سندروم شوگرن چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟

سندروم شوگرن اختلال خودایمنی و روماتیسمی است که بخش‌های بسیاری از بدن، به‌خصوص غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه خشکی گسترده و دیگر مشکلات اتفاق می‌افتد. در این بیماری، گلبول‌های سفید با حمله به غدد تولید کننده رطوبت (مانند بزاق و اشک)، باعث افزایش ترشح یا پارگی غدد می‌شوند. اگرچه خشکی دهان، چشم و پوست از نشانه‌های اولیه این بیماری هستند، اما شوگرن روی مفاصل، ماهیچه‌ها و سیستم عصبی هم تأثیر می­گذارد. این مشکلات ممکن است در کار، فعالیت‌های اجتماعی و کیفیت زندگی فرد بیمار اختلالاتی ایجاد کنند؛ بنابراین بیمار باید به فکر تشخیص و درمان سندروم شوگرن باشد. در این مقاله از ژین طب اطلاعات کاملی درباره عملکرد، انواع، علت، نشانه‌ها و راه‌های درمان بیماری شوگرن در اختیار شما عزیزان قرار داده‌ایم. با ما همراه باشید.

سندروم شوگرن با چه بیماری‌هایی در ارتباط است؟

این سندروم اغلب همراه‌ با بیماری‌های دیگر مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید، آریتماتوی سیستمیک، تیروئید، سندرم آنتی فسفولیپید، سارکوئیدوز، سلیاک و اسکلرودرمی در بدن فرد بیمار به وجود می‌آید.

انواع بیماری سندروم شوگرن

به‌طورکلی شوگرن به دو دسته تقسیم می‌شود:

شوگرن اولیه، به‌طور ناگهانی و خودبه‌خود در بدن فرد به وجود می‌آید و با هیچ اختلال خودایمنی دیگری همراه نیست.

شوگرن ثانویه، همراه با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس ایجاد می‌شود.

چه کسانی بیشتر دچار سندروم شوگرن می‌شوند؟

برای پاسخ به این سؤال باید بگوییم که این بیماری در هر دو گروه بزرگسالان و کودکان رخ می‌دهد. شوگرن در خانم‌ها شایع‌تر است؛ به‌گونه‌ای که 9 برابر بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. سندروم شوگرن و بارداری امکان دارد با یکدیگر اتفاق بیفتند؛ یعنی بیمار در دوران بارداری به بیماری شوگرن هم مبتلا شود؛ بنابراین فرد باردار برای محافظت از سلامت جنین باید به‌طور مرتب به پزشک متخصص زنان و زایمان که حاملگی‌های پرخطر را مدیریت می‌کند (پریناتولوژی) مراجعه نماید.

سندروم شوگرن در کودکان نسبت به بزرگسالان متفاوت است و اغلب با علائمی چون خشکی دهان و چشم ظاهر می‌شود. برخی کودکان مبتلا به این بیماری خودایمنی با تشخیص و درمان زودهنگام امکان تا حد زیادی بهبود می­یابند.

علت بیماری سندروم شوگرن چیست؟

همان‌طور که گفته شد، سندروم شوگرن بیماری خودایمنی است؛ به این معنی که عاملی سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا به سلول‌های سالم حمله کنند. البته هنوز مشخص نیست چه عاملی باعث این پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی می‌شود.

برخی دانشمندان معتقدند عوامل بروز سندروم شوگرن عبارتند از :

عوامل ژنتیکی، تغییرات ژنتیکی ممکن است توانایی بدن را برای کنترل کردن سیستم ایمنی در زمانی که دیگر به آن نیاز نیست کاهش دهد.

وراثت، در صورتی که والدین یا دیگر اعضای خانواده (خواهر یا برادر) به یکی از بیماری‌های خودایمنی مبتلا باشند، فرزند دیگر هم آن بیماری را به ارث می‌برد.

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، ممکن است بسیاری از عفونت‌ها مانند هپاتیت سی، به سیستم ایمنی فرد آسیب برسانند؛ در نتیجه پتانسیل ایجاد سندرم شوگرن را در افراد مستعد ایجاد می‌کنند.

هورمون‌های جنسی، شوگرن اغلب بعد از یائسگی در خانم‌ها همزمان با کاهش هورمون استروژن، تشخیص داده می‌شود.

افزایش سن، درست است که سندروم شوگرن در هر سنی رخ می‌دهد، اما طبق آمار به دست آمده افراد بالای 40 سال بیشتر به این سندروم مبتلا می‌شوند.

جنسیت، همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم، این بیماری در خانم‌ها شایع‌تر است.

تغییر عملکرد بدن در اثر سندروم شوگرن

شکل بروز سندروم شوگرن در بدن بیمار به این صورت است که، ابتدا غدد تولید کننده رطوبت مانند اشک و بزاق توسط سیستم ایمنی مورد حمله قرار می‌گیرند. با این حال ممکن است شوگر به دیگر قسمت‌های بدن فرد بیمار مانند مفاصل، کلیه‌ها، کبد، ریه، پوست، سیستم عصبی و تیروئید آسیب برساند.

تاثیر شوگرن بر زندگی روزانه

بیماری سندروم شوگرن سطح کیفیت افراد بیمار را تحت تأثیر قرار می­دهد و تا حدودی باعث نارضایتی آن‌ها از زندگی می‌شود. احساس درد، خستگی و مشکلات گوارشی، روی تمامی جوانب زندگی بیمار اعم از روابط عاطفی، زندگی زناشویی و محیط کار، تأثیر منفی می‌گذارد؛ بنابراین بیماران باید با مدیریت صحیح علائم بیماری خود، سطح کیفیت زندگیشان را بهبود بخشند.

راه‌های پیشگیری از بیماری شوگرن

تاکنون هیچ راهی برای جلوگیری از بروز این سندروم مشخص نشده است، اما شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی خود از پیشرفت این بیماری جلوگیری و برخی نشانه‌های آن را از بین ببرید. این تغییرات شامل موارد زیر است:

1. سیگار را ترک کنید، دود سیگار باعث تحریک و خشکی دهان می‌شود
2. در طول روز آب یا نوشیدنی‌های طبیعی و بدون گاز زیاد بنوشید
3. از مصرف قهوه و الکل خودداری نمایید
4. مصرف خوراکی‌های شیرین را کم‌تر کنید
5. مصرف ویتامین‌های C و E را در برنامه غذایی خود قرار دهید
6. بعد از هر وعده غذایی از مسواک و نخ ندان استفاده کنید
7. هر 6 ماه یکبار برای معاینه دندان‌هایتان به دندانپزشکی بروید
8. بعد از حمام برای جلوگیری از خشکی پوست، بدن خود را مرطوب کنید
9. هنگام دوش گرفتن از آب داغ استفاده نکنید
10. هنگام شست‌وشوی ظروف از دستکش استفاده نمایید
11. میوه‌ها و سبزیجات بیشتری بخورید
12. مصرف غذاهای چرب و شور ممنوع است
13. در محیط‌های آلوده و خشک قرار نگیرید
14. بیرون منزل از عینک استفاده کنید
15. دوری از محیط‌های پرتنش و استرس‌زا
16. با استفاده از دستگاه بخور، رطوبت فضای خانه را حفظ نمایید
17. فعالیت‌ ورزشی داشته باشید (یوگا)
18. با کمک یک پزشک تغذیه، یک رژیم غذایی سالم تنظیم کنید.

از آنجایی که شوگرن بیماری خطرناکی است، تغییر سبک زندگی نقش مؤثری در کنترل و جلوگیری از پیشرفت این بیماری دارد.

علائم و نشانه های سندروم شوگرن

تاثیر این بیماری در ابتدا بر روی چشم‌ها و دهان بیمار دیده می‌شود؛ بنابراین از جمله علامت‌های سندروم شوگرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خشک شدن، سوزش، خارش، قرمزی و تورم چشم
• خشک شدن دهان
• مشکل در جویدن و بلع غذا
• پوسیدگی دندان و ایجاد برفک و عفونت قارچی در دهان
• تورم در غدد اطراف صورت، غدد گردن، غدد زیربغل و غدد بزاق
• حساس شدن غدد کشاله ران
• خشکی پوست یا بثورات، خشک شدن بینی و گوش، سرفه خشک و تغییر صدا (خشن)
• مشکلات بینایی مانند حساس شدن چشم‌ها به نور و تاری دید

بیماری خودایمنی روی قسمت‌های دیگر بدن نیز اثر می‌گذارد که باعث بروز علائمی مانند، احساس خستگی، مشکلات گردش خون، التهاب اندام‌های داخلی مانند کلیه، کبد و ریه، اختلال در سیستم عصبی، درد مفصل‌ها، التهاب و سفت شدن مفاصل، بی‌حس شدن بازوها و پاها و خشکی واژن خانم‌ها می‌گردد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم گفته شده، به‌خصوص هنگام بروز مشکلات بینایی یا تورم غدد لنفاوی در گردن، زیربغل، کشاله ران و… برای دریافت مراقبت های پزشکی و درمان سندروم شوگرن باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. در ابتدا پزشک سؤالاتی در باره علائم، سابقه خانوادگی و سابقه بیماری از شما می‌پرسد. سپس برای تشخیص نوع بیماری شوگر آزمایشاتی می‌نویسد تا پس از بررسی نتایج، مرحله درمان را شروع کند.

آزمایش‌های پزشکی برای تشخیص سندروم شوگرن

برای تشخیص سندرم شوگرن، پزشکان باید پادتن یا آنتی بادی‌های خاص (پروتئین های خون) را در خون بیمار ببینند. آنها همچنین باید یک الگوی مورفولوژیک التهاب را پیدا کنند که اغلب در غدد بزاقی لب ها یافت می شود. فرایند تشخیص بیماری توسط پزشک نیازمند انجام آزمایش‌هایی است که در زیر به بیان هر یک پرداختیم.

آزمایش خون، آزمایش خون برای پیدا کردن آنتی‌بادی‌های خاصی چون ANA (ضد هسته‌ای)، SSA (ضد شوگر)  و آنتی‌بادی SSB (ضد سندروم شوگر یا آنتی‌لا) در بدن بیمار صورت می‌گیرد. همچنین آنتی‌بادی آرتریت روماتوئید، میزان ته‌نشینی گلبول‌های قرمز و وجود التهاب در سایر اندام‌ها در آزمایش خون نشان داده می‌شوند.

آزمایش چشم، چشم پزشک می‌تواند از آزمایشات چشمی رز بنگال، لیزامین گرین و شیرمر برای مشخص کردن نواحی خشک چشم و اندازه‌گیری میزان اشک تولیدی به‌وسیله‌ رنگ‌ها و کاغذهای لکه‌دار استفاده کند.

سیالوگرام، برای تعیین مقدار جریان بزاق در دهان بیمار، ابتدا یک رنگ به غدد پاروتید (جلوی گوش) تزریق، سپس یک عکس با اشعه‌ایکس از ناحیه موردنظر گرفته می‌شود.

بیوپسی، در این آزمایش پزشک با برداشتن بخشی از بافت غدد بزاق لب‌های بیمار، سلول‌های التهابی که نشان‌دهنده بیماری سندروم شوگر هستند را شناسایی می‌کند.

تست سرعت جریان بزاق، در این روش پزشک به مدت 5 دقیقه، میزان بزاق تولید شده در یک ظرف (مانند فنجان) را اندازه‌گیری می‌کند. در صورت ناکافی بودن مقدار بزاق تولیدی، فرد به بیماری شوگرن مبتلا است.

سینتی‌گرافی بزاقی، برای سنجش عملکرد غدد بزاقی، در ابتدا یک ایزوتوپ رادیواکتیو به داخل رگ بیمار تزریق می‌شود و سپس برای ردیابی زمان رسیدن آن به غدد بزاقی، تصویربرداری صورت می‌گیرد.

آزمایش ادرار، با نمونه‌برداری از ادرار بیمار، مشخص می‌شود که آیا کلیه‌ها تحت تأثیر سندروم قرار گرفته‌اند یا خیر.

سی ‌تی‌ اسکن، این تصاویر وجود التهاب در ریه‌ را مشخص می‌کند.

روش های درمانی

درمان قطعی برای ایم بیماری وجود ندارد، اما می‌توانید با استفاده از روش‌های درمانی برخی نشانه‌های آن را از بین ببرید و بیماریتان را کنترل کنید.

درمان خانگی سندروم شوگرن

با استفاده از روش طب سنتی می‌توان برخی علائم این بیماری را کنترل و درمان کرد. روش درمان گیاهی سندروم شوگرن شامل موارد زیر می‌شود:

• استفاده از روغن‌های گل پامچال، روغن ماهی و جینکوبیلوبا در غذا برای تأمین‌ ویتامین‌های مورد نیاز بدن فرد بیمار توصیه می‌شود.
• استفاده از روغن درخت چای برای درمان عفونت‌های داخل دهان
• قرقره ترکیب آب، بکینگ پودر (یک قاشق مرباخوری) و نمک (یک قاشق چای‌خوری) برای رفع چسبندگی گلو
• استفاده از خمیردندان لیمو و نعناع برای جلوگیری از پوسیدگی دندان
• مصرف آدامس‌ و آبنبات سخت برای تحریک تولید بزاق دهان

طب سنتی تنها مختص داروهای گیاهی نیست و این طب برای درمان بیماری شوگرن، روش طب سوزنی را هم مؤثر می‌داند.

 درمان پزشکی بیماری شوگرن

از آنجایی که نشانه‌های این بیماری در افراد مختلف یکسان نیست، پزشک با توجه به علائم موجود در هر بیمار، داروی مناسب آن را تجویز می‌کند:

• درمان خشکی چشم

قطره اشک مصنوعی، برای مرطوب کردن و جلوگیری از خشکی چشم تجویز می‌شود. البته این دارو بدون نسخه پزشک هم قابل تهیه است.
قطره‌های چشمی سیکلوسپورین و لیفیتگراست، پزشک این قطره ها را برای درمان التهاب غدد چشم و تحریک تولید اشک تجویز می‌کند.
سرم چشم اتولوگ، در موارد خشکی شدید چشم، می‌توان از سرم خون فرد، اشک مصنوعی سفارشی تهیه کرد. برای ساخت این سرم از مایع استریل و سرم خون (مایع شفاف به دست آمده از خون بیمار) استفاده می‌شود.
جراحی، پزشک ممکن است برای ماندن اشک روی چشم به‌منظور مرطوب ماندن آن‌ها، جراحی را برای بستن دائمی مجاری اشک توصیه کند.
عینک محفظه رطوبتی، عینک‌های مخصوصی هستند که از عوامل محرک جلوگیری و رطوبت چشم را حفظ می‌کنند.

• درمان خشکی دهان

قرص‌های پیلوکارپین و سویملین، این قرص‌ها در افزایش تولید طبیعی بزاق دهان مؤثر هستند.
قرص‌های خوراکی سوربیتول، قرص سوربیتول برای تحریک تولید بزاق تجویز می‌شوند.
داروهای ضدقارچ، این داروها برای درمان و مبارزه با عفونت‌های قارچی داخل دهان با نسخه‌ پزشک، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• درمان دردهای مفصلی

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، پزشک داروهای غیراستروئیدی مانند ناپروکسن را برای درمان و تسکین درد مفاصل و عضلات تجویز می‌کند.

قرص هیدروکسی کلروکین، دارویی است برای درمان مالاریا ساخته شده است، اما برای درمان سندرم شوگرن هم ماثر است. ممکن است پزشک برای شما داروهایی مانند متوترکسات (Trexall) که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند نیز تجویز کند. مصرف هیدروکسی کلروکین برای کاهش درد ناشی از آرتریت روماتوئید یا لوپوس است. همچنین این قرص  تورم غدد بزاقی را کاهش می‌دهد.

• درمان خشکی واژن

برای درمان خشکی واژن، محلول‌های روان‌کننده بر پایه آب مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درمان سندروم شوگرن با فوق متخصص روماتولوژی

برای درمان این سندروم باید به پزشک فوق متخصص روماتولوژی مراجعه نمایید. پزشک روماتولوژیست در درمان انواع بیماری‌های خودایمنی و مشکلات مفصلی تخصص دارد.

نکته: در سال 1930 هنریک شوگرن، چشم پزشک سوئدی برای اولین‌بار این بیماری را برای گروهی از زنان توصیف کرد که دارای خشکی چشم و خشکی دهان (آرتریت مزمن) بودند. از آن به بعد این سندروم به نام شوگرن معرفی شد.

سخن پایانی

اکنون که با مطالعه این مقاله متوجه شدید که سندروم شوگرن چیست، اگر به این بیماری خودایمنی مبتلا هستید یا نشانه‌های دیگری دارید، به پزشک متخصص روماتولوژی مراجعه نمایید تا با تشخیص درست، درمان را آغاز کند. امید که همواره در مسیر سلامتی قدم بردارید.