10 علت صدا دادن مفاصل؛ کجا باید احساس خطر کرد

آیا تا به حال حین راه رفتن یا هنگام بلند شدن از زمین یا صندلی صدای مفصل خود را شنیده‌اید؟ علت صدا دادن مفاصل چیست و منشا آن کجاست؟ در این مقاله از مجله پژشکی ژین طب به دنبال نحوه شکل‌گیری این صدا هستیم و تا پی ببریم که آیا شکستن قولنج مفاصل خطرناک است یا خیر؟ برای رسیدن به یک جواب درست در ابتدا باید صدا دادن مفصل را شناخته و درک کنیم تا به درستی به علت صدا دادن مفاصل پی ببریم.

یک علت صدا دادن یا ترک خوردگی مفصل آزاد شدن حباب‌های گاز محبوس شده در مایع سینوویال حفره مفصلی است که با حرکت مفاصل زانو، شانه و لگن آزاد و ایجاد صدا می‌کند. اما یک علت دیگر صدا دادن مفاصل حرکت رباط‌ها و تاندون‌‌ها است.

در مفاصل بدن ما تاندون‌ها و رباط‌های مختلفی وجود دارد. هنگام حرکت دادن مفصل تاندون‌ها یا رباط‌ها روی برجستگی‌های استخوانی زیر خود حرکت کرده و صدایی به وجود می‌آید. در واقع علت صدا دادن مفاصل حین حرکت، کشش یا پیچش، ناشی از کشیدگی رباط‌ها و انحراف آن‌ها از موقعیت مورد نظرشان است. این صدا با خروج گاز از مایع سینوویال متفاوت و به دلیل بی‌نظمی و تماس متناوب بین این بافت‌ها تولید می‌شود.

معمولا صدا دادن مفاصل هیچ خطر ذاتی ندارد مگر اینکه با علائم دیگری مانند درد همراه باشد و در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. بنابراین، برای تشخیص دقیق علت صدا دادن مفاصل همراه با درد با پزشک مشورت کنید تا از ایجاد سایر شرایط مرتبط جلوگیری شود.

علل‌ صدا دادن مفاصل چیست؟

شایع‌ترین علت صدا دادن مفاصل را باید در شلی یا سفتی مفصل‌ها جستجو کرد. در حالی که یک مفصل خیلی سفت یا خیلی شل امکان دارد به پارگی بافت‌های موجود در مفصل‌ها بیانجامد، اما دلایل اصلی این دو وضعیت کاملا متفاوت از هم هستند. با ما همراه باشید تا به انواع علت‌های صدا دادن مفاصل بپردازیم:

1. خروج گاز از مفصل سینوویال اولین علت صدا دادن مفاصل

شایع‌ترین علت صدا دادن مفاصل خروج گاز دی اکسید کربن از مفاصل سینوویال هستند. در یک مفصل، دو استخوان توسط یک کپسول یا غشاء به هم متصل می‌شوند. داخل آن کپسول مایعی به نام سینوویال وجود دارد.

این مایع سینوویال مانند روغن موتور برای مفاصل است. این مایع موجب نرمی و روانی فضای بین استخوان مفاصل می‌شوند تا استخوان‌های مفصل به خوبی حرکت کنند. این مایع حاوی اکسیژن، نیتروژن و دی اکسید کربن است. وقتی مفصل حرکت می‌کند، کپسول حاوی مایع سینوویال کشیده شده و فشار منفی در آن به وجود می‌آید. این فشار منفی آکسیژن یا دیکسید کربن را در خود ذخیده کرده و با فشار دوم بر مفصل این گاز محبوس شده خارج می‌شود و صدایی از مفصل بیرون می‌زند که در اصطلاح پزشکی به آن کریپتوس نیز می‌گویند.

2. سفتی مفاصل و تاثیر آن در ایجاد صدای مفصل‌ها

سفتی مفاصل امکان دارد ناشی از آرتریت یا عدم حرکت مفاصل به دلیل ماندن در یک موقعیت طولانی مدت باشد. این وضعیت بی تحرکی می‌تواند موجب ایجاد فشار منفی در مفاصل شود. هنگامی که مفاصل را در دامنه کامل حرکت خود حرکت دهیم، حباب‌های کوچک گازی در داخل مایع مفاصل به دلیل فشار تشکیل و با آزاد شدن فشار صدای‌ ترکیدن مفصل به گوش می‌رسد. به ‌این ‌ترکیدن کاویتاسیون مفصل می‌گویند.

بیشتر بدانید: صدای تق تق زانو؛ نشانه‌ای از آسیب به غضروف و مفصل زانو

پس از رها شدن فشار و آزاد شدن گاز از مایع سینوویال، مفاصل احتمالا سفت کمتری خواهند داشت و راحت‌تر حرکت می‌کنند. هنگامی که سفتی مفصل دلیل صدا دادن باشد، مفصل معمولا فقط یک بار‌ صدا می‌کند تا زمان مشخصی بگذرد و دوباره گاز در فضای کپسولی آن جمع شود. این دوره به عنوان دوره نسوز شناخته و حداقل 20 دقیقه طول می‌کشد.

3. مفصل‌های شل؛ علت صدا دادن مفاصل

مفصل‌های شل اگر به شکل ایمنی در جای خود قرار نگیرند می‌توانند باعث‌ صدا دادن شوند. مفاصل در صورت دررفتگی جزئی با حرکت تکان بخورند یا از جای خود خارج شوند که به آن سابلوکساسیون مفصل یا دررفتگی کامل نیز می‌گویند.

اینکه مفاصل تا حدی یا به طور کامل با حرکت از جای خود در رفته شوند، اغلب به دلیل آسیب یا شلی رباط‌های نگه‌دارنده است که منجر به بی ثباتی مفصل می‌شود.‌ بیرون آمدن صدا از مفصل شل چیز دور از ذهنی نیست و امکان اینکه هر بار مفصل جابجا شود و اتفاق بیفتد، امر محالی نخواهد بود.

اگر تاندون‌های عضلات روتاتور کاف که شانه را تثبیت می‌کنند پاره شوند، ‌ترکیدن مفصل به دلیل بی‌ثباتی امکان تاثیرگذاری بد بر شانه دور از ذهن نیست.

4. سندرم درد پاتلوفمورال (PFS) علت صدا دادن مفاصل هنگام ورزش

این عارضه که به عنوان زانوی دونده نیز شناخته می‌شود، باعث ایجاد کرپیتوس (صدا دادن مفصل) همراه با درد کشکک زانو می‌شود. معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که به طور ناگهانی سطح فعالیت خود را افزایش دهید و اغلب ناشی از دویدن، چمباتمه زدن یا پریدن و در زنان شایع‌تر از مردان است.

5. پارگی غضروف، علتی خطرناک برای صدا دادن مفصل‌ها

پارگی غضروف به دلیل آسیب ورزشی، سقوط یا تصادف و دلایل متعدد امکان پذیر است. آسیب غضروف را باید یک علت احتمالی برای صدا دادن مفصل‌ها دانست که اگر به موقع درمان نشود می‌تواند تبعات زیانباری به همراه داشته باشد و فرد را زمین‌گیر کند.

6. آرتروز؛ وضعیت قرمزی که علت صدا دادن مفاصل است

زمانی که غضروف مفصل نازک‌ و نازک‌تر شود باید بگوییم که آن مفصل به استئوآرتریت مبتلا شده است. این نازک شدن و ساییدگی می‌تواند موجب ایجاد درد در هنگام ساییدگی مفاصل بر روی یکدیگر می‌شود و احتمال اینکه یک علت صدا دادن مفاصل باشد وجود دارد. با پیشرفت استئوآرتریت صدا دادن مفاصل یا کریپتوس بیشتر رخ خواهد داد و به مرحله‌ نگران کننده‌ای خواهد رسید.

7. علت صدا دادن مفاصل بر اثر روماتیسم مفصلی

صدا دادن مفصل‌ها با اشکال آرتریت التهابی مانند آرتریت روماتوئید ارتباط دارد و می‌تواند یک علت آن باشد که البته علتی هشدار دهنده و خطرناک است چون این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد و نوعی حمله سیستم دفاعی به بافت‌های مفاصل است.

بیشتر بدانید: روماتیسم مفصلی چه نوع بیماری است؟ و روش‌های درمان آن

صداهای بلند از مفاصل به احتمال زیاد ناشی از آرتریت التهابی است. صداهای پایین‌تر می‌توانند از آرتریت التهابی یا غیرالتهابی ناشی شوند، اگرچه تشخیص آن تا حدود زیادی دشوار به نظر می‌رسد.

8. التهاب اطراف تاندون‌ها و رد پای آن بر صدای مفاصل

التهاب اطراف تاندون‌ها نیز از جمله عوارضی است که باید آن را یک علت صدا دادن مفاصل دانست. آسیب یا التهاب تاندون یا نواحی اطراف تاندون‌ها، مانند آرنج تنیس بازان، بورسیت یا تنوسینوویت، گاهی اوقات با صداهای ‌ترکیدن همراه است.

9. آسیب منیسک؛ علت صدا دادن مفاصل زانو در جوانی

یکی از علل شایع مفصل زانو دردناک و پر سر و صدا، منیسک آسیب‌دیده است. منیسک یک تکه غضروف تثبیت کننده در زانو است. اگر پاره شود، زانو حین حرکت به داخل و خارج تمایل پیدا می‌کند و صدای زانو همراه با درد خود را نشان می‌دهد. با افزایش سن، منیسک ضعیف‌تر خواهد شد و بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد. پارگی مینیسک در هر سنی امکان رخ دادن دارد ولی در بزرگسالان 65 سال و بالاتر شایع‌تر است.

10. کمبود کدام ویتامین باعث صدا دادن مفاصل می شود

• ویتامین D موجب جذب کلسیم بهتر و بیشتر می‌شود و از این طریق به تقویت مفاصل منتهی می‌گردد. کمبود آن موجب نازک شدن، تغییر شکل و شکنندگی استخوان‌ها خواهد شد.
• ویتامین C نیز در تقویت و استحکام استخوان‌ها نقش بارزی دارد که کمبود آن امکان ایجاد کریپتوس را بالا می‌برد.
• ویتامین K نیز از آن دسته ویتامین‌های مهم بدن است که کمبود آن موجب بروز صدای مفاصل خواهد شد.

چه زمانی برای کنترل صدای مفاصل باید به فیزیوتراپیست مراجعه کرد؟

اگر سفتی و ‌صدا دادن مفاصل تبدیل به یک مشکل دائمی شد، در اولین فرصت با یک فیزیوتراپیست قرار ملاقات بگذارید تا مفصل شما را بررسی و معاینه کند. فیزیوتراپیست با ارزیابی میزان تحرک مفاصل و قدرت عضلات اطراف آن، یک برنامه ورزشی فردی برای بهبود علائم و رفع علت صدا دادن مفاصل توصیه می‌کند.

اگر شلی و ناپایداری علت صدا دادن مفاصل باشند، ورزش‌های خاص برای کمک به تقویت عضلات اطراف وجود دارند که می‌توانند به تثبیت و حمایت از مفاصل کمک کنند. به طور خاص،‌ صدا دادن و بی ثباتی در شانه، اغلب با تقویت عضلات روتاتور کاف بهبود پیدا می‌کند.

بیشتر بدانید: مکانوتراپی: چگونه تجویز فیزیوتراپیست‌ها از ورزش باعث‌ ترمیم بافت می‌شود

در صورت دررفتگی مفصل، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی از یک متخصص ارتوپدی باشید تا مفصل را در جای خود قرار دهد. گاهی اوقات این کار را به صورت دستی و با تغییر موقعیت مفصل انجام خواهد شد، ولی برخی مواقع برای اصلاح ‌تراز باید سراغ جراحی رفت.

پس از جابجایی مفصل دررفته، که به آن جااندازی می‌گویند، باید مفصل آسیب‌دیده را با استفاده از بریس یا بند بی حرکت کرد تا مفصل تثبیت شود، این نوع محافظت از مفصل به آن اجازه می‌دهد تا به درستی بهبود یابد. معمولا پس از هفته‌های اول بهبودی، برای بازگرداندن دامنه حرکتی مفصل باید سراغ فیزیوتراپی رفت. فیزیوتراپی قدرت عضلات اطراف مفصل آسیب دیده را برای جلوگیری از دررفتگی دوباره در آینده تقویت می‌کند و از در رفتگی مکرر جلوگیری خواهد کرد.

جمع‌بندی پایانی درباره علت صدا دادن مفاصل

صدا دادن مفاصل یک صدای قابل شنیدن است که هنگام حرکت مفصل ایجاد و به گوش می‌رسد. ‌این صداها معمولا در مفصل خیلی سفت یا خیلی شل اتفاق می‌افتد و در بیشتر موارد با ورزش و فیزیوتراپی تسکین می‌یابند. اما اشکال شدید و دردناک ‌صدا دادن مفصل گاهی نیاز به جراحی برای تثبیت پیدا می‌کند، به خصوص اگر مفصل دررفته یا رباط یا تاندون پاره شده باشد.

صدا دادن مفاصل بسته به سفت یا شل بودن آن‌ها می‌تواند عوارض و خطرات به دنبال داشته باشد. سفت شدن مفاصل به مرور زمان بدون ورزش و حرکت منظم بدتر می‌شود. ‌صدا دادن مفصل به دلیل بی ثباتی به طور قابل توجهی خطر سابلوکساسیون یا دررفتگی را افزایش می‌دهد.

دررفتگی مفصل چندین خطر به همراه دارد، نه تنها باعث درد قابل توجهی می‌شود، بلکه به ساختارهای مجاور مانند وریدها، شریان‌ها و اعصاب نیز آسیب جدی وارد می‌کند که این آسیب‌ها ممکن است دائمی باشد.

پرسش‌های مهم و ضروری درباره علت صدا دادن مفاصل