی زانو، بخش آسیبدیده مفصل زانو (معمولا قسمت جانبی یا داخلی) را با حفظ مناطق سالم، درمان میکند. این جراحی فقط برای تعداد کمی از افراد مناسب است و برای بیمارانی که زانوهای آنها مشکلات زیر را دارد مناسب نیست:
- پای ضربدری
- زانوهای بیمار در یک راستا قرار ندارد
- سفتی شدید مفصل زانو
- افرادی که آسیبهای رباطی دارند
- پای پرانتزی
- آرتریت روماتوئید
در مقایسه با تعویض کامل زانو، تعویض جزئی زانو یک جراحی کمتر تهاجمی است؛ بنابراین معمولا درد و زمان بهبودی کمتری نیاز دارد. با این حال تعویض جزئی زانو به اندازه تعویض کامل زانو برای کاهش درد قابل اعتماد نیست.
جراحی استئوتومی زانو
استئوتومی زانو (Knee Osteotomy) که به آن استئوتومی تیبیال (Tibial Osteotomy) یا استئوتومی فمورال (Femoral Osteotomy) نیز میگویند یک جراحی برای درمان آسیبهای ناشی از آرتروز زانو است.
در طول استئوتومی زانو یک قطعه کوچک از استخوان طبیعی یا مواد مصنوعی در استخوان پیوند میزنند تا مفصل را مجددا تنظیم کنند. استخوان پیوندی در این جراحی جای استخوانی را که در اثر ساییدگی آسیبدیده را میگیرد و باعث تنظیم فشار روی مفصل خواهد شد.
این جراحی برای تعداد محدودی از افراد جوان (زیر 60 سال یا بیشتر) که از نظر جسمی فعال هستند، مناسب است. در این روش از جراحی آرتروز زانو به ترمیم و بازسازی همترازی نامناسب زانو که در اثر ساییدگی و پارگی شدید فقط در یک طرف مفصل ایجاد شده میپردازند.
در طی استئوتومی زانو، جراح استخوان ران یا درشت نی را برش میدهد و موارد زیر را انجام میدهد:
- یک قسمت کوچک از استخوان را برمیدارد
- یک قطعه کوچک از پیوند استخوان طبیعی یا مواد مصنوعی را به استخوان ساییده شده اضافه میکند
توجه داشته باشید که جراحی آرتروز زانو به روش استئوتومی باعث تراز مجدد مفصل میشود. در این حالت فشار زیادی که در اثر ساییدگی روی یک نقطه از مفصل ایجاد شده بود، برداشته میشود. به طور کلی باید گفت که هدف این جراحی کاهش درد و شاید کند کردن پیشرفت آرتروز زانو است. یک جراحی موفقیتآمیز استئوتومی زانو میتواند نیاز به جراحی تعویض کامل زانو را تا 10 سال به تعویق بیندازد.
دوران نقاهت این جراحی کمتر از جراحی تعویض کامل مفصل بوده و همچنین بیمار میتواند بعد از بهبودی در ورزشهای پرتحرک نیز شرکت کند؛ اما توجه داشته باشید که رعایت نکات مراقبتی بعد از جراحی و پیگیری دورههای فیزیوتراپی به کوتاه شدن دوره بهبودی کمک شایانی میکند.
جراحی ترمیم غضروف زانو
بدن به طور پیوسته میتواند بافتهای جدیدی تولید کند؛ اما به مرور زمان و با افزایش سن این روند کند خواهد شد. یکی از روشهایی که امروزه برای ترمیم بافتهای غضروفی استفاده میکنند، تحریک رشد غضروف است.
برای این ترمیم و تحریک رشد غضروف روشهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- تحریک مغز استخوان
یکی از راههای تحریک رشد غضروف، ایجاد ریزشکستگیهای دقیق در اطراف استخوانهای مجاور آن غضروف است. به این روش تحریک مغز استخوان (Bone marrow stimulation) نیز میگویند.
- تکنیکهای پیوند استئوکندرال (OATS)
تکنیکOAT (Osteochondral transplantation techniques) که به آن موزاییکپلاستی نیز میگویند. این روش شامل پیوند غضروف از یک محل به محل دیگر است.
- کاشت سلول غضروفی اتولوگ (ACL)
روش ACL (Autologous chondrocyte implantation) به دو عمل جراحی نیاز دارد. در مرحله اول سلولهای غضروف برداشت میشوند و سپس به مدت چند هفته در آزمایشگاه در محیطی مناسب رشد میکنند. در طی جراحی دوم سلولهای غضروفی دوباره در مفصل زانو کاشته میشوند.
این روشها ممکن است برای بیمارانی مناسب باشد که آسیب غضروفی آنها کوچک است. به طور معمول از این روش برای بیماران جوانتر استفاده میکنند؛ زیرا بدن آنها میتواند با سرعت بیشتری آسیب ایجاد شده را ترمیم کند.
باید گفت که این نمونه جراحیها برای جوانانی که در اثر حوادث و آسیبهای ورزشی دچار مشکلاتی مفصلی و غضروفی شدهاند مناسب است. همچنین این روشها میتواند از ایجاد آرتروز بعد از سانحه، ساییدگی و پارگی تدریجی آسیب جلوگیری کند. بنابراین این جراحیها معمولا برای افرادی که سعی در کاهش یا پیشگیری از آرتریت شدید دارند، مناسبتر خواهد بود.
آیا جراحی را باید آخرین راه درمان دانست؟
باید گفت پس از اینکه درمان های گوناگون را امتحان کردید و بهبودی در زانویتان پدید نیامد، احتمالا تنها راه پیشنهادی پزشک عمل جراحی خواهد بود که در این مقاله درباره انواع عمل جراحی زانو اطلاعاتی در اختیارتان قرار دادیم. پزشک بر اساس میزان جراحت وارد شده به زانو و همینطور سن و وضعیت کلی شما، یکی از جراحی ها را برایتان تجویز می کند تا خیلی زود از تحمل درد زانویتان رهایی یابید.
پرسش های متداول در زمینه جراحی آرتروز زانو
آیا همیشه زانو در جراحی نیاز به تعویض دارد؟
خیر . براساس نوع جراحی روش های گوناگونی وجود دارد.
مهمترین علامت آرتروز پیست؟
اگر در بالا و پایی نر فتن از پله ها مشکل دارید موضوع را بررسی کنید.
مهمتری عامل پیشگیری از آرتروز زانو چیست؟
تغییر سبک زندگی و کاهش وزن
