آزمایش‌های قبل از ازدواج و جلوگیری از شیوع بیماری‌های قابل انتقال

آزمایش‌های قبل از ازدواج در درجه اول برای ارائه مشاوره پزشکی به زوجین در رابطه با احتمال انتقال بیماری‌های ژنتیکی به فرزندانشان است.

آزمایش‌های قبل از ازدواج می‌تواند شامل چندین آزمایش مختلف باشد، اما در وهله اول باید شامل آزمایش‌هایی برای بیماری‌های عفونی مختلف از جمله هپاتیت B، هپاتیت C، HIV، کلا میدیا، سوزاک و سیفلیس شود. علاوه بر این آزمایش‌ها، انجام یک آزمایش خون کامل و انجام آزمایش گروه خون برای بررسی اینکه آیا مادر دارای Rh منفی است یا خیر، معقول است. این آزمایش اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا زنان Rh منفی می‌توانند در حمل فرزند خود با مشکل مواجه شوند.

در نهایت، آزمایش‌های قبل از ازدواج باید شامل آزمایش‌هایی برای انواع خاصی از هموگلوبین برای رد تالاسمی باشد، وضعیتی که معمولا در سراسر خاورمیانه یافت می‌شود که در آن بدن گلبول‌های قرمز کافی ندارد و فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند به شدت کم خون شود و در برخی موارد احتمال مرگ نیز وجود دارد.

 زوج‌هایی که نگران هموفیلی یا کم‌خونی داسی شکل هستند نیز باید آزمایش این شرایط را در نظر بگیرند، زیرا این بیماری‌ها ارثی هستند و بنابراین می‌توانند از والدین به فرزند منتقل شوند.

با توجه به اینکه ازدواج‌های فامیلی در خاورمیانه بسیار رایج است و فرزندان حاصل از ازدواج‌های فامیلی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌های مادرزادی قرار دارند و همچنین با توجه به تاثیرات آن بر سلامت عمو می، ارائه آموزش‌های بهداشتی در زمینه خویشاوندی در افراد ضروری است. از این رو ارائه مشاوره و تشخیص ژنتیک قبل از ازدواج و قبل از بارداری بسیار مهم است.

در این نوشتار قصد داریم موارد مهمی از دانستنی‌های قبل از ازدواج را بیان کنیم. با مجله تخصصی پزشکی ژین طب همراه شوید.

نگاهی سریع به آزمایشات قبل از ازدواج

• آنچه که در آزمایش‌های قبل از ازدواج مورد بررسی قرار می‌گیرد، خون و ادرار زوجین است
• ازدواج‌‎های فامیلی یکی از عوامل الزام انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج به شمار می‌آید
• کم‌خونی، کم خونی داسی شکل، هپاتیت B، هیاتیت C و HIV از بیماری‌هایی که می‌تواند به فرزندان منتقل شود
• با اطلاع از بعضی بیماری‌ها زوجین می‌توانند با تزریق واکسن و یا مصرف دارو از شیوع آن جلوگیری کنند

چرا انجام آزمایش‎های قبل از ازدواج الزامی است؟

برای داشتن یک خانواده کامل متشکل از پدر، مادر و فرزندان  سالم، آزمایش‌های قبل از ازدواج به عنوان اولین خط دفاع برای تضمین خوشبختی یک زوج عمل می‌کند. نه تنها برنامه‌ریزی مالی محتاطانه، بلکه یک برنامه خانوادگی مناسب نیز اساس حیاتی یک ازدواج سالم است.

 آزمایش‌های قبل از ازدواج در درجه اول به زوجین کمک می‌کند تا طیف گسترده‌ای از شرایط مانند اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های منتقله از خون و بیماری‌های عفونی را شناسایی کنند، بنابراین در صورت تشخیص هر گونه ناهنجاری می‌توان درمان‌های مربوطه را آغاز کرد.

با غربالگری کامل باروری قبل از ازدواج می‌توان شرایط غیرطبیعی را که به طور بالقوه شانس بارداری را کاهش می‌دهد، تشخیص داد. همچنین مسائل باروری را می‌توان در اسرع وقت بدون آسیب‌های بیولوژیکی، روانی، اجتماعی و عاطفی مرتبط با ناباروری بررسی کرد.

کدام کشورها بیشتر پیگیر آزمایش‌های قبل از ازدواج هستند؟

قبرس یکی از اولین کشورهایی بود که آزمایش اجباری قبل از ازدواج را برای بتا تالاسمی در سال 1973 اجرا کرد. این برنامه در چندین کشور دیگر خاور میانه انجام شد که شامل ایران (1997)، عربستان سعودی (2004) و امارات متحده عربی (2011) نیز می‌شود.

ازدواج‌‎های فامیلی یکی از عوامل الزام انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج به شمار می‌آید.

ازدواج‌های فامیلی در خاورمیانه و دلیل ضرورت آزمایش‌های قبل از ازدواج در این منطقه

ازدواج‌های فامیلی یا ازدواج‌های نسبی (و به طور خاص ازدواج پسر عمو- دخترعمو) در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) بسیار رایج است.

 ازدواج‌های فامیلی 42-67درصد از ازدواج‌ها درعربستان سعودی، 54درصد در قطر، 40-54درصد در امارات متحده عربی، 29-64درصد در اردن، 21-33درصد در مصر، 44-63درصد در سودان و 40-45درصد در یمن را تشکیل می‌دهند.

فرزندان حاصل از ازدواج‌های فامیلی به دلیل جهش‌های ژن اتوزومال مغلوب در معرض افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی مغلوب (مانند تالاسمی، کم خونی داسی شکل و فیبروز کیستیک) و ناهنجاری‌های مادرزادی (2.5 برابر بیشتر از میزان آن در بین فرزندان والدین غیر فامیلی) هستند.

بیماری‌های ژنتیکی از یکی از اجداد مشترک به ارث می‌رسد. هر چه رابطه بیولوژیکی بین مادر و پدر نزدیک‌تر باشد، احتمال اینکه فرزندانشان نسخه‌های یکسانی از یک یا چند ژن مغلوب مضر دریافت کنند بیشتر می‌شود.

علاوه بر این در فرزندان والدین خویشاوندی نسبت به والدین غیر فامیلی مرگ و میر نوزادان پس از نوزادی و در کودکی بیشتر دیده می‌شود.

این نیز گفتنی است که پیوندهای فامیلی بیشتر منجر به خطای ذاتی بیماری‌های متابولیسم (به عنوان مثال موکوپلی ساکاریدوز، فنیل کتونوری)، اختلالات چند عاملی (عقب ماندگی ذهنی، آسم برونش، دیابت و صرع) و ناشنوایی حسی عصبی می‌شوند.

انواع بیماری‌هایی که قابل انتقال به فرزندان هستند

تالاسمی

تالاسمی یک بیماری خونی ارثی است که باعث می‌شود بدن گلبول‌های قرمز و هموگلوبین کمتر از حد طبیعی تولید کند (هموگلوبین یک پروتئین حامل اکسیژن است). بیماران تالاسمی ممکن است کم خونی خفیف یا شدید داشته باشند.

کم خونی داسی شکل

کم خونی داسی شکل یکی دیگر از بیماری‌های خونی ارثی است. این بیماری در خاورمیانه نیز رایج است.

به دلیل وجود هموگلوبین غیرطبیعی گلبول‌های قرمز خون پس از اکسیژن‌زدایی، داسی می‌شوند (یعنی به شکل داسی یا هلالی می‌شوند) که منجر به مشکلاتی مانند بروز درد خواهد شد. به بیان دیگر گلبول‌های قرمز داسی شکل رگ‌های خونی مویرگی را مسدود و از جریان خون جلوگیری می‌کنند. این نوع بیماری خونی باعث کم‌خونی (به دلیل همولیز گلبول‌های قرمز)، سکته مغزی، تورم دست و پا می‌شود.

هپاتیت B

یک عفونت ویروسی که به کبد حمله می‌کند و باعث بیماری‌های حاد و مزمن می‌شود. این عفونت از طریق مایعات بدن (خون، بزاق، مایعات منی و واژن) منتقل می‌شود. بنابراین، انتقال بیماری از طریق روابط جنسی امکان‌پذیر است.

سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که 2 تا 5درصد از جمعیت خاورمیانه به طور مزمن به هپاتیت B مبتلا هستند. تاکنون درمان خاصی برای هپاتیت B یافت نشده است.

گفتنی است که از بروز این عفونت می‌توان با واکسیناسیون و ایمن‌سازی پیشگیری کرد. اگر تست هر یک از زوجین این بیماری مثبت باشد، آنگاه زوج دیگر باید واکسن را (که معمولا به صورت سه واکسن تزریق می‌شود) قبل از ازدواج مصرف کند. لازم به ذکر است که هپاتیت مزمن B، بیماران را در معرض افزایش خطر مرگ ناشی از سیروز و سرطان کبد قرار می‌دهد.

هپاتیت C

هپاتیت C یکی دیگر از عفونت‌های ویروسی است که به کبد حمله می‌کند و علت اصلی سیروز کبدی و سرطان کبد و نشانه اصلی پیوند کبد است. هپاتیت سی نیز یک بیماری شایع در خاورمیانه است. شیوع هپاتیت C در مصر به 15درصد می‌رسد که بالاترین میزان در جهان است.

هپاتیت C یک بیماری قابل انتقال از طریق خون است. به بیان دیگر این بیماری از طریق خون و فرآورده‌های خونی، سوزن‌ها و ابزارهای استریل نشده برای خالکوبی و سوراخ کردن و همچنین تماس جنسی منتقل می‌شود.

به تازگی یک داروی بسیار موثر برای جلوگیری از پیشروی این بیماری تولید شده که سازمان غذا و دارو (FDA) نیز در ژوئن 2016 آن را تایید کرده است. دوره مصرف این داروی بسیار موثر به مدت 12 هفته است.

HIV

HIV یک بیماری قابل انتقال از راه خون و روابط جنسی است. همچنین در گروه بیماری‌های جنین قرار میگیرد که در دوران بارداری، زایمان و شیردهی از مادر به کودک منتقل می‌شود.

اکثر بیماران HIV مثبت از ابتلای خود به این ویروس اطلاعی ندارند. درمان ایدز با استفاده از درمان ضد رتروویروسی (ART) خطر انتقال HIV را بین زوجین و همچنین انتقال از مادر به فرزند را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

تست اعتیاد در آزمایش‌های قبل از ازدواج

آنچه که در آزمایش‌های قبل از ازدواج مورد بررسی قرار می‌گیرد، خون و ادرار زوجین است. در نمونه ادرار زوجین به طور قطع هرگونه اعتیادی به انواع مواد مخدر مشخص خواهد شد.

در آزمایشگاه‌ها برای اینکه از طرف زوجین تقلبی صورت نگیرد، زوجین مجبورند در مقابل دوربین یا فردی مراقب نمونه ادرار خود را ارائه دهد. در صورتی که اعتیاد به مواد مخدر در نمونه ادرار مشخص نشود، به درخواست طرفین آزمایش خون انجام خواهد شد.

جالب است که بدانید در آزمایش نمونه ادرار اعتیاد به سیگار نیز قابل تشخیص است.

بهترین زمان برای انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج

همان‌طور که می‌دانید همواره پیشگیری بهتر از درمان است. آزمایش‌های قبل از ازدواج نیز نمونه بارز این ضرب‌المثل است، چراکه به وضوح می‌تواند از شیوع انواع بیماری‌های مقاربتی و بروز ناباروری جلوگیری کند.

بنابراین توصیه می‌شود قبل از ازدواج و برگزاری هر مراسمی و ایجاد روابط  نزدیک حتما سری آزمایش‌های قبل از ازدواج انجام شود. زیرا بسیاری از افراد از بیماری‌های ژنتیکی خود هیچ اطلاعاتی ندارند، چراکه این بیماری‎ها دراکثر مواقع بدون علامت هستند و فردی که حامل بیماری‌های ژنتیکی عفونی و قابل انتقال است متوجه آن نخواهد شد.

با اطلاع از بعضی بیماری‌ها زوجین می‌توانند با تزریق واکسن و یا مصرف دارو از شیوع آن جلوگیری کنند. گاهی برخی از زوجین از جهت باروری به مشکل بر می‌خورند که این مشکل را هم می‌شود با به کارگیری روش‌های درمانی مختلف برطرف کرد.

همه موارد ذکر شده در صورتی قابل پیشگیری و برطرف شدن هستند که افراد  به موقع از آن مطلع شوند. بنابراین توصیه اکید می‌شود که حتما آزمایش‌های قبل از ازدواج پیش از برقراری روابط انجام شود.

چنیدن سال است که در کشور ایران مرسوم شده که جواب آزمایش‌های قبل از ازدواج را پیش از خواندن خطبه عقد به محضر ببرند. در این صورت عاقد در صورت آگاه بودن زوجین به جواب آزمایش خطبه را جاری می‌کند.

شرایط  انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج

برای برقراری عقد لازم است که آزمایش‌های قبل از ازدواج انجام شود. در این صورت دختر و پسری که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند لازم است که از محضر مورد نظر معرفی‌نامه دریافت کنند، بدین ترتیب برگه‌ معرفی‌نامه و یک قطعه عکس دو مدرک اصلی برای آزمایش‌های قبل از ازدواج محسوب می‌شوند.

لازم به ذکر است که آزمایش‌های قبل از ازدواج همچون بسیاری از آزمایش‌های دیگر نیازی به ناشتا بودن ندارد. این نکته نیز قابل ذکر است است که اگر آزمایش‌های قبل از ازدواج به دستور پزشک تجویز شده باشد و از نوع آزمایش خون ژنتیک باشد نیاز است که فرد ناشتا باشد.

کلام آخر

آزمایش‌های قبل از ازدواج برای داشتن یک رابطه زناشویی و ازدواج موفق و سالم ضروری است. در این مقاله سعی کردیم بعضی از بیماری‌های قابل انتقال و دانستنی‌های قبل از ازدواج را بیان کنیم. امیدواریم مفید فایده واقع شده باشد و هرآنچه که در باب انواع بیماری‌های قابل انتقال مقاربتی و آزمایش‌های قبل از ازدواج باید بدانید را دریافت کرده باشید.