9 عوارض بی تحرکی؛ علت ضعف بدن در مقابل بیماری‌ها را بدانید

یکی از قاتلین سلامتی که در زندگی مدرن گریبان 90 درصد افراد را گرفته، بی حرکتی و عدم ورزش است. فعالیت بدنی و ورزش کمک می‌کند تا هم وزن متناسب داشته باشیم و هم بدن خودمان را در مقابل ابتلا به بیماری‌های مزمن قوی نگه داریم. اگر زود به زود مریض می‌شوید، مدام خسته و عصبی هستید، مشکلات گوارشی و قلبی دارید، باید بگوییم که این موارد بخش کوچکی از عوارض بی تحرکی هستند.

متاسفانه عوارض بی تحرکی می‌تواند هم افراد مستعد ابتلا به بیماری و هم افراد سالم را با پیامدهای نامطلوبی از قبیل دیابت نوع 2، سندروم متابولیک و بیماری‌های قلبی-عروقی روبرو سازد. تحقیقات نشان داده است که فقط دو هفته بی تحرکی در افراد جوان تاثیر منفی زیادی روی سلامتی آن‌ها می‌گذارد و موجب کاهش توده عضلانی و در ادامه بروز تغییرات متابولیکی خواهد شد.

این مقاله مهم از مجله سلامت ژین طب روی عوارض بی تحرکی تمرکز دارد چرا که بی تحرکی و عدم فعالیت سندرم زندگی مدرن آغشته به تکنولوژی است. به همین دلیل این خطر نهفته در کمین سلامتی را زیر ذره بین برده‌ایم تا افراد بی تحرک را بیدار سازیم.

آنچه که از تحقیقات بدست آمده گویای این است که ماندن بیش از 10 روز در بیمارستان می‌تواند منجر به 10 سال پیری عضلانی برای بیماران بالای 80 سال شود. پس عوارض بی تحرکی را جدی بگیرید و با ما همراه شوید تا نکات مهم این عارضه را با شما به اشتراک بگذاریم.

خطرات و عوارض نشستن طولانی مدت وکم تحرکی

بی تحرکی و عدم ورزش پیامدهای نا مطلوب بسیاری همراه خود دارد ونباید به سادگی از کنار آن گذشت. در صورتی که سبک زندگی غیر فعالی دارید و به مقدار کافی ورزش نمی‌کنید در معرض ابتلا به مشکلات و بیماری‌های متعددی قرار دارید که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

1.اختلال در متابولیسم گلوکز یکی از عوارض بی تحرکی

تحقیقات روی برخی بیماران نشان داده هفت روز عدم تحرک با مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیسم گلوکز مرتبط است. مطالعاتی که روی بیماران ICU انجام شد نشان داد که با افزودن تحرک به بیماران، نیاز به انسولین به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. همچنین پژوهشگران معتقدند که فعالیت بدنی و تحرک امکان دارد به‌ اندازه درمان شدید با انسولین در حفظ اوگلیسمی در بیماران دارای تهویه مکانیکی تاثیر داشته باشد.

در مطالعه دیگری موضوع تحرک و ورزش در افراد بررسی شد. وقتی تعداد گام‌های شرکت‌کنندگان به کمتر از 1000 قدم در روز کاهش یافت، اتفاقاتی برای مقاومت به انسولین در بدن آنها رخ داد. مقاومت آن‌ها به انسولین افزایش یافت و سطح گلوکز خون نیز بالا رفت. این موضوع در بیماران بالای 65 سال، زمانی که سطوح طبیعی فعالیتشان از سر گرفته شد، به حالت اولیه بازنگشتند. به عبارت دیگر، برای ارتقای متابولیسم طبیعی گلوکز باید بیماران را آماده انجام فعالیت و ورزش کرد، وگرنه عوارض بی تحرکی آنها را زمین‌گیر خواهد کرد.

2. بی حرکتی و عدم تعادل الکترولیت

سطوح سدیم به دلیل کاهش سطح ADH با بی حرکتی و استراحت در تخت کاهش می‌یابد، اگرچه در نهایت با شروع ‌ترشح آلدوسترون تثبیت می‌شود. با این حال، این افزایش‌ ترشح آلدوسترون موجب از دست دادن پتاسیم در ادرار می‌شود به دنبال آن هیپوکالمی به وجد خواهد آمد. فراموش نکنید غلظت کلسیم پلاسما با وقوع دمینرالیزاسیون استخوان افزایش می‌یابد و در عرض چند روز آشکار می‌شود.

3. اختلال عملکرد کلیه از مهمترین عوارض بی تحرکی

بی حرکتی و استراحت طولانی مدت بر روی سیستم کلیوی تاثیرات منفی چند عاملی به وجود می‌آورد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:

• کاهش GFR که منجر به کاهش دفع ادراری مواد زائد می‌شود
• افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه به دلیل برگشت ادرار به کلیه‌ها
• تجمع ادرار در کالیس‌های کلیوی، بیمار را برای عفونت ادراری آماده می‌کند

بیشتر بدانید: علائم سنگ کلیه در مردان، زنان، بارداری و کودکان با چه نشانه‌هایی ظاهر می‌شود؟

حبس شدن ادرار در بیشتر واقع به دلیل عدم فشار وارده بر مثانه توسط اندام‌های شکمی رخ می‌دهد. بدون فشار اضافی وارد شده به مثانه در حالت عمودی، میل به ادرار کردن حتی زمانی که مثانه پر است کاهش می‌یابد. با گذشت زمان، مثانه بیش از حد گشاد شده و این امر باعث می‌شود گیرنده‌های کششی حساسیت خود را از دست بدهند.

اگر فرد مبتلا به بی اختیاری ادرار یا مدفوع نیز باشد، باید گفت درمعرض شدید ابتلا به عفونت است زیرا باکتری‌ها به دستگاه ادراری مهاجرت می‌کنند.

4. یبوست از رایج‌ترین عوارض بی تحرکی

هنگامی که تحرک بدن کاهش می‌یابد، دستگاه گوارش به تدریج دچار چالش و اختلال خواهد شد. کسانی که داروهای بر پایه مواد مخدر مصرف می‌کنند و فعالیت بدنی ندارند در معرض خطر بسیار بالایی برای یبوست قرار دارند. یبوست علاوه ب ناراحتی های روتین خود مجموعه‌ای از مشکلات خاص نیز به همراه دارد که اگر ادامه پیدا کند امکان ابتلا به این مشکلات دور از ذهن نیست.

از جمله این موارد باید نهفتگی مدفوع، شقاق مقعد، هموروئید (که می‌تواند خونریزی کند و حتی تهدید کننده زندگی باشد) و افتادگی رکتوم اشاره کرد. یبوست شدید امکان دارد منجر به سوراخ شدن روده (یک اورژانس تهدید کننده زندگی) و کاهش جریان خون در نواحی روده شود که احتمال ایجاد ‌ایسکمی و حتی مرگ دور از ذهن نیست.

یبوست، نهفتگی و تخلیه مدفوع دشوار معمولا در نتیجه بی‌حرکتی و عدم ورزش لازم برای ارتقاء عملکرد طبیعی روده به وجود می‌آید. این تغییرات روده زمانی که فرد به‌اندازه کافی مایعات نمی‌خورد بیشتر خود را نشان خواهد داد.

5. تنش‌های سیستم اسکلتی عضلانی ناشی از بی تحرکتی

ماهیچه‌ها، مفاصل و استخوان‌ها ازعوارض بی حرکتی در امان نیستند و امکان دارد دچار مشکلاتی شوند. باید بدانید که استخوان‌ها در نتیجه عدم فعالیت، کلسیم خود را از دست می‌دهند و فرد را در معرض پوکی استخوان، هیپرکلسمی و شکستگی قرار می‌دهد.

بیشتر بدانید: برای درمان پوکی استخوان چی بخوریم؟

با پیش گرفتن بی تحرکی و ورزش نکردن مفاصل با سفتی، اختلال در دامنه حرکتی، درد و انقباضاتی از جمله افتادگی روبرو می‌شوند. افتادگی پا یک انقباض پلانتار فلکشن است که عملکرد حرکتی پا را مختل می‌کند و فرد برای چند لحظه توان حرکت ندارد. بسیاری از این اختلالات مفصلی با اصلاح ‌تراز بدنی، انجام تمرینات ورزشی مفاصل، چندین بار در روز و استفاده از وسایلی مانند رول دست قابل پیشگیری است.

عضلات دست و پا در نتیجه بی حرکتی دچار ضعف و آتروفی می‌شوند. این خطرات بی تحرکی را می‌توان با تمرینات دامنه حرکتی و تمرینات روی تخت مانند تمرینات عضلانی ایزوتونیک، ایزومتریک و ایزوکنتیک پیشگیری کرد.

6. اختلال در عملکرد تنفسی از عوارض بی تحرکی است؟

برخی از بیماران زیاد تحرک ندارند، نفس عمیق نمی‌کشند و ریه‌های خود را ورزش نمی‌دهند. این حالت بیمار را به سمت قرار گیری در معرض شرایط عمومی تنفسی و پنومونی قرار می‌دهد. در صورت نبود ورزش منظم، ماهیچه‌های تنفسی ضعیف و بیمار در مسیر خطر بیشتر مشکلات تنفس می‌افتد. بدون تنفس عمیق و سرفه، مخاط و عوامل بیماری‌زا در ریه‌ها تجمع و فرد در معرض خطر بالای ابتلا به ذات الریه قرار می‌دهند. برخی از اثرات نامطلوب سیستم تنفسی که از عوارض بی تحرکی است عبارتند از:

• تجمع ‌ترشحات تنفسی
• غلیظ شدن ‌ترشحات تنفسی
• ناتوانی بافت‌های ریه در تحرک و دفع ‌ترشحات

بیشتر بدانید: آمبولی ریه (PE) چیست؟ علائم، درمان و راههای پیشگیری

هر سه مورد بالا می‌توانند منجر به آتلکتازی، پنومونی هیپوستاتیک و عفونت‌های دستگاه تنفسی شوند. بی حرکتی همچنین می‌تواند منجر به تنفس‌های کم عمق و بی اثر، کاهش حرکات تنفسی و کاهش ظرفیت حیاتی مراجعه کننده شود. برخی از این عوارض بی تحرکی با اقدامات بهداشتی تنفسی مانند سرفه، تنفس عمیق، درناژ وضعیتی، کوبه‌ای و لرزش پیشگیری کرد.

7. عوارض کم تحرکی و تپش قلب که باید جدی بگیرید

همانند بسیاری از اندام‌ها، با بی تحرکی و فعالیت نداشتن سیستم گردش خون نیز به خطر می‌افتد. برخی از خطرات تنفسی ناشی از بی تحرکی شامل کاهش فشار خون، گشاد شدن وریدی، استاز وریدی، تشکیل آمبولی،‌ ادم، ترومبوفلبیت و افت فشار خون ارتواستاتیک است که خود نوعی هشدار و خطر جدی محسوب می‌شود و اغلب با زمین خوردن مشتری همراه است.

یکی از عوارض بی تحرکی که باید جدی گرفت اینکه بدون فعالیت، خون تمایل به تجمع در اندام تحتانی بدن مانند ران‌ها، ساق و مچ پا دارد. این عارضه بیمار را به سمت تشکیل لخته‌های خون در وریدهای عمقی می‌برد و زمینه ساز واریس نیز خواهد شد.‌ ترومبوز ورید عمقی (DVTs) یک عامل خطر مهم برای آمبولی ریه به حساب می‌آید.

بی تحرکی که ضعف، گیجی و افت فشار خون ارتواستاتیک را به همراه می‌آورد بیماران را در معرض خطر بالایی برای سقوط قرار می‌دهد. بخشی از این عوارض به کمک تمرینات پا، استفاده از دستگاه‌های فشرده سازی متوالی یا جوراب‌های ضد آمبولی قابل پیشگیری است.

8. بی تحرکی چه تاثیری بر سیستم متابولیک می‌گذارد؟

عوارض بی تحرکی بر سیستم متابولیک عبارتند از:

• کاهش سرعت متابولیسم که امکان دارد منجر به افزایش وزن ناخواسته شود
• تعادل منفی کلسیم ثانویه به از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها در طول بی حرکتی منجر خواهد شد
• تعادل منفی نیتروژن ثانویه به افزایش پروتئین کاتابولیک در بدن منتهی می‌شود
• فروپاشی و بی اشتهایی

بیشتر بدانید: تمرین برای افزایش متابولیسم که باید بدانید

9. آیا بی حرکتی منجر به تخریب پوست می‌شود؟

معمولا وقتی ذهنمان درگیر بی تحرکی شود احتمالا اولین چیزی که به ذهن خطور می‌کند تاثیر مخرب آن بر پوست است. بیمارانی که بنا به دلایلی بی حرکتند در معرض خطرات زیادی برای زخم‌های فشاری و خرابی ناشی از رطوبت ثانویه به بی اختیاری هستند.

برای همه بیماران، بخصوص بیمارانی که تحرک کمی دارند، باید برجستگی‌های استخوانی مانند کتف و ساکروم و همچنین ناحیه پرینه را زیر نظر داشت تا از آسیب جلوگیری کنید. تمیز و خشک نگه داشتن بیماران مبتلا به بی اختیاری بسیار مهم است.

هنگام ارزیابی پوست اگر با قرمزی روبرو شدید احتمالا اولین علامت ناکافی بودن اکسیژن پوست به دلیل فشرده شدن آن است. اگر ناحیه قرمز شده پوست بعد از فشار سفید شود (برای مدت کوتاهی رنگ پریده شود)، این پوست همچنان پرفیوژن می‌شود اما در خطر بسیار بالایی برای تبدیل شدن به زخم فشاری قرار دارد. قرمزی غیر قابل بلانچینگ یعنی پوست قبلا آسیب دیده و برای جلوگیری از زخم جدی احتمال جراحی و برداشت پوست دور از ذهن نیست.

عوارض بی تحرکی در زنان

• ضعف و آتروفی عضلانی و از دست دادن دامنه کامل حرکت
• در معرض خطر زمین خوردن ناشی از افت فشار خون ارتواستاتیک ثانویه
• در معرض خطر آسیب‌های فشاری و تخریب پوست
• تغییر و اختلال در عملکرد تنفسی
• در معرض خطر استاز وریدی و آمبولی ریه
• پوکی استخوان و شکستگی‌های مربوط به از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها به دلیل عدم فعالیت تحمل وزن
• انقباض پلانتار فلکشن

جمع بندی نهایی

بسیاری از بیماری‌های غیر ویروسی به چند دلیل به وجود می‌آیند. زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد احتمال ابتلا به هر بیماری دور از ذهن نیست. یکی از عوارض بی تحرکی کاهش توان سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری‌ها است که به مرور زمان به وجود می‌آید.

سعی ما در این مقاله از مجله پزشکی ژین طب این بود که عوارض بی تحرکی را برای شما بشکافیم و به این سوال بتوانیم جواب دهیم که چرا مدام مریض می‌شویم. بی تحرکی و ورزش نکردن تاثیرات منفی بسیار زیادی روی اندام‌های داخلی و بیرونی دارد و می‌تواند زمینه ساز ایجاد بسیاری از بیماری‌ها شود. پس مراقب بی تحرکی باشید.

پرسش‌های مهم درباره عوارض بی تحرکی