اختلال شخصیت نمایشی از علائم تا درمان
اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک یکی از بیماری‌های اختلال روانشناختی است که در برخی از آقایان دیده می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال از الگوی رفتاری مشخص پیروی نمی‌کنند و به‌طور دائم رفتارشان در حال تغییر است، درواقع تمایل دارند در مرکز دید اطرافیان قرار بگیرند و همیشه به دنبال تأیید دیگران هستند. در این مقاله از ژین طب قصد داریم درباره اختلال شخصیت نمایشی در مردان و روش تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm نسخه 5 صحبت کنیم، با ما همراه باشید.
تعریف اختلال شخصیت نمایشی
اختلال نمایشی یک وضعیت روانی است که فرد بیمار در ذهنش از خود یک تصویر مخدوش می‌سازد و احساسات شدید یا ناپایدار نشان می‌دهد. درواقع این اختلال در گروه B از بیماری‌های روانشناختی قرار دارد که رفتارهای نامنظم و نمایشی را شامل می‌شود. آقایان مبتلا به بیماری اختلال شخصیت نمایشی اغلب نوسانات خلقی را تجربه می‌کنند؛ یعنی در کنترل و مدیریت احساسات، رفتار و حفظ روابط عاطفی‌شان به مشکل برمی‌خورند. این دسته از افراد همیشه به دنبال راهی برای جلب توجه و تأیید اطرافیان هستند؛ بنابراین امکان دارد برای دیده شدن هرکاری انجام دهند.
علم روانشناسی چه میگوید؟
در علم روانشناسی، شخصیت نمایشی یک بیماری ویرانگر نیست؛ چراکه بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند همانند یک فرد سالم با موفقیت در جامعه زندگی کنند. افراد درگیر این اختلال اغلب دمدمی مزاج، هیجان‌پذیر و اغواگر هستند و عزت نفس پایینی دارند. شخصیت نمایشی دارای ویژگی‌های مشابه با فرد خودشیفته و شخصیت ضداجتماعی است. ویژگی‌هایی مانند دمدمی مزاج یا هیجانی بودن وجه مشترک این بیماری‌های روانی می‌باشد. بنابراین تشخیص تفاوت بین این اختلالات همیشه برای درمانگر مشکل بوده است.
برای مثال تفاوت فرد نمایشی با خودشیفته به دلیل شباهت نزدیک خصوصیاتشان، کار آسانی نیست، اما به‌طورکلی می‌توان گفت آقایان دچار شخصیت نمایشی به دیده شدن و توجه بیش از هرچیز دیگری نیاز دارند؛ در صورتی که افراد خودشیفته علاوه‌بر جلب توجه به دنبال تعریف و تمجید از سمت اطرافیانشان هستند.
انواع اختلال نمایشی
انواع شخصیت دارای اختلال نمایشی به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:
شخصیت نمایشی سازگار: این دسته از آقایان برای اینکه مورد توجه و تحسین دیگران قرار بگیرند، حاضرند تحت هر شرایطی با اطرافیان خود سازگار باشند. مثلا چاپلوسی، موافقت با سلایق و نظر اطرافیان، خریدن هدایای گران قیمت و… از خصوصیات اختلال شخصیت نمایشی سازگار است.
شخصیت نمایشی کودکانه: افرادی که دچار اختلال شخصیت نمایشی کودکانه هستند همانند یک بچه که به پدرومادر خود وابستگی دارد، رفتار میکند. این‌گونه افراد زمانی که مورد توجه اطرافیان یا دوستانشان قرار نگیرند، از خود رفتارهای کودکانه مانند کج خلقی نشان می‌دهند.
شخصیت نمایشی هیجانی: آقایانی که اختلال شخصیت هیجانی نمایشی بانشاط دارند هنگام برقراری ارتباط با دیگران و حضور در جمع همیشه شاداب، پرانرژی و صمیمی هستند، اما پس از مدتی از حضور در جمع امتناع می‌کنند و رفتارشان عوض می‌شود.
علت بروز اختلال نمایشی
علت اختلال نمایشی و شکل گیری آن در شخصیت فرد به خاطر عوامل ژنتیکی و شرایط محیطی است.
ژنتیک: از آنجایی که این اختلال در دوران کودکی افراد ریشه دارد، بسیاری از محققان بر این باورند که اختلالات روانی مانند شخصیت نمایشی، ریشه ژنتیکی یا ارثی دارد.
شرایط محیطی: آقایانی که به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند احتمالا در دوران کودکی توسط والدین، تنبیه شده‌اند یا محدودیت داشته‌اند، یا اینکه در جامعه و محیط کار مورد سرزنش قرار گرفته‌اند. به‌طورکلی حضور در محیط‌هایی با آدم‌هایی که از خود رفتارهای نامنظم و ناشایست نشان می‌دهند، در بروز این اختلال تأثیر دارند.
افراد در معرض ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی
به‌طورکلی افرادی که در دوران کودکی از طرف والدین خود آسیب دیده‌اند (روحی یا جسمی)، نسبت به سایر افراد ریسک بالاتری برای ابتلا به این نوع اختلال دارند. برای مثال مردانی که اعضای خانوادشان دچار اختلالات روانی یا رفتارهای ناشایست مانند مصرف مواد مخدر بوده‌اند، در بزرگسالی دچار اختلال شخصیت نمایشی شده‌اند.
علائم خلق نمایشی در مردان
مردانی که در رفتار و تعامل خود با دیگران نشانه‌ها و علائم شخصیت نمایشی لیست شده در زیر را بروز دهند، بنابر چک لیست موجود در استاندارد dsm 5 ممکن است دچار این اختلال شخصیت باشند. برای تشخیص شخصیت هیستریک در فرد، حداقل 5 مورد از موارد زیر را باید در رفتار فرد شناسایی شود.
⚠️ البته باید بدانیم که تشخیص هر بیماری روانی تنها توسط پزشک متخصص امکان پذیر بوده و این تنها یک راهنما برای علاقه مندان است.
- زمانی که مورد توجه اطرافیان قرار نگیرند (در یک مکان یا موقعیت) احساس ناراحتی می‌کنند
- به‌راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرند
- در حفظ روابط مشکل دارند (ناتوانی در تعهد)
- به ظاهر و طرز لباس پوشیدنشان اهمیت زیادی می‌دهند
- طرز رفتارشان ناپایدار است
- نسبت به انتقاد دیگران ناراحت می‌شوند
- خیلی زود علاقه خود را نسبت به فعالیتشان از دست می‌دهند و کارشان را نیمه‌تمام می‌گذارند
- در تمامی مسائل بدون اینکه فکر کنند، سریع تصمیم می‌گیرند
- در روابط خود احساس گناه دارند
- از لحاظ عاطفی بسیار حساس و وابسته هستند
- امکان دارد برای نشان دادن احساساتشان، از انواع روش‌های تهدید استفاده کنند (تهدید به خودکشی)
- اختلال سوء مصرف مواد در آقایان افزایش می‌یابد
- به خودآزاری تمایل دارند (ایجاد خراش یا کبودی روی دست‌ها یا سرشان)
- قادر به کنترل خشم و عصبانیت خود نیستند
تأثیر اختلال شخصیت هیستریک بر عملکرد بیمار
این اختلال ممکن است باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه، خودشیفتگی، ضداجتماعی و پارانوئید در آقایان شود.
اختلال در زندگی روزمره
حالا که با نشانه‌های این اختلال در آقایان آشنا شدیم، موضوع ازدواج را از این منظر بررسی می کنیم. ازدواج با افراد مبتلا به این اختلال، کار آسانی نیست؛ چراکه امکان دارد فرد بیمار به دلیل ترس از رها شدن و احساس وابستگی، رفتارهای پرخاشگرانه یا حسادت نشان دهد. همچنین به دلیل تمایل به جلب توجه، به‌طور همزمان با چند خانم رابطه برقرار کند.
اختلال در عملکردهای جسمی
بیماران مبتلا به شخصیت نمایشی از چه رنج می‌برند؟ درواقع این افراد دوست دارند مورد توجه دیگران قرار بگیرند. پس اگر احساس کنند دیده نمی‌شوند، ممکن است به جسم خود آسیب بزنند. مثلا خراش، کبودی و سوختگی روی صورت یا دست این افراد دیده می‌شود.
تشخیص شخصیت هیستریک
تشخیص اختلال شخصیت هیستریک در آقایان کار سختی است؛ چراکه اکثر آن‌ها براین باورند که مشکلی در رفتار و طرز فکرشان وجود ندارد. به همین سبب به فکر درمان اختلال شخصیت هیجانی نمایشی خود نیستند و برای تشخیص این اختلال باید به یک روانپزشک مراجعه نمایند. پزشک متخصص در ابتدا پرسش‌هایی درباره سابقه خانوادگی و علائم اختلال مطرح میکند.
گاهی هم روانپزشک از بیمار تست اختلال شخصیت نمایشی می‌گیرد. این تست شامل این سؤالات است:
- وقتی در جمع، در مرکز توجه اطرافیان نباشم احساس ناراحتی می‌کنم
- توانایی مدیریت احساساتم را ندارم (گاهی عصبانی، گاهی آرام)
باید توجه کنید که برای تشخیص دقیق بیماریتان باید به تست تشخیص اختلال نمایشی به‌درستی پاسخ دهید.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
پس از انجام تست و اطمینان از نوع اختلال باید به‌منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری، مراحل درمان را شروع کنید. روش درمان اختلال شخصیت نمایشی در آقایان به دو دسته تقسیم می‌شود:
درمان خانگی اختلال شخصیت نمایشی
درمان این اختلال در خانه با همکاری خانواده و رعایت دستورات خودمراقبتی در اختلال شخصیت نمایشی میسر است:
خانواده درمانی، اعضای خانواده نقش مؤثری در روند بهبودی بیماری فرد دارند؛ بنابراین باید راه‌های صحیح برخورد و سازگاری با فرد مبتلا به اختلال را بیاموزید. علاوه‌بر مشاوره، مطالعه برخی کتاب‌ها هم به بیمار و اعضای خانواده کمک می‌کنند. در ادامه به معرفی کتاب‌های همیار بیمار خواهیم پرداخت:
- کتاب برداشتن صورتک
- کتاب اختلال شخصیت نمایشی
- کتاب کار درمان اختلالات شخصیت ضداجتماعی، خودشیفته، نمایشی و مرزی
خودمراقبتی، فرد مبتلا به این اختلال می‌تواند با رعایت مواردی چون انجام فعالیت بدنی روزانه (مانند یوگا)، استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب، تهیه یک رژیم غذایی مناسب، حذف غذاهای شیرین، لبنیات، فست‌فود، کنسروها، حذف نوشیدنی‌های الکلی، ترک مواد مخدر و تنظیم برنامه خواب، بیماری خود را مدیریت و کنترل نمایند.
درمان پزشکی
روانپزشک برای اختلال شخصیت نمایشی چه میکند؟ روانشناس یا روانپزشک معمولا برای درمان این اختلال از دو روش زیر استفاده میکند:
روان درمانی اختلال شخصیت نمایشی، روان درمانی یکی از شیوه‌های مؤثر برای کنترل و از بین بردن انواع اختلالات شخصیتی از جمله اختلال نمایشی است. در ادامه بررسی خواهیم کرد که جلسات روان درمانی شامل چه موضوعاتی می‌شود.
گروه درمانی، گروه درمانی نوعی از روش‌های مؤثر درمان با روان درمانگر است که در آن گروهی از افراد دچار اختلال شخصیت نمایشی با یکدیگر ملاقات می‌کنند تا بتوانند زیر نظر یک درمانگر یا روانشناس مشکلات خود را به اشتراک بگذارند. درواقع این روش به افراد مبتلا به اختلال هیستریونیک کمک میکند تا رفتار خود را در دیگران مشاهده کنند و راه‌های مقابله با آن‌ها را یاد بگیرند.
روش روان پویشی، روان پویشی روی ریشه‌های روانی رنج عاطفی تمرکز دارد. در این روش با استفاده از الگوهای بازتابی و خودآزمایی، فردی که تحت درمان قرار می‌گیرد، با موارد مشکل‌ساز خود آشنا می‌شود.
درمان شناختی رفتاری، در این روش درمان با روانپزشک، فرد بیمار می‌تواند افکار و احساسات خود را از نزدیک ببیند. درواقع می‌فهمد که طرز تفکری که دارد چگونه بر اعمال و زندگی او تأثیر می‌گذارد. از طریق روش شناختی رفتاری می‌توانید با الگوهای رفتاری و افکار منفی آشنا شوید و بیاموزید که چگونه الگوها و عادات فکری سالم تری را جایگزین کنید.
روش حمایتی، روش حمایتی با هدف درمان بهبود علائم، بازیابی یا بهبود عز‌ت‌‌نفس و مهارت‌های مقابله با افکار منفی برگزار می‌گردد. به‌طورکلی روان درمانی حمایتی شامل بررسی روابط و الگوهای واکنش یا رفتارعاطفی است.
تعداد جلسات کارگاه‌های روان درمانی به روند بهبود اختلال فرد بیمار بستگی دارد؛ یعنی ممکن است کوتاه یا بلند مدت باشد.
داروهای اختلال شخصیت نمایشی، هیچ دارویی برای درمان اختلالی مانند شخصیت نمایشی وجود ندارد، اما روانپزشکان برای کنترل و جلوگیری از پیشرفت این اختلالات، داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب را تجویز می‌کنند.
رها کردن درمان با روانپزشک خطر ابتلا به افسردگی و سایر مشکلات روحی، همچنین افزایش حس ناامیدی در زندگی روزمره فرد بیمار را افزایش می‌دهد و سطح کیفیت زندگی او را پایین می‌آورد. همچنین اختلال در خواب، عدم تمرکز، اضطراب و بی‌قراری از عوارض قطع داروهای ضدافسردگی هستند.
حالا که با این اختلال و علائم و راه‌های درمانش آشنا شدیم، بهتر است در مورد عوارض آن هم صحبت کنیم؛ چراکه اکثر آقایان به این نشانه‌ها اهمیتی نمی‌دهند و در آینده با مشکلات روحی جدی‌تری مواجه می‌شوند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک؛ برای ابتلا به افسردگی، اختلالات مصرف مواد (مانند حشیش و مصرف الکل)، اختلالات تبدیلی (آسیب به سیستم عصبی)، افکار خودکشی و حملات پانیک مستعد‌ترند.
خوب است بدانید که افراد شناخته شده‌ای در سطح جهانی مانند دیوید بکهام هافبک اسطوره‌ای تیم فوتبال منچستر یونایتد و استیوجابز از بزرگترین کارآفرینان دنیای تکنولوژی و سهامدار عمده شرکت اپل دچار این اختلال بودند. مریلین مونرو بازیگر و مدل آمریکایی که با بازی در نقش بامب‌شل بلوند در سینمای هالیود به شهرت رسید، از جمله بازیگران صحنه سینما است که با وجود این اختلال توانسته بود به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کند.
فیلم با موضوع اختلال شخصیت هیستریک
فیلم سیزده، داستان دو دختر نوجوان مشکل‌دار را دنبال میکند که هر دو در خانواده‌های ناسالم زندگی می‌کنند. در این فیلم دنیایی از جنایت، مواد مخدر و رابطه جنسی نشان داده می‌شود؛ زیرا هر دو دختر درگیر سوء مصرف مواد و آسیب‌رساندن هستند و در مدیریت احساسات خود مشکل دارند.
فیلم فرانسیس، که بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده، داستان زندگی یک مجری تلویزیونی و بازیگر دهه 1930 را نشان می‌دهد که با اختلال شخصیت هیسترونیک دست و پنجه نرم میکند. متأسفانه، شغل و زندگی این مجری با پیشرفت علائم بیماری روانی آسیب می‌بیند.
فیلم ملت پروزاک، داستان فیلم درباره زن جوانی است که در سال اول تحصیل خود در هاروارد با مسائل مربوط به سوء مصرف مواد، افسردگی و رفتارهای تکانشی و خود تخریبی دست‌و‌پنجه نرم میکند.
یادداشت پایانی
در این مقاله درباره اختلال هیستریک و علاقه‌های بیمار مبتلا به شخصیت نمایشی، صحبت کردیم. آقایانی که به این اختلال مبتلا هستند، همیشه می‌خواهند در مرکز توجه باشند و کنترلی بر رفتار خود ندارند. همین موضوع در بروز مشکلات روحی و جسمی تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین مهم است که برای تشخیص مناسب و درمان سریع به یک روانپزشک مراجعه نمایید.
