تنگی نفس دوران بارداری و روش‌هایی برای درمان آن
تنگی نفس دوران بارداری را بسیاری از زنان باردار تجربه می‌کنند. بررسی‌های انجام شده روی زنان باردار نشان می‌دهد که 60 تا 70درصد آن‌ها در طول دوران بارداری دچار تنگی نفس می‌شوند.
در قدیم اصطلاح دو نفسه شدن را برای تنگی نفس دوران بارداری به کار می‌بردند، اما حالا پزشکان علل زیادی را از جمله رشد بچه، ایجاد تغییراتی در ریه و غیره را برای تنگی نفس دوران بارداری بیان کرده‌اند.
برخی از زنان در همان ابتدای حاملگی تنگی نفس دوران بارداری را تجربه می‌کنند، اما در برخی دیگر این عارضه در سه ماهه آخر دیده شود که به طور کلی بی‌ضرر است و بر اکسیژن دریافتی کودک هیچ تاثیری ندارد.
در ادامه مطلب قصد داریم در مورد تنگی نفس دوران بارداری و علل و علائم آن مطالبی را مطرح کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
نگاهی سریع به تنگی نفس دوران بارداری
- تنگی نفس دوران بارداری می‌تواند نگران کننده باشد، اغلب اوقات بی‌ضرر و به دلیل تغییرات طبیعی بارداری است
- تنگی نفس دوران بارداری ممکن است در سه ماهه دوم خود را بیشتر نشان دهد
- تنگی نفس می‌تواند به دلیل عوامل دیگر و همچنین تغییرات هورمونی باشد
چرا برخی افراد دچار تنگی نفس دوران بارداری می‌شوند؟
- بسیاری از زنان باردار در برخی مواقع دچار تنگی نفس می‌شوند. یکی از دلایل این است که رحم در حال انبساط است و به سمت شکم بالا می‌رود. بنابراین ریه‌ها را کمی فشرده شده و فضایی را که برای تبادل اکسیژن در اختیار دارد کاهش می‌دهد.
- یکی دیگر از دلایل تنگی نفس دوران بارداری، ترشح هورمون پروژسترون است، هورمونی که ترشح آن برای کمک به ساخت و حفظ پوشش داخلی رحم در دوران بارداری افزایش می‌یابد. سطح بالای پروژسترون باعث می‌شود زنان باردار سریع‌تر نفس بکشند. افزایش هورمون پروژسترون در اوایل بارداری شروع می‌شود.
در حالی که تنگی نفس می‌تواند نگران کننده باشد، اغلب اوقات بی‌ضرر و به دلیل تغییرات طبیعی بارداری است. با این حال باید توجه داشت که می‌تواند بر اثر دلایل دیگری نیز به وجود آید.
چه تغییراتی در بدن زنان باردار رخ می‌دهد که موجب تنگی نفس می‌شود؟
سه ماهه اول
- برای ایجاد تغییرات تنفسی در یک زن باردار، لازم نیست جنین خیلی بزرگ باشد. دیافراگم و نوار عضلانی بافتی که قلب و ریه‌ها را از شکم جدا می‌کند، در سه ماهه اول بارداری تا 4 سانتی‌متر بالا می‌رود. حرکت دیافراگم به ریه‌ها کمک می‌کند تا با هوا پر شوند.
- همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد علاوه بر تغییرات در دیافراگم، زنان باردار اغلب به دلیل افزایش هورمون پروژسترون، سریع‌تر نفس می‌کشند.پروژسترون نقش اساسی در رشد جنین دارد. همچنین یک محرک تنفسی است، به این معنی که باعث تسریع تنفس فرد می‌شود.
این در حالی که تنفس سریع‌تر لزوما باعث تنگی نفس نمی‌شود، اما برخی از زنان ممکن است متوجه تغییراتی در الگوهای تنفسی شوند یا تنفس سریع را با تنگی نفس اشتباه بگیرند
سه ماهه دوم
تنگی نفس دوران بارداری ممکن است در سه ماهه دوم خود را بیشتر نشان دهد. رحم در حال رشد است و معمولا در سه ماهه دوم موجب تنگی نفس بیشتر می‌شود. با این حال، برخی تغییرات در نحوه عملکرد قلب نیز می‌تواند باعث تنگی نفس شود.
مقدار خون در بدن زن در دوران بارداری به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. قلب باید با شدت بیشتری پمپاژ کند تا این خون را در بدن و جفت حرکت دهد. بنابراین افزایش حجم کار قلب می‌تواند باعث احساس تنگی نفس در زنان باردار شود.
سه ماهه سوم
در طول سه ماهه سوم، بسته به موقعیت سر کودک در حال رشد، تنفس ممکن است آسان‌تر یا دشوارتر شود. قبل از اینکه کودک شروع به چرخش و افتادن بیشتر به داخل لگن کند، سر نوزاد ممکن است بچرخد و زیر یک دنده قرار گیرد که در نتیجه روی دیافراگم فشار وارد کرده و در نهایت موجب تنگی نفس بیشتر می‌شود.
به گفته مرکز ملی منابع سلامت زنان، این نوع تنگی نفس معمولا بین هفته‌های 31 تا 34 رخ می‌دهد.
علل دیگری که می‌تواند باعث تنگی نفس دوران بارداری شود
در حالی که تغییرات بارداری می‌تواند موجب تنگی نفس دوران بارداری شود، سایر شرایط نیز می‌توانند باعث حاد شدن آن شوند. از جمله:
آسم
بارداری ممکن است علائم آسم زمینه‌ای را بدتر کند. هر فرد مبتلا به آسم باید در مورد درمان‌های ایمن در دوران بارداری مانند داروهای استنشاقی یا دیگر داروها با پزشک صحبت کند.
کاردیومیوپاتی حوالی زایمان
این بیماری نوعی نارسایی قلبی است که می‌تواند در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان رخ دهد. علائم شامل تورم مچ پا، فشار خون پایین، خستگی و تپش قلب است. بسیاری از زنان ممکن است در ابتدا علائم خود را به بارداری نسبت دهند، اما این وضعیت می‌تواند به طور جدی بر سلامت زنان تاثیر بگذارد و اغلب نیاز به درمان داشته باشد. بنابراین پزشکان و ماماها باید در نظر داشته باشند که از کنار علائم تنگی نفس دوران بارداری به راحتی عبور نکنند و مراقبت‌های لازم را انجام دهند.
آمبولی ریه
آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در شریان ریه گیر کند. آمبولی می‌تواند به طور چشمگیری برنحوه نفس کشیدن زنان باردار تاثیر بگذارد و باعث سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس شود.
کم خونی
زنانی که دچار کمبود آهن هستند نیز تنگی نفس دوران بارداری را تجربه می‌کنند. در صورتی که زن بارداری دچار کم‌خونی شود تعداد گلبول‌های قرمز در خون وی به شدت کاهش می‌یابد و در نهایت بدن برای تامین اکسیژن خون به سختی کار می‌کند و موجب تنگی نفس می‌شود.
راه‌کارهایی برای رهای از تنگی نفس دوران بارداری
اگرچه نمی‌توان این علامت رایج بارداری را به طور کامل تسکین داد؛ اما راه‌کارهایی وجود دارد که می‌توان با انجام آن‌ها مشکلات تنگی نفس دوران بارداری را کاهش داد:
- زنان باردار تا جایی که می‌توانند صاف بایستند: وضعیت مناسب ایستادن و نشستن به ریه‌ها فضای بیشتری می‌دهد تا کار خود را به خوبی انجام دهند
- زنان باردار هم می‌توانند ورزش کنند و به فعالیت‌های بدنی خود ادامه دهند: انجام ورزش‌های هوازی و فعالیت‌های سبک می‌تواند کارایی سیستم گردش خون و سیستم تنفسی را بهبود بخشد
- زنان باردار باید زمانی را به ریلکسیشن و استراحت کامل اختصاص دهند: تا اینگونه بتوانند به سیستم تنفسی کمک کنند
- به زنان باردار پیشنهاد می‌شود روی پهلوی چپ خود بخوابند: چراکه این‌طور خوابیدن بهترین حالت برای گردش خون است
- تمرین قرار گرفتن در وضعیت مناسب: کمربندهای حمایتی بارداری می‌توانند تمرین وضعیت بدنی خوب را برای زنان باردار آسان‌تر کنند
- خوابیدن با بالش‌هایی که قسمت بالایی پشت را نگه می‌دارند: چراکه می‌تواند به نیروی جاذبه اجازه دهد رحم را به سمت پایین بکشد و فضای بیشتری به ریه‌ها بدهد. کمی کج شدن به سمت چپ نیز می‌تواند به دور نگه داشتن رحم از آئورت، شریان اصلی که خون اکسیژن دار را در بدن حرکت می‌دهد، کمک کند
- تمرین تکنیک‌های تنفسی که معمولا در زایمان استفاده می‌شود: انجام این تکنیک‌ها در دوران بارداری علاوه بر بهتر شدن تنفس می‌تواند تمرین خوبی برای زایمان راحت‌تر باشد مانند تنفس لاماز.
- گوش دادن به بدن و در صورت لزوم کاهش سرعت: در صورت دشوار شدن بیش از حد تنفس، استراحت مطلق لازم است
- توجه به بیماری زمینه‌ای: اگر یک زن باردار دچار بیماری زمینه‌ای دیگری است که باعث تنگی نفس می‌شود، پیروی از توصیه‌های پزشک در مورد درمان و جلوگیری از حاد شدن آن ضروری است
مواردی که موجب تسکین و درمان تنگی نفس دوران بارداری می‌شود
برای رهایی از تنگی نفس دوران بارداری از تغییر در سبک زندگی گرفته تا درمان‌های خانگی که باعث کاهش ناراحتی تنگی نفس می‌شود روش‌های زیادی وجود دارد؛. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- زنان باردار باید به طور کلی سیگار را ترک کنند و هرگز خود را در معرض دود دست دوم سیگار قرار ندهند
- از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها، آلرژن‌ها و سموم محیطی خودداری کنند
- از فیلترهای هوای داخل خانه استفاده کنند و از رفتن به مکان‌هایی که عطر مصنوعی،و گرد و غبار زیادی دارد اجتناب کنند
- از یک رژیم غذایی سالم با غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان پیروی کنند
- به علائم بدن خود توجه کنند و استراحت کافی داشته باشند
- یک برنامه ورزشی متوسط را دنبال کنند. قابل ذکر است که سطح ورزش در سه ماهه اول، دوم و سوم متفاوت است
- از فعالیت بدنی بخصوص در ارتفاعات بالاتر از 5000 فوت (1524 متر) خودداری کنند
- با لب‌های جمع شده نفس بکشند تا سرعت نفس کشیدن کم شود
- تنفس دیافراگمی را تمرین کنند
- هر گونه بیماری زمینه‌ای که ممکن است به تنگی نفس کمک کند را درمان کنند
- واکسن آنفولانزای سالانه خود را برای کمک به پیشگیری از عفونت ریه و تشویق سلامت ریه دریافت کنند
- وزن خود را کنترل کنند و مراقب افزایش وزن زیاد در بارداری باشند
- از فن و هواکش برای تغییر هوای محیط استفاده کنند
چه زمانی لازم است برای تنگی نفس باردار به پزشک مراجعه شود؟
در دوران بارداری باید هر تغییری را پزشک خود در میان گذاشت. در آن صورت پزشک تشخیص می‌دهد که آیا تغییرات پیش آمده طبیعی و از علائم رایج بارداری هستند یا خیر.
در مورد تنگی نفس هم لازم است که با پزشک صحبت شود. اما در بیشتر مواقع پزشکان می‌گویند اگر تنگی نفس با علائم دیگری همراه شود نیاز به پیگیری و مراقبت‌های پزشکی دارد. این علائم عبارتند از:
- ضربان نبض سریع
- تپش قلب (ضربان قلب سریع و قوی)
- تغییر رنگ اطراف لب‌ها و انگشتان دست و پا
- ایجاد تورم در پاها به ویژه مچ پا
- سرفه کردن همراه با دفع خون
- احساس سرگیجه یا ضعف
- بدتر شدن آسم
- حالت تهوع
- درد قفسه سینه
- سرفه طولانی
- خس خس سینه
- تب یا لرز
آیا تنگی نفس در زنان می‌تواند از علائم بارداری باشد؟
تنگی نفس می‌تواند به دلیل عوامل دیگر و همچنین تغییرات هورمونی باشد که در حوالی تخمک‌گذاری و در مرحله لوتئال (نیمه دوم) چرخه قاعدگی طبیعی رخ می‌دهد.
پس از تخمک‌گذاری، سطح پروژسترون افزایش می‌یابد تا به ساخت پوشش سالم رحم کمک کند که برای داشتن یک بارداری سالم خوب و ضروری است.
با این حال تنگی نفس در صورتی که با علائم دیگر همراه شود می‌تواند از نشانه‌های اولیه بارداری باشد. این علائم اولیه بارداری شامل احساس ضعف، خستگی یا سرگیجه است.
سایر علائم اولیه عبارتند از:
- هوس یا بیزاری از برخی غذاها
- افزایش حس بویایی
- حالت تهوع
- نوسانات خلقی
- افزایش ادرار
- نفخ
- یبوست
نفس نفس زدن به خودی خود نشانه قابل اعتمادی از بارداری نیست. برای اطلاع از وضعیت بارداری بهترین و مطمئن‌ترین راه انجام تست بارداری است.
پاسخ به چند سوال متداول در رابطه با تنگی نفس دوران بارداری
آیا تنگی نفس در بارداری طبیعی است؟
وجود تنگی نفس خفیف، کاملا طبیعی است. همچنین برای کودک داخل رحم که به طور مداوم از طریق جفت مادر به خوبی اکسیژن می‌گیرد، کاملا بی خطر است.
آیا تنگی نفس بارداری به کودک آسیبی وارد می‌کند؟
کودک داخل رحم اکسیژن خود را از طریق جفت دریافت می‌کند، بنابراین تا زمانی که تنگی نفس خفیف است و با علائم دیگری همراه نشده جای نگرانی ندارد و به کودک آسیبی وارد نمی‌کند.
به طور کلی تنگی نفس از چه زمانی شروع می‌شود؟
تنگی نفس اغلب در سه ماهه دوم بارداری شروع می‌شود و در سه ماهه سوم، با ادامه رشد کودک، تنگی نفس افزایش یابد.
تنگی نفس دوران بارداری در چه زمانی پایان می‌یابد؟
زنانی که برای اولین بار بارداری را تجربه می‌کنند باید بدانند که با سپری کردن هفته 36 بارداری کودک از لگن بیرون می‌رود و تنفس راحت‌تر می‌شود. اما اغلب زنانی که برای چندمین بار باردار می‌شوند تا زمان زایمان تنگی نفس دوران بارداری را همراه خود دارند.
گفتنی است که بعد از زایمان ترشح هورمون پورژسترون در مادر کاهش می‌یابد، فشار از دیافراگم برداشتهو در نهایت نفس کشیدن راحت می‌شود. اما گاهی مادران دو الی سه ماه بعد از زایمان هم سخت نفس می‌کشند، باید بگوییم که جای نگرانی نیست در برخی افراد زمان بیشتری لازم است که سیستم تنفس به حالت عادی خود بازگردند.
یادداشت پایانی
بارداری و زایمان از جمله دوران شیرین زندگی یک مادر است که با مشکلات و سختی‌هایی نیز همراه است. یک از این مشکلات رایج در میان بیشتر مادران تنگی نفس دوران بارداری است. برخی مادران با خیال اینکه یک امری طبیعی است، توجه خاصی به آن نمی‌کنند.
بسیاری از زنان به محض مادر شدن دیگر آنچنان که باید به خود توجهی نمی‌کنند. اما باید بدانند بهداشت و سلامت زنان همواره باید در اولویت قرار گیرد و توجهات و بررسی‌های لازم در مورد آن انجام شود.
در این نوشتار سعی کردیم مواردی را پیرامون تنگی نفس دوران بارداری و دلایل بروز و درمان آن؛ عنوان کنیم. امیدواریم مفید فایده واقع شده باشد.
