روماتیسم ستون فقرات چیست؟ علائم و عوارض آن را بدانید
روماتیسم ستون فقرات همان آرتریت نخاعی و التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک بین ستون فقرات و لگن است. این عارضه احتمال دارد که به دلیل ساییدگی، استفاده بیش از حد، اختلالات روماتولوژیک، بیماری‌های خود ایمنی، عفونت و سایر شرایط مرتبط به وجود بیاید.
در بعضی از شرایط امکان دارد که روماتیسم ستون فقرات رباط‌ها و تاندون‌های اطراف استخوان‌های ستون فقرات را تحت تاثیر قرار دهد. باید گفت که صرف نظر از محل دقیق، روماتیسم ستون فقرات در پشت و کمر می‌تواند دردناک و اغلب مزمن باشد.
در این مقاله از مجله سلامت ژین طب به بررسی روماتیسم ستون فقرات، علت‌ها، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
انواع روماتیسم ستون فقرات
بیش از 100 نوع مختلف آرتریت وجود دارد که بیشتر آن‌ها قادرند بر استخوان‌ها و مفاصل ستون فقرات (پشت یا گردن) تاثیر بگذارند. اگرچه همه آرتریت‌ها منجر به التهاب می‌شوند؛ اما به طور کلی آن‌ها را به دو دسته التهابی و غیرالتهابی (دژنراتیو) تقسیم می‌کنند. در ادامه با سه نوع از شایع‌ترین نمونه‌های آرتریت آشنا خواهیم شد:
استئوآرتریت ستون فقرات
استئوآرتریت (آرتریت غیر التهابی یا دژنراتیو) شایع‌ترین شکل آرتریت نخاعی است. این بیماری معمولا کمر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از طریق ساییدگی ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی به وجود می‌آید که غضروف بین مفاصل شروع به تجزیه شدن می‌کند. این فرآیند در آخر منجر به التهاب و درد شدیدی خواهد شد که این درد در زمان انجام فعالیت‌هایی مانند خم شدن و نشستن افزایش می‌یابد.
روماتیسم ستون فقرات یا AS معمولا مفاصل فاست بین مهره‌های ستون فقرات را درگیر می‌کند. همچنین به عنوان آرتریت مفصل فاست، سندروم مفصل فاست و بیماری فاست نیز شناخته می‌شود.
در بعضی موارد، دژنراسیون دیسک‌های ستون فقرات امکان دارد که به آرتریت مفاصل فاست کمک کند. با نازک شدن دیسک‌های بین مهره‌ها، فشار بیشتری به مفاصل فاست منتقل خواهد شد. این عارضه منجر به اصطکاک بیشتر و افزایش آسیب به غضروف‌ها خواهد شد.
این تغییرات دژنراتیو گردنی با نام اسپوندیلوز گردنی شناخته می‌شوند. آرتریت گردن همیشه باعث درد نمی‌شود و بسیاری از افراد مبتلا به آن علائم قابل توجهی ندارند.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم ستون فقرات
آرتریت روماتوئید (RA) یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم خود حمله کرده و به آن‌ها آسیب می‌رساند یا آن‌ها را تخریب می‌کند.
اگرچه آرتریت روماتوئید در سایر مفاصل شایع‌تر است، اما می‌تواند ستون فقرات، به ویژه ناحیه گردن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. آرتریت روماتوئید ستون فقرات ناشی از سایش و پارگی نیست، بنابراین یک آرتریت التهابی مزمن در نظر گرفته می‌شود.
این عارضه باعث کمردرد و همچنین درد در سایر مفاصل خواهد شد؛ درد و ناراحتی ناشی از این بیماری حتی زمانی که بیمار از این مفاصل استفاده نمی‌کند نیز وجود دارد. توجه داشته باشید که خطر ابتلای زنان به آرتریت روماتوئید بیشتر از مردان است.
اسپوندیلوآرتریت؛ بیماری که مفاصل و اندام‌های مفاصل را درگیر می‌سازد
اسپوندیلوآرتریت گروهی از بیماری‌های التهابی است که هم مفاصل و هم محل اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان‌ها را درگیر می‌کند. اسپوندیلوآرتریت، اگرچه منشا التهابی دارد؛ اما با آرتریت روماتوئید یکسان نیست. انواع مختلفی از اسپوندیلوآرتریت وجود دارد که بعضی از آن‌ها در ستون فقرات شایع‌تر از نمونه‌های دیگر هستند. انواع اسپوندیلوآرتریت عبارتند از:
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: نوعی آرتریت نخاعی است که می‌تواند باعث التهاب مهره‌ها و مفاصل ساکروایلیاک در پایه ستون فقرات شود. در موارد شدید از این نوع بیماری احتمال اینکه چندین مهره به هم جوش بخورند و باعث قوز کمر شوند وجود دارد.
- آرتریت پسوریاتیک: بیماری مرتبط با پسوریازیس و یک اختلال خود ایمنی به شمار می‌رود. این بیماری بیشتر به خاطر بثورات خارش‌دار و پوسته‌پوسته شدن پوست شناخته می‌شود. افراد معمولا قبل از دچار شدن به آرتریت پسوریاتیک، در ابتدا به پسوریازیس و سپس به آرتریت مبتلا می‌شوند. اما گاهی اوقات این روند معکوس خواهد شد. توجه داشته باشید که این نوع بیماری در مفاصل کوچک‌تر شایع‌تر است؛ اما امکان دارد ستون فقرات را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
- آرتریت واکنشی: این نوع آرتریت یک نوع التهاب یا روماتیسم مفصلی به شمار می‌رود که در اثر عفونت در جای دیگری از بدن (اغلب در روده یا اندام تناسلی) ایجاد می‌شود. آرتریت واکنشی در ستون فقرات معمولا در قسمت پایین کمر رخ می‌دهد و به خودی خود از بین می‌رود.
- آرتریت انتروپاتیک: نوعی آرتریت است که با بیماری التهابی روده (IBD) ارتباط دارد. همه افراد مبتلا به IBD به آرتریت انتروپاتیک مبتلا نمی‌شوند. همچنین امکان ابتلا به آرتریت در ستون فقرات به دلیل آرتریت انتروپاتیک در بیماران IBD بسیار کم است.
توجه داشته باشید که علائم آرتریت انتروپاتیک یا شعله‌ور شدن آن‌ها تمایل دارد که با بروز علائم بیماری IBD همگام شود. باید گفت که زمان و شدت علائم این دو بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
علت روماتیسم ستون فقرات چیست؟
علل روماتیسم ستون فقرات در پشت یا گردن با توجه به نوع آرتریت متفاوت است. علاوه بر ساییدگی، پارگی طبیعی و محرک‌های خودایمنی، در بسیاری از موارد علت دقیق بیماری شناخته نشده است. اما برخی از دانشمندان یکسری عوامل ژنتیکی در ارتباط با برخی از اشکال آرتریت نخاعی را شناسایی کرده‌اند. این موضوع به این معنی است که روماتیسم ستون فقرات و دیگر نقاط بدن امکان دارد که ارثی باشد.
کیا روماتیسم ستون فقرات دارن؟ عوامل موثر در ابتلا به روماتیسم ستون فقرات
از عواملی که ریسک ابتلا به آرتریت نخاعی یا روماتیسم ستون فقرات را افزایش می‌دهند می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- سن: افزایش سن باعث افزایش اصطکاک بین استخوان‌ها، مفاصل، تاندون‌ها و… می‌شود.
- اضافه وزن و چاقی: افزایش وزن باعث وارد شدن فشار بیشتر روی استخوان‌ها و مفاصل شده و همچنین می‌تواند اصطکاک و ساییدگی بین آن‌ها و در آخر احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.
- ابتلا به بعضی بیماری‌ها: وجود شرایط خاص پزشکی مانند دیابت، نقرس، پسوریازیس، سل، سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری لایم خطر ابتلا به روماتیسم ستون فقرات و آرتروز در دیگر قسمت‌های بدن را بیشتر می‌کند.
علائم روماتیسم ستون فقرات چیست؟
- درد کمر و گردن، به ویژه در ناحیه کمر
- سفتی و از دست دادن انعطاف‌پذیری در ستون فقرات، مانند ناتوانی در صاف کردن کمر یا چرخاندن گردن
- تورم و حساسیت روی مهره‌های آسیب‌دیده
- احساس ساییدگی در هنگام حرکت دادن ستون فقرات
- درد، تورم و سفتی در سایر نواحی بدن (به ویژه در آرتریت التهابی)
- ضعف و خستگی کل بدن (در آرتریت التهابی شایع‌تر است)
- در صورت آسیب دیدن اعصاب به دلیل آرتروز، درد و بی حسی در بازوها یا پاها ایجاد خواهد شد
- سردرد و کتف درد (در صورت آرتریت در ناحیه گردن)
اگرچه کمردرد یک علامت رایج در بیماری‌های مختلف (مشکلات دیسک، ضربه، نخاع و…) است؛ اما همه افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات، حتی در نمونه‌های پیشرفته آن، امکان دارد که درد در این ناحیه را تجربه نکنند. از طرف دیگر برخی افراد این درد را قبل از تشخیص این بیماری و پیشرفت آن تجربه می‌کنند.
جدیدترین درمان روماتیسم ستون فقرات
درمان روماتیسم ستون فقرات به عوامل زیادی بستگی دارد. این عوامل شامل سن، سطح درد، نوع آرتریت، شدت آن و اهداف بیمار می‌شود. از آنجایی که آسیب مفصلی ناشی از آرتریت غیرقابل برگشت است، درمان معمولا بر مدیریت درد و جلوگیری از آسیب بیشتر متمرکز خواهد بود.
درمان روماتیسم ستون فقرات با روش‌های درمانی غیرجراحی
درمان‌های غیر جراحی برای روماتیسم ستون فقرات شامل موارد زیر می‌باشد:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی: از این دسته داروها برای کاهش درد و التهاب ناشی از آرتریت استفاده می‌کنند.
- تزریق کورتیکواستروئیدها: در مواردی که داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی درد و التهاب ناشی از آرتروز را کاهش ندهند، تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی به مفصل به عنوان درمان تجویز می‌گردد. این نوع داروها را می‌توان به صورت خوراکی نیز مصرف کرد.
- داروهای مسکن: این داروهای برای کاهش درد ناشی از آسیب ایجاد شده تجویز می‌شوند.
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری یا DMARDs: این نمونه از داروها روی سیستم ایمنی بدن اثر می‌گذارند و باعث کندشدن روند بیماری می‌شوند. از این داروها می‌توانیم به متوترکسات و سولفاسالازین اشاره کنیم.
- فیزیوتراپی: بهترین روش برای بهبود قدرت عضلات پشت و دامنه حرکتی در ستون فقرات است.
جراحی برای درمان قطعی روماتیسم ستون فقرات
اگر سایر درمان‌ها به اندازه کافی درد و التهاب ناشی از آرتریت را تسکین ندهند، امکان دارد پزشک برای کاهش درد، جراحی را توصیه کند. اهداف جراحی برای درمان روماتیسم ستون فقرات شامل موارد زیر می‌شود:
- برداشتن فشار از نخاع
- آزاد کردن ریشه‌های عصبی از خارهای استخوانی و سایر بافت‌هایی که ممکن است به آن‌ها فشار وارد شود
- تثبیت ستون فقرات با ادغام چندین بخش با هم در روشی به نام فیوژن ستون فقرات
این جراحی‌ها را می‌توان به صورت روش‌های باز یا با رویکردهایی که کمتر تهاجمی هستند انجام داد. هر روش جراحی مزایا و معایبی مخصوص به خود را دارد.
اقدامات کمکی یا خود مراقبتی در درمان روماتیسم ستون فقرات
افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات باید نسبت به سایرین بیشتر مراقب سلامتی خود باشند. این افراد می‌توانند از روش‌های زیر برای مراقب از خود، کاهش درد، بهبود کیفیت زندگی و… استفاده کنند.
- ورزش کردن
- تغییر سبک زندگی
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم
- ماساژ با روغن‌های گیاهی و طبیعی
- مصرف دمنوش‌های طبیعی
آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟عوارض آن را بشناسید
این بیماری می‌تواند عوارض مختلفی در بدن ایجاد کند. از آسیب‌های ناشی از آن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
1.در انواع خاصی از اسپوندیلوآرتریت، التهاب چشم (عنبیه یا یووئیت) نیز امکان دارد که همراه با بیماری اصلی رخ دهد. التهاب چشم می‌تواند باعث درد، آبریزش چشم و تاری دید شود.
- روماتیسم ستون فقرات ممکن است به سایر مشکلات ستون فقرات مانند فتق دیسک کمک کند و باعث درد بیشتر و تشدید آسیب‌های ایجاد شده شود.
- در بعضی شرایط روماتیسم ستون فقرات می‌تواند خار استخوان تشکیل دهد. خار استخوان همان تکه‌های کوچک استخوان است که در اثر ساییدگی استخوان‌ها روی هم یا رشد بیش از حد لبه‌های استخوان‌ها ایجاد می‌شوند.
در ستون فقرات، خارهای استخوانی تاثیر زیادی روی مفاصل فاست دارند و باعث بزرگ‌تر شدن آن‌ها می‌شوند. به این وضعیت هیپرتروفی مفاصل فاست می‌گویند. اگرچه خارهای استخوانی به خودی خود مضر نیستند؛ اما ممکن است مجرای نخاع و اعصاب خروجی از ستون فقرات را تنگ کنند. این عارضه امکان دارد که به دو وضعیت دردناک منجر شود: تنگی نخاع و رادیکولوپاتی.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (کلسیفیکاسیون آهسته رباط‌های بین مهره‌ها) می‌تواند باعث مشکلات دیگری مانند:
- شکستگی‌های استرسی در مکان‌هایی که استخوان جدید تشکیل شده‌اند
- مهره‌های فروریخته
- تغییر شکل ستون فقرات که به آن کیفوز می‌گویند
- در بعضی موارد، آرتریت روماتوئید به مفاصل فاست در ستون فقرات آسیب می‌رساند و از پیچ خوردن ستون فقرات جلوگیری می‌کند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد به آن اسپوندیلولیستزیس می‌گویند.
اسپوندیلولیستزیس باعث می‌شود که یک مهره به بالا حرکت کرده و در آنجا بلغزد. در این حالت فشار بیشتری بر نخاع یا ریشه‌های عصبی که از ستون فقرات خارج می‌شوند، وارد خواهد شد. توجه داشته باشید این عارضه می‌تواند علائمی مانند فشرده‌سازی ایجاد کند.
روماتیسم ستون فقرات در یک نگاه
روماتیسم ستون فقرات یکی از شایع‌ترین نمونه‌های آرتروز در بین افراد مختلف است که علائمی مانند درد در ناحیه کمر، باسن و گردن ایجاد می‌کند. انواع مختلفی آرتروز وجود دارد که به صورت التهابی و غیر التهابی می‌توانند در ستون فقرات ایجاد شوند و مشکلات مختلفی را ایجاد کنند.
روماتیسم ستون فقرات امکان دارد به دلیل افزایش سن، تحرکات بیش از حد و اضافه وزن به وجود آید. این بیماری از طریق روش‌های دارویی، جراحی، فیزیوتراپی و یکسری خود مراقبتی‌ها قابل کنترل است. در صورت عدم درمان روماتیسم ستون فقرات، عوارضی مانند خار استخوانی، تنگی کانال نخاعی، دیسک کمر، رادیکولوپاتی و اسپوندیلولیستزیس دور از ذهن نیست.
سوالات متداول
1.آرتریت روماتوئید چگونه بر وسط کمر تاثیر می‌گذارد؟
RA باعث التهاب در مفاصل فاست می‌شود که منجر به درد در قسمت میانی یا بالای کمر خواهد شد. اگر فردی تحت درمان قرار نگیرد، این امر باعث اسپوندیلولیستزیس خواهد شد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مهره از موقعیت خود خارج می‌گردد. اگرچه اسپوندیلولیستزیس معمولا کمر را تحت تاثیر قرار می دهد، اما می‌تواند باعث درد در قسمت میانی یا بالای کمر نیز شود.
2. آیا روماتیسم بر ستون فقرات قفسه سینه تاثیر می‌گذارد؟
RA معمولا ستون فقرات گردنی را که در بالای طناب نخاعی قرار دارد، تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما از آنجایی که می‌تواند باعث التهاب در مفاصل فاست ستون فقرات قفسه سینه شود، امکان دارد کمردرد را بدتر کند. در یک بررسی در سال 2019 گزارش‌هایی از تنگی نخاع یا باریک شدن فضاهای ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه در افراد مبتلا به RA گزارش شده است.
3. تمرینات مناسب برای روماتیسم ستون فقرات چیست؟
یک فرد می‌تواند از تمرینات زیادی برای کمک به تسکین کمردرد مرتبط با RAروماتیسم ستون فقرات استفاده کند. به عنوان مثال، یوگا یا تای چی انعطاف‌پذیری، تعادل و ثبات را افزایش می‌دهد و در عین حال سطح استرس را نیز کاهش خواهد داد. ورزش‌های آبی مانند شنا یا ایروبیک نیز در کاهش سفتی و درد و همچنین در بهبودی دامنه حرکتی نقش پُر رنگی دارند.
