سندرم تخمدان پلی کیستیک؛ آیا باروری امکان‌پذیر خواهد بود؟

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS یک بیماری شایع زنان است که بر هورمون‌ها تاثیر می‌گذارد. در نتیجه افراد مبتلا به اغلب این بیماری سیکل‌های قاعدگی نامنظم، پریودهای از دست رفته و تخمک‌گذاری غیرقابل پیش‌بینی دارند.

گاهی اوقات به دلیل عدم تخمک‌گذاری ممکن است کیست‌های کوچک روی تخمدان‌ها (کیسه‌های پر از مایع) ایجاد شود. با این حال با وجود اینکه این بیماری زنان  نام پلی کیستیک را به دوش می‌کشد، اما در همه مواقع کیستی روی تخمدان‌ها دیده نمی‌شود.

در ادامه مطلب قصد داریم در رابطه با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان که یکی از مهم‌ترین علل ناباروری در زنان است مطالبی را بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.

نگاهی سریع به سندرم تخمدان پلی کیستیک

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شایع‌ترین علت ناباروری زنان است
• زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای قاعدگی نامنظم، تخمک گذاری غیرقابل پیش بینی و سایر عوارض جسمی ناشی از هورمون‌های مردانه اضافی هستند
• این امکان وجود دارد که زنان در هر بازه زمانی پس از بلوغ به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا شوند
• طبق آمار جهانی 15درصد از زنان در سنین باروری به این بیماری مبتلا می‌شوند
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند باعث ایجاد آکنه به خصوص در پشت، سینه و صورت شود
• حدود 80درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارای اضافه وزن یا چاقی هستند
• درمان‌ها می‌تواند شامل داروها، تغییر شیوه زندگی یا ترکیبی از هر دو باشد
• زنان در صورت ابتلا به PCOS می‌توانند باردار شوند

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

نام سندرم تخمدان پلی‌کیستیک توصیفی برای کیست‌های کوچک متعدد است. در این بیماری تخمدان‌ها مقدار غیر طبیعی آندروژن‌ها، هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کنند که معمولا در زنان به مقدار کم وجود دارد.

 تخمک گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود. زمانی که این اتفاق می‌افتد می‌توان آن را توسط یک اسپرم مرد بارور کرد. اگر تخمک بارور نشود، در طول دوره قاعدگی به خارج از بدن فرستاده می‌شود. در برخی موارد، یک زن به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‌کند. وقتی تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد، تخمدان‌ها می‌توانند کیست‌های کوچک زیادی ایجاد کنند. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند. زنان مبتلا به PCOS  اغلب سطوح بالایی از آندروژن دارند که می‌تواند مشکلات زیادی را در چرخه قاعدگی زنان ایجاد کند.

با این حال برخی از زنان مبتلا به این اختلال کیست ندارند، این در حالی است که برخی از زنان بدون این اختلال دچار کیست می‌شوند.

چه مواردی باعث ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود؟

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ژنتیک در بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نقش مهم دارد، اما در این میان موارد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند علت به وجود آمدن این بیماری در بدن زنان شود از جمله؛

مقاومت به انسولین

 افزایش سطح انسولین باعث می‌شود که تخمدان‌ها هورمون مردانه (آندروژن) را بسازند و آزاد کنند. افزایش هورمون مردانه به نوبه خود تخمک گذاری را سرکوب می‌کند و باعث ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود. انسولین نحوه پردازش گلوکز (قند) و استفاده از آن را برای تامین انرژی کنترل می‌کند. مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن انسولین را به درستی پردازش نمی‌کند و منجر به سطوح بالای گلوکز در خون می‌شود. همه افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، گلوکز یا دیابت بالایی ندارند، اما مقاومت به انسولین می‌تواند منجر به دیابت شود. اضافه وزن یا چاقی نیز می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند. در صورت افزایش سطح انسولین، حتی اگر گلوکز خون هم نرمال باشد، می‌تواند نشان دهنده مقاومت به انسولین باشد که در نهایت باعث تداخل در روند تخمک‌گذاری می‌شود.

التهابات خفیف

زمانی که سلول‌های سفید خون برای مبارزه با عفونت‌ها وارد عمل می‌شوند بدن دچار التهاب خواهد شد. برخی مطالعاتی که روی بیماری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک انجام شده است، نشان می‌دهد که برخی از زنان مبتلا به این بیماری دچار التهابات خفیفی هستند که باعث می‌شود به تحریک تخمدان‌های پر کیست برای تولید هورمون مردانه آندروژن مبتلا شوند.

سابقه خانوادگی

مطالعاتی که برای کشف علل بیماری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک انجام شده است نشان می‌دهد که برخی زنان مبتلا به این بیماری سابقه خانوادگی دارند و مادر یا خواهرشان مبتلا به تنبلی تخمدان بوده‌اند.

چه کسانی بیشتر به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا می‌شوند؟

این امکان وجود دارد که  زنان در هر بازه زمانی پس از بلوغ به PCOS مبتلا شوند، اما در اکثر افراد در دهه 20 یا 30 سالگی زمانی که قصد بارداری دارند تشخیص داده می‌شود. اگر زنی اضافه وزن یا چاقی داشته باشد یا اگر افراد دیگری از خانواده مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک شده باشند، شانس بیشتری برای ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از بیماری‌های شایع زنان به شمار می‎آید. طبق آمار جهانی 15درصد از زنان در سنین باروری به این بیماری مبتلا می‌شوند.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

علائمی وجود دارند که می‌توانند همچون زنگ خطر عمل کنند و هشداری باشند برای تشخیص این بیماری که عبارتند از؛

پریودهای نامنظم

 قاعدگی غیرطبیعی که شامل پریودهای مکرر یا نداشتن قاعدگی است، همچنین ممکن است شامل خونریزی شدید در طول قاعدگی باشد.

رشد غیر طبیعی مو

رشد موهای زائد روی صورت و بازوها، سینه و شکم. این امر تا 70درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

آکنه

 سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند باعث ایجاد آکنه به خصوص در پشت، سینه و صورت شود. آکنه ممکن است پس از پشت سر گذاشتن سال‌های نوجوانی نیز ادامه داشته و درمان آن دشوار باشد.

چاقی

حدود 80درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و در کاهش وزن مشکل دارند.

تیره شدن پوست

لکه‌های پوستی تیره که در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران (بین پاها) و زیر سینه‌ها بسیار دیده می‌شود

کیست

بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارای حفره‌های کوچکی از مایع در تخمدان‌های خود هستند که کیست نام دارند.

نازک شدن موها

 افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دچار ریزش موی شدید شوند و قسمت‌هایی از موی سر خود را از دست بدهند در برخی موارد کچلی نیز گزارش شده است.

ناباروری

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شایع‌ترین علت ناباروری زنان است. کاهش دفعات تخمک‌گذاری یا عدم تخمک‌گذاری می‌تواند منجر به ناتوانی در باردار شدن شود.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان برای تشخیص این بیماری علائم و ناهنجاری‌های پیش آمده را کنار هم قرار می‌دهند تا بتوانند در رابطه با آن حدس‌هایی بزنند. در مرحله بعدی انجام آزمایش خون و سونوگرافی را پیشنهاد می‌دهند. بنابراین در هنگام مراجعه به متخصص زنان وی سوال‌هایی مطرح و مواردی را مورد بررسی قرار می‌دهد از جمله:

• انجام معاینه فیزیکی به طور خاص بررسی موهای زائد صورت، ریزش مو، آکنه، تغییر رنگ پوست و برچسب‌های پوستی
• انجام معاینه لگنی برای بررسی تخمدان‌های متورم یا سایر تغییرات در رحم
• بررسی سطح هورمون و سطح گلوکز با انجام آزمایش خون
• پرسش در مورد سابقه پزشکی خانواده
• بررسی وزن و فشار خون
• برای بررسی کیست در تخمدان‌ها و بررسی ضخامت پوشش داخلی رحم، سونوگرافی لگن انجام شود

اگر فردی دو مورد از موارد زیر را داشته باشد، مشکوک به ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

این موارد عبارت اند از؛

• پریودهای نامنظم ؛ برخی از افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک زمانی که پریود می‌شوند خونریزی بسیار شدیدی دارند
• علائم آندروژن اضافی؛ مانند آکنه یا رشد بیش از حد مو یا آزمایش خونی که سطح آندروژن اضافی را تایید می‌کند
• وجود کیست در یک یا هر دو تخمدان: البته بسیاری از افراد نیز دچار کیست نمی‌شوند

سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان می‌شود؟

غالبا پزشک متخصص زنان درمان را بر اساس علائم، سابقه پزشکی و سایر شرایط سلامتی و اینکه فرد قصد بارداری دارد یا خیر شروع می‌کند. درمان‌ها می‌تواند شامل داروها، تغییر شیوه زندگی یا ترکیبی از هر دو باشد.

درمان‌ها برای افرادی که قصد بارداری ندارند به صورت زیر است:

کنترل بارداری هورمونی

 گزینه‌ها شامل قرص‌های ضدبارداری، چسب‌ها، شات‌ها، حلقه واژینال یا دستگاه داخل رحمی  IUDاست. کنترل بارداری هورمونی به تنظیم چرخه قاعدگی، بهبود آکنه وکاهش رشد موهای زائد کمک می‌کند.

داروی حساس کننده به انسولین

 متفورمین دارویی است که برای درمان دیابت استفاده می‌شود. هنگامی که انسولین کنترل می‌شود، برخی از افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بهبودهایی را در چرخه‌های قاعدگی خود مشاهده می‌کنند، زیرا متفورمین می‌تواند به تخمک گذاری  کمک کند.

داروهایی برای مسدود کردن آندروژن‌ها

برخی داروها می‌توانند اثر آندروژن‌ها را مسدود کنند. این داروها به کنترل آکنه یا کاهش رشد مو ناشی از PCOS کمک می‌کند.

تغییر سبک زندگی

کاهش وزن و رژیم غذایی سالم می‌تواند تاثیر مثبتی بر سطح انسولین داشته باشد. برای افراد مبتلا به این بیماری توصیه می‌شود که مصرف کربوهیدرات را به حداقل برسانند و کربوهیدرات‌های سرشار از فیبر مانند: بلغور گندم و جو، برنج قهوه‌ای، لوبیا، نان‌های سبوس دار را جایگزین آن کنند.

درمان برای افرادی که قصد بارداری دارند به شیوه‌های دیگری انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:

داروهای تحریک تخمک‌گذاری (آزادسازی تخمک)

بارداری موفق با تخمک‌گذاری شروع می‌شود. ثابت شده است که برخی داروها باعث تحریک تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به PCOS می‌شوند. داروهای کلومیفن و لتروزول به صورت خوراکی و گنادوتروپین‌ها به صورت تزریقی مصرف خواهد شد.

جراحی

یک از روش‌های درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک جراحی است. روش لاپرسکوپی می‌تواند با برداشتن بافت‌هایی در تخمدان‌هایی که هورمون‌های آندروژن تولید می‌کنند باعث تخمک‌گذاری شود.

البته که با داروهای جدیدی که کشف شده‌اند، اکنون دیگر جراحان به ندرت این روش را برای درمان تنبلی تخمدان به کار می‌برند.

انجام ورزش به طور منظم

 اکثر پزشکان و متخصصان به افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک پیشنهاد می‌کنند انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی را به طور منظم در برنامه روزانه خود داشته باشند تا اینگونه میزان مقاومت بدن به انسولین را کنترل کنند. علاوه بر اینکه ورزش منظم می‌تواند وزن را کنترل کند و تخمک گذاری را به حالت عادی خود بازگرداند و به این شکل تنبلی تخمدان را درمان یا خطر ابتلا به آن را کاهش دهد.

چه روش‌هایی برای جلوگیری از ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود دارد؟

هیچ راه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد، اما می‌توان گام‌های کوچکی برای کاهش علائم این بیماری برداشت، به عنوان مثال، خوردن غذاهای مغذی، ورزش منظم و مدیریت وزن می‌تواند از ابتلا به آن جلوگیری کند.

ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها

سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث بروز بیماری‌های دیگری همچون بیماری زیر می‌شود:

• اختلالات خواب مانند آپنه خواب
• افسردگی و اضطراب
• سرطان آندومتری
• هیپرپلازی آندومتری
• بیماری قلب و عروقی
• فشار خون بالا
• دیابت

آیا زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک باردار می‌شوند؟

بله، زنان در صورت ابتلا به PCOS می‌توانند باردار شوند. درست است که سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باردار شدن را سخت کند و در عین حال خطر برخی از عوارض بارداری را افزایش دهد، اما پزشکان زنان همکاری خواهند کرد تا یک برنامه درمانی برای کمک به تخمک گذاری ایجاد کنند. برنامه درمانی می‌تواند شامل دارو، جراحی یا فناوری‌های کمک به باروری مانند IVF  یا لقاح آزمایشگاهی باشد.

چه هورمون‌هایی بر سندرم تخمدان پلی کیستیک تاثیرگذارند؟

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای عدم تعادل هورمونی هستند که چرخه قاعدگی، تخمک گذاری و احتمالا حاملگی را مختل می‌کند. این هورمون‌ها مانند یک شبکه پیچیده هستند و عملکرد دستگاه تناسلی زنان به شدت به تعادل آن بستگی دارد. هورمون‌هایی که در PCOS نقش دارند عبارتند از:

• آندروژن‌ها (مانند تستوسترون و آندروستندیون).
• هورمون لوتئینه کننده
• هورمون محرک فولیکول
• استروژن
• پروژسترون
• انسولین

تفاوت میان اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی کیستیک در چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک و آندومتریوز شرایط متفاوتی را ایجاد می‌کند، اما هر دو با کیست تخمدان و ناباروری مرتبط هستند. آندومتریوز وضعیتی است که در آن پوشش داخلی رحم (آندومتر) در مکان‌های دیگر مانند تخمدان‌ها، واژن یا لوله‌های فالوپ رشد می‌کند و معمولا باعث درد لگن یا دردهای شدید قاعدگی می‌شود. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای قاعدگی نامنظم، تخمک گذاری غیرقابل پیش بینی و سایر عوارض جسمی ناشی از هورمون‌های مردانه اضافی هستند.

کلام آخر

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از بیماری‌های شایع زنان است که می‌تواند به علت ترشح بالای هورمن‌های مردانه موجب ناباروری در زنان شود و در نهایت مشکلاتی در روابط زناشویی و ازدواج ایجاد کند، بنابراین تشخیص و درمان به موقع این بیماری می‌تواند از بروز مشکلاتی از قبیل ناباروری و درمان، قاعدگی نامنظم، اضافه وزن، رشد موهای زائد و غیره جلوگیری کند. در این نوشتار سعی کردیم به بیان مواردی در رابطه با سندرم تخمدان پلی کیستیک بپردازیم. امیدواریم مفید فایده واقع شود.