سندروم پیریفورمیس چیست؟ آنچه که باید درباره آن بدانید

سندروم پیریفورمیس باعث درد یا بی حسی در باسن، لگن یا بالای ساق می‌شود. گاهی به دلیل آسیب، تورم، اسپاسم عضلانی یا بافت اسکار عصب سیاتیک تحت فشار قرار می‌گیرد که به این فرایند سندروم پیریفورمیس می‌گویند.

ممکن است در مورد سیاتیک شنیده باشید، دردی که از باسن شروع و به سمت یک یا هر دو پا تابش می‌کند. سیاتیک معمولا در اثر فشار یا تحریک اعصاب در قسمت پایین کمر به وجود می‌آید. عضله پیریفورمیس عصب سیاتیک را فشرده و منجر به التهاب می‌کند. به همین دلیل فرد درد یا بی حسی در باسن و پشت ساق پا را تجربه خواهد کرد. سندروم پیریفورمیس ممکن است در یک یا هر دو طرف بدن رخ دهد.

پیریفورمیس عضله‌ای صاف و باریک که از جلوی ساکروم امتداد می‌یابد. ساکروم استخوان مثلثی شکل بین دو استخوان لگن است. این عضله از پایین ستون فقرات و از باسن تا بالای ران می‌گذرد که عصب سیاتیک در زیر آن قرار دارد.

پیریفورمیس به حرکت ران کمک می‌کند تا پهلو به پهلو حرکت کند و تقریبا به همه حرکات پایین تنه کمک می‌کند. اسپاسم عضله پیریفورمیس می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند و علائمی به وجود آورد که نتیجه آن سندروم پیریفورمیس است. این مقاله از مجله سلامت ژین طب با رویکرد کمک به بیماران مبتلا به این عارضه تدوین گردیده است تا مبتلایان بتوانند با آگاهی بیشتر درمان درست‌تری را برگزینند.

چه چیزی باعث ایجاد سندروم پیریفورمیس می‌شود؟

هر چیزی که باعث شود پیریفورمیس روی عصب سیاتیک فشار بیاورد می‌توان آن را عامل ایجاد سندروم پیریفورمیس به حساب آورد. شایع‌‌ترین علل سندروم پیریفورمیس عبارتند از:

• التهاب (تورم) در پیریفورمیس یا بافت‌های اطراف آن
• اسپاسم عضلانی
• جای زخم در عضله

بیشتر بدانید: سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟ علل و جدیدترین درمان‌های ۲۰۲۳

این عوامل تاثیرگذار در ایجاد سندروم پیریفورمیس امکان دارد ناشی از موارد زیر باشد:

• بالا رفتن از پله‌ها، راه رفتن یا دویدن بدون عضلات پیریفورمیس به‌اندازه کافی قوی
• آسیب به لگن، باسن یا پا، مانند سقوط یا تصادف رانندگی
• داشتن ماهیچه‌های سفت ناشی از عدم فعالیت بدنی
• بلند کردن چیزی به طور نامناسب و آسیب رساندن به عضله پیریفورمیس
• گرم نکردن قبل از فعالیت بدنی یا کشش مناسب بعد از آن
• ورزش بیش از حد یا انجام حرکات تکراری، مانند دویدن در مسافت طولانی
• نشستن برای مدت طولانی (مثلا افرادی که زیاد سر کار می‌نشینند)

اما گاهی اوقات، آناتومی ‌غیرطبیعی باعث سندروم پیریفورمیس می‌شود. ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی به ‌آن سندروم پیریفورمیس اولیه می‌گویند. به عنوان مثال، ممکن است فردی با عصب سیاتیک متولد شود که مسیر غیرطبیعی در بدن او طی می‌کند. یا ممکن است فردی با عضله پیریفورمیس یا عصب سیاتیک به طور غیرمعمولی به دنیا بیاید.

علائم سندروم پیریفورمیس

سیاتیک علامت اصلی سندروم پیریفورمیس است. اما غیر از آن علائم دیگری نیز خبر از سندروم پیریفورمیس دارند. اغلب این ناراحتی در قسمت دیگری از بدن مانند پشت پا خود را نشان می‌دهد که به عنوان درد ارجاعی شناخته خواهد شد. علائم سندروم پیریفورمیس در باسن، لگن یا بالای ساق پا رخ می‌دهد و مردم اغلب این احساس را اینگونه توصیف می‌کنند:

• بی حسی و سوزن سوزن شدن در باسن که ممکن است تا پشت ساق پا کشیده شود
• حساس شدن عضلات در باسن
• مشکل در نشستن راحت
• درد در هنگام نشستن که هر چه بیشتر بنشینید بدتر می‌شود
• درد در باسن و پاها که با فعالیت بدتر می‌شود

در موارد جدی سندروم پیریفورمیس، درد در باسن و پاها می‌تواند آنقدر شدید باشد که فرد را زمین‌گیر سازد. ممکن است نتوان کارهای اساسی و روزمره مانند نشستن پشت کامپیوتر، رانندگی برای مدت طولانی یا کارهای خانه را انجام داد.

بیشتر بدانید: رگ سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن؛ معرفی ۳ ورزش برای تسکین درد سیاتیک

چگونه سندروم پیریفورمیس تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سندروم پیریفورمیس دشوار به نظر می‌رسد و اغلب شامل رد علل دیگر است. پزشک در قدم نخست برای تشخیص آن سوالاتی می‌پرسد که عبارتند از:

در مورد علائم و عادات فعالیت‌های روزانه

در مورد سابقه پزشکی، از جمله هر گونه جراحت

معاینه فیزیکی می‌کند. او می‌خواهد کشش دهید، بچرخانید، فشار دهید، باسن و پا را حرکت دهید تا ببینید چه چیزی درد دارد و چه چیزی آسیب نمی‌زند.

هیچ آزمایش خاصی برای سندروم پیریفورمیس وجود ندارد. اما یک پزشک برای شناسایی سایر مشکلاتی که ممکن است باعث علائم شوند، انجام تست را پیشنهاد می‌دهد که این تست‌ها عبارتند از:

• سونوگرافی
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• الکترومیوگرافی (EMG)

بیشتر بدانید: تحریک طناب نخاعی؛ جدیدترین درمان کمردردهای عصبی در ۲۰۲۳

درمان سندروم پیریفورمیس با طب سوزنی، دارویی یا حرکات اصلاحی سندروم پیریفورمیس؟

برای درمان سندروم پیریفورمیس چندین روش غیر تهاجمی و محافظه کارانه وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• سندروم پیریفورمیس اغلب نیازی به درمان ندارد. استراحت و اجتناب از فعالیت‌هایی که علائم را تحریک می‌کنند معمولا اولین اقداماتی هستند که به درمان آن کمک خواهد کرد.
• اگر یخ و گرما را به طور متناوب روی باسن یا پاهای خود تغییر دهید، احتمالا احساس بهتر و درد کمتری را تجربه می‌کنید اما این روش یه راهکار موقتی است. یک کیسه یخ را در یک حوله نازک بپیچید تا کیسه یخ مستقیما با پوست تماس نداشته باشد. یخ را به مدت 15 تا 20 دقیقه روی آن نگه دارید. سپس از یک پد حرارتی در دمای پایین برای تقریبا همان زمان استفاده کنید. هر چند ساعت یکبار آن را امتحان کنید تا به تسکین درد کمک کند.
• مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن نیز ممکن است به بیماران کمک کنند تا احساس بهتری داشته باشند.
• اگر درد و بی حسی مرتبط با سندروم پیریفورمیس بدون درمان بیشتر از بین نرفت و شدت یافت ممکن است از فیزیوتراپی بهره‌مند شوید. حرکات کششی و تمرینات مختلفی وجود دارد که فیزیوتراپیست برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری پیریفورمیس به بیمار آموزش می‌دهد تا با انجام آن درد خود را کاهش دهد.

یکی از تمرینات ساده‌ای که می‌توان امتحان کرد این است که به پشت دراز کشیده و هر دو زانو را خم کنید. مچ پای چپ را بالا بیاورید و روی زانوی راست خود قرار دهید. سپس به آرامی‌ زانوی راست خود را به سمت قفسه سینه بکشید و آن را به مدت پنج ثانیه نگه دارید. به آرامی ‌هر دو پا را به حالت اولیه برگردانده و کشش را در سمت دیگر نیز انجام دهید. این تمرین را چند بار در هر نوبت و سه مرتبه در روز انجام دهید.

• در موارد جدی سندروم پیریفورمیس، ممکن است به تزریق کورتیکواستروئیدها و تزریق سم بوتولینوم برای کمک به تسکین التهاب عضله نیاز باشد.
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) نیز گزینه‌ای برای تسکین به شمار می‌آید. دستگاه TENSیک واحد دستی است که بارهای الکتریکی کوچکی را از طریق پوست به اعصاب زیرین می‌فرستد. انرژی الکتریکی اعصاب را تحریک و مانع ارسال سیگنال‌های درد به مغز خواهد شد. پس دردی حس نمی‌شود.
• در صورتی که با روش‌های غیر تهاجمی بالا درد تسکین پیدا نکرد دور از ذهن نیست که برای کاهش فشار روی عصب سیاتیک متوسل به جراحی شوید. جراحی به ندرت گزینه درمانی است و اغلب با روش‌های غیر جراحی سندروم پیریفورمیس قابلیت درمان دارد.

بیشتر بدانید: بیماری دﯾﺴﮏ دژﻧﺮاﺗﯿﻮ؛ خطر تخریب مهره‌های کمر

چگونه از خودم با سندروم پیریفورمیس مراقبت کنم؟

اگر سندروم پیریفورمیس دارید، تنظیمات خاصی می‌تواند در مدیریت علائم هنگام بروز کمک کند. این دقت عمل‌ها عبارتند از:

• از فعالیت‌هایی که باعث ایجاد سندروم پیریفورمیس می‌شود خودداری شود. به عنوان مثال، اگر هنگام دوچرخه سواری شرایط بهبود نیافت، حداقل برای چند روز سراغ راه دیگری برای ورزش کردن بروید.
• عمق بافت باسن را ماساژ دهید.
• به طور منظم از روی صندلی خود بلند شوید. بایستید، راه بروید و کشش دهید. این امر به ویژه برای افرادی که سر کار می‌نشینند، مانند رانندگان حرفه‌ای و کارمندان بسیار مهم است.
• برای کاهش تورم، NSAID‌ها را طبق دستورالعمل بسته مصرف کنید.
• بسته به‌اینکه چه چیزی برای فرد مبتلا مفید است، بسته‌های سرد یا گرما را امتحان کنید. یخ زدن چندین بار در روز به مدت 15 دقیقه می‌تواند تورم را کاهش دهد. گرما (مانند پد گرم کننده) می‌تواند عضله سفت را شل و عملکرد حرکتی را تقویت کند.
• پیریفورمیس و عضلات اطراف آن را کشش دهید. به عنوان مثال: به پشت دراز بکشید، سپس یک زانو را به سمت قفسه سینه خود بکشید. آن را برای پنج تا 30 ثانیه نگه دارید، سپس پای دیگر را انجام دهید.

چه زمانی برای جراحی پیریفورمیس باید به پزشک مراجعه کرد؟

• زمین خوردن‌های مکرر به دلیل درد یا بی حسی
• دردی که بیش از چند هفته طول بکشد، به خصوص اگر دستورالعمل‌ها را دنبال کرده و سبک زندگی همراستا با درمان را تنظیم کرده باشید و تغییری در بهبود درد حاصل نشده باشد.
• مشکلات کنترل روده (مدفوع) یا مثانه (ادرار کردن).
• درد ناگهانی و شدید در ناحیه کمر یا ساق پا
• ضعف یا بی حسی ناگهانی در پشت یا ساق پا
• ضربه یا آسیب به کمر، لگن یا ساق پا
• مشکل در بلند کردن پا از روی زمین

چکیده پایانی درباره سندروم پیریفورمیس

سندروم پیریفورمیس زمانی رخ می‌دهد که عضله پیریفورمیس به عصب سیاتیک فشار می‌آورد. این بیماری  باعث درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در باسن، لگن و بالای ساق خواهد شد. اکثر علائم طی چند روز یا چند هفته با استراحت و درمان‌های ساده از بین می‌روند. اما اگر آسیبی منجر به درد شد یا اگر علائم بیش از چند هفته طول کشید، پزشک متخصص را حتما در جریان بیماری خود قرار دهید تا بهترین راهکار درمانی را به شما توصیه کند. در این مقاله انواع روش‌های درمان و تسکین درد ناشی از سندروم پیریفورمیس بیان شده تا در صورت نیاز ان‌ها را انجام و از دست درد رها شوید.

سوالات متداول