لکنت زبان کودکان چه علائمی دارد و چطور درمان می‌شود؟
لکنت زبان کودکان به عنوان یک اختلال گفتاری شناخته می‌شود. لکنت زبان کودکان نوپا تا پیش دبستانی که به تازگی صحبت کردن را آغاز کرده‌اند، امری نسبتا طبیعی است. اما گاهی گیر کردن و وقفه در حرف زدن کودک، زیاد و موجب نگرانی والدین خواهد شد.
این در حالی است که برخی والدین فکر می‌کنند که این ناهمانگی‌ها بخش عادی از رشد کودک است. در حقیقت تشخیص اینکه کودک دچار لکنت زبان شده است یا خیر برعهده متخصصین است.
در ادامه قصد داریم مطالبی را در ارتباط با لکنت زبان کودکان بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
نگاهی سریع به لکنت زبان کودکان
- پسران جوان دو برابر دختران جوان و پسران دبستانی 3 تا 4 برابر بیشتر از دختران در معرض لکنت هستند
- درمان لکنت بر اساس سن و اهداف ارتباطی فرد متفاوت است
- تکنیک‌های تنفس، تکنیک‌های آرام‌سازی، آموزش آهسته‌تر صحبت کردن و رسیدگی به مسائل اضطرابی از جمله تکنیک‌هایی هستند که می‌تواند برای کودکان و بزرگسالان استفاده شود
- بعد از 7 سالگی، بعید است که لکنت به طور کامل از بین برود
لکنت زبان کودکان چیست؟
لکنت زبان کودکان اختلالی در صحبت کردن است که با کلمات تکراری و توقف در بیان کلمات همراه خواهد بود. طبق تحقیقات انجام شده لکنت زبان حدود 5 تا 10درصد از کودکان در سنین 2 تا 6 سالگی را درگیر می‌کند.
لکنت زبان کودکان در اغلب موارد به بزرگسالی کشیده نمی‌شود و در همان کودکی و با رشد کودک و پیشرفت آن‌ها در ادای کلمات، برطرف می‌شود. البته که درمان زودهنگام می‌تواند به پیشگیری از لکنت در بزرگسالی کمک کند.
اگرچه که در بیشتر مواقع با پیشرفت در رشد، لکنت زبان کودکان متوقف می‌شود؛ اما بعضی مطالعات نشان می‌دهد که در صورت درمان نشدن آن‌ها در بزرگسالی نیز دچار لکنت و اختلال در گفتار می‌شوند.
علائم لکنت زبان کودکان چیست؟
علائم و نشانه‌های لکنت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سکوت مختصر برای هجاها یا کلمات خاص، یا مکث در یک کلمه (کلمه شکسته)
- کشش، سفتی یا حرکت بیش از حد صورت یا قسمت بالایی بدن برای تولید کلمه
- مشکل در شروع یک کلمه، عبارت یا جمله
- طولانی کردن یک کلمه یا صداها در یک کلمه
- توانایی محدود برای برقراری ارتباط موثر
- تکرار یک صدا، هجا یا کلمه
- اضطراب از صحبت کردن
ممکن است لکنت زبان کودکان با علائم دیگری همراه شود. از جمله:
- چشمک
- لرزش لب یا فک
- تیک‌های صورت
- تکان دادن سر
- مشت‌های گره کردن
لکنت زبان زمانی بدتر می‌شود که فرد هیجان‌زده، خسته یا تحت استرس است، یا زمانی که عجله دارد یا تحت فشار است. موقعیت‌هایی مانند صحبت کردن در جمع یا صحبت کردن با تلفن می‌تواند برای افرادی که لکنت دارند دشوار باشد.
علل بروز لکنت زبان کودکان چیست؟
دلایل متعددی برای لکنت وجود دارد. که عبارتند از:
- آسیب‌های مغزی ناشی از سکته مغزی موجب لکنت عصبی می‌شود
- ضربه روحی شدید موجب لکنت روانی می‌شود
- سابقه خانوادگی لکنت زبان
- رشد ناکافی در دوران کودکی
- فیزیولوژی عصبی
این نکته نیز گفتنی است که لکنت زبان ممکن است در خانواده‌ها به دلیل یک ناهنجاری ارثی در قسمتی از مغز که بر زبان حاکم است ایجاد شود. بنابراین اگر والدین لکنت داشته باشند، ممکن است فرزندانشان نیز به لکنت زبان کودکی مبتلا شوند.
انواع لکنت زبان کودکان
به طور کلی سه نوع لکنت زبان وجود دارد؛ که عبارتند از:
رشدی
این نوع بیشتر در کودکان کمتر از 5 سال به ویژه پسران شایع است، زیرا آن‌ها در حال رشد توانایی‌های گفتاری و زبانی خود هستند. معمولا لکنت زبان کودکان در این سنین بدون درمان برطرف می‌شود.
نوروژنیک
ناهنجاری‌های سیگنال بین مغز و اعصاب یا ماهیچه‌ها باعث این نوع از لکنت زبان می‌شود.
روانی
این نوع لکنت زبان از بخشی از مغز که بر تفکر و استدلال حاکم است منشا می‌گیرد.
البته برخی آسیب شناسان دو نوع دیگر از لکنت زبان را معرفی کرده‌اند که به شرح زیر است:
لکنت زبان کلونیک
در این نوع از لکنت زبان کودکان، اولین سیلاب کلمه چندین بار همراه با قدرت و سرعت تکرار می‌شود و سپس کودک به سراغ سیلاب‌های بعدی می‌رود.
لکنت زبان تونیک
در این نوع از لکنت زبان کودکان، ماهیچه‌های دهان و زبان چند ثانیه متوقف می‌شوند و کودکان برای ادای کلمات خود را تحت فشار قرار می‌دهند و در نهایت صحبت کردن آن‌ها حالت تشنجی پیدا می‌کند.
عوامل خطر لکنت زبان کودکان چیست؟
- سابقه خانوادگی؛ بزرگ‌ترین خطر برای احتمال ابتلای لکنت زبان در کودکان است
- جنسیت؛ پسران جوان دو برابر دختران جوان و پسران دبستانی 3 تا 4 برابر بیشتر از دختران در معرض لکنت هستند
- سن شروع؛ کودکانی که از 4 سالگی لکنت زبان‌شان شروع می‌شود، نسبت به کودکانی که در سنین پایین‌تری شروع به لکنت می‌کنند، احتمالا دچار لکنت دائمی می‌شوند. اختلالات گفتاری یا زبانی احتمال لکنت زبان دائمی را افزایش می‌دهد
عوارض لکنت زبان کودکان چیست؟
- صحبت نکردن یا اجتناب از موقعیت‌هایی که نیاز به صحبت کردن دارند
- از دست دادن مشارکت اجتماعی، تحصیلی و در آینده موقعیت‌های کاری و موفقیت
- مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران
- مضطرب بودن در هنگام صحبت کردن
- مورد آزار و اذیت و تمسخر قرار گرفتن
- عزت نفس پایین
چه زمانی باید به پزشک یا آسیب‌شناس گفتار و زبان مراجعه کرد؟
- زمانی که باعث اضطراب یا مشکلات عاطفی می‌شود، مانند ترس یا اجتناب از موقعیت‌هایی که در آن صحبت کردن لازم است
- زمانی که بر توانایی برقراری ارتباط موثر در مدرسه یا در تعاملات اجتماعی تاثیر می‌گذارد
- زمانی که لکنت با انقباض عضلانی یا تقلای آشکار برای صحبت رخ می‌دهد
- زمانی که لکنت با بزرگ‌تر شدن کودک تکرار می‌شود یا ادامه می‌یابد
- زمانی که لکنت با سایر مشکلات گفتاری یا زبانی رخ می‌دهد
- زمانی که بیش از شش ماه طول می‌کشد
- زمانی که لکنت از بزرگسالی آغاز می‌شود
لکنت زبان کودکان چه تفاوتی با ناروانی مقطعی دارد؟
این غیر عادی نیست که کودکان خردسال در گفتار خود ناروانی داشته باشند (مثلا : تکرار کلمات یا عبارت). در واقع، حدود 5درصد از همه کودکان احتمالا در مقطعی از رشد خود، معمولا بین سنین 2 و نیم تا 5 سالگی، دچار ناروانی در صحبت می‌شوند.
گاهی اوقات، این موضوع می‌تواند بدون دلیل ظاهری رخ دهد، اما اغلب زمانی که کودک هیجان زده و خسته است، یا احساس می‌کند که برای صحبت کردن عجله دارد، این اتفاق می‌افتد.
در این مدت، کودکان دایره لغات خود را به سرعت گسترش می‌دهند و قوانین پیچیده زبان را یاد می‌گیرند. این قوانین به کودکان این امکان را می‌دهد که پیام‌های ساده (آب، مامان) را به جملات طولانی‌تر و پیچیده‌تری تبدیل کنند که برای تولید روان نیاز به هماهنگی حرکتی بیشتری دارد (مامان آب میوه را در فنجان آبی گذاشت). طبیعی است که در این مسیر اختلالاتی ایجاد شود.
برای اکثر کودکان نوپا و پیش دبستانی، بیشتر ناهماهنگی‌ها پس از مدت کوتاهی خود به خود برطرف می‌شوند. در موارد دیگر، ناهماهنگی‌ها ادامه می‌یابد و علائم لکنت آشکارتر می‌شود.
دریافت زودهنگام و کمک حرفه‌ای شانس کاهش لکنت را در پی دارد. اما چگونه والدین می‌توانند تفاوت بین ناروانی معمولی که از بین می‌رود و علائم اولیه ناهماهنگی‌های غیر معمولی که ممکن است نشان دهنده لکنت زبان کودکان باشد را تشخیص دهند؟
راه‌های تشخیص ناروانی معمولی در صحبت از لکنت زبان کودکان چیست؟
لکنت زبان در میان کودکان خردسال به عنوان بخشی عادی از یادگیری صحبت کردن رایج است. کودکان خردسال ممکن است تا زمانی که توانایی‌های گفتاری و زبانی آن‌ها به اندازه کافی رشد نکرده باشد، دچار لکنت شوند.
اما گاهی اوقات لکنت یک بیماری مزمن است که تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. این نوع لکنت می‌تواند بر عزت نفس و تعامل با افراد دیگر تاثیر گذارد. بنابراین توصیه می‌شود که والدین به طرز صحبت، تکرار و نحوه ادای کلمات و وقفه‌هایی که در بیان کلمات وجود دارد دقت کنند و آنگاه از یک آسیب‌شناس زبان و گفتار برای تشخیص لکنت کمک بگیرند.
گفتنی است که برای تشخیص لکنت زبان کودکان هیچ آزمایش تهاجمی لازم نیست. به طور معمول، والدین یا کودکان می‌توانند علائم لکنت را توصیف کنند و آن آسیب‌شناس زبان و گفتار می‌تواند میزان لکنت زبان کودک را ارزیابی کند.
لکنت زبان چگونه درمان می‌شود؟
درمان لکنت بر اساس سن و اهداف ارتباطی فرد متفاوت است. آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌تواند درمان‌هایی را که با سرعت بهبودی را میسر می‌کنند را اعمال کند. چند نوع درمان برای لکنت وجود دارد از جمله:
درمان برای کودکان
درمان زودهنگام با کمک یک متخصص می‌تواند برای جلوگیری از لکنت طولانی مدت در بزرگسالی بسیار مفید باشد. والدین یا قیم می‌توانند با صبور بودن در برقراری ارتباط با کودک، گوش دادن با دقت به جای قطع صحبت و بررسی پیشرفت و احساسات آن‌ها به فرزندان خود کمک کنند.
این درمان در دو حالت غیر مستقیم و مستقیم انجام می‌شود که به صورت زیر است:
درمان غیر مستقیم
در این نوع درمان لکنت زبان، آسیب‌شناس گفتار-زبان به والدین کودک در مورد چگونگی اصلاح سبک‌های ارتباطی خود روش‌هایی را پیشنهاد می‌کند. رویکردهای غیرمستقیم در کاهش یا حتی حذف لکنت در بسیاری از کودکان خردسال موثر است.
درمان مستقیم
در این نوع درمان لکنت زبان، آسیب‌شناس با خود کودکان به صورت تک به تک یا در گروه‌های کوچک کار می‌کند و به آن‌ها روش‌های گفتاری خاصی را برای سهولت در تبدیل کلمات و کاهش تنش در طول رویدادهای لکنت ارائه می‌دهد. علاوه بر این، درمان مستقیم ممکن است شامل کمک به کودک برای تشخیص گفتار صاف (روان) و ناهموار (لکنت) باشد.
لکنت درمانی
تکنیک‌های تنفس، تکنیک‌های آرام‌سازی، آموزش آهسته‌تر صحبت کردن، و رسیدگی به مسائل اضطرابی از جمله تکنیک‌هایی هستند که می‌تواند برای کودکان و بزرگسالان استفاده شود.
دارو درمانی
هنوز هیچ داروی مورد تایید FDA برای لکنت وجود ندارد، اما برخی از داروهای مورد استفاده برای سایر بیماری‌ها برای لکنت استفاده شده‌اند. باید با پزشک یا آسیب‌شناس کودک برای راهنمایی، به خصوص در مورد هر گونه عوارض جانبی داروها مشورت کرد.
درمان با دستگاه‌های پزشکی
محققان به دنبال دستگاه‌های پزشکی هستند که می‌توانند به روان صحبت کردن کمک کنند، مانند دستگاه‌هایی که در گوش قرار می‌گیرند یا از تحریک مغز برای کمک به برقراری ارتباط استفاده می‌کنند. در این زمینه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
پزشکان در حال تحقیق در مورد راه‌های جدیدی برای درک لکنت از طریق تصاویر مغزی و آزمایش‌های ژنتیکی به امید یافتن درمان‌های موثرتر هستند.
شایان ذکر است که بعد از 7 سالگی، بعید است که لکنت به طور کامل از بین برود. با این حال، پس از 7 سالگی، درمان می‌تواند در کمک به کودک برای مدیریت لکنت بسیار موثر باشد و به رشد مهارت‌های لازم برای رسیدگی به موقعیت‌های دشوار، مشارکت کامل در مدرسه و فعالیت‌ها کمک کند. البته گفته می‌شود که ادامه گفتار درمانی برای کمک به کاهش شدت و تاثیر لکنت مفید و موثر است.
تاثیر والدین برای درمان یا کاهش لکنت زبان کودکان
راه‌‌کارهایی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها والدین می‌توانند به درمان یا کاهش لکنت زبان کودکان خود کمک کنند؛ که عبارتند از:
کاهش استرس ارتباطی
تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که در موقعیت صحبت کردن به کودک فشار کمتری وارد شود.
بیان سوالات به صورت نظر دادن (پرسیدن اینکه «امروز در مدرسه بیرون بازی کردی. حتما سرگرم کننده بود!» به جای «در مدرسه چه کار می‌کردید؟») یکی از رویکردهای موثر است. والدین همچنین می‌توانند تمام تلاش خود را برای کاهش موقعیت‌هایی که باعث لکنت کودکشان می‌شود، انجام دهند.
صحبت در مورد لکنت زبان کودکان
اگر کودکان از لکنت خود آگاه هستند، بهتر است در مورد آن به شیوه‌ای مثبت و با صراحت صحبت شود.
والدین باید به آن‌ها بگویند که اشکالی ندارد که لکنت داشته باشند. اگر به نظر می‌رسد کودک از مشکل آگاه نیست، تا زمانی که به یک آسیب‌شناس گفتار-زبان مراجعه نکرده‌اند، نیازی به مطرح کردن آن نیست.
تمرین صبر کردن
والدین باید به بچه‌ها زمان بدهند تا حرف‌هایشان را تمام کنند. بنابراین عجله کردن و قطع کردن صحبت آن‌ها را باید کنار بگذارند.
هرگز نباید به کودکان دچار لکنت زبان بگویند «آهسته‌تر» یا «به آنچه می‌خواهید بگویید فکر کنید». عباراتی از این قبیل معمولا برای کودکانی که لکنت دارند مفید نیست و استرس آن‌ها را دوچندان می‌کند.
الگوی عادات گفتاری خوب
والدین باید بدانند که آموزش نحوه صحبت کردن به کودکان چندان مفید نیست. بنابراین بهتر است والدین الگوی فرزندان خود شوند و اصول صحبت کردن را رعایت کنند تا آن‌ها نیز بتوانند از والدین خود یاد بگیرند. به طور مثال والدین می‌توانند در حین صحبت سرعت خود را کاهش دهند و به آرامی صحبت کنند، برای ادای جمله‌ها مکث کنند و غیره.
یادداشت پایانی
لکنت زبان کودکان موجب بروز مشکلات قابل توجهی در جریان گفتار طبیعی آن‌ها می‌شود. اغلب افرادی که لکنت دارند می‌دانند چه می‌خواهند بگویند، اما در بیان آن مشکل دارند. به طور مثال امکان دارد آن‌ها برای بیان یک کلمه، یک هجا، یک صامت یا مصوت مکث یا آن را چندین بار تکرار کنند.
روانشناسی کودکان به خوبی می‌تواند با انجام درمان‌های متفاوت و برگزاری جلسات گفتار درمانی لکنت زبان کودکان را در همان سنین پایین برطرف کند.
در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون لکنت زبان کودکی بیان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.
