درمان دیسک کمر بر اثر زایمان

درمان دیسک کمر بر اثر زایمان یکی از چندین دغدغه مادران پس از زایمان است. اغلب زنانی که زایمان می‌کنند به ویژه زایمان طبیعی، دچار کمردردهای شدید و گاهی دیسک کمر می‌شوند که در بسیاری از موارد با استراحت یا گذراندن یک دوره درمان شش ماهه برطرف می‌شود.

درمان دیسک کمر بر اثر زایمان بیشتر بر پایه مراقبت و مصرف دارو است، اما گاهی برخی زنان نیاز به انواع دیگر درمان دیسک کمر بر اثر زایمان دارند، از جمله؛ انجام فیزیوتراپی، تزریق دارو، انجام عمل‌های جراحی تهاجمی و غیر تهاجمی.

پزشک معمولا درمان‌های متفاوتی را انجام می‌دهد و در آخر در صورتی که درمان‌ دیسک کمر بر اثر زایمان انجام شده پاسخ‌دهی مناسبی نداشته باشند عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد.

در ادامه این مطلب از مجله پزشکی ژین طب قصد داریم، مواردی را پیرامون فتق دیسک کمر و درمان دیسک کمر بر اثر زایمان بیان کنیم. با ما همراه شوید.

فتق دیسک کمر چیست؟

پیش از پرداختن به موضوع درمان دیسک کمر بر اثر زایمان لازم است با فتق دیسک کمر آشنا شوید.

استخوان‌ها (مهره‌ها) که ستون فقرات را در پشت تشکیل می‌دهند توسط دیسک‌ها محافظت می‌شوند. دیسک‌ها مانند بالش‌های کوچک و گرد با یک لایه بیرونی سخت (حلقه‌ای) هستند که هسته را احاطه کرده‌اند. دیسک‌هایی که بین هر یک از مهره‌های ستون فقرات قرار دارند، به عنوان ضربه‌گیر برای استخوان‌های ستون فقرات عمل می‌کنند.

فتق دیسک (که به آن دیسک برآمده یا پاره شده نیز گفته می‌شود) زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از هسته دیسک از طریق پارگی به داخل کانال نخاعی وارد شود. دیسک‌هایی که دچار فتق می‌شوند معمولا در مراحل اولیه شکستن هستند.

کانال نخاعی فضای محدودی دارد که برای عصب نخاعی و قسمت دیسک جابجا شده فتق ناکافی است. به دلیل این جابجایی، دیسک روی اعصاب نخاعی فشار می‌آورد و اغلب باعث ایجاد درد و گاهی دردهای غیر قابل تحمل می‌شود.

فتق دیسک می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات ایجاد شود. اما بروز این عارضه در قسمت تحتانی کمر شایع‌تر است، البته در گردن (ستون فقرات گردنی) نیز رخ می‌دهد.

علل بروز فتق دیسک کمر چیست؟

یک فشار مانند زایمان یا آسیب بیش از حد در تصادفات می‌تواند باعث فتق دیسک شود. با این حال مواد دیسک به طور طبیعی با افزایش سن تخریب می‌شود و رباط‌هایی که آن را در جای خود نگه می‌دارند شروع به ضعیف شدن می‌کنند. با پیشرفت این انحطاط، حتی یک فشار نسبتا جزئی یا حرکت پیچشی می‌تواند باعث پارگی دیسک شود.

برخی افراد در برابر مشکلات دیسک آسیب‌پذیرتر هستند، در نتیجه در چندین نقطه در امتداد ستون فقرات دچار فتق دیسک می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که احتمال فتق دیسک به دلیل سوابق خانوادگی نیز وجود دارد.

علائم فتق دیسک کمر بر اثر زایمان چیست؟

بسته به موقعیت فتق دیسک و اندازه فتق، علائم بسیار متفاوت است. اگر فتق دیسک به عصب فشار نیاورد، ممکن است بیمار فقط دچار کمردرد شود یا اصلا درد نداشته باشد.

اگر فتق دیسک به عصب فشار آورد، امکان دارد درد، بی‌حسی یا ضعف در ناحیه‌ای از بدن که عصب در آن تحت فشار است، وجود داشته باشد. به طور معمول، قبل از فتق دیسک، یک دوره کمردرد یا سابقه طولانی دوره‌های متناوب کمردرد رخ می‌دهد.

ستون فقرات کمری (پایین کمر): سیاتیک اغلب از فتق دیسک در قسمت پایین کمر ایجاد می‌شود. فشار روی یک یا چند عصب می‌تواند باعث درد، سوزش، سوزن سوزن شدن و بی‌حسی شود که از باسن به ساق پا و گاهی اوقات به پا می‌رسد.

معمولا یک طرف (چپ یا راست) تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این درد را اغلب به صورت تیز و شبیه شوک الکتریکی توصیف می‌کنند که ممکن است با ایستادن، راه رفتن یا نشستن شدیدتر شود. صاف کردن پا در سمت آسیب دیده اغلب می‌تواند درد را بدتر کند. همراه با پا درد، فرد ممکن است کمردرد را تجربه کند. با این حال، برای سیاتیک حاد، درد در ساق پا اغلب بدتر از درد در ناحیه کمر است.

ستون فقرات گردنی: رادیکولوپاتی گردنی علائم فشردگی عصب در گردن است که می‌تواند شامل درد مبهم یا تیز در گردن یا بین تیغه‌های شانه باشد، دردی که از بازو به سمت دست یا انگشتان می‌رود و سبب بی حسی یا گزگز در شانه یا بازو می‌شود. گاهی اوقات درد در موقعیت‌ها یا حرکات خاصی از گردن افزایش می‌یابد.

فتق دیسک بر اثر زایمان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زنانی که پس زایمان دچار کمردرد‌های شدید و غیر قابل کنترل می‌شوند، معمولا  به فتق دیسک کمر مبتلا شده‌اند. رایج‌ترین راه تشخیص مشکلات دیسک کمر، تصویربرداری است. از میان تمام روش‌های تصویربرداری، MRI کاربرد بیشتری دارد، چراکه فتق دیسک در اشعه ایکس ساده قابل مشاهده نیست. انواع روش‌های تشخیص فتق دیسک عبارتند از:

اشعه ایکس: استفاده از تابش برای تولید فیلم یا تصویر بخشی از بدن می‌تواند ساختار مهره‌ها و طرح کلی مفاصل را نشان دهد. اشعه ایکس از ستون فقرات برای جستجوی سایر علل بالقوه درد مانند تومورها، عفونت‌ها، شکستگی‌ها و غیره گرفته می‌شود.

اسکن توموگرافی کامپیوتری: CT یا CAT scan یک تصویر تشخیصی است که پس از نمایش اشعه ایکس توسط کامپیوتر ایجاد می‌شود و می‌تواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات و ساختارهای اطراف آن را نشان دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی :(MRI) یک آزمایش تشخیصی که تصاویر سه بعدی از ساختارهای بدن را با استفاده از آهنرباهای قدرتمند و فناوری رایانه تولید می‌کند و می‌تواند طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی و نواحی اطراف و همچنین بزرگ شدن، انحطاط و تومورها را نشان دهد.

میلوگرام: عکس‌برداری با اشعه ایکس از کانال نخاعی به دنبال تزریق ماده حاجب به فضاهای مایع مغزی نخاعی اطراف است و می‌تواند فشار روی نخاع یا اعصاب را به دلیل فتق دیسک، خار استخوان یا تومور نشان دهد.

الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی :(EMG/NCS) این آزمایش‌ها تکانه الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصبی، اعصاب محیطی و بافت ماهیچه‌ای اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا آسیب عصبی مداوم وجود دارد ؟ اعصاب در حال بهبودی از آسیب گذشته هستند؟ یا اینکه محل دیگری از فشار عصبی وجود دارد ؟

درمان دیسک کمر بر اثر زایمان چگونه انجام می‌شود؟

درمان دیسک کمر بر اثر زایمان همیشه بر اساس تشخیص دقیق تعیین خواهد شد. خبر خوب این است که اکثر موارد فتق دیسک کمر نیازی به جراحی ندارند. شواهد طولانی مدت حاکی از آن است که درد همراه با فتق دیسک اغلب بدون درمان جراحی طی 4 تا 6 ماه کاهش می‌یابد. بنابراین، معمولا در ابتدا برای کمک به تسکین علائم، درمان‌های غیرجراحی برای بیماران تجویز می‌شود.

انواع درمان دیسک کمر عبارتند از:

مصرف داروهای بدون نسخه

هنگامی که درد ناشی از فتق دیسک خفیف ​​است، یک داروی مسکن بدون نسخه (OTC) می‌تواند به تسکین التهاب و بهبود درد کمک کند. ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن تعدادی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها از بین داروهای مسکن OTC هستند. از آنجایی که داروهای ذکر شده فقط به طور موقت درد را تسکین می‌دهند، قبل از اینکه آن را بخشی از رژیم روزانه تسکین درد خود قرار دهید، باید با پزشک مشورت کنید.

تزریق دارو

اگر درد با داروهای خوراکی بهبود نیافت، پزشک یک کورتیکواستروئید را توصیه می‌کند که می‌تواند به ناحیه اطراف اعصاب نخاعی تزریق شود. به این عمل تزریق اپیدورال می‌گویند. استروئید می‌تواند به کاهش تورم، کمک به حرکت راحت‌تر و کاهش درد ناشی از فتق دیسک کمک کند.

پزشک از اشعه ایکس یا سی تی اسکن برای یافتن محل مناسب برای تزریق دارو استفاده می‌کند. برخی افراد برای تسکین درد خود به بیش از یک تزریق استروئیدی نیاز دارند. گاهی در صورت داشتن اسپاسم عضلانی  شل کننده‌های عضلانی برای فرد تجویز می‌شود که البته سرگیجه از عوارض جانبی شایع آن است.

مصرف مواد افیونی

به دلیل عوارض جانبی مواد افیونی و احتمال اعتیاد، بسیاری از پزشکان در تجویز آن‌ها برای فتق دیسک تردید دارند. اگر داروهای دیگر درد فرد را تسکین ندهد، پزشک ممکن است استفاده کوتاه مدت از مواد افیونی مانند کدئین یا ترکیب اکسی کدون-استامینوفن را در نظر بگیرد. گیجی، حالت تهوع و یبوست از عوارض جانبی احتمالی این داروها هستند. به همین دلیل مصرف آن‌ها برای درمان دیسک کمر بر اثر زایمان به سبب شیر دهی زنان اصلا توصیه نمی‌شود.

انجام فیزیوتراپی

در صورتی که مصرف داروهای ضدالتهابی کمکی به درمان دیسک کمر بر اثر زایمان نکند، پزشک انجام فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌دهد. فیزیوتراپ، درمانی را به طور خاص برای بیماران مبتلا به فتق دیسک دیکته می‌کند.

معمولا درمان شامل کشش لگن، ماساژ ملایم، یخ و گرما درمانی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عضلات و تمرینات کششی است. مصرف داروهای ضد درد و شل کننده‌های عضلانی نیز می‌توانند همراه با فیزیوتراپی مفید باشند.

عمل جراحی

این گزینه فقط برای شدیدترین موارد در نظر گرفته شده است، زیرا اکثر فتق دیسک‌ها را می‌توان با فیزیوتراپی و اقدامات محافظه کارانه با موفقیت درمان کرد. بسیاری از گزینه‌های جراحی دیسک فتق کم‌تهاجم هستند و درصد موفقیت بالایی دارند، اما روند بهبودی می‌تواند طولانی باشد. در صورت نیاز به جراحی، فیزیوتراپی برای بازتوانی عضلات ستون فقرات و بهبود عملکرد مفصل ستون فقرات برای بهبودی کامل و پیشگیری از فتق بیشتر دیسک، در بالای یا زیر ناحیه عمل شده ضروری است.

مزایای جراحی باید به دقت در برابر خطرات آن سنجیده شود. اگرچه درصد زیادی از بیماران مبتلا به فتق دیسک پس از جراحی تسکین درد قابل توجهی را گزارش می‌کنند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که جراحی برای درمان دیسک کمر بر اثر زایمان کاملا سبب بهبود فرد شود.

معمولا بیمارانی که کاندید جراحی ستون فقرات می‌شوند دچار موارد زیر هستند:

• درد رادیکولار فعالیت طبیعی را محدود یا کیفیت زندگی را مختل می‌کند
• نقایص عصبی پیشرونده مانند: ضعف پا یا بی‌حسی ایجاد می‌شود
• از دست دادن عملکرد طبیعی روده و مثانه
• مشکل در ایستادن یا راه رفتن
• دارو درمانی و فیزیوتراپی بی‌تاثیر است
• وضعیت سلامتی بیمار نسبتا خوب است

جراحی ستون فقرات کمری

لامینوتومی کمری روشی است که اغلب برای تسکین درد پا و سیاتیک ناشی از فتق دیسک استفاده می‌شود. این عمل از طریق یک برش کوچک در مرکز پشت و روی ناحیه فتق دیسک انجام می‌شود. طی این روش ممکن است بخشی از لامینا برداشته شود. هنگامی که برش از طریق پوست ایجاد می‌شود، عضلات به پهلو منتقل می‌شوند تا جراح بتواند پشت مهره‌ها را ببیند. یک سوراخ کوچک بین دو مهره ایجاد خواهد شد تا پزشک به دیسک فتق دسترسی پیدا کند. پس از برداشتن دیسک از طریق دیسککتومی، ستون فقرات ممکن است نیاز به تثبیت داشته باشد. فیوژن ستون فقرات اغلب همراه با لامینوتومی انجام می‌شود. در موارد درگیرتر، لامینکتومی ممکن است انجام شود.

جراحی دیسک مصنوعی

در جراحی دیسک مصنوعی، برشی از شکم ایجاد می‌شود و دیسک آسیب دیده برداشته و جایگزین می‌شود. تنها درصد کمی از بیماران کاندید عمل جراحی دیسک مصنوعی هستند. بیمار باید فقط در یک دیسک، بین L4 و L5، یا L5 و S1 دژنراسیون دیسک داشته باشد.

بیمار باید حداقل شش ماه تحت درمان مانند فیزیوتراپی، داروهای ضددرد یا استفاده از بریس پشت قرار گرفته باشد. همچنین بیمار باید از سلامت کلی برخوردار باشد و هیچ نشانه‌ای از عفونت، پوکی استخوان یا آرتریت نداشته باشد. اگر دژنراسیون بیش از یک دیسک یا درد قابل توجهی در ساق پا وجود داشته باشد، بیمار کاندیدای این جراحی نیست.

جراحی ستون فقرات گردن

تصمیم پزشکی برای انجام عمل از جلوی گردن (قدامی) یا پشت گردن (خلفی) تحت تاثیر محل دقیق فتق دیسک و همچنین تجربه و ترجیح جراح است. ممکن است بخشی از لامینا از طریق لامینوتومی و به دنبال آن فتق دیسک برداشته شود. بیمارانی که کاندید عمل جراحی خلفی هستند، اغلب نیازی به فیوژن جراحی ندارند.

 برای جراحی قدامی پس از برداشتن دیسک، ستون فقرات باید تثبیت شود. این کار با استفاده از یک صفحه دهانه رحم، دستگاه بین بدن و پیچ‌ها انجام می‌شود.

سایر روش‌ها برای تسکین درد یا درمان دیسک کمر بر اثر زایمان

رفع التهاب

برای درد خفیف فتق دیسک، کاهش درد و التهاب قرار دادن یک پد گرم کننده یا کیسه یخ روی ناحیه آسیب دیده ممکن است راه خوبی التهاب باشد. 10 تا 15 دقیقه دو بار در روز روی شکم دراز بکشید و یک تا دو بالش زیر باسن خود بگذارید. اگر درد حتی پس از استفاده از این درمان‌ها ادامه داشت، مهم است که برای ارزیابی کامل با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

مراقبت

مهم است که فشار وارده بر فتق دیسک خود را به حداقل برسانید. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند، خوابیدن روی شکم و ایستادن یا نشستن طولانی مدت خودداری کنید. هنگام بلند کردن اجسام سنگین، پشت خود را صاف نگه دارید و به جای آن از زانو و باسن استفاده کنید. از خم شدن خودداری کنید.

ورزش

تمرینات و کشش‌های خاصی وجود دارد که به تسکین درد ناشی از فتق دیسک کمک می‌کند. فیزیوتراپیست‌های می‌توانند به شما آموزش دهند که این تمرینات را به درستی انجام دهید تا فشار وارده بر دیسک و ستون فقرات ناشی از تحرک ضعیف کاهش یابد. همان‌طور که عضلات ستون فقرات شما قوی‌تر می‌شوند، فشار روی دیسک باید کاهش یابد.

یادداشت پایانی

درمان دیسک کمر بر اثر زایمان روش‌های متعددی دارد که در این نوشتار سعی کردیم برخی از آن‌ها را معرفی کنیم. راه‌های دیگری برای درمان دیسک کمر بر اثر زایمان مانند: طب سوزنی، طب فشاری، ماساژ، درمان‌های حرکتی مانند یوگا نیز وجود دارد که می‌تواند فتق دیسک را درمان یا درد آن را کاهش دهد.