دیابت سالمندان و نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید+ رژیم غذایی اثربخش

دیابت سالمندان و درمان آن از جمله دغدغه‌های میانسالان و سالمندان است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند آغازی برای بیماری‌های دیگر باشد. بد نیست بدانید افراد زمانی به دیابت مبتلا می‌شوند که گلوکز خونشان که قند خون نیز نامیده می‌شود، بسیار بالا باشد.

خبر خوب این است که می‌توان اقداماتی را برای به تاخیر انداختن یا پیشگیری از دیابت نوع 2، که شایع ترین شکل بیماری در افراد مسن است، انجام داد.

به یاد داشته باشید اگر فردی مبتلا به دیابت باشد می‌تواند اقداماتی برای مدیریت این بیماری و جلوگیری از مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت انجام دهد. در ادامه قصد داریم مطالبی را در مورد دیابت سالمندان عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه باشید.

دیابت چیست؟

بدن مقدار زیادی از غذایی که مصرف می‌کنیم را به قندی به نام گلوکز تبدیل می‌کند که انرژی برای فعالیت روزانه را تامین می‌کند. برای استفاده از گلوکز به عنوان انرژی، بدن ما به انسولین نیاز دارد، هورمونی که به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌های ما شود.

فرد مبتلا به دیابت ممکن است بدنش انسولین کافی تولید نکند یا از انسولین به روش درست استفاده نکند و در مواقعی هر دو این حالت دیده می‌شود. این امر می‌تواند باعث باقی ماندن بیش از حد گلوکز در خون شود که در طول زمان موجب مشکلات سلامتی نیز می‌شود. پزشک خانواده ممکن است فرد را به یک پزشک متخصص در مراقبت از افراد مبتلا به دیابت ارجاع دهد که متخصص غدد نامیده می‌شود.

انواع دیابت را بشناسید

دو نوع اصلی دیابت وجود دارد.

1. در دیابت نوع 1، بدن انسولین نمی‌سازد. اگرچه این نوع به عنوان دیابت سالمندان شناخته می‌شود، اما اغلب در کودکی و جوانی شروع می‌شود و سپس تا مادام‌العمر ادامه خواهد داشت
2. در دیابت نوع 2، بدن انسولین را به خوبی تولید یا استفاده نمی‌کند. این شایع‌ترین نوع دیابت سالمندان است

این بیماری اغلب در میانسالان و افراد مسن رخ می‌دهد، اما می‌تواند کودکان را نیز درگیر کند. افرادی که اضافه وزن، تحرک کم یا سابقه خانوادگی دیابت داشته باشند، شانس ابتلا به دیابت نوع 2 در آ‌ن‌ها بیشتر است. زنان با سابقه دیابت بارداری (نوعی دیابت که در دوران بارداری ایجاد می‌شود) نیز شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی دارند.

دیابت می‌تواند قسمت‌های زیادی از بدن فرد را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین مدیریت دیابت بسیار مهم است، زیرا به مرور زمان می‌تواند باعث مشکلات سلامتی جدی مانند بیماری قلبی، سکته، بیماری کلیوی، مشکلات چشمی و آسیب عصبی شود که ممکن است منجر به قطع عضو شود.  این نیز گفتنی است که، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان و بیماری آلزایمر باشند.

پیش دیابت چیست؟

پیش دیابت بدان معناست که سطح گلوکز افراد بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه‌ای بالا نیست که بتوان آن را دیابت نامید. افراد مبتلا به پیش دیابت شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 و حمله قلبی یا سکته دارند. افرادی که دچار پیش دیابت هستند، می‌توانند برای پیشگیری یا به تاخیر انداختن ابتلا به دیابت نوع 2 اقداماتی را انجام دهند.

کاهش وزن، تغذیه سالم و فعالیت بدنی می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. پزشک باید برنامه غذایی و ورزشی مناسبی را برای این افراد تعیین کند، تا به طور منظم ورزش کنند. اینگونه افراد باید برای ترک سیگار اقدام کنند، زیرا احتمال ابتلای افراد سیگاری به دیابت نوع 2 بیشتر از افراد غیرسیگاری است. این امکان نیز وجود دارد که پزشک مصرف دارو را برای به تاخیر انداختن یا پیشگیری از دیابت نوع 2 توصیه ‌کند.

علائم دیابت نوع 2 چیست؟

علائم دیابت نوع 2 ممکن است شامل احساس خستگی، افزایش گرسنگی یا تشنگی، کاهش وزن بدون تلاش، تکرر ادرار یا مشکل تاری دید باشد.

گاهی دیابت نوع دو با عفونت‌های پوستی همراه می‌شود، علاوه بر این ممکن است بریدگی‌ها و کبودی‌های پوستی در زمانی طولانی بهبود پیدا ‌کنند.

برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است متوجه نباشند که به آن مبتلا هستند، زیرا علائم اغلب به کندی ایجاد می‌شوند و مورد توجه قرار نمی‌گیرند. گاهی اوقات علائم دیابت سالمندان را به عنوان پیری نادیده می‌گیرند، در صورتی که می‌توانند نشانه‌های یک مشکل جدی باشند.

میزان قند خون در افراد مسن باید چه مقدار باشد؟

سطح قند خون در افراد مسن بالای 65 سال در وضعیت سلامت و عدم وجود بیماری مزمن در حالت ناشتا 90-130 باید باشد، اما اگر فرد دچار چند بیماری مزمن دیگر باشد 90-150 نیز مناسب است.

عوارض شایع دیابت سالمندان چیست؟

راه‌های زیادی برای کاهش خطر عوارض دیابت وجود دارد، از جمله نگه داشتن قند خون و هموگلوبین A1C در محدوده توصیه شده، کنترل فشار خون و کلسترول، فعال ماندن با ورزش، مصرف یک رژیم غذایی سالم، اجتناب از مصرف الکل و سیگار.

پیروی از توصیه‌های پزشک از جمله مراجعه به یک متخصص چشم و بررسی عملکرد کلیه در هر سال بسیار مهم است. تیم مراقبت‌های بهداشتی فرد می‌تواند به او در ایجاد اهداف شخصی برای مدیریت دیابت کمک کند. عوارض شایع دیابت که بزرگسالان 65 سال و بالاتر را تحت تاثیر قرار می‌دهد عبارتند از:

• بیماری عروق محیطی (PVD) – عروق خونی باریک
• بیماری کلیوی از جمله نارسایی کلیه
• نوروپاتی محیطی (آسیب عصبی)
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
• از دست دادن بینایی
• بیماری قلبی
• سکته

آزمایشات دیابت چگونه است؟

پزشکان از چندین آزمایش خون برای کمک به تشخیص دیابت استفاده می‌کنند:

• آزمایش تصادفی گلوکز پلاسما که در هر زمانی از روز انجام می‌شود
• تست A1C – در هر زمانی در طول روز انجام می‌شود. میانگین سطح گلوکز فرد را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد
• آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا بعد از اینکه فرد حداقل هشت ساعت ناشتا بوده است، انجام می‌شود
• تست تحمل گلوکز خوراکی بعد از ناشتا بودن یک شبه و سپس دوباره دو ساعت پس از مصرف یک نوشیدنی شیرین انجام می‌شود (این آزمایش به طور منظم برای دیابت نوع 2 داده نمی‌شود)

مدیریت دیابت نوع 2 چگونه است؟

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت سالمندان نوع 2 می‌توانند سطح گلوکز خون خود را تنها با رژیم غذایی و ورزش کنترل کنند. برخی دیگر ممکن است به قرص دیابت یا تزریق انسولین، همراه با داروها برای کنترل سایر بیماری‌ها مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا نیاز داشته باشند. با گذشت زمان، فرد مبتلا به دیابت ممکن است نیاز به تغییر سبک زندگی و دارو نیز داشته باشد.

پزشک ممکن است یک یا چند دارو را تجویز کند. سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیز ممکن است درگیر باشند. به عنوان مثال، یک مربی دیابت ممکن است به فرد کمک کند دیابت را درک کند و هنگام ایجاد تغییرات در سبک زندگی برای مدیریت دیابت خود، از او حمایت کند. یک متخصص تغذیه می‌تواند برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی را به فرد مبتلا به دیابت سالمندان ارائه دهد  و در آخر یک مربی ورزشی ممکن است به فرد کمک کند تا از نظر بدنی فعال‌تر شود.

برنامه مدیریت دیابت سالمندان چگونگی موارد زیر را پوشش می‌دهد:

1. سالمندان باید مدام سطح گلوکز خود را بسنجند:. سطوح گلوکز بسیار بالا (به نام‌هایپرگلیسمی) یا سطوح بسیار پایین گلوکز (به نام هیپوگلیسمی) می‌تواند برای سلامتی آن‌ها خطرناک باشد. پزشک با توجه به آزمایشات مشخص می‌کند که آن‌ها هر چند وقت یکبار باید گلوکز خود را چک کنند و آزمایش A1C را انجام دهند. اگر دیابت سالمندان بدون مصرف انسولین مدیریت می‌شود، ممکن است نیازی به چک کردن قند خون نداشته باشند
2. انتخاب‌های غذایی سالم برای سالمندان بسیار مهم است: غذایی که مصرف می‌کنند بر سطح گلوکز تاثیر می‌گذارد، بنابراین مهم است که بدانند چه چیزی، چه مقدار و چه زمانی برای آن‌ها بهتر است. اگر سالمندی دچار اضافه وزن است باید با یک تیم متخصص تغذیه در ارتباط باشد و برنامه غذایی بگیرد تا وزن خود را کنترل کند
3. سالمندان نیز باید به صورت روتین برنامه ورزشی و فعالیت بدنی داشته باشند: پیاده روی و سایر اشکال ورزش روزانه می‌تواند به بهبود سطح گلوکز در افراد مسن مبتلا به دیابت کمک کند. بنابراین آن‌ها باید هدفی تعیین کنند تا بیشتر روزهای هفته فعال‌تر باشند و برنامه‌ای برای فعالیت بدنی ایجاد کنند که برای سبک زندگی شان مناسب باشد و بتوانند آن را دنبال کنند
4. برای درمان و کنترل دیابت سامندان آن‌ها باید داروهای خود را مرتب مصرف کنند؛ حتی زمانی که احساس خوبی دارند و فکر می‌کنند قند خونشان در حد نرمال است؛ باید دارو را طبق دستور پزشک مصرف کنند

مراقبت از افراد مبتلا به دیابت سالمندان

مراقبت مشترک برای همه افراد مبتلا به دیابت بسیار مهم است. با این حال برای برخی از افراد مسن که نیازهای پیچیده مراقبت‌های بهداشتی دارند، بسیار حیاتی است. برخی از ملاحظات مراقبتی مهم عبارتند از:

• دسترسی به دارو و غذای مناسب
• حمایت از نیازهای آن‌ها در خانه
• نظارت بر تداخلات بین داروها
• جلوگیری از سقوط وافتادن آن‌ها
• حمایت خانواده یا جامعه

پزشک مراقبت‌های اولیه، متخصص سالمندان، مربی دیابت، متخصص غدد، متخصص تغذیه و مددکار اجتماعی با هم کار می‌کنند تا مطمئن شوند که تمام جنبه‌های مراقبت برای دستیابی به اهداف شخصی و جلوگیری از عوارض کوتاه مدت و بلند مدت به دقت بررسی می‌شود.

ملاحظات سبک زندگی

افراد مسن باید تغییرات سبک زندگی مانند ورزش، تغذیه، مدیریت قند خون، محدود کردن الکل و اجتناب از سیگار را در نظر بگیرند. با این روش می‌توان پیشرفت از پیش دیابت به دیابت و دیگر بیماری‌های سالمندان را با برنامه پیشگیری از دیابت کند کرد.

خود مدیریتی

افراد مبتلا به دیابت سالمندان اگر به ‌هایپرگلیسمی (قند خون بالا)، بیماری مزمن کلیوی (CKD) یا بیماری قلبی عروقی (CVD) نیز مبتلا باشند، پزشک دوز داروی دیابت آن‌ها را بر اساس میزان تخمینی میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) برای کمک به رسیدن به اهداف گلیسمی و به حداقل رساندن عوارض تنظیم خواهد کرد.

چند توصیه برای حفظ سلامت بدن با وجود ابتلا به دیابت سالمندان

1. کنترل کلسترل؛ سالمندان باید کلسترول خود را مدیریت کنند. حداقل سالی یک بار آزمایش خون بدهند تا سطح کلسترول و تری گلیسیرید خود را بررسی کنند، چراکه سطوح بالای آن ممکن است خطر ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش دهد
2. اطلاع از سلامت کلیه‌ها؛ افرادی که مبتلا به دیابت سالمندان هستند باید کلیه‌های خود را سالیانه چک کنند. دیابت می‌تواند بر کلیه‌های آن‌ها تاثیر بگذارد. آزمایش ادرار و خون نشان می‌دهد که آیا کلیه‌های آن‌ها به خوبی کار می‌کنند یا خیر
3. کنترل فشار خون؛ سالمندان مبتلا به دیابت باید همواره فشار خون را خود را چک کنند، چراکه با افزایش سن نوسانات در فشار خون نیز افزایش می‌یابد
4. انجام معاینه چشم؛ دیابت سالمندان می‌تواند باعث بروز مشکلات بینایی شود، بنابراین پیشنهاد می‌شود سالمندان حداقل به صورت سالانه معاینه چشم انجام دهند، چراکه آگاهی به مشکلات بینایی و درمان زودهنگام می‌تواند چشمان آن‌ها را سالم نگه دارد
5. ترک سیگار: علاوه بر اینکه سیگار باعث افزایش افراد مبتلا به دیابت سالمندان می‌شود، موجب ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله حمله قلبی و سکته نیز خواهد شد
6. مراقبت از دندان‌ها و مراجعه به دندان پزشک؛ سالمندان باید مراقب دندان‌ها و لثه‌های خود باشند. روزانه مسواک بزنند و نخ دندان بکشند. دندان‌ها و لثه‌های خود را دو بار در سال توسط دندانپزشک چک کنند تا ااز بروز مشکلات جدی جلوگیری شود
7. مراقبت از پوست؛ افراد مبتلا به دیابت سالمندان باید از پوست خود محافظت، پوست خود را تمیز نگه دارند و از نرم کننده‌ها برای رفع خشکی پوست خود استفاده کنند. علاوه بر این آن‌ها باید مراقب بریدگی‌ها و کبودی‌های جزئی باشند تا از بروز عفونت جلوگیری کنند
8. توجه مداوم به پاها؛ افراد مسنی که دچار دیابت سالمندان هستند باید هر روز پاهای خود را بررسی کنند تا اگر روی پوست پایشان لکه‌های قرمز، زخم، تاول، شکستگی در پوست، عفونت یا پینه وجود دارد هر چه سریع‌تر برای رفع آن‌ها به پزشک مراجعه کنند
9. غربالگری سرطان را به طور مرتب انجام دهند: افراد دچار دیابت سالمندان بهتر است از پزشک خود بپرسند که کدام غربالگری را بر اساس سن، جنسیت و سایر عوامل خطر انجام دهند
10. انجام واکسیناسیون سالانه؛ سالمندان باید هر سال واکسن آنفولانزا و واکسن ذات‌الریه دریافت کنند. واکسن آنفولانزای سالانه به آن‌ها کمک می‌کند تا سالم بمانند. سالمندان بالای 65 سال، نیاز دارند که واکسن ذات‌الریه هم تزریق کنند. به این نکته باید توجه کرد که اگر آن‌ها در زمان تزریق واکسن ذات‌الریه کمتر از 65 سال سن داشته‌اند، ممکن است نیاز باشد واکسن دیگری هم تزریق کنند

یادداشت پایانی

دیابت سالمندان همچون بسیاری از بیماری‌های دیگری که در سنین کهولت و سالمندی به سراغ آن‌ها می‌آید می‌تواند دردسر ساز شود. طبق تحقیقات انجام شده با افزایش سن شیوع بیماری دیابت نیز افزایش می‌یابد.

گفتنی است که سالمندانی که مبتلا به دیابت هستند نسبت به جوانان بیشتر در معرض عوارض جانبی این بیماری قرار می‌گیرند. بنابراین به سالمندان و اطرافیان آن‌ها توصیه می‌کنیم اگر نشانه‌هایی از پیش دیابت را مشاهده کرند سریعا برای پیشگری از ابتلا به دیابت و درمان آن اقدامات لازم را انجام دهند.

در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون دیابت سالمندان مطرح کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.