آزمایش خون بارداری و بهترین زمان انجام آن+تفسیر آزمایش
آزمایش خون بارداری در ابتدا برای اطمینان حاصل کردن از باردار بودن و در ادامه برای بررسی سلامت کودک، مادر و ژنتیک جنین انجام می‌شود.
زنان باردار در طول دوران بارداری آزمایش‌های زیادی را انجام می‌دهند. انجام آزمایش خون بارداری به تشخیص پزشک و برای بررسی وضعیت مادر و جنین است، چرا که امکان دارد هر گونه بیماری و مشکل در مادر منجر به بروز بیماری در جنین شود و در بعضی موارد از بین رفتن جنین را در پی داشته باشد.
در ادامه این مطلب سعی داریم مواردی را در باب آزمایش خون بارداری بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
نگاهی سریع به آزمایش خون بارداری
- نتیجه آزمایش خون بارداری تقریبا در 99درصد موارد درست و دقیق است
- میزان هورمون HCG نشان دهنده این است که فرد باردار است یا خیر
- آزمایش خون بارداری بعضی از عفونت‌هایی که بر روند بارداری و جنین تاثیرگذار است را مشخص می‌کند
- برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست
آزمایش خون بارداری چیست؟
آزمایش خون بارداری با بررسی هورمون خاصی در خون، باردار بودن شخص را مشخص می‌کند. هورمون گنادوتروپین در جفت زن و پس از کاشت تخمک در رحم به وجود می‌آید. این هورمون که نام دیگرش HCG است در دوران بارداری ترشح می‌شود.
نتیجه آزمایش خون بارداری تقریبا در 99درصد موارد درست و دقیق است. این آزمایش حتی در زمانی که هنوز به موعد سیکل ماهانه نرسیده و هیچ یک از علائم بارداری وجود ندارد هم دقیق عمل می‌کند.
آزمایش خون بارداری که با نام‌های دیگری همچون آزمایش بارداری، آزمایش بتا، تست حاملگی و آزمایش HCG نیز شناخته می‌شود؛ برای تشخیص حاملگی پوچ یا خارج از رحم، غربالگری جنین و موارد دیگری به کار می‌رود.
چه زمانی نیاز به انجام آزمایش خون بارداری است؟
یکی از اولین و شایع‌ترین علائم بارداری در زنان تاخیر در قاعدگی است. علائم دیگری نیز وجود دارد که در صورت بروز هر کدام از آن‌ها نیاز است که آزمایش خون بارداری انجام شود که عبارت‌اند از:
- حالت تهوع و استفراغ (به ویژه حالت تهوع صبحگاهی)
- احساس تورم در سینه‌ها
- احساس نفخ در شکم
- تکرر ادرار
- خستگی
پیشنهاد می‌شود قبل از انجام آزمایش خون بارداری از کیت آزمایش بارداری استفاده شود. گرچه استفاده از این کیت‌ها می‌تواند جواب‌های کاذبی را در پی داشته باشد، اما برای فرد راحت‌تر است و این‌گونه فرد تنها برای اطمینان حاصل کردن اقدام به انجام آزمایش خون بارداری می‌کند.
چند نوع آزمایش خون بارداری وجود دارد؟
آزمایش کیفی؛ این آزمایش همچون آزمایش ادرار تنها وجود و عدم وجود هورمون HCG را مشخص می‌کند. به بیان دیگر فقط مثبت و منفی بودن جواب تعیین می‌شود
آزمایش کمی؛ این آزمایش علاوه بر مشخص کردن وجود هورمون HCG میزان آن را هم تعیین می‌کند. این آزمایش که نام دیگرش بتا نیز هست بسیار دقیق بوده و نشان می‌دهد که مراحل بارداری به خوبی سپری می‌شود یا خیر
چگونگی انجام آزمایش خون بارداری
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم در این آزمایش سطح ترشح هورمون گنادوتروپین بررسی می‌شود. طریقه انجام این آزمایش به شکل زیر است:
- در طول آزمایش خون، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی یا پرستار با استفاده از یک سوزن کوچک از ورید بازو نمونه خون می‌گیرد
- پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می‌شود. هنگامی که سوزن داخل یا خارج می‌شود ممکن است کمی احساس سوزش ایجاد شود
- این فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد
تفسیر آزمایش خون بارداری به چه صورت است؟
میزان هورمون HCG نشان دهنده این است که فرد باردار است یا خیر.
در آزمایش کمی نشان می‌دهد که چه مقدار از این هورمون در بدن وجود دارد. اگر عدد آن بالاتر از 25 باشد بارداری قطعی است. اما اگر عدد کمتر از 5 باشد جواب بارداری منفی است. میزان HCG اگر بین عدد 5 تا 25 باشد فرد مشکوک به بارداری است. هر چه بیشتر از زمان بارداری بگذرد میزان آن افزایش می‌یابد؛ به این ترتیب در ماه‌های مختلف بارداری مقدار متفاوتی دارد.
گفتنی است که در صورت باردار نبودن سطح این هورمون باید کمتر از 10 باشد، در صورت بیشتر بودن می‌تواند بر اثر علل زیر باشد:
- بارداری خارج از رحم
- بروز سرطان
- سقط جنین
دلایل دیگری که پزشک انجام آزمایش خون بارداری را تجویز می‌کند
پزشک علاوه بر اطمینان حاصل کردن از باردار بودن فرد برای بررسی موارد دیگری نیز، انجام آزمایش خون بارداری را تجویز می‌کند. از جمله:
تشخیص گروه خونی مادر
پزشک باید از گروه خونی مادر اطلاعات کافی داشته باشد. چرا که اگر در طول زایمان یا در مواقع ضروری مادر نیازی به انتقال خون پیدا کرد، گروه خونی مشخص باشد. علاوه بر این پزشک باید بداند که گروه خونی مادر منفی است یا خیر؛ چرا که در صورت منفی بودن خون مادر پزشک برای محافظت از جنین در هفته 26 تا 28 و در هفته 34 تا 36 آمپولی به مادر تزریق می‌کند تا خطری جنین را تهدید نکند.
تشخیص کم خونی
ابتلا به کم خونی یا کمبود آهن در زنان در دوران بارداری بسیار شایع است. بروز کم خونی به این دلیل است که بدن به آهن اضافی نیاز دارد تا کودک خون کافی داشته باشد و اکسیژن و مواد مغذی لازم را دریافت کند. افزایش میزان مصرف غذاهای غنی از آهن در دوران بارداری می‌تواند به جلوگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن کمک کند.
برخی از زنان باردار از هفته بیستم بارداری به مکمل آهن نیاز دارند. کم خونی باعث بروز ضعف و خستگی در زنان باردار می‌شود؛ ضمن اینکه مادران کم خون توان مقابله با هرگونه خونریزی در حین زایمان و بعد از آن را ندارند.
ماما یا پزشک متخصص باید برای پیشگیری یا درمان کم خونی در طول بارداری سطح آهن خون را بررسی و در صورت نیاز، قرص آهن را برای مادر تجویز کند.
تشخیص انواع عفونت‌ها
آزمایش خون بارداری بعضی از عفونت‌هایی که بر روند بارداری و جنین تاثیرگذار است را مشخص می‌کند. این عفونت‌ها عبارت‌اند از:
- سرخجه
- سیفلیس
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- HIV
زنان باردار باید به خاطر داشته باشند که هر لحظه امکان دارد دچار هر یک از این عفونت‌ها شوند و دوره جنینی فرزند خود را با مشکل همراه کنند. بنابراین توصیه می‌شود در طول بارداری برای جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی از برقراری رابطه جنسی محافظت نشده بپرهیزند.
تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری GDM نوعی دیابت است که برخی از زنان را در دوران بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد. دیابت وضعیتی است که در آن گلوکز (قند) بیش از حد در خون وجود دارد. در صورت ابتلای مادر به دیابت پزشک داروهای مخصوص دیابت و پیروی از رژیم غذایی خاصی را برای مادر تجویز می‌کند تا با کنترل دیابت در مادر، هیچ خطری مادر و جنین را تهدید نکند.
در بیشتر موارد، دیابت بارداری در سه ماهه سوم (پس از 28 هفته) ایجاد می‌شود و معمولا پس از تولد نوزاد برطرف می‌شود. با این حال، زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، احتمال بیشتری دارد که در مراحل بعدی زندگی به دیابت نوع 2 مبتلا شوند.
آیا آزمایش خون بارداری با خطری همراه است؟
به طور کلی انجام آزمایشات بسیار کم‌خطر هستند. آزمایشات بارداری نیز از این قاعده مستثنی نیست. با این حال این امکان وجود دارد که در نقطه‌ای که سوزن گذاشته می‌شود دردی کم ایجاد شده و بعدا دچار کبودی شود که بسیار طبیعی است و به سرعت رفع خواهد شد.
آیا بارداری پوچ در آزمایش خون بارداری مشخص می‌شود؟
وجود HCG نشان دهنده باردار بودن فرد است، اما ترشح این هورمون در بارداری‌های خارج از رحم و پوچ نیز دیده می‌شود. با این حال میزان HCG در حاملگی خارج از رحم بسیار کم بوده که نشان می‌دهد بارداری خارج از رحم است. این نوع بارداری باید هر چه زودتر از بین برود، زیرا در صورت ادامه پیدا کردن تهدیدی بزرگ برای زندگی و جان مادر محسوب می‌شود.
کاربردهای آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا چیست؟
گاهی اوقات پزشکان برای شروع درمانی خاص انجام آزمایش خون بارداری را تجویز می‌کنند؛ تا این‌گونه اگر فرد باردار است از درمانی استفاده شود که به جنین و مادر آسیبی وارد نشود.
گفتنی است که در هنگام بروز بعضی از بیماری‌ها همچون تومور مارکر و دیگر سرطان‌ها میزان ترشح هورمون HCG افزایش می‌یابد؛ بنابراین آزمایش بتا می‌تواند به دلیل بررسی وجود تومور و دیگر بیماری‌ها تجویز شود. آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا در موارد زیر کاربرد دارند:
- تشخیص بارداری‌های پوچ
- انجام غربالگری جنین
- بررسی احتمال سقط جنین
- تعیین سن جنین
بعضی بیماری‌ها که با آزمایش بتا قابل تشخیص هستند:
- سرطان تخمدان
- سرطان سینه
- سرطان رحم
- سرطان ریه
یادداشت پایانی
همان‌گونه که گفتیم آزمایش خون بارداری به بررسی هورمون HCG می‌پردازد؛ ناشتا بودن یا نبودن در میزان ترشح این هورمون تغییری ایجاد نمی‌کند. بنابراین برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست. البته برخی پزشکان برای بررسی مواردی دیگر تاکید دارند که آزمایش در حال ناشتا بودن انجام شود و همچنین نمونه ادرار نیز در اول صبح گرفته شود.
