تربیت فرزند لجباز و چالش‌هایی که در پی دارد؟

تربیت فرزند لجباز برای والدین چالش برانگیز است، زیرا واداشتن آن‌ها به انجام کارهای اساسی مانند حمام کردن، خوردن غذا یا رفتن به رختخواب یک مبارزه روزمره خواهد بود. والدین ناخواسته با تسلیم شدن در برابر عصبانیت کودکان،  آن‌ها را برای داشتن رفتار قاطعانه و لجبازی تشویق ‌می‌کنند.

بهترین راه برای برخورد با یک کودک لجباز این است که به او نشان دهند که رفتارشان جواب نمی‌دهد. برخورد با کودکان لجباز ممکن است به صبر و تلاش بیشتری نیاز داشته باشد، زیرا والدین باید الگوی رفتاری کودک خود را به دقت مشاهده و درک کنید.

درادامه قصد داریم مطالبی را پیرامون تربیت فرزند لجباز عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.

ویژگی‌های یک کودک لجباز چیست؟

هر کودکی که اراده‌ای قوی دارد و می‌خواهد که آن را اعمال کند، لجباز نیست. این مهم است که والدین قبل از هر اقدام قوی متوجه شوند که آیا کودک‌شان لجباز است یا مصمم.

کودکان با اراده قوی ‌می‌توانند بسیار باهوش و خلاق باشند. آن‌ها سوالات زیادی می‌پرسند که ممکن است به عنوان شورش در نظر گرفته شود. آن‌ها تفکراتی دارند و بر انجام‌شان  پایبند هستند و از سوی دیگر حاضر نیستند به آنچه والدین و اطرافیان می گویند گوش دهند.

چند ویژگی دیگر هم وجود دارد که در اغلب کودکان لجباز دیده ‌می‌شود که عبارتند از:

• آن‌ها نیاز شدیدی به تایید و شنیده شدن دارند. بنابراین ممکن است اغلب کارهای آن‌ها برای جلب توجه والدین و اطرافیان باشد
• همه کودکان عصبانی ‌می‌شوند، اما عصابنیت در کودکان لجباز بیشتر دیده ‌می‌شود
• آن‌ها ویژگی‌های رهبری قوی و تمایل زیادی برای رئیس شدن دارند
• آن‌ها متعهد هستند تا کاری را که دوست دارند انجام دهند
• آن‌ها دوست دارند کارها را با سرعت خود انجام دهند
• آن‌ها می‌خواهند کاملا مستقل باشند

لجبازی به معنای داشتن عزم تزلزل‌ناپذیر برای انجام کاری یا عمل به روشی خاص است. به زبان ساده امتناع از تغییر افکار، رفتارها یا اعمال خود بدون توجه به فشار بیرونی برای انجام موارد دیگر. لجبازی در کودکان ‌می‌تواند ژنتیکی یا یک رفتار اکتسابی ناشی از تاثیرات محیطی نیز باشد.

نکاتی که لازم است والدین برای تربیت فرزند لجباز بدانند

برخی والدین ممکن است کودک نوپا لجبازی داشته باشند که از ماندن در گهواره خود امتناع ‌می‌کند یا هر بار که می‌خواهند به او غذا بدهند قاشق غذای خود را کنار می‌زند، یا ممکن است کودک شش ساله‌ای داشته باشند که اصرار دارد هر روز همان لباس‌ها را بپوشد. در اینجا چند نکته تربیت فرزند لجباز وجود دارد که ‌می‌تواند هنگام برخورد با طبیعت لجباز کودکان مفید باشد که عبارتند از:

گوش کردن به حرف‌های آن‌ها

ارتباط یک خیابان دو طرفه است. والدین اگر می‌خواهند فرزندان به حرف‌هایشان گوش کنند، ابتدا باید آن‌ها به حرف‌های او گوش دهند. کودکان لجباز ممکن است نظرات قوی و تمایل به بحث و جدل داشته باشند.

اگر احساس کنند صدایشان شنیده نمی‌شود، ممکن است سرکشی کنند. در بیشتر مواقع وقتی فرزندان اصرار دارند کاری را انجام دهند یا انجام ندهند، گوش دادن به صحبت‌های آن‌ها و گفت‌وگوی آزاد در مورد چیزی که آن‌ها را آزار می‌دهد می‌تواند بسیار موثر باشد. به عنوان مثال اگر کودک برای تمام کردن ناهار عصبانی است، به او به زور غذا ندهند. در عوض از آن‌ها بپرسید که چرا نمی‌خواهند غذا بخورند، زیرا  ممکن است به دلیل بازی‌گوش بودن یا احساس دل درد باشد.

والدین اگر می‌خواهند کودک پنج ساله لجبازشان به حرف‌های آن‌ها گوش دهد، سعی کنند با آرامش و نه سر به سر گذاشتن، به آن‌ها نزدیک شوند.

ارتباط برقرار کردن با آن‌ها

وقتی بچه‌ها را مجبور به انجام کاری ‌می‌کنند، آن‌ها نیز تمایل پیدا ‌می‌کنند که عصیان کنند و هر کاری که نباید را انجام دهند. اصطلاحی که به بهترین وجه این رفتار را تعریف ‌می‌کند، اراده متقابل بوده که یکی از ویژگی‌های رایج کودکان لجباز است. این اراده ضد اراده غریزی است و تنها محدود به کودکان نیست. والدین باید با فرزندان خود ارتباط برقرار کنند.

به عنوان مثال مجبور کردن کودک شش ساله که اصرار دارد بعد از خوابش تلویزیون تماشا کند، فایده‌ای ندارد. در عوض بهتر است با آن‌ها بنشینند و به آنچه که تماشا ‌می‌کنند علاقه نشان دهند. هنگامی که والدین توجه خود را نشان می دهند، احتمالا کودکان نیز پاسخ خواهند داد.

کودکانی که با والدین یا مراقبان و اطرفیان خود در ارتباط هستند بهتر همکاری ‌می‌کنند. سوزان استیفلمن در کتاب خود به نام « والدین بدون مبارزات قدرت» می‌گوید: «ایجاد یک ارتباط تزلزل‌ناپذیر با کودکان سرکش، برخورد با آن‌ها را آسان‌تر ‌می‌کند.»

توصیه می‌کنیم والدین همین امروز اولین قدم برای برقراری ارتباط با فرزندشان را بردارند و او را در آغوش بگیرند!

تنوع در گزینه‌های انتخابی

کودکان لجباز برای انجام هر کار ذهنیت خود را دارند و هیچ وقت دوست ندارند که به آن‌ها گفته شود چه کاری انجام دهند. زمانی که والدین به کودک لجباز چهار ساله خود بگویند که باید تا ساعت 9 شب در رختخواب باشد؛ تنها چیزی که از او دریافت خواهند کرد یک نه! است.

در این زمینه پیشنهاد ‌می‌شود به فرزندان خود گزینه‌هایی برای انتخاب بدهید نه دستورالعمل. بنابراین به جای اینکه به آن‌ها بگویید به رختخواب بروند، از آن‌ها بپرسند که آیا می‌خواهند داستان A یا B را قبل از خواب بخوانند.

فرزند شما ‌می‌تواند به سرکشی خود ادامه دهد و بگوید: «من به رختخواب نمی روم!» وقتی این اتفاق افتاد، والدین آرامش خود را حفظ کنند و به طور واقعی به آن‌ها بگویند: (خب، این یکی از انتخاب‌ها نبود). والدین ‌می‌توانند همان کار را هر چند بار که لازم است و تا حد امکان آرام تکرار کنند. وقتی به نظر می‌رسد که یک رکورد شکسته شد، احتمالا کودک تسلیم ‌می‌شود.

گفته ‌می‌شود که وجود گزینه‌های زیاد نیز خوب نیستند. برای مثال درخواست از فرزندان برای انتخاب یک لباس از کمد لباس ممکن است او را گیج کند. والدین ‌می‌توانند با به حداقل رساندن گزینه‌ها به دو یا سه لباس انتخاب شده توسط آن‌ها و درخواست از فرزند برای انتخاب از این مشکل جلوگیری کنند.

حفظ آرامش خود

فریاد زدن بر سر کودک نافرمان، مکالمه معمولی بین والدین و کودک را به یک مسابقه فریاد تبدیل ‌می‌کند. کودک ممکن است پاسخ والدین را به عنوان دعوتی برای مبارزه کلامی تلقی کند. این فقط اوضاع را بدتر ‌می‌کند. بهتر است به فرزند خود کمک کنند نیاز به انجام کاری یا رفتاری خاص را درک کند. در نهایت آنچه را که برای آرام ماندن لازم است انجام دهند مدیتیشن، ورزش یا گوش دادن به موسیقی است.

موسیقی آرام بخش را در خانه پخش کنند تا حتی کودکان هم بتوانند گوش کنند. هر چند وقت یکبار نیز موسیقی مورد علاقه فرزندان را پخش کنند. به این ترتیب، می‌توانند «رای» آن‌ها را به دست آورند و همچنین به آن‌ها اجازه دهند تا از پیچ و خم لجبازی خارج شوند.

احترام گذاشتن به کودکان

اگر والدین قصد دارند قدرت را به فرزند خود  تحمیل کنند، قطعا آن‌ها نمی‌پذیرند. در اینجا چند راه وجود دارد که والدین ‌می‌توانند احترام را در رابطه خود الگو قرار دهند:

• با کودکان همکاری کنند و بر دستورالعمل‌هایی که داده‌اند اصرار نکنند
• قوانین ثابتی برای همه فرزندان خود داشته باشند و فقط به دلیل اینکه خود را خلاص کنند از قوانین کوتاه نیایند
• همدردی با فرزندان خود را فراموش نکنند و هرگز احساسات یا ایده‌های آن‌ها را نادیده نگیرند
• بگذارند فرزندان هر کاری که ‌می‌توانند برای خودشان انجام دهند، از وسوسه انجام کاری برای آن‌ها دوری کنند. والدین با این کار به آن‌ها می‌گویند که به اندازه کافی مورد اعتمادشان هستند
• والدین باید آنچه را که به زبان می‌آورند اجرایی کنند

کار کردن با کودکان

کودکان لجباز یا با اراده به نحوه برخورد والدین با خود بسیار حساس هستند. بنابراین بزرگترها باید مراقب لحن، زبان بدن و واژگانی که استفاده ‌می‌کنند باشند. کودکان وقتی از رفتار دیگران ناراحت می‌شوند، برای محافظت و دفاع از خود کاری را انجام می‌دهند که بهتر می‌دانند، مثلا شورش می‌کنند، حرف می‌زنند و پرخاشگری نشان می‌دهند.

تغییر نحوه برخورد اطرافیان با یک کودک لجباز ‌می‌تواند واکنش آن‌ها را نسبت به دیگران تغییر دهد. بهتر است والدین به جای اینکه به آن‌ها بگویند چه کاری انجام دهند، با آن‌ها شریک شوند.

والدین باید از جملاتی مانند: «بیایید این کار را انجام دهیم…»، «چطور است که آن را امتحان کنیم…» به جای «من از شما می‌خواهم انجام دهید…» استفاده کنند.

از فعالیت‌های سرگرم کننده برای ترغیب فرزند لجباز به انجام کاری بهره ببرند. برای مثال اگر می‌خواهند کودک لجباز اسباب‌بازی‌هایش را کنار بگذارد، خودشان این کار را شروع کنند و از او بخواهند کمک کند.

همچنین ‌می‌توانند زمان فعالیت را تعیین کنند و کودک را به چالش بکشند تا اسباب بازی‌ها را سریع‌تر از آنچه ‌می‌توانند کنار بگذارد. این یک ترفند زیرکانه است که بیشتر جواب می‌دهد.

مذاکره کردن

گاهی اوقات لازم است والدین با فرزندان خود مذاکره کنند. برای آن‌ها معمول است که وقتی به آنچه می‌خواهند دست نمی‌یابند دست به کار ‌می‌شوند و سرکشی کنند. اگر می‌خواهند آن‌ها به حرف‌هایشان گوش دهند، باید بدانند چه چیزی آن‌ها را از انجام این کار باز می‌دارد.

با پرسیدن چند سوال شروع کنند مانند: چه چیزی شما را آزار می‌دهد؟ مشکلی هست؟ یا چیزی می‌خواهی؟ تا آن‌ها را وادار به صحبت در مورد آن کنند. این کار به آن‌ها می‌گوید که شما به خواسته‌هایشان احترام می‌گذارید و مایلید به حرف‌های آن‌ها گوش دهید.

مذاکره لزوما به این معنا نیست که بزرگ‌ترها همیشه تسلیم خواسته‌های آن‌ها شوند. در حالی که همه این کارها در مورد ملاحظه کاری و عملی بودن حرف‌ها است.

به عنوان مثال ممکن است کودک لجباز حاضر نباشد در ساعت معینی به رختخواب برود. بنابراین والدین باید به جای اصرار، سعی کنند ساعت خوابی را انتخاب کنند که مناسب هر دوی آن‌ها باشد.

ایجاد محیطی مناسب در خانه

کودکان از طریق مشاهده و تجربه یاد می‌گیرند. اگر ببینند که پدر و مادرشان مدام دعوا ‌می‌کنند، یاد می‌گیرند که از آن‌ها تقلید کنند. اختلافات زناشویی و ازدواج بین والدین ‌می‌تواند منجر به ایجاد یک محیط استرس‌زا در خانه شود و بر روحیه و رفتار فرزندان تاثیر بگذارد. بر اساس یک مطالعه، اختلافات زناشویی ممکن است منجر به کناره‌گیری اجتماعی و حتی پرخاشگری در کودکان شود.

درک دیدگاه کودک

والدین برای درک بهتر رفتار کودک لجباز خود باید سعی کنند از منظر او به موقعیت نگاه کنند. خود را به جای فرزندشان بگذارند و سعی کنند تصور کنند که او باید چه شرایطی را تحمل کند تا چنین رفتاری داشته باشد. هرچه بیشتر فرزندشان را بشناسند، بهتر ‌می‌توانند با لجبازی او مقابله کنند.

با کودک همدردی کنند حتی در حالی که تسلیم خواسته‌های او نمی‌شوند، ‌می‌توانند ناامیدی و عصبانیت آن‌ها را درک و در عین قاطعیت از آن‌ها حمایت کنند.

به عنوان مثال اگر کودک مایل به انجام تکالیف خود نیست، والدین باید با تقسیم کردن تکالیف به کارهای کوچک‌تر که ‌می‌توانند در زمان کوتاهی انجام شوند، به او کمک کنند یا استراحت‌های کوتاه، یک یا دو دقیقه‌ای بین کارها قرار دهند تا فعالیت برای آن‌ها استرس کمتری داشته باشد.

رفتار مثبت آن‌ها را تقویت کنند

مواقعی پیش می آید که پدر و مادر نمی دانند برای کنترل خشم و رفتار پرخاشگرانه کودک لجباز خود چه کنند. اما اگر بدون فکر واکنش نشان دهند، ممکن است نگرش منفی نسبت به مشکل ایجاد کنند و حتی ناخواسته رفتار منفی آن‌ها را تقویت کنند.

به عنوان مثال کودک تقریبا به همه چیزهایی که اطرافیان می‌گویند؛ ( نه) می‌گوید؛ آیا او زیاد نه شنیده است؟ اگر پاسخ مثبت است، اطرافیان با مثال رفتار منفی را تقویت ‌می‌کنند.

یکی از راه‌های تغییر پاسخ‌های منفی کودک لجباز، بازی «بله» است، یک استراتژی هوشمندانه که توسط سوزان استیفلمن، درمانگر ازدواج و خانواده توصیه می‌شود.

هنگام انجام این بازی، کودک باید به همه چیز «بله» یا «نه» بگوید. سوالاتی مانند: (تو عاشق بستنی هستی؟) (آیا عاشق بازی با اسباب بازی‌ها هستی؟) یا (آیا می‌خواهی ببینی فردا دایناسور شما در وان حمام شناور است یا خیر؟). احتمالا در بیشتر جواب‌ها از کودک «بله» دریافت خواهند کرد. هرچه کودک بیشتر پاسخ مثبت دهد، بیشتر احساس ‌می‌کند که شنیده ‌می‌شود.

یادداشت پایانی

تربیت فرزند لجباز کاری بسیار دشوار به نظر می‌رسد، چراکه بچه‌های لجباز تمایل دارند دیده و شنیده شوند و مورد تایید قرار گیرند. اما اگر والدین اطلاعات کافی در رابطه با برخورد خوب و مناسب و تربیت کودک از جمله تربیت فرزند لجباز داشته باشند، ‌می‌توانند به راحتی کودک را با خود همراه کرده و از میزان لجبازی او بکاهند.

در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را تحت عنوان تربیت فرزند لجباز و روش‌هایی برای رفتار با کودک لجباز را بیان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.