رگ سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن؛ معرفی 3 ورزش برای تسکین درد سیاتیک

رگ سیاتیک عریض‌ترین و طولانی‌ترین عصب بدن، متشکل از چندین ریشه عصبی نخاعی که از طناب نخاعی در قسمت پایین کمر خارج می‌شود. پهنای هر رگ سیاتیک تقریبا به‌اندازه یک انگشت است. در هر طرف بدن، عصب سیاتیک از قسمت تحتانی ستون فقرات، پشت مفصل ران، از باسن و ساق پا تا پشت زانو می‌رود. در آن‌جا عصب و رگ سیاتیک به چند شاخه تقسیم و تا پا ادامه می‌یابد.

هنگامی‌که عصب سیاتیک یا ریشه‌های عصب نخاعی که رگ سیاتیک را تشکیل می‌دهند فشرده، نیشگون، ملتهب یا آسیب دیده باشند، درد سیاتیک نمود پیدا می‌کند. درد رگ سیاتیک در حدود پنج درصد از افرادی که کمردرد دارند رخ خواهد داد.

در برخی افراد هیچ علتی برای درد سیاتیک قابل تشخیص نیست. در برخی، علت می‌تواند فتق دیسک، برآمدگی نامنظم استخوان به دلیل آرتروز، تنگی کانال نخاعی یا تورم به دلیل رگ به رگ شدن رباط باشد. به ندرت، بیماری پاژه استخوان، نوروپاتی دیابتی، تومور نخاعی، تجمع خون (هماتوم) یا چرک (آبسه) با فشار بر عصب باعث سیاتیک می‌شود. به صورت کلی برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به سیاتیک هستند به همین دلیل در این مقاله از مجله سلامت ژین طب ابعاد کلی رگ سیاتیک را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

رگ سیاتیک کجاست؛ آناتومی سیاتیک را بشناسید

در هر طرف بدن، رگ سیاتیک از پایین ستون فقرات شروع وتا پشت مفصل ران، پایین باسن و پشت زانو می‌رود. در آنجا عصب سیاتیک به چند شاخه تقسیم و تا پا ادامه می‌یابد. هنگامی‌که رگ سیاتیک تحت فشار قرار گیرد، ملتهب یا آسیب‌ می‌بیند، به همین دلیل درد آن به سمت پا تابیده می‌شود.

رگ سیاتیک کجاست؟ آسیب در این ناحیه چه علائمی دارد؟

سیاتیک معمولا فقط یک طرف را درگیر می‌کند. درد از ناحیه کمر، از طریق باسن و پایین پشت هر یک از پاها احساس می‌شود. درد معمولا سوزش، تیر کشیدن یا ضربه زدن است. دردی که از یک مکان شروع و معمولا در امتداد مسیر عصب به مکان دیگر منتقل می‌شود، این نوع درد تشعشعی نامیده می‌شود.

سیاتیک باعث احساس سوزن سوزن شدن، درد آزاردهنده یا کمردرد شدید در مسیر عصب می‌شود. بی حسی یا ضعف امکان دارد در ساق یا پا احساس شود. راه رفتن، دویدن، بالارفتن از پله‌ها، صاف کردن پا و گاهی سرفه یا زور زدن درد را تشدید می‌کند. صاف کـردن کمر یا ایستادن درد ناشی از سیاتیک را تا حدودی تسکین می‌دهد.

اگر اعصاب دم اسبی (دسته اعصابی که از پایین طناب در قسمت تحتانی کمر امتداد می‌یابد) تحت تاثیر قرار گیرد، کنترل مثانه و روده‌ها از بین می‌رود. اگر این علائم جدی ایجاد گردد، مراقبت‌های پزشکی فورا مورد نیاز خواهد بود.

علل بروز درد در رگ سیاتیک چیست؟ آیا سیاتیم خودبه خود تخریب می‌شود؟

کانال نخاعی و سوراخ‌های بین مهره‌ای در قسمت تحتانی کمر، تونل‌های استخوانی هستند که اعصاب نخاعی از آن عبور می‌کنند. هنگامی‌که اندازه این تونل‌ها کاهش می‌یابد، فشار روی رگ سیاتیک رخ می‌دهد. اختلالاتی که می‌توانند باعث فشردگی رگ سیاتیک شوند عبارتند از:

• افتادگی دیسک بین مهره‌ای (برآمدگی، پارگی یا لغزش دیسک)
• تنگی کانال نخاعی
• اسپوندیلولیستزیس (لغزش استخوان ستون فقرات روی همدیگر)

افتادگی دیسک (فتق) زمانی اتفاق می‌افتد که دیسک بین مهره‌ای پاره یا برآمده شود. دیسک‌های بین مهره‌ای ساختارهای نرمی هستند که به عنوان ضربه‌گیر بین هر یک از مهره‌ها (استخوان‌ها) در ستون فقرات عمل می‌کنند. افتادگی یا پارگی دیسک کمر ممکن است به دو صورت باعث درد پا یا سیاتیک شوند:

• فشار مستقیم روی اعصاب کانال نخاعی یا سوراخ بین مهره‌ای
• مواد شیمیایی منتشر شده از دیسک پاره شده، اعصاب را تحریک می‌کند.

دیسک‌ها اغلب به طور ناگهانی در نتیجه فشار بیش از حد پاره می‌شوند. خم‌شدن و بلندکردن اجسام از راه‌های معمولی برای پارگی دیسک هستند.

درد سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟ آیا تشخیص آسان است؟

• ارزیابی پزشک
• آزمایش‌های تصویربرداری، مطالعات الکترودیاگنوستیک یا هر دو
• پزشکان معمولا بر اساس درد مشخصه سیاتیک را تشخیص می‌دهند. در طول معاینه فیزیکی، پزشکان قدرت و رفلکس‌های فرد را بررسی می‌کنند.
• اگر افراد ضعف یا بی حسی داشته باشند یا علائم آن‌ها بیش از 6 هفته طول بکشد، آزمایشات دیگری در دستو کار قرار می‌گیرد. MRI و توموگرافی کامپیوتری (CT) آزمایش‌های تصویربرداری هستند که به پزشکان در شناسایی ناهنجاری‌های ستون فقرات که باعث سیاتیک می‌شوند کمک می‌کنند. آزمایش‌های اعصاب و ماهیچه‌ها (تست‌های تشخیصی الکترومغناطیسی)، مانند مطالعات هدایت عصبی و الکترومیوگرافی، به پزشکان در شناسایی ریشه رگ سیاتیک آسیب‌دیده کمک می‌کنند.

برای پیشگیری از درد رگ سیاتیک چه مواردی را باید رعایت کرد؟

همیشه نمی‌توان از درد سیاتیک جلوگیری کرد، اما می‌توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد. راه‌های کاهش آن عبارتند از:

• ورزش کردن
• تقویت و کشش عضلات
• حفظ وزن سالم
• حفظ وضعیت بدنی خوب
• استفاده از تکنیک‌های مناسب بلند کردن

برای کاهش خطر ابتلا به سیاتیک ورزش را باید جزو اصلی‌ترین راه‌ها به حساب آورد. ورزش‌های هوازی، تمرینات مخصوص تقویت عضلات و حرکات کششی بسیارکمک کننده هستند. ورزش‌های هوازی مانند شنا و پیاده‌روی، تناسب اندام عمومی ‌را بهبود و به طور کلی عضلات را تقویت خواهند کرد.

تمرینات ویژه برای تقویت و کشش عضلات شکم، باسن و پشت در تثبیت ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌های کمر نقش سازنده‌ای دارند. تمرینات تقویت‌کننده عضلات شامل کج شدن لگن و فر کردن شکم است. تمرینات کششی نیز شامل کشش زانو تا سینه است. تمرینات کششی می‌تواند کمردرد را در برخی افراد افزایش دهد، پس بنابراین باید با دقت انجام شود. به عنوان یک قاعده کلی، هر ورزشی که باعث یا افزایش کمردرد می‌شود باید متوقف گردد. افرادی که کمردرد دارند باید قبل از شروع ورزش با پزشک مشورت کنند.

ورزش‌هایی برای پیشگیری از کمردرد ناشی از درد سیاتیک

تمرینات ورزشی چون به تقویت عضلات کمر کمک می‌کنند احتمال ابتلای فرد به آرتروز یا دیسک کمر را به حداقل می‌رسانند. فتق دیسک از عوامل اصلی بروز درد سیاتیک است جون موجب فشار به رگ سیاتیک شده و ایجاد درد می‌کند.

1. ورزش کج شدن لگن برای جلوگیری از ورود فشار به رگ سیاتیک

به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید. پاشنه‌ها را روی زمین قرار دهید و وزن را روی پاشنه‌ها بندازید. قسمت کوچک پشت را روی زمین نگه داشته و باسن را کمی از زمین فاصله داده و منقبض کنید. انقباض عضلات شک را در حین این حرکت فراموش نکنید این وضعیت را برای تعداد 10 ثانیه نگه دارید و 20 بار آن را انجام دهید.

2. ورزش فر شکم برای کاهش فشار بر رگ سیاتیک

به پشت دراز کشیده، زانوها را خم و پاها را روی زمین بگذارید. دست‌ها را روی سینه قرار دهید. ماهیچه‌های شکم را منقبض و به آرامی ‌شانه‌ها را حدود 25 سانتی‌متر از زمین بالا بیاورید. سر باید عقب نگه داشته شود و چانه نباید به سینه برخورد کند. سپس عضلات شکم را رها و به آرامی ‌شانه‌ها را پایین بیاورید. 3 ست 10 تایی برای دریافت نتیجه از این حرکت نیاز است پس آن را انجام دهید.

3. کشش زانو تا سینه؛ ورزش مهم و اثرگذار برای کنترل درد سیاتیک

صاف به پشت دراز کشیده، هر دو دست را پشت یک زانو قرار دهید و آن را به سمت سینه ببرید. برای شمارش 10 ثانیه نگه دارید. به آرامی‌ آن پا را پایین بیاورید و با پای دیگر تکرار کنید. این تمرین را 10 بار انجام دهید.

اقداماتی برای تسکین درد و درمان رگ سیاتیک پای راست و چپ

اغلب، درد خود به خود از بین می‌رود. اگر اینطور نباشد، چندین روش برای تسکین درد وجود دارد، گاهی فرد برای تسکین درد امکان دارد بر اساس نظر پزشک متوسل به جراحی شود. کشش آرام عضلات همسترینگ پس از گرم‌کردن بدن نیز نقش کمک کننده دارد. به صورت کلی روش‌های زیر برای مدیریت درد در رگ سیاتیک توصیه می‌شوند:

• یک تا دو روز استراحت در رختخواب اغلب منجر به تسکین درد خواهد شد. استراحت طولانی‌تر در رختخواب ماهیچه‌های مرکزی را تضعیف و سفتی را افزایش می‌دهد، در نتیجه کمردرد ناشی از سیاتیک را بدتر خواهد کرد و بهبودی را طولانی‌تر می‌سازد. بسیاری از افراد، خوابیدن به پهلو با زانوهای خمیده و بالش بین زانوها باعث تسکین می‌شود. افرادی که به پشت می‌خوابند می‌توانند زیر زانوهای خود بالش قرار دهند. اگر افراد راحت باشند می‌توانند به روی شکم بخوابند.
• استفاده از سرما (مانند کمپرس یخ) یا گرما (مانند پد گرم کننده) نیز در تسکین درد ناشی از سیاتیک گاهی موثر عمل می‌کنند.
• بهترین دارو برای گرفتگی رگ سیاتیک: مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی [NSAIDs] نیز به تسکین درد کمک می‌کنند. برخی از افراد به کمک داروهایی که درد عصبی را کاهش می‌دهند، مانند گاباپنتین، داروهای ضد تشنج یا برخی داروهای ضد افسردگی به مبارزه با درد سیاتیک می‌روند. اگر درد شدید و ممتد باشد، پزشکان امکان دارد کورتیکواستروئیدهایی را تجویز کنند که از طریق دهان دریافت می‌گردد یا به فضای اپیدورال (بین ستون فقرات و لایه بیرونی بافت پوشاننده نخاع) تزریق می‌شود.
• استفاده از شیاف برای کمردرد یک روش عالی برای تسکین درد بیمار است.
• تزریق کورتیکواستروئید اپیدورال
• فیزیوتراپی و کشش آرام عضلات همسترینگ پس از گرم کردن بدن به کاهش درد و اسپاسم عضلانی کمک خواهد کرد.

عمل جراحی برای درمان رگ سیاتیک پای چپ کی تجویز می‌شود؟

اگر فتق دیسک باعث فشار یا آسیب به رگ سیاتیک شود، فرد دردی بی امان یا مزمن تجربه خواهد کرد. به خصوص اگر با ضعف یا از دست‌دادن حس همراه باشد.

برای درمان این مشکل و درد شدید برداشتن قسمت برآمده دیسک یا دیسککتومی و گاهی اوقات بخشی از مهره (لامینکتومی) ضروری خواهد بود. معمولا یک بیهوشی عمومی برای انجام جراحی ‌لازم است. بستری در بیمارستان معمولا یک یا دو روز طول می‌کشد. اغلب، تکنیک‌های میکروسرجری، با یک برش کوچک و بی‌حسی ناحیه‌ای نخاعی، جراح می‌تواند برای برداشتن قسمت فتق دیسک اقدام کند.

بستری شدن در بیمارستان برای این روش معمولا لازم نیست. پس از هر دو روش، اکثر افراد می‌توانند تمام فعالیت‌های خود را در 6 هفته تا 3 ماه از سر بگیرند. عمل جراحی نسبت به درمان بدون جراحی بهبودی سریع‌تری را به دست می‌دهد. با این حال، پس از حدود یک یا دو سال، افرادی که بدون جراحی درمان می‌شوند نیز تقریبا به همان میزان بهبودی را تجربه می‌کنند.

برای افراد مبتلا به سیاتیک به دلیل سایر اختلالات مانند تنگی ستون فقرات کمری یا تومور نخاعی، روش‌های جراحی متفاوتی مورد نیاز است.

کلیاتی که باید درباره رگ سیاتیک بدانید

سیاتیک درد در امتداد اعصاب سیاتیک است. رگ سیاتیک از قسمت تحتانی کمر، از باسن و پایین پاها می‌گذرد و درست به زیر زانو ختم می‌شود. فتق دیسک، عوارض آرتروز، جراحات یا باریک شدن کانال نخاعی می‌تواند باعث درد سیاتیک شود. رگ سیاتیک گاهی باعث درد شدیدی می‌شود که در ناحیه کمر، باسن و پشت هر دو پا احساس می‌شود. تشخیص درد سیاتیک بر اساس ارزیابی پزشک و گاهی بر اساس نتایج آزمایشات تصویربرداری یا الکترودیاگنوستیک است. درمان درد رگ سیاتیک شامل اقداماتی برای تسکین درد و گاهی اوقات جراحی است.

سوالات پر تکرار درباره رگ سیاتیک