روماتیسم زانو و درمان آن از طریق راه‌های جراحی و غیر جراحی

روماتیسم زانو یکی از شایع‌ترین نمونه‌های درگیری افراد با بیماری روماتیسم است. به طور کلی باعث درد و التهاب در اندام‌های حرکتی می‌شود و استخوان‌ها، مفاصل و سایر بافت‌های همبند را درگیر خواهد کرد. به همین دلیل روماتیسم زانو در دسته بیماری‌ها و اختلالات روماتولوژیک قرار می‌گیرد.

روماتیسم همان آرتریت روماتوئید است که مفاصل مختلف، بافت‌ها و سیستم‌های بدن را با چالش روبرو می‌سازد. این بیماری می‌تواند انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها را برای بیمار دشوار سازد.

اگرچه آرتریت فاقد درمان قطعی است؛ اما گزینه‌های برای کمک به مدیریت درد و فعال ماندن افراد در دسترس است. به دلیل اهمین این بیماری و فراگیر بودن آن بین افراد مختلف مجله سلامت ژین طب روماتیسم زانو، علائم و راه‌های درمان آن را مورد بررسی قرار داده است.

علت روماتیسم زانو چیست؟

علت اصلی ایجاد آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی هنوز به صورت دقیق مشخص نیست. در برخی از افراد این بیماری به دلیل عوامل ژنتیکی به وجود می‌آید. بدون شک افزایش سن و کار کشیدن بیش از حد از زانو تاثیر زیادی در بروز روماتیسم دارد.

برخی محققین معتقدند که عوامل خارجی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌توانند در افرادی که نقص ژنتیکی خاصی دارند، باعث ایجاد روماتیسم مفصلی شوند.

انواع روماتیسم زانو که باید برای درمان بشناسیم

انواع اصلی روماتیسم که زانو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در قسمت‌های دیگر بدن مانند ستون فقرات، پا یا لگن نیز دیده می‌شوند، عبارتند از:

• استئوآرتریت: شایع‌ترین شکل آرتریت در زانو به حساب می‌آید. این بیماری یک نوع آرتریت دژنراتیو (غیر التهابی) و فرسوده‌کننده به شمار می‌رود که اغلب در افراد 50 ساله و بالاتر رخ می‌دهد. اگرچه امکان دارد که در بین جوانان نیز دیده شود. در استئوآرتریت، غضروف مفصل زانو به تدریج از بین می‌رود و مفصل فرسوده و زبر می‌شود. در این حالت فضای محافظ بین استخوان‌ها کاهش می‌یابد و منجر به ساییده شدن‌ استخوان‌های مفصل روی هم می‌شود. استئوآرتریت معمولا به کندی شکل می‌گیرد و درد ناشی از آن به مرور زمان بدتر خواهد شد.
• آرتریت روماتوئید: یک بیماری مزمن که به مفاصل متعدد در سراسر بدن از جمله زانو حمله می‌کند. در آرتریت روماتوئید، غشای سینوویال که مفصل زانو را می‌پوشاند شروع به تورم می‌کند. این موضوع منجر به درد و سفتی زانو خواهد شد.
• آرتریت پس از سانحه: نوعی روماتیسم که پس از آسیب به وجود می‌آید. به عنوان مثال، شکستگی استخوان امکان دارد به سطح مفصل آسیب برساند و سال‌ها پس از آسیب منجر به آرتروز شود. پارگی منیسک و آسیب در رباط‌ها نیز بی‌ثباتی و ساییدگی اضافی در زانو ایجاد می‌کند که به مرور زمان احتمال ابتلا به آرتریت را افزایش می‌دهد.

علائم روماتیسم زانو چیست؟

مفصل زانو تحت تاثیر آرتریت دردناک و ملتهب خواهد شد. به طور کلی، درد در طول زمان و به تدریج به وجود می‌آید. اگرچه شروع ناگهانی درد و التهاب نیز امکان‌پذیر است. از دیگر علائم روماتیسم زانو می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• سفتی و تورم زانو که خم و صاف کردن زانو را دشوار می‌سازد
• درد و تورم معمولا در صبح یا بعد از نشستن و استراحت طولانی مدت (بی حرکتی) بدتر می‌شود
• تشدید درد به علت فعالیت شدید
• قطعات شل شده غضروف و سایر بافت‌ها می‌توانند در حرکت مفصل (راه رفتن) اختلال ایجاد کنند
• احتمال قفل شدن زانو در حین حرکت
• شنیدن یا حس کردن صدای کلیک یا سایش در زانو
• کاهش دامنه حرکتی زانو
• تحلیل و ضعیف شدن عضلات، رباط‌ها و سایر بافت‌های اطراف زانو به دلیل عدم تحرک مفصل
• افزایش درد در هوای خیلی سرد و مرطوب

راه‌های تشخیص روماتیسم زانو

برای تشخیص روماتیسم زانو یا دیگر نمونه‌های روماتیسم پا پزشک مراحل زیر را انجام خواهد داد:

• بررسی سوابق پزشکی بیمار
• معاینه فیزیکی که اطلاعات خوبی به پزشک می‌دهد
• آزمایش خون
• تست‌های تصویربرداری

اشعه ایکس: در تصویربرداری با اشعه ایکس تصاویری دقیقی از ساختارهای متراکم مانند استخوان‌ها ارائه می‌شود. این تصاویر می‌توانند به تمایز بین اشکال مختلف آرتریت کمک کنند. همچنین در عکس‌برداری با اشعه ایکس از زانویی که دچار آرتروز شده، امکان تشخیص باریک شدن فضای مفصلی، تغییرات در استخوان‌ها و تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) وجود دارد.

تصویربرداری با CT اسکن یا MR: گاهی برای تعیین وضعیت استخوان‌ها و بافت‌های نرم زانو به اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) نیاز خواهد شد.

راه‌های درمان روماتیسم زانو

آرتریت، به ویژه از نوع آرتریت روماتوئید قابل درمان نیست. پزشکان با استفاده از روش‌های درمانی می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. همچنین این روش‌های درمانی قادرند درد، ناتوانی، عوارض و آسیب‌های ناشی از روماتیسم را بهبود ببخشند یا درمان کنند. از جمله روش‌های درمان روماتیسم زانو باید به موار د زیر اشاره کرد:

زانوبند زاپیامکس؛ اولین قدم برای درمان خانگی روماتیسم زانو

زاپیامکس زانوبندی نوظهور در عرصه پزشکی که تفاوت اساسی با سایر زانوبندهای طبی دارد. این زانوبند با برق کار می‌کند و خدماتی همانند فیزیوتراپی در اختیار بیمار قرار می‌دهد. خطا نیست اگر زانوبند زاپیامکس را بهترین جایگزین برای فیزیوتراپی دانست. چون هیچ‌کدام از مشکلات و دشواری‌های رفتن به کلنیک برای فیزیوتراپی را ندارد و هزینه آن نیز به مراتب کمتر از فیزیوتراپی است. این زانوبند پیشرفته مجهز به سه تکنولوژی اولتراسوند، اینفرارد و کلاک پالس است که با نام اختصاری UIC شناخته می‌شود.

فیزیوتراپی؛ سنگ بنای درمان رماتیسم زانو

اولین درمانی که برای بیماری‌های مفصلی از طرف پزشک پیشنهاد می‌شود، فیزیوتراپی است. این شیوه درمان علاوه بر کاهش درد تاثیرات مفید دیگری نیز دارد که عبارتند از:  

• از بروز علائم در مفصل آسیب‌دیده جلوگیری می‌کند و همچنین در صورت آشکار شدن آن‌ها، شدت این علائم را کاهش می‌دهد
• کاهش التهاب مفاصل
• تسکین درد
• کمک به بهبود دامنه حرکتی مفصل و جلوگیری از عدم تحرک آن
• جلوگیری از تغییر شکل مفصل به دلیل آسیب
• تقویت عضلات، رباط‌ها و سایر بافت‌های اطراف مفصل برای حمایت از زانو

اصلاح سبک زندگی روندی که به درمان روماتیسم زانو ختم می‌گردد

اصلاح سبک زندگی و بعضی تغییرات در زندگی روزمره از مفصل زانو محافظت و از پیشرفت آرتریت جلوگیری می‌کند. از جمله رفتارهایی که در زندگی باید رعایت کرد باید به موارد زیر اشاره کرد:

• به حداقل رساندن فعالیت‌هایی که باعث تشدید بیماری می‌شوند، مانند بالا رفتن از پله‌ها
• تغییر ورزش‌ها و فعالیت‌های پر تحرک مانند دویدن و تنیس با ورزش شنا یا دوچرخه‌سواری که فشار کمتری به زانو وارد می‌آورند
• کاهش وزن فشار بر مفصل زانو را کاهش و در نتیجه درد کمتری تجربه خواهد می‌شود
• کمپرس سرد یا گرم برای کاهش درد و التهاب ناشی از آرتریت بسیار مفید است
• ماساژ زانو با روغن‌های گیاهی مانند زیتون، کنجد، اکالیپتوس
• مصرف دمنوش‌های گیاهی برای درمان التهابات مانند دمنوش زنجبیل، قاصدک، چای سبز

داروهای استروئیدی برای درمان روماتیسم زانو

پزشکان برای کاهش درد و التهاب ناشی از روماتیسم زانو برای بیماران داروهای مسکن و ضد التهاب غیراستروئیدی تجویز می‌کنند. این داروها عبارتند از:

• ایبوپروفن
• مورفین در مواردی که درد و آسیب بسیار شدید باشد
• ناپروکسن

مهارکننده COX-2 نوع خاصی از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی است که امکان دارد عوارض جانبی گوارشی کمتری ایجاد کنند. نام‌های تجاری رایج این مهارکننده‌های COX-2 عبارت‌اند از:

• سلکوکسیب (Celebrex)
• ملوکسکام (Mobic) که یک مهار کننده جزئی COX-2 است

تزریق دارو به مفصل زانو برای مدیریت درد ناشی از روماتیسم زانو

در مواردی که داروها تاثیر کمی داشته باشند، پزشک تصمیم می‌گیرد که نوعی از داروهای ضد التهاب را مستقیم به مفصل تزریق کند. این کار باعث کاهش التهاب و درد برای مدتی بین یک تا چند ماه می‌شود. این نوع داروها کورتیکواستروئید نام دارند.

درمان با روش پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP

در این روش از بیمار خون گرفته می‌شود و به کمک دستگاه‌ سانتریفیوژ سلول‌های بنیادی و پلاکت را از خون جدا می‌کنند. سپس این مواد را به مفصل آسیب‌دیده خود بیمار تزریق خواهند کرد. پلاکت‌ها فاکتورهای رشد دارند که محققین معتقدند در کاهش علائم التهاب عملکرد مفیدی دارند.

داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری

مصرف این نوع داروها به تنهایی یا در کنار داروهای غیر استروئیدی برای درمان روماتیسم زانو به کار می‌روند. از این داروها می‌توانیم به متوترکسات، روماترکس و ترکسال اشاره کنیم.

این نوع داروها روی عملکرد سیستم ایمنی بدن اثر گذاشته و از پیشرفت بیماری روماتیسم مفصلی جلوگیری می‌کنند. برای اثر بخشی این داروها نیاز است که بیمار حداقل 6 ماه به طور پیوسته آن‌ها را مصرف کند. در برخی افراد مصرف این داروها تا آخر عمر الزامی خواهد بود.

درمان از طریق داروهای بیولوژیکی

این نوع داروها بر عملکرد سیستم ایمنی و دفاعی بدن اثر می‌گذارند. یکی از این داروها مهارکننده نکروز تومور آلفا است. این دارو باعث سرکوب کردن عامل التهاب در بدن و از بروز التهاب و عوارض ناشی از آن جلوگیری می‌کند. از این داروها باید به اتانرسپت (Enbrel) و آدالیموماب (Humira) اشاره کرد.

پالس درمانی راه‌کاری جدید برای درمان روماتیسم مفصلی زانو

پالس درمانی بدون درد و از روش‌های درمانی جدید به شمار می‌آید. در این روش، زانو در یک دستگاه دارای میدان الکترومغناطیسی قرار می‌گیرد و به سمت آن سیگنال‌های پالسی ارسال می‌شود. مانند بسیاری از درمان‌های جایگزین، درمان پالس مغناطیسی هنوز ثابت نشده است.

عمل روماتیسم زانو؛ آخرین مرحله درمان دردهای شدید زانو

اگر درد ناشی از روماتیسم زانو باعث ناتوانی بیمار شود و با درمان‌های غیرجراحی نیز درد تسکین نیابد، پزشک احتمالا جراحی را برای بیمار توصیه کند. روش‌های جراحی مختلفی برای روماتیسم زانو وجود دارد که بر اساس موارد زیر تعیین می‌شوند:

• نوع آسیب
• علت آن
• سن بیمار
• توانایی جسمی
• سلامت عمومی بیمار
• تشخیص پزشک

مانند تمام جراحی‌ها، بعضی از خطرات و عوارض احتمالی در روش‌های مختلف جراحی زانو وجود دارد. در ادامه با انواع جراحی برای درمان روماتیسم زانو را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

• آرتروسکوپی: از جراحی‌های رایج روی مفاصل مختلف بدن مانند زانو، محسوب می‌شود. این جراحی بیشتر برای بررسی میزان آسیب‌های زانو انجام می‌شود؛ اما بعد از بررسی پزشک در صورت نیاز به ترمیم و برداشتن قسمت‌های نامناسب اقدام می‌کند.

در طول آرتروسکوپی، پزشکان از برش‌های کوچک و ابزار نازکی به نام آرتروسکوپ برای تشخیص و درمان مشکلات مفصلی استفاده می‌کنند. توجه داشته باشید که جراحی آرتروسکوپی اغلب برای درمان آرتروز زانو استفاده نمی‌شود. در مواردی که آرتروز با پارگی منیسک دژنراتیو همراه باشد، آرتروسکوپی برای درمان پارگی منیسک توصیه می‌گردد.

• جراحی برای پیوند غضروف: از این جراحی زمانی استفاده می‌کنند که غضروف به دلیل آسیب مفصلی یا استخوانی دچار سوراخ و صدمه دیدگی شده باشد. بافت غضروف طبیعی و سالم معمولا از قسمت دیگری از بدن بیمار مانند زانوی دیگر یا از بانک بافت بیمارستان تهیه می‌گردد. پیوند غضروف برای پر کردن سوراخ‌های ایجاد شده در غضروف مفصل انجام می‌پذیرد. این روش معمولا روی بیماران جوانی که مناطق کوچکی از غضروف آن‌ها دچار آسیب شده پیاده خواهد شد.
• سینوکتومی: در جراحی سینوکتومی پوشش مفصل آسیب‌دیده ناشی از آرتریت روماتوئید برای کاهش درد و تورم برداشته می‌شود.
• استئوتومی: در استئوتومی زانو، استخوان ساق پا یا استخوان ران بریده و سپس برای کاهش فشار روی مفصل زانو آن‌ها را تغییر می‌دهند. استئوتومی زانو زمانی به کار می‌رود که آرتروز بیمار در مراحل اولیه باشد و فقط یک طرف مفصل زانو دچار آسیب‌ شده باشد.
• تعویض کامل یا جزئی زانو یا آرتروپلاستی: در این جراحی، جراح غضروف و استخوان آسیب‌دیده را برمی‌دارد. سپس روی سطوح مفصل، صفحه‌ای فلزی یا پلاستیکی برای بازیابی عملکرد زانو قرار می‌دهند. این غضروف می‌تواند مصنوعی باشد یا از طریق فرآیند اهداء عضو به بیمار هدیه شده باشد.

نگاهی کلی به روماتیسم زانو

روماتیسم زانو یکی از انواع بیماری‌هایی است که این روزها در بین افراد مختلف، جوان و پیر قابل مشاهده است. در بیشتر موارد به دلیل آرتریت روماتوئید ایجاد خواهد شد و باعث درد، التهاب، سفت و تورم در مفصل زانو می‌شود که منجر به شنیدن صدای کلیک و کاهش دامنه حرکتی زانو خواهد شد.

این علائم همگی باعث ناتوانی در حرکت زانو و دردهای مزمن خواهند شد. باید گفت که روماتیسم زانو درمان ندارند. اما راه‌کارهایی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، بهبودی آسیب‌های ایجاد شده و کاهش درد وجود دارد.

از روش‌هایی که برای درمان روماتیسم زانو به کار می‌روند می‌توان به استفاده از زانوبند زاپیامکس، مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، داروهای ضد روماتیسم، تزریق دارو به مفصل، فیزیوتراپی و انواع مختلفی از جراحی‌ها اشاره کرد. توجه داشته باشید که نوع درمان به علت آسیب ایجاد شده، نوع آن، شدت بیماری، سن و سلامت عمومی بیمار و در آخر تشخیص پزشک بستگی دارد.

سوالات متداول