10 علت درد ساق پا؛ مهمترین خطراتی که باید بدانید

علت درد ساق پا گاهی ریشه در مشکلات خطرناکی دارد که نباید آن را نادیده گرفت پس هر زمانی که این درد را تجربه کردید حتما به دنبال علت درد ساق پای خود باشید. درد ساق یک مشکل رایج به حساب می‌آید که از درد خفیف تا شدید و ناتوان کننده متغییر است. گاهی درد ساق پا به قدری شدید است که راه فتن و ایستادن فرد را به مشکل جدی روبرو می‌سازد.

در واقع طیف وسیعی از عوامل متعدد برای درد ساق پا وجود دارد، از آسیب‌های عضلانی گرفته تا مشکلات رگ‌های خونی و عفونت. در برخی موارد، ریشه درد ساق پا را باید در مشکلات عصبی ستون فقرات جستجو کرد.

برخی از شرایطی که منجر به درد ساق پا می‌شوند امکان دارد خود به خود یا با اصلاح شیوه زندگی بهبود یابند. اما تشخیص شرایطی که نیاز به مراقبت پزشکی دارند، از جمله آسیب‌های ناگهانی که نیاز به درمان اورژانسی دارند، مهم است. در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب تمرکز خود را روی انواع علت درد ساق پا قرار داده‌ایم تا با شناسایی این موارد بهتر روند درمان را پیش گرفت.

درد ساق پا چه احساسی دارد

ساق پا از دو عضله مهم گاستروکنمیوس و کف پا تشکیل شده است. این ماهیچه‌ها در تاندون آشیل که مستقیماً به پاشنه پا متصل می‌شود، به هم می‌رسند. درد ساق پا از فردی به فرد دیگر بسته به منبع درد متفاوت است و می‌تواند ماهیت متفاوتی داشته باشد. برای برخی افراد، درد ساق پا مانند یک درد مبهم، دردناک یا تیز در پشت ساق پا است که گاهی اوقات با سفتی همراه خواهد بود.

علائمی که امکان دارد نشان دهنده یک بیماری شدیدتر در ساق پا باشد عبارتند از:

• تورم
• سوزن سوزن شدن یا بی حسی در ساق پا
• سردی غیر معمول یا رنگ پریده درساق
• قرمزی، گرمی و حساسیت ساق پا
• ضعف در پا که به طور ناگهانی ظاهر می‌شود
• احتباس مایع

انواع درد ساق پا؛ 3 علتی که ریشه همه دردهای ساق هستند

پزشکان متخصص درد ساق پا را در سه قسمت دسته بندی می‌کنند که شامل دردهای عصبی، اسکلتی عضلانی یا عروقی می‌شوند. این دردها که می‌توانند همپوشانی داشته باشند عبارتند از:

• درد عصبی: سندرم پای بی قرار یک علت درد ساق پا، که در آن پاها به طور غیرقابل کنترلی تکان می‌خورند، که علت این اتفاق نوروپاتی یا آسیب عصبی، و درد عصب سیاتیک است. این نوع درد (درد عصبی) امکان دارد در هنگام استراحت نیز وجود داشته باشد مانند دردی که در بازوها یا پاها باقی می‌مانند.
• درد عضلانی اسکلتی: از جمله دردهای اسکلتی عضلانی که می‌توان به آنها اشاره کرد، کرپیتوس، صدای ‌ترکیدن یا‌ ترک خوردن در زانو و آرتریت، وضعیتی که عملکرد حرکتی مفاصل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب افت کیفی حرکت آنها می‌شود. به عنوان مثال، آسیب به تاندون یا رباط عضلانی در هنگام زمین خوردن موجب درد اسکلتی عضلانی می‌شود. گرفتگی عضلات، شکستگی‌های استرسی و سندرم کمپارتمان نیز از جمله مشکلاتی هستند که در دسته دردهای اسکلتی عضلانی قرار می‌گیرند.
• درد عروقی: شاید شایعترین علت درد ساق پا را در این دسته از دردها باید دنبال کرد. به صورت کلی علل درد عروقی شامل بیماری ترومبوز ورید عمقی (DVT)، شریان محیطی (PAD)، رگهای واریسی، واسکولیت و اگزمای واریسی که با تغییر رنگ پوست همراه با درد خود را نشان می‌دهد.

بیشتر بدانید: درد ساق پا؛ آیا درد ساق پا نشانه بیماری است | علائم و درمان | ۲۰۲۳

علت درد ساق پا؛ از گرفتگی تا بیماری‌های عروقی

دلایل متفاوتی می‌توانند منشا ایجاد درد در ناحیه ساق پا باشند که برخی از این دلایل امکان دارد با برخی از بیماری‌ها مرتبط باشند. یعنی درد ساق پا نشانه‌ای از وجود یک بیماری جدی‌تر باشد. با توجه به اینکه اغلب دردهای ساق پا در خانه قابل درمان هستند ولی باید بدانیم که برخی از دردهای پا خبر از اتفاقات خطرناکی دارند و برای کنترل آن باید حتما به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشیم. در ادامه برخی از مواردی که علت درد ساق پا هستند را بیان کرده‌ایم که عبارتند از:

1. گرفتگی عضلات رایج‌ترین علت درد ساق پا

انقباضات ناگهانی و دردناک عضلات هستند که ماهیچه‌های ساق را درگیر و درد بسیار ناخوشایندی را به فرد تحمیل می‌کنند. این نوع درد ممکن است برای چند ثانیه یا چند دقیقه در یک زمان دوام داشته باشند. اگر گرفتگی عضلات علت درد ساق پا باشد باید به دنبال یافتن علت گرفتگی عضلات باشیم که می‌تواند ناشی از کم آبی بدن، ورزش، جراحات و کمبود مواد معدنی باشد. اما در کنار این علت‌های شایع امکان دارد گرفتگی عضلات ناشی از موارد جدی‌تر زیر باشد که برای درمان آن حتما باید تحت نظر پزشک قرار بگیرید:

• کم کاری تیروئید
• اعتیاد به الکل
• دیابت
• بارداری
• نارسایی کلیه

تقریبا 50 درصد زنان باردار گرفتگی عضلانی را را در پاها و بخصوص ساق پایشان تجربه خواهند کرد، به خصوص در طول سه ماه آخر قبل از زایمان.

2. کشیدگی عضلانی دومین علت شایع درد ساق پا

خستگی، استفاده بیش از حد یا استفاده نادرست از عضله عامل اصلی کشش‌های عضلانی به حساب می‌آید. به عنوان مثال، شروع یک رژیم ورزشی جدید یا افزایش تمرینات مربوط به پاها می‌تواند ماهیچه ساق پا را تحت فشار قرار دهد. از جمله تمریناتی که می‌توانند علت درد ساق پا به حساب آیند باید به موارد زیر اشاره کرد:

• دوچرخه سواری
• پاورلیفتینگ

بیشتر بدانید: ۱۱ علت درد پشت زانو را بشناسید

معمولا هنگام وارد آمدن فشار عضلانی به ساق و متوجه شروع ناگهانی درد، درد و محدودیت دامنه حرکتی خواهید شد. سویه‌های خفیف تا متوسط درد ساق پا در خانه می‌توان درمان کرد که از جمله راه‌های کنترل درد ساق ​​می‌توان به استفاده از یخ، گرما و داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) اشاره کرد:

• ایبوپروفن
• استامینوفن
• ناپروکسن

در صورتی که فشار وارد شده خیلی بیشتر از حالت طبیعی باشد امکان دارد علت درد ساق پا پارگی باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.

3. فشار همسترینگ یا بدشانسی درد آور

گاهی در حین ورزش یا تمرین یک ضربه به رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات ساق منتهی خواهد شد. پیچ خوردگی به کشش یا پارگی رباط اشاره دارد. شاید شایع‌ترین علت درد ساق پا در ورزشکاران را باید آسیب همسترینگ دانست  که درد حادی در پشت عضله ران به وجود می‌آورد و معمولاً عامل آن پارگی جزئی است.

سوال اینجاست که رگ به رگ شدن و کشیدگی چرا رخ می‌دهد؛ باید بگوییم عامل تاثیرگذار در ایجاد این وضعیت انعطاف پذیری ناکافی، کشش بیش از حد یا گرم نکردن بدن قبل از فعالیت است. باید مراقب باشید که در این حالت ادامه ورزش می‌تواند شدت آسیب پذیری را بسیار زیاد و خطر اتفاق‌های دیگر را افزایش ‌دهد.

4. التهاب تاندون آشیل عاملی جدی برای در دساق پا

استفاده بیش از حد و فشار روی تاندون موجب ایجاد التهاب تاندون آشیل می‌شود که ماهیچه‌های پلانتاریس، گاستروکنمیوس و کف پا را در پشت مچ پا به هم متصل می‌کند. علائم رایج التهاب تاندون آشیل شامل موارد زیر می‌شود:

• التهاب تاندون
• درد
• سفتی در پشت ساق پا

بیشتر بدانید: پارگی تاندون آشیل؛ علل، علائم و درمان‌های مؤثر

5. علت درد ساق پا؛ شکستگی‌ها استخوانی و شکستگی‌های استرسی

فشار سنگین یا ضربه ناگهانی مانند زمین خوردن امکان دارد منجر به شکستگی در ناحیه ساق پا شود. برخی از شکستگی‌ها با کبودی شدید، تورم و تغییر شکل به راحتی قابل مشاهده هستند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند.

شکستگی‌های استرسی در واقع شکستگی‌های کوچکی هستند که معمولا به دلیل استرس‌های مکرر در حین ورزش به وجود می‌آیند، هنگامی که شدت فعالیت خیلی سریع افزایش می‌یابد، مانند ورزش‌های شدید دویدن.

6. شریان محیطی (PAD) علتی بی نشانه برای ساق پا

اغلب افرادی که مبتلا به PAD می‌شوند معمولا علائم و نشانه‌ای ندارند. اما درد یا گرفتگی دردناک در ساق پا به طور مداوم پس از همان مسافت‌های پیاده‌روی رخ می‌دهد و در هنگام استراحت درد فروکش می‌کند.

شاید علامت کلیدی آسیب شریان محیطی را لنگش متناوب حین راه رفتن دانست. در لنگش متناوب خون رسانی به عضلات پا محدود می‌شود در نتیجه کمبود اکسیژن و مواد مغذی تبدیل به علت درد ساق پا می‌شوند.  

7. سیاتیک؛ درد عصبی که پاها را درگیر می‌کند

یکی از مهمترین عامل‌های ایجاد درد در پاها را بدونشک باید سیاتیک دانست. این درد ناخوشایند ناشی از مشکلات عصب سیاتیک است. این عصب عضلات پایین ساق و پشت زانو را کنترل می‌کند و می‌تواند باعث درد، بی حسی و سوزن سوزن شدن در ناحیه کمر شود. فشار به عصب سیاتیک به هر دلیلی می‌تواند پا را تا ساق پا و سایر عضلات درگیر کند و حتی درد آن تا کف پاها نیز کشیده می‌شود. برای درمان و کاهش درد سیاتیک راهکارهای متفاوت مانند روش‌های محافظه کارانه و جراحی وجود دارد. اما ساده‌ترین روش‌ها برای کنترل آن عبارتند از:

• بسته‌های گرم یا سرد
• داروهای ضد درد OTC
• فیزیوتراپی
• اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی مدت

بیشتر بدانید: ماساژ کف پا برای درمان سیاتیک؛ بررسی نحوه انجام و تاثیرگذاری ماساژ بر سیاتیک

8. نوروپاتی محیطی دیابتی؛ علت درد ساق پا که کمتر شایع است

نوعی آسیب عصبی که اندام‌های زیر را درگیر می‌سازد:

• پاها از ران تا کف پا
• بازوها
• دست‌ها

این وضعیت یکی از عوارض مهم دیابت به حساب می‌آید. امکان دارد ناشی از بالا بودن قند خون برای مدت طولانی باشد که به مرور زمان تبدیل به یک علت درد ساق پا می‌شود. نوروپاتی محیطی دیابتی اغلب منجر به التهاب و آسیب عصبی می‌شود. در ایجاد این وضعیت عوامل ژنتیکی نیز بی تاثیر نیستند.

در صورتی که دیابت و علائم DPN دارید، بسیار مهم است که به طور منظم تحت نظر پزشک باشید چون برای انی نوع از بیماری‌ها درمان قطعی وجود ندارد و بهترین راه مقابله با آنها پیشگیری است. به دست آوردن کنترل بهتر بر سطح گلوکز خون علائم را کاهش خواهد داد. پزشک معمولا برای کمک به کاهش علائم نوروپاتی محیطی دیابتی که خواب یا فعالیت‌های روزانه فرد را مختل می‌کند، داروهایی تجویز خواهد کرد.

9.‌ ترومبوز ورید عمقی (DVT) و درد ساق پا

این وضعیت نتیجه تشکیل لخته خون در ورید عمقی بازو یا پا، از جمله ساق پا است. اگر علت درد ساق پا این وضعیت باشد بسیار خطرنک و حتی امکان دارد که زندگی فرد را به خطر اندازد. عوامل و شرایط متعددی موجب ایجاد ترومبوز ورید عمقی می‌شوند که برخی از شایعترین آنها را در ادامه بیان کرده‌ایم:

• اضافه وزن و چاقی
• سابقه شخصی یا خانوادگی DVT
• بارداری
• سیگار کشیدن
• عوارض ناشی از سایر شرایط

علائم این بیماری شامل موارد زیر است و هنگام رویارویی با این نشانه‌ها اولین کار مراجعه به پزشک متخصص است:

• تورم در پا، مچ پا یا ساق پا
• تغییر رنگ پوست: بسته به رنگ پوست، ناحیه آسیب‌دیده رنگ پریده، قرمز یا آبی می‌شود
• وریدهای قابل مشاهده در ناحیه آسیب‌دیده
• رگ سفت یا ضخیم می‌شود
• درد یا حساسیت پا
• گرفتگی
• ناحیه آسیب‌دیده پوست در لمس گرمتر از ناحیه اطراف آن احساس می‌شود

10. سندرم کمپارتمان؛ علتی جدی و خطرناک برای درد ساق پا

سندرم کمپارتمان حاد یک بیماری جدی محسوب می‌شود و معمولا زمانی رخ می‌دهد که فشار بیش از حد روی عضلات ایجاد شود. اسن سندروم پس از تجربه یک آسیب عمده در ناحیه مانند شکستگی استخوان رخ می‌دهد. استفاده از استروئید آنابولیک یا باندهای منقبض کننده نیز امکان دارد یک عامل  ایجاد این سندرم شود. درد همراه با سندرم کمپارتمان حاد گاهی شدیدتر از خود آسیب است.

علائم سندرم کمپارتمان عبارتند از:

• سفتی شدید در عضله
• مشکل در حرکت ناحیه آسیب‌دیده
• درد شدیدی که پس از استراحت یا مصرف دارو بهبود نمی‌یابد
• بی حسی یا فلج (‌اینها علائم بعدی هستند که امکان دارد نشان دهنده آسیب دائمی باشند)

در صورتی که علائم سندرم کمپارتمان حاد را دارید، بدون از دست دادن وقت فوراً به اورژانس مراجعه کنید. امکان دارد فردی به سندرم کمپارتمان مزمن مبتلا باشد که در این حالت درد پا در حین ورزش نمایان می‌شود و با توقف ورزش درد نیز از بین خواهد رفت. سندروم کمپارتمان مزمن عوارض زیر را به دنبال دارد:

• بی حسی
• مشکل در حرکت پا
• برآمدگی عضلانی قابل مشاهده

یکی از راه‌های کمک به تسکین درد افراد مبتلا به سندرم کمپارتمان مزمن فیزیوتراپی است. در صورتی که فیزیوتراپی تاثیر درمانی مناسبی نداشته باشد انجام جراحی نیز یک گزینه‌های پیشنهادی پزشک متخصص خواهد بود.

چه ارتباطی بین درد ساق پا و سرطان وجود دارد؟

باتوجه به اینکه علت اصلی درد ساق پا عواملی مانند آرتروز، آسیب‌ها، التهاب تاندون، اختلالات عروق، اختلالات عصبی و کمبود مواد مغذی است، به ندرت عیلت درد ساق پا می‌تواند ناشی از سرطان باشد. اما هستند سرطان‌هایی مانند سرطان‌های استخوانی یا متاستاز علائمی مثل درد ساق پا را از خود بروز می‌دهند. در صورتی که همراه با درد ساق پا علائمی مثل کاهش ناگهانی وزن، تب مقاوم به درمان و عدم بهبودی با استراحت وجود داشت حتما پزشک را در جریان قرار دهید تا تشخیص دقیقی نسبت به مشکل خود داشته باشید.

علت درد ساق پا در کودکان چیست؟

معمولا باید علت درد ساق پا در کودکان را مرتبط با رشد استخوانی آنها دانست. در کودکان 3 تا 12 سال درد ایجاد شده در ساق پا را به عنوان درد رشد می‌شناسند که با ورود به دوران نوجوانی خود به خود بر طرف خواهد شد. اما اگر درد ساق پای کودک شدید شد، با درمان‌های خانگی تسکین پیدا نکرد و با تورم و قرمزی و مشکلات حرکتی همراه شد باید کودک را پیش متخصص مربوطه برد تا از نظر شکستگی و کمبود ویتامین D و کلسیم معاینه کند.

بیشتر بدانید: آشنایی با 7 فواید ویتامین D3؛ از تقویت استخوان‌ها تا بهبود عملکرد مغز

علت درد ساق پا در شب چیست؟

معمولا درد ساق پا در شب ناشی از خستگی عضلات و مشکلات عصبی است که این وضعیت با افزایش سن بیشتر می‌شود. در زنان باردار نیز احتمال گرفتگی عضلات پا در شب، بیشتر از سایر افراد است. اما شاید شایعترین علت درد ساق پا در شب را سندروم پاهای بی‌قرار دانست که از جمله بیماری‌های عصبی به حساب می‌آید. این سندروم درد و بی‌قراری در پاها را به ویژه در شب، تشدید می‌کند. البته در کنار سندروم پای بیقرار عوامل دیگری مانند کمبود ویتامین D و B۱۲، پتاسیم و منیزیم هم می‌توانند علت درد ساق پا در شب باشند. از جمله دلایل بالقوه‌ای که به عوان علت درد ساق پا در شب باید به آنها اشاره کرد عبارتند از:

• وریدهای واریسی

• نوروپاتی محیطی دیابتی
• نارسایی کلیه
• آسیب‌های عضلانی یا استخوانی
• بیماری شریان محیطی
• نقرس و آرتریت
• مشکلات جریان خون

جمع بندی نهایی درباره علت درد ساق پا

درد ناحیه ساق پا ممکن است دردی مبهم و تیز در پشت ساق پا باشد که همراه با سفتی و تورم نمایان می‌شود. برخی از علائم مانند احتباس مایعات و گرمی یا سردی پوست خبر از شدید بودن درد این عارضه دارند. فعالیت بیش از حد، گرفتگی عضله، آسیب مکانیکی، آرتروز، اختلالات عروقی و عصبی از جمله عواملی هستند که هر کدام می‌توانند علت درد ساق پا باشند. راههای متفاوتی برای کنترل درد آن وجود دارد از داروها مسکن تا فیزیوتراپی و کاهش وزن گرفته تا درمان‌های تهاجمی‌تری مانند جراحی.

با توجه به اینکه می‌توان با مصرف یک مکمل یا دارو علت درد ساق پا را درمان کرد ولی اگر در عرض چند روز این درد برطرف نشد بهتر است برای تشخیص علت درد به متخصص مراجعه کنید تا بهترین درمان را در اختیارتان قرار دهد.

پرسش‌ها و پاسخ‌های متداول درباره علت درد ساق پا