تغذیه سالمندان و ارتباط پیچیده آن با سلامت جسم و روح

تعذیه سالمندان بخش مهمی از سلامت روحی و جسمی آ‌ن‌ها را در برمی‌گیرد. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و پرانرژی، علاوه بر تامین مواد مغذی بدن خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی و دیابت را کاهش می‌دهد.

سوء تغذیه در افراد مسن آن‌ها را در معرض خطر اضافه وزن یا کمبود وزن قرار می‌دهد و عضلات و استخوان‌ها را ضعیف و آن‌ها را در برابر بیماری آسیب‌پذیر می‌کند.

بنابراین به سالمندان پیشنهاد می‌شود؛ برای رفع نیازهای غذایی خود، غذاهایی مصرف کنند که سرشار از فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی هستند و از مصرف غذاهایی حاوی قندهای فرآوری شده، چربی‌های اشباع و ترانس و نمک اجتناب کنند. این نیز گفتنی است که گاهی تغذیه سالمندان برای مدیریت بیماری‌های مزمن و حتی توانبخشی سالمندان تنظیم می‌شود.

در ادامه قصد داریم مطالبی را در رابطه با تغذیه سالمندان عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.

چگونه افزایش سن و تغییر شرایط بر تغذیه سالمندان تاثیر می‌گذارد؟

با بالا رفتن سن، نیازهای تغذیه‌ای، اشتها و عادات غذایی فرد به طرق مختلفی تغییر می‌کند که به شرح زیر است:

کاهش کالری

اغلب افراد با افزایش سن برای حفظ وزن سالم به کالری کمتری نیاز خواهند داشت. خوردن کالری بیشتر از آنچه می‌سوزانند منجر به افزایش وزن می‌شود.

سالمندان با افزایش سن ممکن است متوجه شوند که انرژی کمتر و مشکلات عضلانی یا مفصلی بیشتری دارند. در نتیجه ممکن است تحرک کمتری داشته باشند و با فعالیت بدنی کالری کمتری بسوزانند. همچنین از دست دادن توده‌های عضلانی باعث می‌شود متابولیسم کند شده و نیازهای کالری کاهش یابد.

کاهش اشتها و میل

بسیاری از افراد با افزایش سن دچار کاهش اشتها می‌شوند. همچنین کاهش حس چشایی و بویایی در میان افراد مسن رایج است، بنابراین این موضوع باعث می‌شود کمتر غذا بخورند.

اگر سالمندان از طریق فعالیت بدنی کالری کمتری می‌سوزانند، کمتر خوردن نیز مشکلی ایجاد نخواهد کرد. با این حال برای حفظ سلامت اندام‌ها، عضلات و استخوان‌ها باید کالری و مواد مغذی کافی دریافت کنند. عدم دریافت کافی می‌تواند منجر به سوء تغذیه و مشکلات سلامتی شود.

شرایط پزشکی خاص

بسیاری از افراد با افزایش سن مستعد ابتلا به مشکلات مزمن سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و پوکی استخوان می‌شوند. برای کمک به پیشگیری یا درمان این شرایط، پزشک ممکن است تغییراتی را در رژیم غذایی توصیه کند.

به عنوان مثال: اگر دیابت، فشار خون بالا یا کلسترول بالا در سالمندان تشخیص داده شده است، باید غذاهایی بخورند که سرشار از مواد مغذی است، اما کالری اضافی، قندهای فرآوری شده و چربی‌های اشباع و ترانس کمی دارند. امکان دارد پزشک به آن‌ها توصیه کند که سدیم کمتری مصرف کنند.

برخی از افراد مسن به غذاهایی مانند پیاز، فلفل، لبنیات و غذاهای تند حساس می‌شوند. بنابراین برخی از این غذاها را از رژیم غذایی آن‌ها حذف می‌شود.

مصرف داروها

برخی سالمندان برای مدیریت بیماری‌های مزمن خود نیاز به مصرف دارو دارند. برخی از داروها می‌توانند بر اشتها تاثیر بگذارند و برخی نیز ممکن است با گروهی از غذاها و مکمل‌های غذایی تداخل داشته باشند.

به عنوان مثال: اگر سالمندی وارفارین (کومادین) مصرف می کند، باید از خوردن گریپ فروت اجتناب کند. چراکه توانایی بدن برای متابولیسم دارو را کاهش می‌دهد. همچنین باید سطح ثابت ویتامین K را در رژیم غذایی خود حفظ کند. آن‌ها می‌توانند ویتامین K را از خوردن مقدار زیادی اسفناج، کلم پیچ، یا سایر سبزیجات برگ دار دریافت کنند.

اگر دارویی مصرف می‌کنند، حتما با پزشک یا داروساز خود مشورت کرده تا دریابند که آیا نیاز به تغییر در رژیم غذایی خود دارند یا خیر.

مشکلات بهداشت دهان و دندان

معمولا سالمندان نگرانی‌هایی نبز از بهداشت دهان و دندان خود دارند. برخی از این مشکلات در توانایی آن‌ها برای خوردن اختلال ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال: پروتزهایی که به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند ممکن است منجر به عادات غذایی نامناسب و سوء تغذیه شود. عفونت در دهان نیز می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.

ضعف در سیستم ایمنی

سیستم ایمنی بدن همه افراد با افزایش سن ضعیف می‌شود. ضعف در سیستم ایمنی خطر ابتلا به بیماری‌هایی ناشی از غذا یا مسمومیت غذایی را افزایش می‌دهد.

توجه کافی به ایمنی مواد غذایی در هر سنی مهم است. با این حال ممکن است سالمندان نیاز به اقدامات احتیاطی بیشتری داشته باشند، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف می‌شود. به عنوان مثال، پزشک ممکن است توصیه کند از غذاهای حاوی تخم مرغ خام مانند سس مایونز خانگی یا سس سالاد سزار اجتناب کنند.

از دست دادن حافظه

از دست دادن حافظه، زوال عقل و بیماری آلزایمر در میان سالمندان نسبتا معمول است. یک سالمند ممکن است فراموش کند که برنامه غذایی توصیه شده خود را دنبال کند یا یک وعده غذایی را حذف کند یا حتی فراموش کند. این یک چالش برای تغذیه سالمندان  محسوب می‌شود.

مشکلات روحی(افسردگی)

با افزایش سن و سالخوردگی تغییرات زیادی در زندگی این افراد رخ می‌دهد، به طوری که فرزندان دور می‌شوند، دوستان و عزیزان را به دلیل مرگ از دست می‌دهند، احساس تنهایی می‌کنند، به خصوص اگر تنها زندگی کنند، تغییرات فیزیکی را تجربه خواهند کرد)

تمام این مسائل می‌تواند منجر به افسردگی شود. در این برهه از زمان سالمندان نسبت به سلامتی خود بی‌تفاوت می‌شوند و از خوردن غذای سالم و کافی اجتناب می‌کنند.  گفتنی است که در صورت عدم درمان، افسردگی می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی متعددی شود.

ایجاد تغییراتی در خانواده

از دست دادن همسر یا سایر اعضای خانواده می‌تواند بر عادات روزانه فرد، از جمله الگوهای غذایی او تاثیر بگذارد. برخی از آن‌ها احساس افسردگی می‌کنند که می‌تواند منجر به کاهش اشتها شود.

بروز مشکلات مالی

افراد مسن منابع محدودی دارند و بیشتر نگران پول هستند. بنابراین، آن‌ها ممکن است از خواربار و مواد غذایی کم کنند و غذای ارزان‌تری بخرند که مواد مغذی کمتری دارد. این سبک زندگی می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای زیادی شود و تغذیه سالمندان را به خطر بیاندازد.

سالمندان چگونه می‌توانند از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند؟

نیازهای غذایی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این حال برخی از استراتژی‌ها می‌توانند به همه کمک کنند تا یک رژیم غذایی سالم داشته باشند. که عبارتند از:

بر غذاهای غنی از مواد مغذی تمرکز کنند

با افزایش سن نیازهای کالری احتمالا کاهش می‌یابد، در حالی که نیازهای غذایی شما ثابت می ماند یا افزایش می یابد. خوردن غذاهای غنی از مواد مغذی به شما کمک می‌کند تا ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی‌های مورد نیاز خود را دریافت کنید.

در تغذیه سالمندان بهتر است بیشتر کالری خود را از غذاهای غنی از مواد مغذی دریافت کنند، مانند:

• سبزیجات و میوه‌ها
• لوبیا و عدس
• آجیل و دانه‌ها

هیدراته ماندن و نوشیدن آب کافی

افراد سالمند باید مطمئن شوند که به طور منظم مایعات می نوشند و روزانه مصرف هشت لیوان آب را هدف قرار دهند. همچنین می‌توانند مقداری آب از آب میوه، چای، سوپ یا حتی میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آب دریافت کنند.

اجتماعی بودن

افراد سالمند باید در صورت امکان با دوستان و اعضای خانواده غذا بخورند. تعامل اجتماعی می‌تواند صرف غذا را به یک امر لذت بخش تبدیل کند، نه کاری که ترجیح می‌دهند از آن صرف نظر کنند.

تیم مراقبت‌های بهداشتی یا پزشکان چگونه می‌توانند به تغذیه سالمندان کمک کنند؟

اگر افراد سالمند دچار کاهش اشتها یا کاهش وزن ناخواسته شدند، فورا باید با پزشک خود صحبت کنند. چراکه ممکن است از نشانه‌های طبیعی پیری باشد و همچنین می‌تواند ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد که نیازمند درمان است.

اگر چربی اضافی بدن خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش و یا مفاصل و عضلات آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد، پزشک و متخصص تغذیه می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند.

همچنین مهم است که برای معاینات و ترمیم کردن روتین دندان‌ها به دندانپزشک خود مراجعه کنند. اگر متوجه درد دندان، زخم در دهان یا سایر مشکلات سلامت دهان در آن‌ها شدید، با پزشک یا دندانپزشک آن‌ها در میان بگذارید. برای حفظ سلامت دندان‌ها و دهان حداقل دو بار در روز باید مسواک بزنند. اگر دندان مصنوعی دارند، آن‌ها را بعد از غذا بشویند، هر روز مسواک بزنند و در طول شب نیز آن را در محلول‌هایی خاص یا همان آب خیس کنند.

برای حفظ وزن سالم از یک رژیم غذایی متعادل پیروی یا عادات غذایی خود را تنظیم کنند. در این رابطه یک پزشک متخصص تغذیه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا برنامه‌های غذایی و استراتژی‌هایی را برای تغییر نحوه غذا خوردن خود ایجاد کنند.

انتخاب‌های غذایی سالم برای تغذیه سالمندان

بیایید به غذاهای مفید برای افراد مسن نگاه کرده و با اصول اولیه شروع کنید. به بیان دیگر برخورداری از یک وعده غذایی متعادل یا برنامه تغذیه سالمندان است که شامل موارد زیر می‌شود:

• غذاهای غنی از کربوهیدرات مانند: سیب زمینی شیرین و برنج قهوه ای
• غذاهای غنی از پروتئین مانند: سالمون و لوبیا
• میوه‌ها و سبزیجات (پنج وعده در روز)

علاوه بر این، می‌توانید غذاهای غنی از مواد مغذی زیر را نیز تهیه کنید:

مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا 3

این اسیدهای چرب برای افراد در تمام سنین از جمله افراد مسن مهم هستند، زیرا به جلوگیری از التهاب که می‌تواند باعث سرطان، روماتوئید، آرتریت و بیماری قلبی شود، کمک می‌کند. همچنین مشخص شده است که پیشرفت دژنراسیون ماکولا (AMD) را کاهش می‌دهد؛ وضعیتی که منجر به بینایی ضعیف می‌شود.

شواهد اخیر نشان داده است که این اسیدهای چرب می‌توانند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را نیز کاهش داده و مغز را هوشیار نگه دارند. گفتنی است که امگا3 را می‌توان در ماهی‌ها به طور عمده در ساردین، ماهی تن، ماهی خال مخالی و سالمون یافت. آن‌ها همچنین در دانه کتان، سویا، روغن کانولا و گردو یافت می‌شوند.

متخصصان تغذیه دو بار در هفته مصرف اسیدهای چرب امگا 3 را توصیه می‌کنند. مکمل‌ها نیز در دسترس هستند، اما حتما قبل از شروع با پزشک خود مشورت کنند.

مصرف غذاهای غنی از کلسیم

کلسیم به بدن ما کمک می‌کند تا استخوان‌های سالم بسازد و از آن‌ها محافظت کند. همچنین تاثیراتی بر کاهش فشار خون نیز دارند. متاسفانه، بررسی‌ها نشان داده است که افراد با افزایش سن، کلسیم کمتری مصرف می‌کنند.

نیاز بدن به کلسیم آنقدر ضروری است و اگر کلسیم کافی دریافت نکنید، شروع به جذب مجدد آن از استخوان‌ها می‌کند. این باعث می‌شود استخوان‌ها شکننده شوند که در نهایت منجر به پوکی استخوان خواهد شد.

غذاهای غنی از کلسیم عمدتا محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر و همچنین سبزیجات سبز برگ و غلات غنی شده با کلسیم هستند. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند که افراد بالای 50 سال روزانه 1200 میلی‌گرم کلسیم مصرف کنند.

مصرف غذاهای غنی از آهن

آهن نقش حیاتی در بدن دارد. این ماده هموگلوبین تولید می‌کند که اکسیژن را در خون از ریه‌ها به بقیه بدن می‌رساند. سالمندان وقتی آهن کافی مصرف نمی کنند، اکسیژن محدودی به بافت‌های بدن می‌رسد که باعث احساس خستگی و بی‌حالی می‌شود. کمبود آهن به عنوان کم خونی شناخته می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مواد خوراکی غنی از آهن در تغذیه سالمندان گنجانده شود تا از ضعف و بی‌حالی‌های شدید در دوران سالمندی جلوگیری کنند.

مصرف غذاهای غنی از ویتامین C

ویتامین C دارای خواص آنتی اکسیدانی است. بیشتر پزشکان بر این باورند که این ویتامین از سرطان و بیماری قلبی جلوگیری می‌کند. همچنین در تولید کلاژن نقش دارد . به طوری که به پوست خاصیت ارتجاعی داده و سلول‌های مرده پوست را از بین می‌برد.

ویتامین  Cهمچنین به ترمیم استخوان‌ها، دندان‌ها و به بهبود زخم‌ها کمک می‌کند. این ویتامین ضروری را می‌توان در میوه‌ها و سبزیجات یافت. مکمل‌ها نیز با تایید ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی در دسترس هستند. بنابراین پیشنهاد می‌شود در تغذیه سالمندان منابع طبیعی ویتامین سی یا مکمل‌های آن گنجانده شود.

مصرف ویتامین دی

ویتامین D به جذب کلسیم و حفظ تراکم استخوان در بدن کمک می‌کند و سرعت از دست دادن کلسیم استخوان‌ها را کاهش می‌دهد. بنابراین، از پوکی استخوان نیز جلوگیری می‌کند.

شواهد جدید نشان می‌دهد که ویتامین دی می‌تواند مقاومت بدن را در برابر بیماری‌های مزمن مانند مولتیپل اسکلروزیس، دیابت نوع 2، سرطان و پوکی استخوان روماتوئید نیز افزایش دهد.

برخی از غذاهای غنی شده با آن مانند غلات، شیر، ماست و آبمیوه‌ها همراه هستند. به طور طبیعی ویتامین D در تخم مرغ و برخی ماهی‌ها (ماهی آزاد و ماهی تن) یافت می‌شود. کمبود ویتامین D نیز احتمال زمین خوردن و سقوط سالمندان را افزایش می‌دهد.

سالمندان می‌توانند ویتامین D خود را زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد دریافت کنند. بنابراین علاوه بر اینکه لازم است این ویتامین در تغذیه سالمندان وجود داشته باشد، پیشنهاد می‌شود سالمندان ساعاتی از روز را در فضای باز و در معرض نور آفتاب بگذرانند.

البته که برخی افراد استدلال می‌کنند که قرار گرفتن در معرض نور خورشید ما را مستعد ابتلا به سرطان پوست می‌کند، بنابراین توصیه می‌شود به جای آن پس از مشورت با پزشک خود از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنند یا مصرف ضد آفتاب‌های قوی را فراموش نکنند.

مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12

ویتامین B12 در بدن مسئول حفظ عملکرد عصبی، تولید گلبول‌های قرمز و DNA است. با افزایش سن، جذب ویتامین از غذا سخت‌تر می‌شود.

بنابراین سالمندان می‌توانند با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد مکمل‌ها مشورت کنند. این ماده در محصولات لبنی مانند شیر و گوشت قرمز و گوشت مرغ یافت می‌شود.

مصرف غذاهای غنی از پتاسیم

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از آمریکایی‌های مسن روزانه 4700 میلی‌گرم پتاسیم توصیه شده را مصرف نمی‌کنند. پتاسیم به عملکرد سلول‌ها کمک می‌کند و فشار خون و همچنین احتمال بروز سنگ کلیه را کاهش می‌دهد. پزشکان بر این باورند که این ماده استخوان‌ها را تقویت می‌کند.

پتاسیم در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند موز، آلو و سیب زمینی یافت می‌شود. در حالی که کمبود پتاسیم یک مشکل است، مصرف بیش از حد آن نیز خطرناک است، بنابراین قبل از شروع مصرف مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنند.

مصرف منیزیم

منیزیم نقش مهمی در 300 عملکرد فیزیولوژیکی دارد. قلب را سالم نگه می‌دارد، سیستم ایمنی بدن و استخوان‌های را نیز قوی می‌کند.

با افزایش سن، توانایی بدن برای جذب منیزیم کاهش می‌یابد، چراکه مصرف بعضی از داروها برای افراد مسن باعث کاهش جذب منیزیم می‌شود. منیزیم عمدتا در غلات کامل، آجیل، میوه‌های تازه و سبزیجات یافت می‌شود. بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند این مواد غذایی حتما در تغذیه سالمندان وجود داشته باشد.

یادداشت پایانی

تغذیه سالمندان و پیروی از سبک زندگی سالم به ویژه برای افراد مسن بالای 65 سال دست به دست هم می‌دهند تا آن‌ها از زندگی سلامت خود در زمان کهولت و سالمندی لذت ببرند.

طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اکثر بیماری‌هایی که افراد مسن از آن رنج م‌ برند ناشی از عدم رعایت رژیم غذایی مناسب است.

به عنوان مثال، چربی موجود در غذا با سرطان پروستات، روده بزرگ و پانکراس مرتبط است. بیماری‌های دژنراتیو مانند پوکی استخوان و دیابت نیز با رژیم غذایی و به طور خاص با ریز مغذی‌ها مرتبط هستند.

کمبود ریزمغذی‌ها در بین افراد مسن به دلیل عواملی مانند کاهش مصرف غذا و عدم تنوع در تغذیه سالمندان، بین آن‌ها مشترک است. بنابراین بیشتر پزشکان و متخصصان تاکید زیادی دارند که افراد مسن از تغذیه سالمندان که بیشتر مواد مغذی و معدنی که نیاز بدن را تامین می‌کنند؛ پیروی کنند تا در مقابل انواع بیماری‌ها و ضعف‌های ناشی از پیری مقاوم باشند.

در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون تغذیه سالمندان بیان کنیم امیدواریم مفید واقع شده باشد.