تشخیص سیاتیک؛ چگونه بفهمیم سیاتیک به سراغ ما آمده است

تشخیص سیاتیک ابتدا با گرفتن شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. معمولاً تشخیص به طور تدریجی چندین ماه شروع طول می‌کشد. درد سیاتیک از کم شروع شده و به تدریج افزایش پیدا می‌کند. بهترین کار برای تشخیص سیاتیک پیدا کردن علت درد است. تصویربرداری ام آر آی، رادیولوژی و نوار عصب عضله بهترین شیوه‌ها برای تشخیص علت درد سیاتیک هستند، که اصطلاحاً الکترومیوگرافی نامیده می‌شود.

احتمالا درد سیاتیک را تجربه کرده باشید، این بیماری بسیار دردناک است و به طوری که فرد مبتلا نمی‌تواند به راحتی روی صندلی بنشیند. درد سیاتیک به گونه‌ای است که هرکاری که می‌کنید تسکین پیدا نمی‌کند. درد سیاتیک بسیار آزار دهنده است و دست از سرتان بر نمی‌دارد. مهم است که فرق سیاتیک با دیسک کمر و بیماری‌های دیگر و علائم سیاتیک را بشناسیم. اگر می‌خواهید بدانید تشخیص سیاتیک چگونه است و با چه روش‌هایی صورت می‌گیرد تا انتهای این مطلب از مجله پزشکی ژین طب همراه ما باشید.

سیاتیک sciatica چیست؟

سیاتیک بزرگترین عصب در بدن انسان است. عصب سیاتیک از پنج ریشه عصبی تشکیل می‌شود، دو ریشه از ناحیه تحتانی کمر و سه ریشه از قسمت نهایی ستون فقرات به نام ساکروم. پنج ریشه عصبی به هم می‌رسند و عصب سیاتیک پای راست و چپ را تشکیل می‌دهند. در هر طرف بدن، یک عصب سیاتیک از لگن، باسن و پایین پا می‌گذرد و درست زیر زانو ختم می‌شود.

سپس عصب سیاتیک به اعصاب دیگر منشعب می‌شود که به سمت پایین پا و انگشتان پا ادامه می‌یابد. این عصب می‌تواند خود را به صورت یک درد متوسط تا شدید در کمر، باسن و پاها نشان دهد. حدود ۴۰ درصد از افراد در برخی از دوره‌های زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند که با افزایش سن خطر ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود. در ادامه بیشتر در زمینه تشخیص سیاتیک اطلاعات ارائه خواهیم داد.

بیشتر بدانید: رگ سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن؛ معرفی ۳ ورزش برای تسکین درد سیاتیک

سیاتیک در سمت راست بدن قرار دارد یا سمت چپ؟

خیلی از افراد از با درد یک سمت از بدن به پزشک مراجعه می‌کنند و با هراس زیادی که از دردهای سیاتیک دارند می‌پرسند رگ سیاتیک کجاست؟ سیاتیک پای راست چیست یا برای درمان سیاتیک پای چپ چه کار کنیم؟ اما در واقع عصب سیاتیک هم در سمت راست بدن و هم در سمت چپ بدن قرار دارد.

علت اینکه برخی از افراد در یک قسمت از اندام تحتانی درد احساس می‌کنند این است که فتق دیسک دارند و علائم دیسک کمر در آن‌ها یک طرفه است و گرنه در هر دو سمت بدن عصب سیاتیک از کمر تا پشت ساق پا کشیده شده و می‌تواند موجب ایجاد درد و ناراحتی شود.

تشخیص سیاتیک چگونه صورت می‌گیرد؟

سیاتیک بر اساس معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی تشخیص داده می‌شود. علائم متداول و برخی معاینات دستی به تشخیص سیاتیک کمک می‌کنند. گاهی اوقات اشعه ایکس و یا سایر روش‌های تصویر برداری لازم است انجام شود تا علت دقیق سیاتیک مشخص شود.

رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری که برای تشخیص سیاتیک و عوامل ایجاد کننده آن مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل تصویربرداری با اشعه X، MRI و CT اسکن هستند. تصویربرداری معمولی با اشعه X نمی‌تواند تصویر مناسبی را از آسیب عصب سیاتیک در اختیار ما قرار دهد.

آزمایش MRI با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی، می‌تواند تصاویری با جزئیات دقیق از ناحیه پشت و کمر شما فراهم کند. تست CT اسکن نیز با استفاده از تششعات در تهیه تصاویر با کیفیت کاربرد دارد. پزشک شما ممکن است تصویربرداری میلوگرام CT را به شما پیشنهاد کند.

در این روش از تصویربرداری، یک رنگ به خصوص به شکل نخاعی به شما تزریق شده که باعث می‌شود تصاویری تهیه شده از نخاع و اعصاب شما واضح‌تر باشند. برای کمک به تشخیص سیاتیک آشنایی با علل سیاتیک و منشا درد نیز اهمیت فراوانی دارد.

بیشتر بدانید: درمان سیاتیک برای همیشه؛ رهایی از درد سیاتیک با ۱۲راهکارهای مختلف

معاینه فیزیکی در تشخیص سیاتیک چیست؟

حدودا تا قرن هجدهم میلادی به بدن انسان فیزیک می‌گفتند به همین جهت هنوز به معاینه بدن انسان توسط پزشک معاینه فیزیکی گفته می‌شود. معاینه فیزیکی در چند قسمت انجام می‌گیرد که اولین قسمت آن نگاه کردن به بیمار، طرز راه رفتن، ایستادن و نشستن است.

اولین چیزی که نظر پزشک را به خود جلب می‌کند این است که از افراد دارای درد سیاتیک (پا درد) خواسته‌ می‌شود به یک طرف خم شوند و به اصطلاح ستون مهره‌های بیمار تاب بر دارد. این دسته از بیمارانی که مبتلا به درد سیاتیک (پا درد) هستند هنگام راه رفتن می‌لنگند. سپس پزشک از بیمار می‌خواهد که در شش جهت ستون مهره‌ها را حرکت دهد که عبارتند از اینکه به جلو خم شود، به عقب خم شود، طرف راست و چپ خم شود و به راست و چپ بچرخد.

آشنایی با علائم سیاتیک پای راست و علائم سیاتیک پای چپ برای تشخیص سیاتیک

وقتی عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرید، علائمی مانند ضعف عضلانی و بی‌حسی، احساس سوزش در کف پا و کمر مشاهده می‌شود که در اغلب موارد زندگی عادی را با اختلال مواجه می‌کند. اگر دردی را در ناحیه‌ کمر و باسن خود تجربه می‌کنید، به طور معمول می‌تواند، نشانه‌ای از آسیب به این عصب باشد. درد بارزترین و رایج‌ترین علامت این بیماری است، با این حال علائم دیگر که شامل موارد زیر می‌باشد، نیز ممکن است دیده شود:

1. درد شما با حرکت ممکن است، شدیدتر شود.
2. در پاها بی‌حسی و ضعف خواهید داشت که در موارد شدیدتر ممکن است احساس و یا حرکت در پاهای خود را از دست بدهید.
3. احساس سوزن سوزن یا گز گز دردناک در پا یا انگشتان پا نیز ممکن است، داشته باشید.
4. بی‌اختیاری یا عدم توانایی در کنترل مثانه و روده نیز یکی از علائم آسیب عصب سیاتیک است که البته بسیار نادر است و در صورت مشاهده باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

بیشتر بدانید: درمان سیاتیک؛ رهایی از درد سیاتیک با روش‌های خانگی، طب سنتی، سوزنی و پزشکی

شناخت علت درد سیاتیک و تشخیص سیاتیک

سیاتیک در پی مشکلاتی که نخاع و اعصاب پشتی و کمری شما را درگیر می‌کنند به‌وجود می‌آید. این درد می‌تواند نتیجه وارد شدن آسیب، برای مثال در پی افتادن از ارتفاع و یا فشار تومور‌ها به عصب سیاتیک یا نخاع باشد.

عوامل رایجی که می‌توانند باعث ایجاد علائم سیاتیک شوند در ذیل توضیح داده شده‌اند.

۱) بیرون زدگی دیسک کمر

اصلی‌ترین دلیل بروز درد سیاتیک بیرون زدگی مهره یا دیسک کمر است. عملکرد دیسک‌ها مانند بالشت‌هایی بین استخوان‌های ستون مهره است. هر چه سن بالاتر برود دیسک‌ها ضعیف تر می‌شوند و بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. گاهی اوقات مایع ژل مانند وسط دیسک دیواره را رو به بیرون فشار می‌دهد و به ریشه عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند در نتیجه علائم دردناک سیاتیک بروز می‌کند.

۲) تنگی مجرای نخاعی

تنگی مجرای نخاعی با عبارت تنگی مجرای مهره‌های کمری نیز شناخته می‌شود. ویژگی اصلی این عارضه تنگ شدن مجرای نخاعی در نواحی تحتانی است. این تنگ شدگی باعث وارد آمدن فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک می‌شود.

۳) انقباض عضله هرمی

انقباض بیش از حد عضله هرمی می‌تواند باعث وارد آمدن فشار به عصب سیاتیک شده و در پی آن ایجاد درد سیاتیک کند. سندرم عضله هرمی می‌تواند در اثر نشستن‌های طولانی مدت، افتادن و یا تصادف رانندگی وخیم‌تر شود.

بیشتر بدانید: درمان سیاتیک در طب سنتی؛ از کدام گیاهان برای کاهش درد سیاتیک استفاده کنیم؟

۴) لغزش مهره‌ها

علت بروز سیاتیک می‌تواند مربوط به لغزش مهره‌های کمر باشد. هنگامی که یکی از مهره‌های ستون فقرات، بر روی مهره‌ای دیگر به جلو حرکت می‌کند، می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و باعث ایجاد درد شود.

آزمایش‌های پزشکی در تشخیص سیاتیک

بعد از معاینه فیزیکی و شناخت علل و علائم سیاتیک در پای چپ و راست، برای تشخیص دقیق سیاتیک نوبت به انجام آزمایش‌های پزشکی می‌رسد. در واقع در مواردی که افراد درد شدید دارند یا دردی که در عرض چند هفته بهبود نمی‌یابد پزشک برای ادامه تشخیص به جواب آزمایش‌های زیر نیاز دارد:

• تشخیص سیاتیک به کمک رادیوگرافی: عکسبرداری با اشعه ایکس از ستون فقرات رشد بیش از حد استخوان را نشان می‌دهد که به تشخیص سیاتیک کمک می‌کند.

• تشخیص سیاتیک با ام آر آی: یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تشخیص سیاتیک است، این روش از یک آهن‌ربای قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصاویر مقطعی از پشت استفاده می‌کند. MRI تصاویر دقیقی از استخوان و بافت‌های نرم تولید می‌کند، بنابراین فتق دیسک و اعصاب تحت فشار در اسکن نشان داده می‌شود.

• تشخیص سیاتیک به کمک سی تی اسکن:  انجام سی تی اسکن شامل تزریق یک رنگ به کانال نخاعی قبل از گرفتن اشعه ایکس است ( سی تی میلوگرام). سپس رنگ در اطراف طناب نخاعی و اعصاب نخاعی حرکت می‌کند و دیدن آنها را در تصاویر آسان تر می‌کند. سی تی اسکن برای تشخیص درد پشت ، کمر و پاها است.

• تشخیص سیاتیک با الکترومیوگرافی (EMG): این تست تکانه‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ عضلات را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند شدت آسیب ریشه عصبی را تایید کند.

• تست تشخیص سیاتیک راهی دقیق برای تشخیص سیاتیک

متخصصان پزشکی برای تشخیص سیاتیک در درجه اول از چند تست استفاده می‌کنند:

• تست سیاتیک بلند کردن پای مستقیم
• تست تشخیص سیاتیک اسلامپ
• آزمایش و تست سرفه
• تست مانور والساوا

این تست‌های تشخیصی به پزشکان و فیزیوتراپ‌ها در یافتن عصب نخاعی خاص کمک می‌کنند و این می‌تواند به تعیین علت درد سیاتیک کمک کند. بنابراین، مراجعه به پزشک ممکن است بهترین راه برای تشخیص درد شما باشد، اما اگر می‌خواهید مطمئن شوید، می‌توانید تعدادی از معاینه‌های فیزیکی را به راحتی در خانه انجام دهید. 

تشخیص سیاتیک در خانه

تشخیص سیاتیک در خانه امکانپذیر است. شما می‌توانید به راحتی آن را از سایر درد‌ها تفکیک کنید کافی است اطلاعاتی درباره این درد داشته باشید.

تشدید درد سیاتیک نشانه‌ای برای تشخیص سیاتیک در خانه

در نظر داشته باشید که تشخیص سیاتیک بسیار ساده است و برخی موارد ممکن است این درد‌ها را تشدید کنند. در نظر داشته باشید که هر حرکت اضافی که بتواند به ستون فقرات و یا مهره‌های آسیب دیده فشار اضافی وارد کند می‌تواند این درد‌ها را شدید‌تر کند. سایر عوامل عبارت اند از :

• عطسه کردن
• سرفه کردن
• خندیدن
• نشستن‌های طولانی مدت
• فشار بسیار زیاد در حین دفع مدفوع (یبوست)

تشخیص سیاتیک در خانه از روی درد‌های یک طرفه

اگر دچار سیاتیک باشید معمولا درد را در یک طرف از بدن خود احساس می‌کنید البته باید بدانید، با توجه به آسیب هایی که ایجاد شده است ممکن است این درد در دو طرف بدن شما کشیده شود. برای مثال زمانی که ستون فقرات شما آسیب کلی دیده باشد این درد به دو طرف بدن وارد می‌شود و در صورتی که یک طرف از ستون فقرات آسیب جدی دیده باشد این درد در بخشی از بدن منتشر می‌شود که آسیب دیدگی وجود دارد و در طرف دیگر شما درد‌های سیاتیک را احساس نمی‌کنید.

درد همراه با سوزش؛ تشخیص سیاتیک در خانه

یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توانید این درد‌ها را از سایر درد‌هایی که در بدن وجود دارد تفکیک کنید این است که سیاتیک همراه با درد سوزش عجیبی در همان نواحی ایجاد می‌کند. در واقع این درد‌ها گاهی آنقدر شدید هستند که راه رفتن و ایستادن را برای فرد غیر ممکن می‌سازد و اگر فرد در حال رانندگی باشد می‌تواند آسیب‌های بسیار زیادی برای او بوجود بیاورد. این درد‌ها شبیه به برق گرفتگی با ولتاژ بسیار کم است.

جمع بندی نهایی در زمینه تشخیص سیاتیک

در تشخیص سیاتیک مهم است که به علائم عارضه دقت شود تا فرق سیاتیک با دیسک کمر، فرق سیاتیک با گرفتگی عضله مشخص شود. به این منظور از معاینه فیزیکی، آزمایش‌های پزشکی، تست تشخیص سیاتیک و راه‌های تشخیص سیاتیک در خانه کمک گرفته می‌شود. شایع‌ترین علت بروز درد سیاتیک، ساییدگی دیسک‌های ستون فقرات به همراه تغییر ناگهانی فشار به عصب سیاتیک است.

سوالات متداول در زمینه تشخیص سیاتیک